Chiến
Tranh Lạnh mới, bên nào mạnh?
24/03/2022
https://gdb.voanews.com/02660000-0aff-0242-6d3a-08da0dd55a49_w650_r1_s.jpg
TT Joe Biden (trái)
đến Âu Chậu dự thượng đỉnh về vấn đề Ukraine, 24 tháng Ba.
Mỹ và các nước Âu châu trong khối NATO đã kết hợp,
tạo thế đối nghịch. Australia, Canada, và New Zealand vốn liên minh với Anh, Mỹ.
Các nước Á Đông, Nhật Bản, Nam Hàn, Đài Loan đứng cùng với Mỹ.
Chiến Tranh Lạnh mới đã bắt đầu trên mặt trận
kinh tế, trước khi cuộc chiến Ukraine kết thúc. Một bên, Nga có ít nhất 7 đồng
minh. Kazakhstan, Belarus đóng vai chư hầu Nga. Trung Cộng không chống lại cuộc
xâm lăng Ukraine của Nga, kéo thêm Cambodia và Lào. Syria đứng hẳn về phía Nga,
đang gửi quân qua giúp Putin. Đại sứ Bắc Hàn Sin Hong Chol gặp thứ trưởng ngoại
giao Nga Igor Morgulov, có thể gửi lính sang Ukraine cho Putin.
Bên kia, Mỹ và các nước Âu châu trong khối
NATO đã kết hợp, tạo thế đối nghịch. Australia, Canada, và New Zealand vốn liên
minh với Anh, Mỹ. Các nước Á Đông, Nhật Bản, Nam Hàn, Đài Loan đứng cùng với Mỹ.
Nga với một nền kinh tế chỉ bằng hơn một nửa
Anh hay Pháp, đã bị cô lập hóa. Trung Cộng sẽ bị phong tỏa kinh tế dần dần nếu
tiếp tục liên kết với Nga. Nhưng thế giới đã chia thành hai phe rõ rệt, Mỹ và đồng
minh đang chiếm lợi thế. Trong Tổng Sản Lượng (GDP) cả thế giới, khoảng $92
ngàn tỷ mỹ kim, Trung Quốc chiếm 18%. Cộng thêm Nga và mấy nước phụ thuộc sẽ
lên được 20%. Riêng nước Mỹ đã chiếm 24% GDP cả thế giới, cùng với các đồng
minh sẽ lên 59%. Thế chênh lệch này khó thay đổi từ nay đến cuối thế kỷ.
Sức mạnh kinh tế của Nga nằm dưới mặt đất, với
những quặng mỏ khổng lồ. Nga tùy thuộc Tây phương ngay trong việc khai thác quặng
mỏ. Muốn biến khí đốt thành chất lỏng để xuất cảng, Nga dựa vào kỹ thuật của
các công ty Pháp, Na Uy, và Italy. Nga cung cấp khí đốt, dầu lửa, kền (nickel)
và palladium, một chất cần thiết để trừ khói độc từ xe hơi thải ra, sẽ bớt quan
trọng khi mọi người dùng xe chạy điện.
Trung Quốc nhờ đông dân đã đóng vai nhà máy sản
xuất đủ thứ hàng hóa cho thế giới từ ba chục năm nay nhưng hai bên sản xuất và
tiêu thụ tùy thuộc lẫn nhau. Thế cân bằng này không thay đổi chờ đến khi dân số
Trung Quốc giảm, số người làm việc sẽ giảm xuống rất nhanh. Công nghiệp thế giới
đang thay thế sức người bằng robots và sản xuất tự động hóa, Trung Quốc sẽ mất
một lợi thế.
Đối nghịch với Nga và Trung Quốc là những nước
mạnh nhất về kinh tế tri thức.
Nga và Trung Cộng yếu nhất trong ngành điện tử
và tin học, là nền tảng của tương lai kinh tế. Hai nước bị Mỹ và đồng minh vượt
xa trong việc sử dụng chất bán dẫn và sản xuất các chíp dùng trong máy vi tính,
trong các ứng dụng vào internet. Nga và Trung Cộng đi chậm khoảng 15 năm, mà
khi đuổi kịp thì các nước kia đã vượt xa hơn rồi.
Việc sản xuất chíp đi qua nhiều giai đoạn rất
phức tạp. Các công ty Nvidia, Intel, Qualcomm, AMD ở Mỹ và ARM của Anh quốc dẫn
đầu trong nghề thiết kế chíp (chip design) tân tiến nhất. Công việc sản xuất
chíp nằm trong tay các công ty Intel ở Mỹ, TSMC ở Đài Loan và Samsung ở Nam
Hàn. Các công ty Applied Materials và Lam Research ở Mỹ, ASML ở Hòa Lan và
Tokyo Electron của Nhật đứng đầu trong việc cung cấp kỹ thuật và bộ phận.
Vũ khí và hệ thống thông tin trong quân đội đều
cần đến chất bán dẫn. TSMC của Đài Loan (Taiwan Semiconductor Manufacturing
Co.) sản xuất hơn một nửa số chíp dùng trên thế giới, rồi tới Samsung của Nam
Hàn đứng đầu về các chíp lưu giữ (memory-chip). Cả hai công ty đều đã ngưng bán
hàng cho Nga; vì sẽ không được phép mua các thiết kế và các bộ phận của Mỹ, nếu
không tuân hành lệnh phong tỏa.
Các công ty Nga như Elbrus và Baikal chế các
máy vi tính (computers) và máy chủ (servers), đều dùng những chíp mới do TSMC
và Samsung cung cấp. Công ty Nga lớn nhất, Mikron Group, chỉ có thể chế tạo những
chíp kích thước 65 nano-mét, trong khi các công ty Mỹ, Nhật, Đài Loan, Nam Hàn
sản xuất những loại chíp tinh vi từ 6 đến 9 nano-mét (một phần tỷ của một mét).
Trung Quốc mạnh hơn Nga trong ngành chất bán dẫn,
đứng hàng đầu là công ty quốc doanh SMIC (Semiconductor Manufacturing
International Co.). Nhưng SMIC cũng cần mua bộ phận từ TSMC của Đài Loan, mà
TSMC bị cấm không được bán các kỹ thuật mới cho Trung Cộng nếu dùng để giúp
Nga.
Trên lý thuyết Trung Cộng có thể giúp Nga chế
tạo chíp mới, nhưng muốn lập cơ sở sản xuất cần ít nhất một năm. Hơn nữa, bất cứ
nước nào muốn sản xuất các chất bán dẫn tân tiến đều phải mua các khí cụ của
ASML, mà chính công ty Hòa Lan này cũng bị cấm bán cho Nga, vì họ dùng các kỹ
thuật sáng chế ở Mỹ. Các công ty Trung Cộng muốn giúp Nga sản xuất chíp với các
kỹ thuật cũ cũng sẽ bị cấm vận, từ nay không được mua và sử dụng các kỹ thuật mới
của Mỹ, Nhật, Nam Hàn, Đài Loan và Âu châu nữa.
Nga là một siêu cường nhờ năng lượng chứa dưới
mặt đất, Đài Loan, Nam Hàn là những siêu cường trong công nghiệp chất bán dẫn,
dựa trên bộ óc con người. Các nước có thể mua dầu, khí từ nơi này hoặc nơi
khác, như Đức, Pháp đang muốn chấm dứt không lệ thuộc vào Nga nữa. Muốn thay thế
nguồn cung cấp chất bán dẫn khó hơn nhiều. Đó là một điểm đặc biệt trong cuộc
tranh hùng kinh tế giữa hai khối tự do và độc tài.
Sức mạnh quân sự của một nước tùy thuộc vào khả
năng kinh tế. Các công ty Trung Cộng đi sau Mỹ, Nhật Bản, Đài Loan, Nam Hàn và
Âu châu trong việc sản xuất các máy vi tính mới. Hậu quả là Trung Cộng và Nga sẽ
chậm trễ trong các ngành cần dùng những chíp cao cấp nhất, như internet thế hệ
thứ 5 (5G) và máy móc tự động (robotics). Phát triển kinh tế tùy thuộc vào khả
năng đầu tư liên tục trong hoạt động nghiên cứu. Trung Quốc và Nga có khoảng
2.5 triệu các nhà nghiên cứu khoa học, Mỹ và các nước đồng minh có 5.2 triệu
người. Năm 2019 Nga và Trung Cộng đầu tư tổng cộng $570 tỷ mỹ kim vào việc
nghiên cứu, R&D. Mỹ và khối tự do đầu tư $1.5 ngàn tỷ, theo thống kê của
OECD, tổ chức cộng tác và phát triển.
Trung Cộng đang nỗ lực đào tạo nhân tài, số
sinh viên tốt nghiệp cử nhân về khoa học và kỹ thuật nhiều bằng tất cả các nước
Mỹ, Anh, Pháp, Đức, Nhật Bản và Nam Hàn cộng lại. Đó là một lực lượng chủ yếu
giúp các công nghiệp sản xuất ở Trung Quốc, trong khi các kỹ sư ra trường ở Mỹ
không thích làm trong các cơ xưởng.
Nhưng các nước tự do dân chủ chiếm một ưu điểm
là thu hút được nhân tài từ khắp thế giới. Một cuộc nghiên cứu của một đại học
Bắc Kinh cho biết trong số các chuyên viên cao cấp Trung Hoa về Trí khôn Nhân tạo
(artificial intelligence), hơn một nửa, 56% đang làm việc ở Mỹ, chỉ có 34% làm
việc ở Trung Quốc, theo nhật báo The Wall Street Journal ngày
18 tháng Ba, 2022. Lý do vì “môi trường nghiên cứu khoa học ở Mỹ thoải mái và
kích động tìm tòi … đã lôi cuốn các tài năng về khoa học, kỹ thuật.” Sống tự do
và có cơ hội làm giàu là động cơ thúc đẩy các doanh nhân trong những ngành kỹ
thuật. Nước Mỹ có đầy đủ hai thứ đó, bên Trung Quốc, bên Nga thì không.
Khối tự do dân chủ phải phối hợp để vận dụng
các ưu điểm của mình trong cuộc chiến tranh lạnh mới. Mỹ, Âu châu, và các nước
Á Đông đang tiến về hướng đó. Trước đây, khi chính phủ Mỹ dùng các biện pháp cấm
bán kỹ thuật mới cho Trung Quốc, phải ép buộc Đài Loan mới chịu theo. Nhưng bây
giờ Đài Loan nhanh chóng tuân thủ các biện pháp cấm vận nền kinh tế Nga nhân vụ
xâm lăng Ukraine.
Khối tự do cho thấy họ có thể đoàn kết trong
hành động cụ thể. Mỹ và Liên hiệp Âu châu đã giải quyết các xung khắc về trợ cấp
các công ty Boeing và Airbus và đồng ý một chính sách trong ngành sản xuất máy
bay cùng áp dụng đối với các “nền kinh tế chỉ huy,” tức là Nga và Trung Cộng.
Các nước Đức và Italy đã đưa ra các điều kiện
nghiêm ngặt đối với các cuộc đầu tư vào Trung Quốc để ngăn ngừa việc chuyển
giao kỹ thuật cho họ. Nhật Bản đã ban hành đạo luật an toàn kinh tế, không đầu
tư vào các ngành kỹ thuật cao ở nước ngoài, nhắm vào Trung Quốc. Nhiều công ty
kỹ thuật đã giảm hoạt động ở lục địa Trung Hoa, chuyển sang các nước khác. TSMC
của Đài Loan đã mở các nhà máy ở Nhật Bản và Arizona bên Mỹ. Intel lập các nhà
máy chất bán dẫn mới ở Pháp, Đức, Italy và ở Ohio.
Cựu thủ tướng Australia, ông Kevin Rudd mới
lên tiếng kêu gọi chính phủ Mỹ quay trở lại với TPP, thỏa ước hợp tác Á châu
Thái Bình Dương và tiến đến các thỏa ước tương tự với các nước Âu châu.
Thỏa ước TTP ra đời thời Tổng thống Obama
trong kế hoạch chuyển trục về Á châu; nhắm cô lập Trung Cộng, một nước không được
mời tham dự. Khi Tổng thống Trump rút ra, 11 nước còn lại vẫn tiếp tục giao kết.
Tổng thống Joe Biden không tỏ ý quan tâm đến đề nghị này. Ông đã tăng cường các
hợp tác quân sự với các đồng minh ở Âu và Á châu nhưng không đưa ra một mặt trận
liên kết kinh tế. Trong khi đó, Tập Cận Bình tìm cách mở rộng ảnh hưởng kinh tế
qua kế hoạch Nhất Đới Nhất Lộ và đã ngỏ ý muốn tham dự thỏa ước TTP mới nhưng bị
11 nước từ chối.
Chính phủ Biden cần lắng nghe lời khuyên của
ông Kevin Rudd, rằng lợi thế chiến lược của nước Mỹ là nhờ “thương mại tự do, mở
cửa cho các nguồn vốn lưu chuyển.” Theo nhật báo Wall Street Journal ngày
19 tháng 3 năm 2022, ông Rudd nhấn mạnh, “Nếu các nước dân chủ tự do theo một
chiến lược trước sau như một, chúng ta sẽ có một lợi thế khổng lồ trên những mặt
trận tài chánh, kinh tế và kỹ thuật tân tiến.” Phe tự do sẽ thắng trong cuộc
Chiến Tranh Lạnh mới.
No comments:
Post a Comment