Biên
dịch: Đỗ Minh Châu | Biên tập: Lê Hồng Hiệp
18/03/2020
Trong bối cảnh đại dịch COVID-19 và khủng hoảng kinh
tế toàn cầu đang diễn ra, Tổng thống Nga Vladimir Putin đã bất ngờ cho thấy dự
định duy trì quyền lực của ông sau năm 2024, khi nhiệm kỳ cuối cùng của ông
đáng lẽ kết thúc. Khi làm vậy, dường như Putin đã đặt cược rằng không có ai có
thể ngăn cản ông.
Nhờ dự luật mới được thông qua bởi quốc hội Nga,
Vladimir Putin giờ đây có vẻ sẽ tiếp tục nắm ghế tổng thống cho đến năm 2036,
khi ông 83 tuổi. Ông thậm chí có thể đạt được danh vị “lãnh đạo tối cao”, giống
như mô hình của Đặng Tiểu Bình ở Trung Quốc những năm 1970. Nhưng chúng ta
không nên mong đợi những cải cách hay hiện đại hóa giống của Đặng Tiểu Bình từ
Putin.
Ai cũng nghi ngờ rằng Putin sẽ tìm thấy một số cơ chế
nào đó để kéo dài nhiệm kỳ tổng thống của mình sau năm 2024, khi ông có nghĩa vụ
phải từ chức vì giới hạn hai nhiệm kỳ tổng thống liên tiếp theo quy định của hiến
pháp. Đã có nhiều suy đoán rằng Putin có thể phá vỡ các quy tắc bằng cách trở
thành tổng thống của một quốc gia mới tạo ra bởi sự sáp nhập giữa Nga và
Belarus. Nhưng dù một liên minh chặt chẽ hơn với Belarus vẫn là một lựa chọn, tổng
thống đương nhiệm của họ, Alexander Lukashenko, cũng không sẵn lòng trở thành
thống đốc một tỉnh của Nga. Lukashenko có thể là một nhà độc tài, nhưng ông đã
dành nhiều thập niên để xây dựng một quốc gia – dân tộc Belarus.
Một khả năng khác là Putin sẽ gia tăng quyền lực cho
Hội đồng Nhà nước và sau đó trở thành chủ tịch thường trực của nó, qua đó đảm
nhận vai trò là Cha (hay đúng hơn là Ông nội) của Quốc gia. Tuy nhiên mô hình
đó có thể liên tục tạo ra xung đột với bất kỳ ai làm tổng thống. Bằng cách đơn
giản đặt lại giới hạn nhiệm kì theo hiến pháp, dự luật mới đã đưa ra một giải
pháp đơn giản hơn nhiều. Để điều này diễn ra, sửa đổi Hiến pháp này còn phải được
Tòa án Hiến pháp Nga thông qua và sau đó là một cuộc trưng cầu ý dân trên toàn
quốc. Nhưng với việc Putin kiểm soát cả tòa án và hòm phiếu, một kết quả tích cực
là chắc chắn.
Cuộc trưng cầu ý dân, dự kiến diễn ra vào ngày 22 tháng 4, sẽ đưa Putin tiến bước vững chắc vào câu lạc bộ của những nhà lãnh đạo
cai trị mà không bị ràng buộc thời kỳ hậu Xô–viết. Đó là trường hợp ở Kazakhstan, nơi cựu Tổng thống Nurseult Nazarbayev
cai trị với tư cách là Cha của Quốc gia, cũng như ở Uzbekistan, Azerbaijan,
Tajikistan, Turkmenistan và Belarus. Ở Nga cũng vậy, một cuộc trưng cầu ý dân về
sửa đổi hiến pháp sẽ trở thành một cuộc trưng cầu về việc kéo dài nhiệm kỳ tổng
thống của Putin.
Tuy nhiên, thông báo về kế hoạch của Putin vào ngày
10 tháng 3 vẫn thật bất ngờ. Điều đáng chú ý là kế hoạch này được công bố ngay
sau khi Nga rút khỏi thỏa thuận với OPEC về việc hạn chế sản lượng dầu, một động
thái được khởi xướng bởi Igor Sechin, cựu phó chánh văn phòng nhiều ảnh hưởng của
Putin, người hiện là giám đốc điều hành của công ty dầu mỏ khổng lồ Rosneft. Việc
Nga rút khỏi thỏa thuận với OPEC đã khiến giá dầu giảm mạnh, và giảm đặc biệt mạnh
đối với Nga nếu tính theo tỷ giá hối đoái của đồng rúp, nhưng các đề nghị sửa đổi
hiến pháp của Putin đã đánh lạc hướng dư luận khỏi các vấn đề kinh tế và xã hội
trong nước.
Ngoài việc duy trì quyền lực của mình, Putin đã đề
nghị sửa đổi hiến pháp để mở rộng các biện pháp bảo đảm an sinh xã hội, chẳng hạn
như đưa ra chỉ số lương hưu hàng năm. Thông điệp tới các cử tri của Nga dường
như là một trật tự chính trị – xã hội mang tính gia trưởng hơn đang diễn ra.
Vòng luẩn quẩn của nền kinh tế chính trị Nga sẽ tiếp tục: nhà nước sẽ trích
thêm tiền từ nền kinh tế và sử dụng một phần số tiền thu được đó để mua lòng
trung thành chính trị. Điều này là hợp lý, theo Putin, bởi vì nhà nước cần tập
hợp nhiều sự ủng hộ hơn trước khi nó có thể cho phép một vòng quay quyền lực mới
có khả năng gây bất ổn.
Rõ ràng hành động mới nhất của Putin là một sự khẳng
định mạnh mẽ về việc theo đuổi chủ nghĩa chuyên chế. Do đó, ông cũng đang thúc
đẩy các sửa đổi hiến pháp nhằm khẳng định đức tin của người Nga vào Chúa và định
nghĩa rõ ràng hôn nhân phải là sự kết hợp giữa một người nam và một người nữ.
Ông cũng đã tuyên bố cam kết của mình trong việc chống lại các cuộc tấn công của
phương Tây vào lịch sử vẻ vang của Nga – nhất là trong vai trò một cường quốc
quân sự. Putin muốn người Nga tin rằng chỉ có ông mới có thể làm cho nước Nga
vĩ đại trở lại: Chừng nào Nga còn có một nhà lãnh đạo mạnh mẽ, có khả năng bảo
vệ các giá trị truyền thống và chủ quyền quốc gia, họ có thể đợi thêm để có một
nền kinh tế hiệu quả và mạnh mẽ hơn.
Vậy người Nga có ủng hộ Putin và nhiệm kỳ tổng thống
vĩnh cửu của ông không? Trên thực tế, theo cuộc bỏ phiếu của Trung tâm Levada,
một viện nghiên cứu độc lập, chỉ có 13% dân số quan tâm nhiều đến các vấn đề
chính trị. Người ta thường nghĩ rằng đồng nội tệ yếu, tăng trưởng kinh tế trì
trệ và thu nhập thực tế (điều chỉnh sau lạm phát) thấp sẽ gây ra phản ứng dữ dội
từ người dân. Nhưng điều đó chưa bao giờ xảy ra. Người Nga hiểu rằng họ không
thể ảnh hưởng tới các quyết định chính thức, vì vậy nhiều người chỉ bỏ qua, xem
việc đi bầu cử cho chính quyền như là một phần nghĩa vụ của một công dân tuân
thủ luật pháp.
Hơn nữa, trong khi 39% số người được thăm dò ý kiến
cho rằng những người nắm giữ quyền
lực chỉ quan tâm đến các đặc quyền của họ, thì tỉ lệ số người tin rằng các nhà
lãnh đạo Nga đặt lợi ích đất nước lên hàng đầu đã tăng từ 10% lên gần 30% kể từ
năm 2013. Tương tự, 27% số người được hỏi cho rằng các nhà quản lý nhà nước chỉ
đơn giản là những nhà kỹ trị có học thức cao (một cảm nhận mà Putin đã cố gắng
tạo nên khi giới thiệu nội các mới của mình).
Đối với giới tinh hoa ở Nga, nhiều gia tộc khác nhau
có thể cạnh tranh quyết liệt, nhưng tất cả đều biết rằng họ chỉ có thể tồn tại
dưới bóng nhà độc tài. Putin sẵn sàng tha thứ hành vi tham nhũng của họ để đổi
lấy lòng trung thành tuyệt đối nên ai cũng là con tin của chế độ. Một bước đi
sai lầm có thể dẫn đến cảnh tù tội bởi chính những hành vi tham nhũng đó trước
đây đã được bỏ qua.
Hệ thống cổ hủ và kém hiệu quả về mặt kinh tế này vẫn
tồn tại nhờ sự thờ ơ hàng loạt của người dân Nga. Về lý thuyết, một sự kiện
“thiên nga đen” có thể làm thay đổi hiện trạng. Tuy nhiên, chính những sự kiện
như đại dịch COVID-19 khiến Putin tin chắc rằng ông phải tiếp tục nắm quyền ở
Nga để đưa đất nước vượt qua tình trạng hỗn loạn toàn cầu. Người Nga có thể mất
kiên nhẫn, nhưng hiện tại, đất nước này dường như phải cam chịu sống dưới quyền
lãnh đạo của Putin trong nhiều năm tới.
Nhưng người Nga vẫn chưa quên những lần thay đổi
lãnh đạo trước đây, từ Stalin và Leonid Brezhnev đến Yuri Andropov và Mikhail
Gorbachev. Thay đổi lãnh đạo sẽ mang lại những thay đổi trong hệ thống, và
không ai có thể sống mãi.
----------------
Andrei Kolesnikov là nghiên cứu viên cao cấp và Chủ nhiệm
Chương trình Thể chế chính trị và Chính trị nội bộ Nga tại Trung tâm Carnegie
Moscow.
NGUỒN
:
March 13, 2020
--------------------------------------
XEM THÊM
Anh Khoa dịch (VNTB) – Nỗ lực của Putin
vượt qua giá trị hiến pháp của đất nước có
*
Ngân Bình (VNTB) – Chủ tịch Quốc hội Nga ca ngợi
Tổng thống Putin và nói trong thời biến động
No comments:
Post a Comment