Trương
Hoàng Phương
2020-07-14
2020-07-14
Ngày 14/7, Ngoại trưởng
Hoa Kỳ Mike Pompeo ra tuyên bố lập trường của Washington đối với những yêu sách
biển của Bắc Kinh tại Biển Đông, trong đó khẳng định Mỹ ủng hộ khu vực Ấn Độ
Dương-Thái Bình Dương tự do và mở rộng; việc Bắc Kinh tuyên bố chủ quyền đối với
những nguồn tài nguyên trên hầu hết Biển Đông cũng như tiến hành những chiến dịch
để kiểm soát vùng này là bất hợp pháp.
Tuyên bố của Ngoại trưởng
Mỹ đăng trên trang web của Bộ Ngoại giao nêu rõ: Mỹ tìm cách gìn giữ hòa bình
và ổn định tại Biển Đông, duy trì tự do hàng hải phù hợp với luật pháp quốc tế,
giữ cho lưu lượng thương mại không bị cản trở và chống lại bất cứ âm mưu nào muốn
sử dụng sự cưỡng ép hay vũ lực để giải quyết tranh chấp.
Ngoại trưởng Pompeo nhấn
mạnh Mỹ chia sẻ những lợi ích sâu sắc với nhiều đồng minh và đối tác vốn từ lâu
ủng hộ trật tự quốc tế căn cứ trên luật lệ. Những lợi ích cùng chia sẻ này đang
chịu sự đe dọa chưa từng thấy từ Trung Quốc. Ông Pompeo tố cáo Bắc Kinh sử dụng
sự uy hiếp để phá hoại quyền chủ quyền của các nước ven biển Đông Nam Á tại Biển
Đông, ức hiếp và đẩy các nước ra khỏi các nguồn tài nguyên ngoài khơi, áp đặt sự
chiếm lĩnh đơn phương và thay thế luật pháp quốc tế theo kiểu “chân lý thuộc về
kẻ mạnh.”
Ngoại trưởng Mỹ cho rằng
“mọi người đã thấy rõ cách thức của Bắc Kinh trong nhiều năm qua” và dẫn chứng
lời cựu Ngoại trưởng Trung Quốc Dương Khiết Trì năm 2010 phát biểu trước các đối
tác ASEAN rằng “Trung Quốc là một nước lớn và các nước khác là những nước nhỏ,
đó là sự thật”. Ngoại trưởng Pompeo khẳng định: “Quan điểm xâm chiếm thế giới của
Trung Quốc không có chỗ đứng trong thế kỷ 21”.
Vẫn theo lời Ngoại trưởng
Mỹ, Trung Quốc không có cơ sở pháp lý để áp đặt ý định đơn phương trong khu vực
cũng như không đưa ra được cơ sở pháp lý thích đáng về “đường 9 đoạn” tại Biển
Đông kể từ khi chính thức loan báo vào năm 2009. Trong quyết định ngày
12/7/2016, Tòa Trọng tài thường trực quốc tế - được thành lập theo Công ước về
Luật Biển (UNCLOS) năm 1982 mà Trung Quốc là một thành viên - đã bác bỏ tuyên bố
chủ quyền trên biển của Trung Quốc, gọi tuyên bố này là vô căn cứ theo luật quốc
tế và đứng về phía Philippines - quốc gia đưa vấn đề ra tòa trọng tài.
Hình minh hoạ. Ngoại
trưởng Hoa Kỳ Mike Pompeo phát biểu tại một họp báo tại Washington DC hôm
9/11/2018 AFP
Như Mỹ đã tuyên bố trước
đây và theo những qui định rõ ràng của UNCLOS, quyết định của Toà án Trọng tài
mang tính chung thẩm và ràng buộc pháp lý đối với cả hai bên. Mỹ đứng về phía
phán quyết của Tòa án liên quan tới các yêu sách biển ở Biển Đông, cụ thể như
sau:
- Trung Quốc không thể
đưa ra các yêu sách biển một cách hợp pháp-bao gồm bất cứ vùng đặc quyền kinh tế
(EEZ) nào phát xuất từ Bãi cạn Scarborough và Quần đảo Trường Sa - so với
Philippines trong những khu vực mà Tòa phát hiện nằm trong vùng EEZ của
Philippines hay thềm lục địa của nước này. Việc Bắc Kinh quấy nhiễu các hoạt động
đánh bắt cá và khai thác năng lượng ngoài khơi của Philippines trong những khu
vực này là bất hợp pháp, cũng như bất cứ hoạt động đơn phương nào của Trung Quốc
nhằm khai thác các nguồn tài nguyên đó. Cùng với quyết định ràng buộc pháp lý của
tòa án, Trung Quốc không có yêu sách về lãnh thổ hay yêu sách biển hợp pháp tại
Đá Vành Khăn hay Bãi Cỏ Mây, cả hai thực thể này hoàn toàn thuộc quyền chủ quyền
và quyền tài phán của Philippines. Bắc Kinh cũng không thể có bất cứ yêu sách
lãnh thổ hay yêu sách biển phái sinh từ những thực thể này.
- Vì Bắc Kinh không đưa
ra được yêu sách nào trên Biển Đông hợp lý và hợp pháp, nên Mỹ bác bỏ bất cứ
yêu sách nào của Trung Quốc đối các vùng biển bên ngoài 12 hải lý tính từ các đảo
Trung Quốc tuyên bố chủ quyền tại Trường Sa. Do đó, Mỹ bác bỏ bất cứ yêu sách
nào của Trung Quốc đối với các vùng biển xung quanh Bãi Tư Chính ngoài khơi Việt
Nam, Bãi cạn Luconia ngoài khơi Malaysia, vùng biển trong khu vực EEZ của
Brunei và Natuna Besar ngoài khơi Indonesia. Bất cứ hành động nào của Trung Quốc
quấy nhiễu việc đánh cá hay việc khai thác dầu khí của các nước khác trong các
vùng biển này - hoặc tiến hành các hoạt động đơn phương như thế, là bất hợp
pháp.
- Trung Quốc không có yêu
sách về lãnh thổ hay yêu sách biển hợp pháp đối với (hoặc xuất phát từ) Bãi ngầm
James, một thực thể hoàn toàn chìm dưới nước chỉ cách Malaysia 50 hải lý và
cách bờ biển Trung Quốc 1.000 hải lý. Bãi ngầm James thường được ghi trong các
tài liệu tuyên truyền của Trung Quốc là “lãnh thổ cực Nam của Trung Quốc.” Luật
quốc tế ghi rõ là: Một thực thể chìm dưới nước như Bãi ngầm James không thể bị
tuyên bố chủ quyền và không thể tạo ra vùng biển kèm theo được. Bãi ngầm James
(chìm gần 20 mét dưới mặt biển) không phải và không bao giờ là lãnh thổ của
Trung Quốc, cũng như Bắc Kinh không bao giờ có thể khẳng định các quyền về biển
hợp pháp từ Bãi ngầm này.
Ngoại trưởng Mỹ kết luận:
Thế giới không cho phép Bắc Kinh đối xử với Biển Đông với tư cách như là đế chế
biển của Trung Quốc. Mỹ đứng về phía các đồng minh và đối tác Đông Nam Á trong
việc bảo vệ quyền chủ quyền của các nước này đối với các tài nguyên ngoài khơi,
phù hợp với quyền và nghĩa vụ của các nước theo luật quốc tế. Mỹ cũng đứng về
phía cộng đồng quốc tế trong việc bảo vệ tự do trên biển và tôn trọng chủ quyền,
bác bỏ bất cứ lực đẩy nào áp đặt “mạnh thì thắng” tại Biển Đông hay tại khu vực
rộng lớn hơn.
Các thông điệp gửi
đi từ tuyên bố này
Việc công khai những quan
điểm này được đưa ra một ngày sau kỷ niệm 4 năm phán quyết của tòa trọng tài
thường trực hồi tháng 7/2016 trong vụ Philippines kiện Trung Quốc ở Biển Đông.
Đây là tuyên bố mạnh mẽ mới nhất của chính quyền Tổng thống Donald Trump nhằm
thách thức Trung Quốc, nước mà Trump ngày càng coi là kẻ thù trong bối cảnh Mỹ
sắp bước vào cuộc bầu cử vào tháng 11 tới.
Có một số thông điệp đáng lưu ý ở đây.
Thứ nhất, động lực thúc đẩy việc ra tuyên bố lần này dường như xuất phát các
hành động hung hăng, hiếu chiến của Trung Quốc tại biển Đông. Trước đây, Mỹ đã
có những phát biểu tương tự nhưng với mức độ nhẹ nhàng hơn. Năm 2019, Bộ Ngoại
giao và Bộ Quốc phòng Mỹ đưa ra những tuyên bố kêu gọi Trung Quốc ngừng hành động
“bắt nạt” Việt Nam tại vùng đặc quyền kinh tế của Hà Nội.
Thứ hai, quan điểm của Washington về tự do hàng hải và tự do hàng không hầu như
không thay đổi, theo đó Mỹ xác định tự do hàng hải là một lợi ích cốt lõi của họ
ở Biển Đông. Quan điểm này được đưa ra từ nhiệm kỳ đầu tiên của chính quyền Tổng
thống Barack Obama.
Thứ ba, về mặt pháp lý, Washington khẳng định rằng Trung Quốc “không có cơ sở
pháp lý để đơn phương áp đặt ý chí của họ ở khu vực” và Bắc Kinh không “đưa ra
được cơ sở pháp lý chặt chẽ về tuyên bố cái gọi là ‘đường 9 đoạn’ ở Biển Đông kể
từ khi chính thức tuyên bố đường này từ năm 2009”. Để hậu thuẫn 2 sự khẳng định
này của mình, Mỹ đã viện dẫn phán quyết của tòa trọng tài thường trực hôm 12/7/2016
về vụ Philippines kiện Trung Quốc ở Biển Đông.
Nhận thức mới về quan điểm
của Mỹ nói trên có thể mở ra một mặt trận mới về cách thức Trung Quốc chọn cách
đối phó với những hoạt động quân sự của Mỹ diễn ra hiện nay ở Biển Đông. Sự
thay đổi chính sách nói trên của Mỹ trùng với sự thay đổi của Philippines về vấn
đề Biển Đông. Manila gần đây đã một lần nữa kêu gọi Bắc Kinh tuân thủ phán quyết
của tòa trọng tài, trong đó vô hiệu hóa những yêu sách tham lam của Trung
Quốc tại Biển Đông dựa trên các căn cứ lịch sử mà không có bất kỳ khả năng thỏa
hiệp nào. Ngoại trưởng Philipines Teodoro Locsin Jr. đã đưa ra lời kêu gọi nói
trên nhân lễ kỷ niệm ngày 12/7/2016, ngày Toà trọng tài đưa ra phán quyết mà
ông cho rằng đã giải quyết một cách thuyết phục vấn đề quyền lịch sử và các quyền
lợi biển tại Biển Đông dựa theo Công ước Liên hợp quốc về Luật Biển (UNCLOS)
năm 1982. Ông Locsin tuyên bố: "Phán quyết này là không thể đem ra thương
lượng. Tòa án có thẩm quyền đã phán quyết rằng những tuyên bố của Trung Quốc về
quyền lịch sử đối với các tài nguyên trong vùng biển này là không có cơ sở pháp
lý". Đây là tuyên bố đanh thép nhất mà Philippines đưa ra cho tới nay liên
quan phán quyết mang tính bước ngoặt này.
Hoa Kỳ đã quyết định
đẩy mạnh chính sách biển Đông của mình?
Tuyên bố về quan điểm của
Mỹ về Biển Đông nói trên được đưa ra giữa lúc xảy ra những căng thẳng gia tăng
liên quan Trung Quốc, bao gồm vụ đụng độ biên giới hồi tháng 6/2020 giữa Trung
Quốc và Ấn Độ mà Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo gọi là một phần của chiến lược của
Bắc Kinh gây thách thức các nước láng giềng. Trước đó, căng thẳng Mỹ-Trung gia
tăng sau khi Trump chỉ trích mạnh mẽ Bắc Kinh không nỗ lực nhiều hơn nhằm ngăn
chặn đại dịch viêm đường hô hấp cấp COVID-19. Trump cũng tăng cường sức ép đối
với Trung Quốc về vấn đề giam giữ hơn 1 triệu người Duy Ngô Nhĩ Hồi giáo. Hồi
tuần trước, Mỹ đã áp đặt các đòn trừng phạt đối với giới chức Trung Quốc.
Chính sách của Mỹ trước
đây tỏ ra “mơ hồ” ở chỗ nó chủ yếu giới hạn trong việc kêu gọi đảm bảo quyền “tự
do hàng hải” ở Biển Đông vốn rất quan trọng đối với các tuyến thương mại toàn cầu.
Ngoài ra, Washington cũng kêu gọi tất cả các bên giải quyết tranh chấp một cách
hòa bình, theo con đường ngoại giao và phù hợp với luật pháp quốc tế, song
Washington không thể hiện quan điểm về tính hợp pháp trong các yêu sách biển của
bất cứ bên nào. Cho dù Trung Quốc đã tiến hành một chiến dịch kéo dài nhiều năm
để xây dựng các căn cứ và các tiền đồn khác trên các bãi cát, đá ngầm và các mỏm
đá như một cách để khẳng định yêu sách của mình.
Bằng cách gọi những yêu
sách biển của Trung Quốc đối với các nguồn tài nguyên ngoài khơi Biển Đông
là bất hợp pháp và ủng hộ một “Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương tự do và cởi mở”,
Mỹ đã đảo ngược chính sách được cho là theo “chủ nghĩa biệt lập” của mình
và đã tái khẳng định cam kết mạnh mẽ của họ với các đối tác thuộc Hiệp hội các
quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) cũng như các đồng minh chủ chốt là Nhật Bản
và Australia.
Tuyên bố của Ngoại trưởng
Pompeo không chỉ là một sự thể hiện ý chí chính trị to lớn của Mỹ là sát cánh với
các đồng minh của mình tại khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương, mà còn là một
sự củng cố trên tiền tuyến ở Biển Đông. Một nhà quan sát về vấn đề Trung
Quốc nhận định: “Tuyên bố này đã thay đổi quan niệm rằng chính quyền Trump chỉ
hướng nội và có chủ trương biệt lập. Bằng cách công khai lập trường rõ ràng về
Biển Đông, đây là một lời tái khẳng định học thuyết của Mỹ đối với khu vực này.
Nó chỉ ra rằng Mỹ vẫn kiên định sát cánh cùng với các đồng minh của mình như
Philippines và Việt Nam, cũng như công nhận các tuyên bố chủ quyền của
Indonesia và Malaysia chống lại sự chèn ép của Trung Quốc trong khu vực này”.
Tuyên bố về Biển Đông của
Mỹ không chỉ thách thức Trung Quốc mà còn là một lời cam kết ủng hộ đanh thép đối
với các quốc gia khác như Nhật Bản, Australia và Hàn Quốc.
--------------------
* Bài viết không thể
hiện quan điểm của Đài Á Châu Tự Do
Tin, bài liên quan
No comments:
Post a Comment