Lê Phan
March 16, 2019
Từng quốc gia một, các cơ quan thanh tra của thế giới
– đau đớn nhất là Trung Cộng cầm đầu, nhanh chóng Liên Hiệp Âu Châu (EU) theo
sau – cấm bay cho loại phi cơ 737 Max 8 của Boeing theo sau hai vụ rớt phi cơ
tai hại.
Một chiếc máy bay Boeing 737 Max 8 thử nghiệm động
cơ bên ngoài nhà máy của công ty Boeing vào ngày 11 Tháng Ba, 2019, tại Renton,
Washington. Cổ phiếu của Boeing đã giảm sau khi một chuyến bay của hãng hàng
không Ethiopian Airlines rớt hôm Chủ Nhật, 10 Tháng Ba, khiến 157 người thiệt mạng
là vụ tai nạn chết người thứ hai trong sáu tháng liên quan đến Boeing 737 Max
8. (Hình: Stephen Brashear/Getty Images)
Trước áp lực của Tổng Thống Donald Trump, cơ quan Quản
Trị Hàng Không Hoa Kỳ FAA từ chối không chịu theo. Khi Canada, quốc gia quan trọng
cuối cùng, đi theo, sự cô lập của Hoa Kỳ đã trở thành hoàn toàn. Lập trường của
Tổng Thống Trump đã cho thấy một thí dụ độc đáo khi thế giới bác bỏ sự lãnh đạo
của Hoa Kỳ về an toàn không hành. Sự thay đổi thái độ của ông là một giây phút
đáng ghi nhớ về thực tại của một thế giới đang nhanh chóng thay đổi.
Không cần một hộp đen để có thể khám phá ra tại sao.
Yếu tố lớn nhất cho sự suy giảm niềm tin toàn cầu là vì uy tín của các định chế
của Hoa Kỳ. Ngân sách mà tổng thống đưa ra tuần này đã cắt giảm thêm nữa cho
FAA mặc dầu sự việc là hệ thống kiểm soát không lưu của họ vẫn còn nhiều năm
thua nhiều đối thủ của Hoa Kỳ.
Hơn nữa, FAA không có người cầm đầu. Tổng Thống
Trump đã chỉ định phi công riêng của ông, ông John Dunkin – người phi công bay
các phi cơ riêng của ông Trump, chứ không phải sĩ quan không quân cao cấp bay
Air Force One – để cầm đầu cơ quan.
Khi Thượng Viện đã đồng lòng bật cười nói là ông này
không có khả năng để cầm đầu một cơ quan với ngân sách lên đến $18 tỷ, cũng như
chịu trách nhiệm cho an toàn không lưu trên toàn Hoa Kỳ, một trách nhiệm có thể
dẫn đến nguy hiểm tính mạnh nhân dân, tổng thống nổi nóng và từ đó không thấy đề
cử ai khác. Thế là từ đó đến nay, FAA đã bay mà không có phi công trong hơn một
năm nay rồi. Do đó cũng chả có gì lạ khi những partner của Hoa Kỳ mất niềm tin
vào chiều hướng hoạt động của một trong những định chế đã từng được kính nể nhất
thế giới.
Điều tương tự cũng có thể nói về ngoại giao của Hoa
Kỳ. Hơn nửa nhiệm kỳ của Tổng Thống Trump rồi, nhưng một trong bảy chức vụ đại
sứ Hoa Kỳ vẫn còn chưa được chỉ định, kể cả Nam Hàn, Saudi Arabia và Pakistan.
Điều tương tự cũng có thể nói cho những chức vụ vẫn còn không có người trong
các ban ngành quan trọng trong nước.
Mức độ suy sụp tinh thần đi đến nỗi mà ông William
Burns, một cựu thứ trưởng ngoại giao, nói đến “một cuộc tài giảm vũ khí ngoại
giao đơn phương” của Hoa Kỳ. Các nhà ngoại giao Hoa Kỳ đang ngày càng thiếu tài
nguyên – và niềm tin – để làm công việc kiên nhẫn thuyết phục các quốc gia khác
đi theo với sự lãnh đạo của Hoa Kỳ.
Trong ngân sách đưa ra tuần rồi, tổng thống đề nghị
cắt giảm 23% ngân sách vốn đã quá nhỏ nhoi của Bộ Ngoại Giao. Chả trách mà
trong những cố gắng ngoại giao gần đây Hoa Kỳ đã thất bại. Hoa Kỳ đã không thuyết
phục được một đồng minh nào để tham gia cùng với mình khi rút lui khỏi thỏa Thuận
Hạt Nhân Iran, rút khỏi Hiệp Định Về Biến Đổi Khí Hậu Paris, hay yêu cầu những
quốc gia khác giúp thay thế Hoa Kỳ ở Syria nơi mà sự rút lui sẽ có hậu quả khôn
lường.
Số phận của tập đoàn Hoa Vi (Huawei), tập đoàn
Telecom đầy vấn đề, là một trường hợp đang cần sớm giải quyết. Tổng thống đã
yêu cầu các đồng minh theo gương Hoa Kỳ cấm Hoa Vi tham gia vào việc xây dựng hệ
thống điện thoại di động 5G.
Cách đây vài năm chỉ cần những nghi ngờ có thể tin cậy
được về sự thiếu vắng những bức tường giữa Hoa Vi và guồng máy an ninh tình báo
của Bắc Kinh là đủ thuyết phục các đồng minh đồng ý ngay. Nhưng nay, nhiều quốc
gia, kể cả Anh Quốc và Đức, đã bác bỏ những “chỉ thị” của tổng thống. Ông cũng
chẳng giúp cho chính mình khi ông ngầm ý nói là ông sẽ rút yêu cầu dẫn độ của
Hoa Kỳ cho bà Mạnh Vãn Chu, giám đốc điều hành của Hoa Vi, để đổi lại cho những
nhượng bộ mậu dịch của Trung Quốc.
Qua hành động này, tổng thống có vẻ đã đưa ra chỉ dấu
là tòa án Hoa Kỳ không còn độc lập khỏi những đồng bóng chính trị của tổng thống
nữa. Đó là loại đề nghị mà trước kia người ta chỉ chờ đợi ở những người như một
nhà lãnh đạo của Trung Cộng.
Nhưng có lẽ điều đáng chú ý nhất của vụ tranh cãi
quanh Boeing 737 là thực tế của nền kinh tế toàn cầu, theo tờ Financial Times.
Khi Trung Cộng và Liên Hiệp Âu Châu đồng ý với cùng một tiêu chuẩn thanh tra,
Hoa Kỳ không có bao nhiêu lựa chọn ngoài việc đi theo. Cùng nhau, Trung Cộng và
EU chiếm 40% nền kinh tế toàn cầu. Hoa Kỳ chỉ chiếm có 1%. Đáng lẽ phải là ngược
lại.
Theo Thỏa Thuận Đối Tác Xuyên Thái Bình Dương TPP,
mà chính phủ tiền nhiệm của tổng thống đã điều đình, Hoa Kỳ và các đồng minh dự
định thành lập một tiêu chuẩn toàn cầu mà Trung Cộng phải theo. Thỏa thuận
tương tự xuyên Đại Tây Dương nay đã bị bỏ rơi cũng có tham vọng tương tự.
Hành động đầu tiên của tổng thống khi nhậm chức là
rút lui khỏi TPP. Thỏa thuận TPP bao gồm những loại luật lệ mà tổng thống nay
đang đơn phương tìm cách thuyết phục Trung Cộng tuân thủ với ngay cả một cuộc
chiến mậu dịch nhưng vẫn chưa thành công.
Cân bằng quyền lực mà nói, Hoa Kỳ vẫn còn là cường
quốc số một của thế giới. Nhưng nó chỉ có hiệu lực trọn vẹn khi quyền lực đi
đôi với lẽ phải. Sự lãnh đạo của Hoa Kỳ trong việc chấp thuận dược phẩm, kỹ thuật,
tiêu chuẩn môi trường và nhiều thứ khác nữa đang thụt lùi sau những quốc gia
khác. Mặc dầu Hoa Kỳ có những công ty hàng đầu về kỹ thuật, Âu Châu nay đang
đưa ra những tiêu chuẩn về quyền riêng tư trên Internet, một chuyện mà cách đây
chỉ vài năm không ai nghĩ có thể xảy ra.
Điều còn đáng buồn hơn nữa là tổng thống đã làm hại
ngay cả uy tín của cơ quan FAA. Trong nhiều ngày sau vụ ở Ethiopia, ông quyền
giám đốc FAA đã cố chống cự lại mọi áp lực và tiếp tục khẳng định niềm tin vào
Boeing.
Dân Biểu Peter A. DeFazio của tiểu bang Oregon kể lại
với tờ New York Times là khi ông bước ra khỏi cuộc điều trần sáng hôm Thứ Tư,
13 Tháng Ba, để nói chuyện với ông Daniel K. Elwell, quyền giám đốc FAA về
Boeing 737, ông Elwell trấn an ông là không có gì để lo lắng cả. Chỉ vài giờ
sau, tổng thống thông báo là phi cơ bị cấm bay.
Cả ông dân biểu lẫn một phi công của American
Airlines, đại diện cho các phi công của hãng ở cơ quan An Toàn Giao Thông NTSB,
đặt câu hỏi vậy quyết định cấm bay là của FAA hay là của tổng thống. Điều họ
còn thắc mắc hơn nữa là tổng thống làm sao có khả năng chuyên môn của FAA để thẩm
định về việc cấm bay.
Liệu tổng thống có thấy được những điều đáng lo cho
kinh nghiệm tuần này của cơ quan FAA chăng? Có lẽ không. Hằng ngày ông loan báo
về sự khinh thường của ông đối với các chuyên gia. Mới tuần này chẳng hạn ông
tweet là ấm nóng toàn cầu là “tin dỏm” và kỹ thuật hàng không hiện đại đã bị
đánh giá quá cao. Ông tweet “Tôi không muốn Albert Einstein làm phi công cho
tôi.” Nghe ra có vẻ như ông cảm thấy là bản thân ông cũng có đủ khả năng để tự
lái phi cơ cho mình.
Là tổng thống Hoa Kỳ, vẫn còn là cường quốc duy nhất
của địa cầu, đó là đặc quyền của ông. Nhưng ông không nên ngạc nhiên khi những
quốc gia khác từ chối không cho ông vào không phận của họ. (Lê Phan)
------------------------------
VOA Tiếng Việt
| 18/03/2019
No comments:
Post a Comment