GS.
TS. Phạm Quang Minh: Từ cuộc chiến này, thế giới thay đổi như thế nào?
Nhà
báo Phan Đăng p/v GS Phạm Quang Minh
12/03/2022
Chiến sự
Nga – Ukraine đã diễn ra, không thể ngăn cản được. Nhưng, từ đây, nhân loại chắc
chắn phải suy nghĩ về những định chế để ngăn ngừa chiến tranh và giải quyết tận
cùng những mâu thuẫn giữa các cực quyền lực.
Việc không
thể ngăn chặn chiến sự Nga – Ukraine khiến đời sống chính trị quốc tế diễn ra
nhiều thay đổi, buộc tất cả các quốc gia, từ lớn đến nhỏ, phải có những nhìn nhận
mới, thích ứng với những thay đổi mới. Giáo sư, Tiến sĩ Phạm Quang Minh, Trưởng
Bộ môn Nghiên cứu phát triển quốc tế, Khoa Quốc tế học, Trường Đại học Khoa học
xã hội và nhân văn (Đại học Quốc gia Hà Nội) cùng phân tích với ANTG GT-CT về
hai vấn đề cốt lõi này.
Quan hệ tam giác của một cuộc chiến
–
Nhà báo Phan Đăng: Thưa giáo sư, Nga và Ukraine vốn là những người anh em gần
gũi với nhau, còn với Việt Nam chúng ta, họ đều là những bạn bè, đối tác vô
cùng thân thiết. Cho nên, chúng ta sẽ nhìn về họ một cách khách quan, chân
tình, cẩn trọng. Là một nhà nghiên cứu quốc tế lâu năm, theo giáo sư chúng ta cần
sử dụng một phương pháp luận như thế nào để có thể tiệm cận gần nhất đến bản chất
thật sự của cuộc chiến này?
–
Giáo sư, Tiến sĩ Phạm Quang Minh: Chúng
ta phải nhìn cuộc chiến tranh này cùng lúc ở 3 cạnh của một tam giác: Nga
-Ukraine – NATO. Nếu chỉ nhìn thiếu đi một cạnh sẽ không thể thấy được bản chất
của nó. Và, chúng ta vừa phải nhìn ở góc độ an ninh chính trị hiện đại, vừa phải
nhìn từ góc độ lịch sử xa xưa.
Xét về mặt
lịch sử, Nga – Ukraine giống như anh em một nhà. Năm 2013, Tổng thống Nga Putin
đã đến thủ đô Kiev của Ukraine và phát biểu thế này: Sự chia rẽ hai đất nước là
do tác động nơi trần thế nhưng sự hợp nhất của hai đất nước là ý nguyện của
chúa trời. Câu nói này khiến nhiều người nhớ lại rằng, từ cuối thế kỷ thứ IX đến
giữa thế kỷ XII, từng có một đại công quốc có tên Kievskaya Russ bao gồm nhiều
sắc tộc, trong đó có cả Nga, Ukraine và Belarus bây giờ. Thủ phủ của công quốc
này đặt ở Kiev. Chính từ cội nguồn lịch sử như vậy mà nhà triết học Nga Ivan
Ilyin cho rằng, nước Nga chỉ tồn tại khi giữ được sự kết nối với Ukraine và
Belarus. Giới nghiên cứu Nga cho rằng Tổng thống Putin chịu ảnh hưởng bởi tư tưởng
của nhà triết học này. Trong bài phát biểu hôm 21-2, Tổng thống Putin một lần nữa
nhấn mạnh: Đối với chúng tôi, Ukraine không chỉ là quốc gia láng giềng, mà là một
phần không thể thiếu trong lịch sử, văn hóa và tinh thần”.
Nhìn từ
phía Ukraine, trong suốt chiều dài lịch sử, nước này quả nhiên phải đối diện với
cái mà bây giờ người ta hay gọi là “lời nguyền địa lý”. Phía Bắc họ là đế chế
Ba Lan – Litva, một đế chế rất đáng kể trong lịch sử, phía Tây là đế chế Áo –
Hung, phía Nam là đế chế Ottoman và phía Đông là đế chế Nga. Một vị trí địa lý
như thế khiến họ luôn bị chia cắt, tác động và rất khó khăn trong việc hình
thành một nhà nước lâu dài, thống nhất. Mãi đến năm 1917, khi Cách mạng Tháng
Mười Nga thành công, Lenin tuyên bố về quyền tự quyết của các dân tộc thì một
nhà nước cộng hòa ở Ukraine mới ra đời. Nhưng, nhà nước này cũng chỉ tồn tại
trong một khoảng thời gian ngắn trước khi nhập vào Liên bang Xôviết cùng 14 nước
cộng hòa khác. Đến khi Liên bang Xôviết sụp đổ thì Ukraine trở thành một quốc
gia như hiện nay. Cũng theo Tổng thống Putin: “Ukraine thực sự không bao giờ có
truyền thống ổn định về tình trạng nhà nước thực sự”. Và, bản thân Ukraine cũng
có nhiều vùng khác nhau, với nhiều tư tưởng khác nhau, nhằm “phân chia lại quyền
lực và tài sản giữa các gia tộc đầu sỏ khác nhau”, mà chủ yếu vẫn xoay quanh một
trục lớn nhất, đó là thân Nga hay không thân Nga.
Còn nhìn về
phía NATO, lại có một bước ngoặt rất lớn diễn ra vào năm 2008, khi NATO cho biết
Ukraine có thể trở thành một thành viên của NATO trong tương lai.Cũng trong năm
đó Liên minh châu Âu (EU) ký một thỏa thuận rất quan trọng, để hỗ trợ cho
Ukraine.Hai sự kiện này chắc chắn khiến Tổng thống Nga Putin khó chấp nhận. Thế
nên, đến năm 2013, Nga quyết định tài trợ cho Ukraine một khoảng ước tính
là 15 tỉ USD để phát triển quốc gia, đổi lại tổng thống nước này là Yanukovych
rời bỏ sự hợp tác với EU để quay sang Nga. Ngay lập tức những cuộc biểu tình lớn
đã xảy ra khiến ông Yanukovych bị lật đổ. Lúc đó Quốc hội Ukraine đã bỏ
phiếu để hợp pháp hóa cuộc lật đổ này nhưng theo phát biểu của ông Gregor Gysi,
Chủ tịch khối nghị sĩ đảng Cánh tả Đức ngày 13-3-2014 tại phiên họp toàn thể của
Quốc hội Đức thì cuộc bỏ phiếu đó vẫn chưa đạt đủ số phiếu cần thiết. Chỉ có
72,88% phiếu thuận, mà theo Hiến pháp Ukraine thì phải 75% mới đạt yêu cầu. Tuy
nhiên, phương Tây vẫn lờ đi điều này để đồng thuận cho sự lật đổ ông
Yanukovych, một người thân Nga. Lập tức, Nga sáp nhập Crimea, còn hai khu vực ở
Donbass, nằm sát nước Nga cũng đòi ly khai khỏi Ukraine. Kể từ thời điểm này, rồi
đặc biệt là khi ông Zelensky lên làm tổng thống thì Ukraine nghiêng hẳn về
phương Tây. Tháng 1-2021, ông Zelensky kêu gọi Tổng thống Mỹ Biden kết nạp nước
mình vào NATO, Nga lập tức đáp trả bằng cách dồn quân tới biên giới hai nước và
cuối cùng là tạo ra một cuộc chiến như ta đã thấy.
*
–
Như vậy, giữa Nga và Ukraine có yếu tố lịch sử rất lớn. Giữa Nga và NATO lại có
yếu tố lợi ích rất lớn và Ukraine là một biến số trong câu chuyện lợi ích này?
– Đúng rồi!
Cần nhìn lại tổng quan thế này: Việc Liên Xô tan rã năm 1991 đã phá đi sự cân bằng
an ninh chính trị ở châu Âu. Trật tự hai cực giữa Mỹ và Liên Xô chính thức hình
thành từ năm 1947. Lúc đó tình hình căng thẳng nhưng lại khá cân bằng nên ở
châu Âu không có chiến tranh. Đến năm 1991, khi Liên Xô tan rã, khối Warszawa của
phe xã hội chủ nghĩa giải thể thì xuất hiện những yêu cầu đề nghị khối NATO của
phe tư bản cũng nên giải thể. Nhưng, NATO không giải thể, chỉ hứa là sẽ không mở
rộng tổ chức.Mà cũng chỉ là một hứa miệng, chứ không có văn bản nào cả.Thực tế
là sau đó họ tiếp tục mở rộng.Nhiều nước thuộc không gian hậu Xôviết cũng gia
nhập NATO.Viễn cảnh Ukraine gia nhập NATO là điều Nga không chấp nhận, bởi nếu
nó xảy ra, tên lửa NATO đặt ở Ukraine thì quá nguy hiểm cho Nga. Đó chính là lý
do ông Putin yêu cầu NATO phải cam kết bằng văn bản về việc không kết nạp
Ukraine và các nước còn lại trong không gian hậu Xôviết, ví dụ như Gruzia. Và,
khi NATO không chấp nhận điều này thì chiến tranh xảy ra.
Lời giải của Henry Kissinger
–
Nhìn khách quan, cùng lúc về 3 cạnh của một tam giác lợi ích như giáo sư vừa
phân tích thì chúng ta hiểu rằng, cuộc chiến sẽ chỉ thực sự kết thúc, những mâu
thuẫn cốt lõi sẽ chỉ được giải quyết nếu cả 3 bên cùng ngồi lại và đạt được một
sự thống nhất cao?
– Trách
nhiệm cùng lúc phải được thể hiện ở cả 3 bên. Về phía Nga, như đã phân tích,
chúng ta hiểu lý do tại sao họ chọn lựa chiến tranh nhưng phải khách quan thấy
rằng việc giải quyết xung đột bằng chiến tranh là đi ngược với luật pháp quốc tế.
Đây là một sự thật và việc 141/193 thành viên Liên Hợp quốc bỏ phiếu phản đối
Nga chính là biểu hiện rõ nhất để củng cố sự thực này. Về phía Ukraine, việc ngả
hẳn về phương Tây và có một thái độ quá khích với một nước Nga rộng lớn, ở ngay
sát sườn mình đã chạm vào vấn đề an ninh, tồn tại, phát triển và lòng tự ái của
người Nga. Một chọn lựa cực đoan như thế đã kích hoạt Nga hành động. Còn với
các nước phương Tây, hàng loạt những hành động của họ thời hậu Xôviết, đặc biệt
là việc mở rộng NATO, ngày càng khép chặt vòng vây với Nga, đẩy Nga vào thế đường
cùng đã tạo nên một tình huống rất nguy hiểm. Khi chiến sự xảy ra, tôi đã đọc
và hết sức chú ý tới một bài viết của cựu Ngoại trưởng Mỹ Henry Kissinger vào
năm 2014. Theo ông ấy, bây giờ cả 3 bên phải ngồi lại để cùng nhau giải quyết,
trong đó cốt lõi vấn đề nằm ở chỗ Ukraine không được gia nhập NATO, Ukraine phải
trở thành cầu nối giữa Nga và phương Tây, phải trở thành vùng đệm trong một cấu
trúc an ninh mới ở châu Âu. Phải như vậy thì mới giải quyết được gốc rễ vấn đề.Nhưng,
cả NATO và Ukraine phớt lờ lời cảnh báo của ông Kissinger.
*
–
Như giáo sư vừa nói, mâu thuẫn lợi ích giữa Nga và NATO xung quanh vấn đề
Ukraine đã có từ lâu nhưng tại sao Nga lại chọn thời điểm này để hành động?
– Nếu nhìn
về mặt hiện tượng, giới quan sát có thể bất ngờ một chút nhưng nếu nhìn vào một
chuỗi logic hành động của Nga trước đó thì thực ra lại không bất ngờ. Nên nhớ
là khi lợi ích của mình có nguy cơ ảnh hưởng thì năm 2008 họ đã động binh ở
Gruzia, đến năm 2014 lại sáp nhập Cremia. Vậy thì lúc này, trong cái bối cảnh đứng
trước “lằn ranh đỏ” việc họ động binh với Ukraine là điều có thể suy đoán được.
Thêm nữa, đây là bối cảnh mà ở nước Mỹ, ông Joe Biden mới nhậm chức tổng thống
trong vòng 1 năm và suốt 1 năm ấy câu chuyện đối nội lớn nhất của ông là hàn gắn
nước Mỹ, còn câu chuyện đối ngoại lớn nhất là cạnh tranh với Trung Quốc. Châu
Âu thì phụ thuộc vào Nga rất nhiều về vấn đề khí đốt, đã thế những người anh cả
của Liên minh châu Âu là Đức và Pháp thì đều đang ở giai đoạn chính trị nhạy cảm.
Nước Đức vừa có một vị thủ tướng mới, một chính quyền mới và vị thủ tướng mới
đang phải đối diện với rất nhiều thách thức sau kỷ nguyên ấn tượng của người tiền
nhiệm Angela Merkel.Nước Pháp thì chuẩn bị bầu cử tổng thống nhiệm kỳ mới.Đây
cũng là thời điểm mà Trung Quốc đang tổ chức Thế vận hội Olympic mùa đông.
Ngoài ra,
còn một yếu tố liên quan đến cá nhân Tổng thống Putin mà tôi thấy người ta cũng
ít nhiều nói đến.Tính đến nay đã là năm thứ 22 ông liên tục cầm quyền, lúc ở ghế
tổng thống, lúc ở ghế thủ tướng.Chúng ta nhớ là khi chính thức cầm quyền năm
2000, ông ấy mới 48 tuổi, bây giờ đã trở thành một ông già 70 tuổi.Có lẽ, thời
gian cũng không còn chờ đợi ông nhiều nữa và đây là lúc ông muốn để lại một dấu
ấn, một di sản nào đó chăng?
Sự thay đổi của bàn cờ thế giới
–
Bây giờ chúng ta sẽ thử nhìn nhận về những được – mất của các nước lớn sau cuộc
chiến này. Đầu tiên là từ phía Nga, theo giáo sư, vị thế của Nga sẽ thay đổi
như thế nào?
– Có thể
là với cuộc chiến này, mục đích của Nga là làm các nước phương Tây phải ít nhiều
“tỉnh ngộ”. Nga muốn phương Tây hiểu rằng không thể cứ phớt lờ Nga, không thể
không ngồi lại bàn bạc, thảo luận, đàm phán với Nga về các vấn đề an ninh ở
châu Âu. Khách quan nhìn lại, kể từ năm 1991, khi Liên Xô sụp đổ thì các nước
phương Tây quả nhiên đã làm mưa làm gió, mà quên đi lời kêu gọi của ông
Gorbachev về việc “xây dựng một ngôi nhà chung châu Âu”. Lời kêu gọi này thoạt
nghe bình thường, giản dị nhưng thực chất lại có rất nhiều ý nghĩa, vì xét về bản
chất, Nga và các nước phương Tây đều cần đến nhau.Phương Tây cần dầu mỏ, khí đốt
của Nga và ngược lại, Nga cũng cần thị trường phương Tây.
*
–
Nhưng, những đòn trừng phạt mà thế giới phương Tây đang và sẽ áp đặt lên Nga sẽ
khiến Nga gặp không ít khó khăn?
– Chắc chắn
là có rồi. Nhưng, nên nhớ nước Nga có diện tích 17 triệu km2, dân số hơn 144
triệu người và có nguồn tài nguyên rất phong phú. Cho nên, khả năng chống chịu
của họ là rất lớn.Và, họ cũng ít nhiều thực hiện những cải cách để kịp thích ứng
với những đòn trừng phạt của phương Tây.Nhưng, Nga bị ảnh hưởng thì phần còn lại
của thế giới cũng bị ảnh hưởng. Tôi lấy ví dụ như giá dầu thế giới tăng, giá
kim loại tăng, giá ngũ cốc tăng thì các nước bên ngoài Nga cũng bị ảnh hưởng
không ít. Trong một thế giới phụ thuộc như hiện nay thì các đòn trừng phạt luôn
tạo ra những tác động qua lại nhiều chiều.
Trong
phiên bỏ phiếu ở Đại hội đồng Liên Hợp quốc vừa rồi, có 141/193 thành viên phản
đối Nga, chiếm tỷ lệ tới 73%.Chỉ có 5 nước thẳng thừng ủng hộ Nga và 35 nước bỏ
phiếu trắng.Vậy thì, về mặt uy tín chính trị, Nga cũng khó khăn chứ. Tôi nghĩ
là họ cũng đã lường trước tất cả những điều này và họ sẽ đưa lên bàn cân cả những
khó khăn, thách thức và những kết quả mà mình đạt được, đặc biệt là việc thức tỉnh
phương Tây, khiến phương Tây không thể phớt lờ mình trong các vấn đề an ninh ở
châu Âu. Khi họ tự đặt tất cả những yếu tố đó lên bàn cân thì sẽ trả lời được
câu hỏi giữa cái được và cái mất, cái nào lớn hơn.
*
–
Còn về phía Mỹ và Trung Quốc thì sao, thưa giáo sư? Trước căng thẳng mà Nga tạo
ra ở Ukraine, cả thế giới đổ dồn vào cuộc đối đầu Mỹ – Trung. 3 đời tổng thống
Mỹ gần nhất đều nhấn mạnh kế hoạch xoay trục sang khu vực châu Á – Thái Bình
Dương nhưng trong Thông điệp Liên bang mới đây, “châu Á – Thái Bình Dương” chỉ
được Tổng thống Mỹ nhắc tới 2 lần, trong khi “Nga” được nhắc tới gần 20 lần.
Chiến sự bất ngờ ở Ukraine liệu có khiến chính sách xoay trục của Mỹ ít nhiều ảnh
hưởng và 3 cực quyền lực Mỹ – Trung – Nga thay đổi gì không?
– Mâu thuẫn
Mỹ – Trung vốn đã đẩy Trung Quốc gần lại với Nga. Đến lúc này, khi xảy ra cuộc
chiến Nga – Ukraine thì người ta lại nói nhiều tới mâu thuẫn Mỹ – Nga. Một khi
Trung Quốc – Nga xích lại với nhau để cùng đối đầu với Mỹ thì rõ ràng Mỹ không
thể không lo ngại. Trong mối quan hệ tam giác, luật chơi tối ưu nhất cho một
bên là phải giữ được quan hệ tốt với cả hai bên còn lại, còn tối thiểu nhất là
phải làm sao để hai bên còn lại không cùng liên kết với nhau. Còn trước và
trong cuộc chiến này, sự gần gũi giữa Nga và Trung Quốc là rất rõ. Tuy nhiên, để
cho khách quan thì cũng lại phải thấy mặc dù đang cùng xích lại nhau nhưng xét
từ quá khứ đến hiện tại thì giữa Nga và Trung Quốc cũng tồn tại những khác biệt
không nhỏ về lợi ích. Sự gần gũi của họ vì vậy chỉ là một sự gần gũi nhất thời,
để phục vụ những mục tiêu nhất thời của cả hai bên, hay sẽ là một sự gần gũi bền
vững lại là điều phải chờ đợi và phân tích thật kỹ lưỡng. Hơn ai hết, Mỹ sẽ
phân tích điều này và xem nó như một yếu tố quan trọng tác động tới những hành
động cụ thể của mình. Còn giới quan sát phải đặt tất cả những yếu tố này lên một
bàn cân để xem trong từng câu chuyện cụ thể, từng thời điểm cụ thể, bên nào sẽ
phát huy tối ưu lợi thế của mình và khai thác triệt để những khiếm khuyết hoặc
những mâu thuẫn của đối phương. Tóm lại, một cuộc chơi mà bên nào cũng phải
căng mình lên để tính toán và vì thế nó sẽ diễn ra hết sức khôn lường, không thể
vội vàng dự đoán một cách giản lược.
*
– Điều
duy nhất có thể kết luận là thế giới không còn ở thế đơn cực với sự thể hiện mạnh
mẽ của người Mỹ như trong thời gian đầu khi Chiến tranh Lạnh vừa chấm dứt và
Liên Xô vừa sụp đổ?
– (Gật đầu).
Muốn “đi dây” phải có 2 điều này
– Giờ
thì chúng ta không nhìn ở góc độ của các cường quốc mà nhìn từ góc độ của những
nước vừa và nhỏ trong cục diện chính trị của các cường quốc. So với Nga, Mỹ và
khối NATO, Ukraine là một nước nhỏ và thật không may cho họ khi trở thành chiến
trường cho lợi ích của các cường quốc. Theo giáo sư, các nước nhỏ có thể rút ra
bài học gì từ chuyện này?
– Các nước
nhỏ tuyệt đối không nên ngả hẳn về một bên để chống một bên khác trong cuộc cạnh
tranh chiến lược giữa các nước lớn. Và, phải thể hiện quan điểm rõ ràng về việc
phản đối chiến tranh, phản đối việc sử dụng vũ lực để giải quyết xung đột. Đấy
chính là cách bảo vệ an ninh quốc gia từ xa cho mình.
*
–
Trong cái nhìn của các học giả phương Tây thì lâu nay nhiều nước vừa và nhỏ ở
châu Á luôn chọn một phương thức ngoại giao “đi dây”, nghĩa là khéo léo tồn tại
giữa lợi ích của các nước lớn, cùng chơi với các nước lớn trên cơ sở tôn trọng
luật pháp quốc tế và phục vụ lợi ích cốt lõi của quốc gia mình. Nhưng, thưa
giáo sư, nếu tình huống xấu nhất từ cuộc chiến Nga – Ukraine xảy ra, thế giới
biến động tới mức các nước lớn tạo ra những tình huống bắt buộc các nước nhỏ phải
chọn phe thì sao? Tất nhiên, đây chỉ là một tình huống giả định nhưng theo tôi,
nó là cái giả định không thể không lường trước.
– Đi dây
hay không đi dây, suy cho cùng phụ thuộc chủ yếu vào nội lực của chính các nước
nhỏ.Theo bạn, để đi dây lâu dài thì người đi trên dây cần những tố chất gì?Tôi
nghĩ, thứ nhất là phải khỏe về thể chất, thứ hai là phải khỏe về thần kinh.Nếu
không có sức khỏe thể chất thì đi dây được một đoạn thôi, người ta sẽ rơi gậy
mà ngã xuống.Nếu không có sức khỏe thần kinh thì đi được một quãng, người ta có
thể đột quỵ.Không có hai yếu tố quan trọng này, bạn đi dây được bao lâu? Tất
nhiên, các yếu tố bên ngoài như “sức gió” hay “ánh sáng” cũng tác động vào quá
trình đi dây nhưng điều cốt lõi vẫn nằm ở thể chất và thần kinh. Cần phải hết sức
nhấn mạnh điều này.
*
– Một
yếu tố nữa liên quan đến lợi ích của các nước vừa và nhỏ, đó là lâu nay vẫn tồn
tại quan niệm các nước vừa và nhỏ vẫn có thể hấp dẫn nhân loại bằng quyền lực mềm
của mình. Việc nhấn mạnh vào quyền lực mềm khiến ở đâu đó, trong một thời điểm
nào đó xuất hiện ý nghĩ rằng quyền lực mềm là chìa khóa cốt yếu để mở ra cánh cửa
phát triển bền vững.Nhưng, với sự xuất hiện bất ngờ của chiến sự Nga – Ukraine
như vừa thấy thì chúng ta lại thấy rằng, quyền lực mềm là không đủ và quyền lực
mềm chưa chắc đã là chiếc chìa khóa cốt lõi.Phải có sự kết hợp hết sức nhuần
nhuyễn giữa quyền lực mềm và quyền lực cứng, mà phần cốt lõi của quyền lực cứng
là năng lực quốc phòng của mỗi quốc gia.Giáo sư nghĩ sao ạ?
– Chính
xác! Người ta vẫn nói thực lực giống như cái chiêng, còn ngoại giao giống như
cái tiếng.Cái chiêng có to thì tiếng của nó mới vang xa và ngược lại. Nhìn lại
các nước trên thế giới sẽ thấy, người ta thường chỉ sử dụng ngoại giao văn hóa
hiệu quả khi trước đó người ta đã có một quyền lực cứng vững vàng. Khi đó, quyền
lực mềm sẽ giúp người ta tiếp cận được nhiều đối tượng hơn, hấp dẫn và chiếm được
tình cảm của nhiều đối tượng hơn.Tất nhiên, quyền lực mềm là không thể thiếu
nhưng xin nhấn mạnh, nó phải dựa trên nền tảng của quyền lực cứng.
Ở đây, tôi
chợt nhớ lại nội dung của Nghị quyết 13 năm 1988 của Bộ Chính trị mà cố Bộ trưởng
Ngoại giao Nguyễn Cơ Thạch là kiến trúc sư của nghị quyết đó, rằng Việt Nam chỉ
có thể giữ gìn được độc lập, chủ quyền khi có một nền kinh tế mạnh, một nền quốc
phòng vừa đủ mạnh và một nền ngoại giao rộng mở. Như thế, có nghĩa ở đây phải
có đủ 3 yếu tố và càng ngẫm về 3 yếu tố ấy, chúng ta càng thấy đó là sự kết hợp
chặt chẽ giữa cả quyền lực cứng lẫn quyền lực mềm trong câu chuyện bảo vệ chủ
quyền quốc gia.
– Xin cảm
ơn giáo sư!
Nguồn: An
ninh Thế giới
No comments:
Post a Comment