Khi
tàn chinh chiến, người Việt Nam nào cũng chung một nỗi đau
April 26, 2023
https://www.luatkhoa.com/2023/04/khi-tan-chinh-chien-nguoi-viet-nam-nao-cung-chung-mot-noi-dau/
Không có bên
thua cuộc hay bên thắng cuộc.
https://www.luatkhoa.com/content/images/size/w1304/2023/04/1975-LG.jpg
Đồ họa: Luật
Khoa.
Hàng năm, đến dịp kỷ niệm 30/4/1975, tôi thường
được theo dõi các cuộc tranh luận nảy lửa của người Việt Nam thuộc cả hai bên
thắng cuộc (Việt Nam Dân chủ Cộng hòa) và bên thua cuộc (Việt Nam Cộng hòa) về
bản chất của các vấn đề xung quanh cuộc chiến năm 1975.
Việc sử dụng thuật ngữ “bên thắng cuộc”, “bên
thua cuộc” chỉ để dễ dàng phân chia hai phe trong cuộc chiến, chứ thực sự người
viết nghĩ rằng khi chiến tranh diễn ra, cả hai bên đều là những người thua cuộc.
Mẹ Việt Nam luôn cảm thấy buồn khi những đứa con của mình đánh nhau và bị chết
trong chiến tranh.
Nếu so sánh với cuộc chiến chống Pháp kết thúc
bằng chiến thắng Điện Biên Phủ năm 1954 thì cuộc chiến kết thúc vào năm 1975 dưới
cái tên “cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước” do bên Việt Nam Dân chủ Cộng hòa đặt
ra hay tên gọi Chiến tranh Việt Nam (Vietnam War) được các nhà sử học quốc tế sử
dụng, đã gây ra rất nhiều tranh cãi giữa người Việt với người Việt, đặc biệt là
trong bối cảnh môi trường tranh luận trở nên cởi mở hơn nhờ sự xuất hiện của mạng
xã hội và khả năng sử dụng các công cụ tìm kiếm dễ dàng để tra cứu thông tin đa
chiều.
Trong kinh điển Phật giáo, có một câu chuyện người mù sờ voi, nói về việc những người mù chỉ mới tiếp cận
từng bộ phận riêng lẻ của con voi đã vội vã kết luận về hình thù tổng thể, đã vậy
còn không ai chịu ai, tranh cãi dữ dội để bảo vệ thiên kiến của mình. [1]
Câu chuyện trên hàm ý rằng chúng ta giống như
những người mù đang sờ voi và vì mỗi người chỉ “sờ” được một bộ phận nên nghĩ rằng
những gì mình “sờ” được là toàn bộ sự thật và những gì người khác “sờ” thấy
không đúng với “sự thật” mình tiếp nhận. Để biết được một con voi hay bản chất
sự thật như thế nào, chúng ta cần nhìn thấy được cái toàn thể chứ không
nên dừng lại ở trải nghiệm một chiều hay nhận định chủ quan về cái bộ phận.
Trong cuộc tranh luận về Chiến tranh Việt Nam
năm 1975, vì cả hai bên đều có niềm tin rằng hành động của bên mình là đúng còn
của đối phương là sai, nên khi đối mặt nhau trong một cuộc tranh luận có liên
quan đến cuộc chiến này, cả hai bên đều cố gắng bảo vệ sự chính nghĩa của phe
mình và cho rằng phi nghĩa thuộc về phe bên kia.
Đơn cử, Đen Vâu - một rapper đang nổi tiếng tại
Việt Nam - với hơn một triệu người theo dõi trên Facebook, có ảnh hưởng lớn đến
giới trẻ Việt Nam, thuộc thế hệ sinh ra sau năm 1975, đã làm dấy lên cuộc tranh
cãi về cuộc chiến sau khi đăng một status tưởng nhớ công lao của bên thắng cuộc: “Sinh ra
khi đất nước đã thống nhất, dù không trải qua những ngày tháng chiến đấu gian
lao, nhưng qua những thước phim, câu chuyện được xem, được nghe, chúng con cũng
hiểu được phần nào những gian lao vất vả và sự hi sinh không tiếc thân mình của
ông cha để giành lại độc lập cho quê hương, để chúng con càng ngày càng hiểu rõ
giá trị của độc lập tự do, để biết phải luôn ghi nhớ những gì mình đang thụ hưởng
là thành quả của gian lao xương máu bao đời”. [2]
Nội dung được đăng trên status của Đen Vâu là
cảm xúc bình thường của một học sinh được đào tạo dưới mái trường xã hội chủ
nghĩa, nhưng vấn đề nằm ở chỗ cảm xúc đó chỉ phù hợp cho bên thắng cuộc, những
người đã giành chiến thắng và hưởng lợi từ chiến thắng đó. Nếu bạn là hậu duệ của
họ thì rất khó để suy nghĩ ngược lại với cha ông bạn. Điều đó cũng đúng khi bạn
là con cháu của những người thua cuộc. Vậy nên, niềm vui của bên thắng cuộc lại
trở thành nỗi buồn của bên thua cuộc, vì sự mất mát và thiệt thòi của thân phận
chiến bại dường như bị cố tình lãng quên, không hề có biểu hiện của thái độ bao
dung giữa những người cùng chung nguồn cội.
Một dấu hiệu của xã hội
nhân văn là tôn trọng cảm xúc của cả bên thắng cuộc lẫn bên thua cuộc. Xã hội
Việt Nam hiện tại không nhân văn trong vấn đề tôn trọng cảm xúc của những người
thuộc bên thua cuộc sau cuộc chiến năm 1975.
Khi cảm xúc bị dồn nén, không được phép giải tỏa
thì nó sẽ được thể hiện bằng một cách nào đó, một trong những cách mà tôi quan sát
được đó là những cuộc tranh luận của hai bên trên các diễn đàn thảo luận về
chính trị trước đây và trên Facebook hiện nay.
Sự thật của cuộc Chiến tranh Việt Nam năm 1975
là gì? Không ai có thể biết được toàn bộ sự thật, kể cả những sử gia bên thắng
cuộc lẫn các sử gia bên thua cuộc. Như vậy, làm thế nào để các thế hệ trẻ Việt
Nam, những người không trải qua cuộc chiến, có thể tiếp cận gần hơn với sự thật?
Nhìn từ nhiều phía là cách tốt nhất để tiếp cận
sự thật. Một người, nếu chỉ đọc những gì do bên thắng cuộc viết thì sẽ rơi vào
trạng thái bị “nhồi sọ”, đúng với định hướng của hệ thống tuyên truyền do đảng
dày công xây dựng nên. Nhưng nếu chỉ đọc những gì bên thua cuộc viết thì cũng
không hiểu được vì sao họ lại thua cuộc.
Tìm hiểu từ cả hai bên là việc khó, vì điều
này đòi hỏi một tư duy độc lập, tinh thần phản biện và trên hết đó là khả năng
dung thứ dành cho mọi luồng suy nghĩ và tư tưởng khác nhau. Nếu bạn có thể lắng
nghe quan điểm của cả hai bên, bạn sẽ cảm thông với họ, bạn sẽ hiểu rằng các bên
tham chiến đều rơi vào vũng lầy lịch sử, không thể thoát ra được tình thế nhập
nhằng giữa các chủ nghĩa mà họ theo đuổi, từ chủ nghĩa cộng sản, đến chủ nghĩa
tự do, hay chỉ đơn thuần là chủ nghĩa dân tộc, chủ nghĩa yêu nước.
Sức hút của các chủ nghĩa là điều cần thiết để
tạo ra sự đoàn kết, thống nhất và hợp tác giữa các cá nhân với nhau trong một tập
thể rộng lớn.
Trên phương diện lịch sử, Việt Nam khó lòng
giành độc lập từ tay thực dân Pháp, Việt Minh khó lòng chiến thắng trong cuộc
chiến Điện Biên Phủ nếu không thể tập hợp một số lượng đông đảo người tham gia.
Đảng Lao động Việt Nam (tên gọi khác của đảng cộng sản lúc bấy giờ) dưới sự dẫn
dắt của ông Hồ Chí Minh đã thực hiện tốt vai trò đó, họ vận dụng chủ nghĩa Marx
- Lenin tài tình để tìm ra điểm chung với các tầng lớp xã hội khác, ít nhất là ở
buổi đầu khởi sự, sau đó thống nhất các lực lượng cho cuộc chiến chống Pháp.
Tuy nhiên, vì chủ nghĩa chỉ là sự tưởng tượng
của con người, nên nó không có giá trị chân lý bao trùm lên mọi hoàn cảnh lịch
sử. Chủ nghĩa cộng sản có thể đúng trong hoàn cảnh Việt Nam cần tập hợp lực lượng
cho các cuộc chiến, nhưng khi thống nhất đất nước, việc tiếp tục duy trì tư duy
cộng sản để quản trị quốc gia đã tạo ra những hệ lụy xã hội nghiêm trọng như tập
thể hóa nền kinh tế làm sản xuất đình trệ, ngăn sông cấm chợ làm lúa gạo không
được lưu thông gây ra đói kém, học tập cải tạo gây ra chia rẽ nhân tâm, các
chính sách chèn ép và triệt tiêu di sản của bên thua cuộc làm phá hoại cấu trúc
văn hóa - xã hội v.v. Cuối cùng, tình hình đất nước bất ổn tạo ra nạn thuyền
nhân khiến nhiều người phải bỏ xứ ra đi, bỏ mạng ngoài biển khơi.
Ở phía Việt Nam Cộng hòa, ông Ngô Đình Diệm
cũng theo đuổi việc xây dựng một chính nghĩa quốc gia và một nền cộng hòa mới ở
miền Nam dựa trên học thuyết “nhân vị” - tư tưởng do em ông là Ngô Đình Nhu cố
vấn. Đó là một học thuyết rất nhân văn và xứng đáng để theo đuổi.
Tuy nhiên, ông Ngô Đình Diệm không thành công
trong việc xây dựng sự đoàn kết quốc gia. Ông bị chỉ trích chính trị vì duy trì
trạng thái “gia đình trị”, thiên vị Công giáo. Những chính sách của ông gây ảnh
hưởng đến lợi ích của các thành phần khác trong xã hội, đặc biệt là gây bất hòa
với Phật giáo, dẫn đến sự sụp đổ của nền Đệ nhất cộng hòa. Kết quả là chế độ
Ngô Đình Diệm chỉ tồn tại đến năm 1963, để lại nhiều xáo trộn.
Khi hiểu được các chủ nghĩa khác nhau đã từng
xuất hiện, xung đột và thoái trào trên thế giới, bạn sẽ hiểu được đạo lý mà Thiền
sư Thích Nhất Hạnh đã từng viết và được nhạc sĩ Phạm Duy phổ nhạc thành bài Tâm ca số bảy: “[...] Kẻ thù ta không phải
là người. Giết người đi thì ta ở với ai? Kẻ thù ta mang áo màu chủ nghĩa [...]”
[3] [4]
Rất tiếc, chính quyền Việt Nam hiện nay vẫn
chưa thấu cảm nỗi đau chiến tranh của bên thua cuộc, nỗi đau của những đồng bào
bỏ nước ra đi và những mất mát chung to lớn của toàn dân tộc do những chính
sách sai lầm và ấu trĩ mà bên thắng cuộc gây ra.
Hiếm hoi lắm mới có những lãnh đạo cộng sản từng
lăn lộn ở chiến trường miền Nam như cố Thủ tướng Võ Văn Kiệt nói về nỗi đau của đồng bào bên thua cuộc. [5] Ngoài ra,
các chính sách hòa hợp, hoà giải dân tộc thường chỉ dừng lại ở các nghị quyết
chính trị, chứ rất ít khi được triển khai trên thực tế.
Hy vọng rằng trong tương lai, nhiều người trẻ
tiếp cận được góc nhìn của cả hai phía, từ đó, biết thấu cảm cho nỗi đau của
bên thua cuộc và hiểu rõ nguồn cơn của những hạn chế trong chính sách hòa hợp,
hoà giải dân tộc hiện nay. Khi ấy, tiến trình hòa hợp, hòa giải thật sự mới diễn
ra. Người Việt Nam không còn phân biệt bên thắng cuộc, bên thua cuộc mà tất cả
người Việt Nam đều chung một nhà.
VIDEO :
Thảm kịch thuyền nhân - Phần 1: Biển người giữa Biển Đông
Thảm
kịch thuyền nhân: 20 năm biển người giữa Biển Đông
No comments:
Post a Comment