PHILIPPINES : KHI
NHỮNG KẺ BỊ CÒNG TAY CẦM SÚNG BẮN VÀO CÔNG AN HAY MỘT CASE STUDY VỀ VAI TRÒ CỦA
BÁO CHÍ
Đỗ Hùng
Đỗ Hùng
Sau cuộc biểu tình, tụi mình kéo Vincent Go vào quán
cà phê Tims Horton kế bên đại lộ Mendiola ở San Miguel City, Manila. Anh lấy điện
thoại rồi mở cho mình xem album hình. Đấy là hình anh chụp những nạn nhân bị bắn
chết trong các chiến dịch truy quét ma túy của Tổng thống Rodrigo Duterte.
Sau khi lên nắm quyền vào giữa năm 2016, ông Duterte
đã phát động cuộc chiến bài trừ ma túy đẫm máu không tiền khoáng hậu.
“Nếu nước Đức có Hitler thì Philippines có…”, ông
Duterte nói rồi chỉ vào mình. “Hitler đã giết ba triệu người Do Thái… Hiện có
ba triệu con nghiện. Chúng đang ở đây. Tôi rất vui lòng giết sạch bọn chúng.”
Chiến dịch của Tổng thống Duterte cho phép công an,
người dân giết các nghi phạm ma túy, bao gồm người bán và người sử dụng, mà
không cần qua xét xử. Đến nay, sau hơn ba năm, đã có khoảng hơn 30.000 người bị
giết theo cách ấy (theo số liệu của các tổ chức độc lập, còn số liệu chính thức
của chính phủ thì ít hơn nhiều, tầm 6.000 người).
Vincent dùng ngón cái và ngón trỏ xòe xòe trên màn
hình điện thoại, zoom cận cảnh cổ tay mỗi nạn nhân. Mình tháo kính, nhòm sát
vào, thấy có hằn những vết rất sâu. Mình mường tượng ra cổ tay nạn nhân từng bị
trói hoặc bị tác động mạnh.
“Họ đã bị còng tay”, Vincent nói.
“Ồ, bị còng tay à?”
“Anh biết điều này có ý nghĩa gì không?”, anh ta hỏi.
Mình ngờ ngợ có vấn đề gì đấy không ổn, nhưng nhất
thời chưa rõ đó là gì.
“Hầu hết các nạn nhân mà tôi chụp được đều bị còng
tay trước khi chết,” Vincent nói. “Nhưng trong báo cáo của cảnh sát thì luôn
luôn là những người này đã bị bắn chết khi đấu súng với cảnh sát. Luôn luôn như
thế.”
Mình à lên, hóa ra là vậy! Hèn gì tấm nào Vincent
cũng cố ý chụp cận cảnh cổ tay người chết.
Chuyện này thực ra không hề dễ. Thoạt tiên, lúc chiến
dịch mới khởi sự, cảnh sát hoan hỉ mời báo chí tới hiện trường án mạng để khoe
thành tích tiêu diệt tội phạm ma túy. Tuy nhiên, về sau, khi quá nhiều nghi vấn
và phê phán liên quan đến hoạt động giết người không qua xét xử được nêu ra, cảnh
sát bèn phong tỏa hiện trường rất chặt. Từ khoảng đầu năm 2017, nhà báo và các
phóng viên ảnh tự do như Vincent không còn có thể tiếp cận các nạn nhân bị giết
nữa. Anh bèn đứng từ xa chĩa ống tele vào chụp các cổ tay. Đôi khi anh tìm cách
tiếp cận nạn nhân khi thi thể của họ được đưa đi chôn cất. Và anh thấy rằng, hầu
hết nơi cổ tay các nạn nhân đều có dấu tích của còng số 8.
“Làm sao anh có thể bắn cảnh sát với hai tay bị
còng?”, Vincent hỏi tu từ, cũng là khẳng định điều mà anh đã tìm thấy qua ba
năm tác nghiệp tại hàng trăm hiện trường án mạng.
Việc Tổng thống
Duterte bật đèn xanh cho hoạt động giết người không qua xét xử đã tạo ra những
hiệu ứng trái chiều trong lòng xã hội Philippines. Các chiến dịch truyền thông của chính phủ cho biết nhờ mạnh tay mà tình
hình tội phạm ma túy giảm hẳn. Rất nhiều người dân ủng hộ cách làm này. Trong
khi đó, các tổ chức dân sự, báo chí, giới chính trị gia đối lập, các tổ chức
tôn giáo… lên án mạnh mẽ, cho rằng việc làm ấy đã vượt qua khuôn khổ pháp luật,
tạo ra nhiều cái chết oan, bị lợi dụng để thủ tiêu đối thủ chính trị, kẻ thù…
Nói
kiểu gì thì nói, xét dưới lăng kính của một xã hội với các khế ước đã được tạo
lập, việc giết ai đó chỉ vì nghi ngờ hoặc thậm chí có bằng chứng phạm tội mà
không qua bất kỳ quy trình xét xử nào là điều không thể chấp nhận được, nó đi
ngược lại các tiêu chuẩn của một xã hội văn minh, đi ngược lại nguyên tắc pháp
trị.
Hãy hình dung thế này: Một nhóm người họp lại với
nhau, cùng biểu quyết thông qua các luật chơi để tất cả mọi người cùng tuân thủ.
Thế rồi, một ngày nọ, vài người đứng đầu quyết định dẹp hết luật chơi và hành động
theo ý muốn của mình và tuyên bố rằng làm như vậy sẽ tốt hơn cho nhóm.
Có một thực tế trớ trêu là, có không ít người dân ủng
hộ chính sách bắn bỏ của Tổng thống cho đến khi chính bản thân họ hoặc người
thân của họ trở thành nạn nhân của chính chính sách này.
“Police planted evidence!” (Công an đã ngụy tạo bằng
chứng). Không phải đến lúc gặp Vincent mình mới nghe tới lời buộc tội ấy. Báo
chí, các tổ chức nhân quyền, các nghị sĩ đối lập,… đều đã khẳng định như vậy.
Đây hoàn toàn không phải là cáo buộc vô căn cứ hay thuyết âm mưu. Chuyện này đã
được chứng minh nhiều lần.
Ngay dưới đây là một ví dụ.
Đêm 16.8.2017, nam sinh viên 17 tuổi Kian delos
Santos bị bắn chết trong chiến dịch truy quét ma túy ở Caloocan City, Manila.
Báo cáo ban đầu của cảnh sát là một kịch bản quen thuộc: Cảnh sát truy lùng tội
phạm ma túy, Kian cầm súng tấn công, cảnh sát buộc phải bắn chết anh ta.
Xui cho cảnh sát là camera an ninh trong khu vực lúc
đó lại đang hoạt động. Hình ảnh được tiết lộ sau đó cho thấy cảnh người ta bắt
Kian, cảnh cậu này van lạy xin tha chết trước khi bị giết. Không hề có cuộc đấu
súng nào như báo cáo ban đầu. Thông tin phát lộ về sau còn cho thấy Kian chỉ là
một sinh viên, chưa xài ma túy, từng ủng hộ nhiệt tình chính sách bắn bỏ của tổng
thống, thế rồi trong một đêm định mệnh, cậu đã trở thành nạn nhân của thứ mà cậu
cổ xúy.
Các báo cáo của cảnh sát, có hàng ngàn báo cáo như vậy,
thường lặp đi lặp lại điệp khúc là họ buộc phải nổ súng khi thủ phạm – tức nạn
nhân – cầm súng tấn công. Rất thường xuyên cảnh sát còn cho thấy trong người của
nạn nhân có ma túy.
“Công an đã ngụy tạo bằng chứng!”
Những người chỉ trích buộc tội ngược lại cảnh sát, với
nhiều chứng cứ được phơi bày. Có tờ báo, là Philstar, thậm chí còn phát hiện
trong các báo cáo của cảnh sát, có những vụ việc khác nhau nhưng người bị giết
lại dùng các khẩu súng cùng chủng loại, cùng series để tấn công cảnh sát. Nghĩa
là thế này, một anh A bị bắn chết do dùng súng tấn công cảnh sát. Thế rồi bằng
cách nào đó, vài tháng sau, có một anh B ở một nơi chốn khác lại dùng đúng khẩu
súng mà anh A đã sử dụng ấy để tấn công cảnh sát và rồi cũng bị bắn chết. Có lẽ
do cảnh sát “plant evidence” quá nhiều nên thỉnh thoảng nhầm chút xíu.
Chiến dịch
bài trừ ma túy do Tổng thống Duterte phát động có cao trào là cuối năm 2016 đầu
năm 2017. Vào thời điểm cuối năm 2019 đầu 2020 vẫn còn các vụ giết người lai
rai nhưng không nhiều. Báo chí, các nhà hoạt động, giới chính
trị gia đối lập vẫn còn lên tiếng, nhưng thưa thớt hơn. Trong khi đó, vẫn còn
những con người như Vincent, với sự thôi thúc nội tại của lương tri và sứ mệnh
phơi bày sự thật, mỗi ngày vẫn âm thầm “cover” các hiện trường án mạng. Và anh
thầm mong chờ công lý sau rốt rồi sẽ đến.
“Không hẳn là công lý cho mỗi một nạn nhân, nhưng
tôi tin rồi sẽ có ngày công lý sẽ đến với họ”, Vincent nói.
Những hình ảnh, bằng chứng mà các nhà báo tự do (“tự
do” không chỉ là “freelance”, mà là tự do trong tư duy, tự do ở tư tưởng của
người làm báo) như anh thu thập được chính là để phục vụ cho cuộc truy tầm công
lý.
Trước đây, một vài lần mình viết về chính trị và xã
hội Philippines, có nhiều người vào bình luận chê bai dân Philippines thật ngu
muội khi đi ủng hộ một chính quyền như vậy và rằng một nền dân chủ như vậy thì
đáng vứt vào sọt rác.
Thực
ra, nền dân chủ Philippines, mặc dầu nhiều khiếm khuyết và rất nhiều hỗn loạn,
vẫn có những giá trị tiến bộ của nó. Một trong những giá trị đó chính là tự do
báo chí. Chỉ trong một nền báo chí như vậy, báo chí mới có
thể trở thành lực lượng giám sát cường quyền và mới có thể độc lập đi tìm sự thật
chứ không chỉ làm mỗi một việc là phụ họa cường quyền.
Và lúc đó, nhà báo mới không toa rập với cường quyền,
vì lợi ích thiết thân hoặc bởi niềm tin lệch lạc về sứ mệnh của mình.
Hình : https://www.facebook.com/photo.php?fbid=10162741013705612&set=a.10150349345110612&type=3&theater
---------------------------------------
PHẢN ĐỘNG
NHƯNG MÀ ĐẸP
Cô Bahar Z. Bahari người Iran từng dự cuộc thi hoa hậu
Miss Intercontinental hồi năm nẳm. Từ năm 2014, cô tới Philippines để học hành.
Trên facebook của cô thỉnh thoảng có bài chửi chính
quyền Iran hiện tại, treo cờ Iran quân chủ (chế độ tồn tại đến cuộc cách mạng Hồi
giáo 1979 thì bị xóa sổ để lập nên chế độ hiện tại, cô này treo cờ chế độ cũ
thì cũng giống kiểu công dân Việt Nam bây giờ mà treo cờ 3 sọc vậy), post hình ảnh
các nhà đấu tranh ở Iran, g...
No comments:
Post a Comment