31/03/2019
Tại sao lại có người giàu và người nghèo? Và tại
sao người giàu giàu thêm và người nghèo nghèo thêm?
Ngoại trừ một vài ngoại lệ, tôi thấy chưa có câu trả
lời nào gọi là thỏa đáng cho hai câu hỏi trên. Những dòng sau đây phản
ánh kinh nghiệm xương máu của cá nhân người viết - một người tị nạn cộng sản sống
sót trên biển, đặt chân đến đất Mỹ thuộc loại “trên răng dưới dép,” có
nghĩa là trong túi không có đến “25 Cent” để cạo gió; thêm vào đó đã từng bị sập
tiệm một lần (phá sản, mất trắng) vì đầu tư trớt quớt.
Hiển nhiên, trên thế giới lúc nào cũng có hai loại
người: Người giàu và người nghèo. Giàu thì ít còn lại đa số là
nghèo. Có người nói đùa là “Thượng đế thương người nghèo cho nên Ngài
sinh ra vô số người nghèo” (God loves the Poor that is why He makes so
many of them!) Thiệt không hà?! Tôi thấy không phải như vậy
đâu. Kinh sách đều nói là Thượng đế muốn con người sống hạnh phúc; Mà
trên trần tục này (không phải thiên đàng) muốn sống hạnh phúc thì việc “đầu
tiên” là phải có đủ tiền. Tôi thấy khó có thể ngụy biện là “Tiền không
mua được hạnh phúc.” Thử hỏi chứ có thứ gì mình ưa thích, làm mình hạnh
phúc có thể rinh về nhà mà không mất tiền? Biết rồi khổ lắm! Hạnh
phúc không thể mua được bằng tiền; nhưng có thể mua được bằng nhiều tiền là vậy!
Nếu quý vị để ý một chút sẽ thấy trong câu chuyện
bình thường hàng ngày, mọi người đều nói về giàu nghèo. Ngay cả truyền
thông báo chí TV đều có tin tức hay bàn luận liên quan đến sinh hoạt của người
giàu và người nghèo… Không kể một số ngoại lệ như trúng sổ số hay thừa hưởng
gia tài lớn của ông bà cha mẹ để lại, chúng ta, ngay cả những người đang
giàu có nhất thế giới như Bill Gates (Microsoft), Steve Jobs (Apples),
Jeff Besoz (Amazon)… đều bắt đầu từ người nghèo (hay ít ra không
phải là người giàu), từ con số không, sát đất (Ground zero).
Sau đây là một số quan điểm thô thiển (short view)
của cá nhân người viết.
Người
Nghèo
1. Người nghèo không có các quan hệ tốt, thuận lợi:
Họ chỉ quen biết người chung quanh đều nghèo như họ… Một khi cần phải có sự
giúp đỡ hay hướng dẫn thì khó tìm thấy.
2. Người nghèo khó kiếm tiền nhưng không giữ tiền được.
Nói đúng ra người nghèo không tính đến chuyện phải để dành tiền.
3. Người nghèo làm các công việc với thù lao / lương
thấp, loại lợi tức kém. Giá cả thị trường thường (market process) thường
cao hơn mức lợi tức. Họ luôn luôn bươn chải, giật gấu vá vai, luôn luôn ở
tình trạng thiếu hụt.
4. Người nghèo thường nặng gánh gia đình (đông con,
nhiều vợ) vì không biết hay không có kế hoạch hóa gia đình (No family plan).
Họ tốn rất nhiều tiền nuôi con (chi phí cao về thực phẩm, quần áo, thuốc thang,
học phí…).
5. Người nghèo ít học không thể nghĩ xa (“Nhân bần
chí đoản”) mà khi nghĩ thì lại nghĩ toàn chuyện yếm thế (negative
thinking) không thể nào ngóc đầu lên được.
6. Người nghèo không có cách sống hữu hiệu (good
lifestyle). Họ tiêu nhiều tiền để mua những món không thực tế:
Thích mua những món rẻ tiền không bền và mua nhiều lần không cần thiết.
Thường hay tổ chức tiệc tùng linh đình tốn kém, và tìm cách xài tiền trong các
dịp lễ lạc, hội hè.
7. Xã hội, thân nhân, bạn bè có lẽ không màng đến
chuyện giúp đỡ họ để có họ thể vượt qua sự nghèo; chẳng hạn như cho vay vốn nhẹ
lãi để làm ăn, hay tận tình chỉ dẫn phương cách, các kiến thức có thể làm cho bớt
nghèo…
8. Người nghèo làm việc cực nhọc đã kiếm được ít tiền
mà lại bị chính phù đánh thuế nặng (Hãng Exxon không trả đồng
thuế nào!?) Họ không có gì để khai được trừ bớt thuế (Tax deductions).
.
Người
giàu
1. Người giàu có những quan hệ, quen biết thuận lợi:
Có bạn quyền thế và giàu có, có thể cùng tham dự trong việc kiếm tiền.
2. Người giàu có cái nhìn và cách tốt về việc tiết
kiệm. Họ không tiêu xài nhiều chuyện vô ích.
3. Giá cả thị trường (market price) không ảnh
hưởng nhiều đến họ vì họ có đủ tiền để đối phó với sự trồi sụt (tiêu trưởng) bất
thường.
4. Người giàu biết kế hoạch hóa gia đình (Quality
family plan). Vì ít con cho nên họ bớt nặng gánh chi phí gia đình.
5. Người giàu suy nghĩ một cách tích cực (positive).
Họ có nhiều tham vọng để tiến xa hơn tình trạng hiện tại (làm họ giàu
hơn). Ngoài ra, người giàu thường học hành tới nơi tới chốn. Họ
cũng cho con cái học hành đâu ra đấy. Sự giáo dục và hiểu biết giúp họ
thăng tiến trong mọi hoàn cảnh.
6. Người giàu không mua các món hàng xa xỉ mà họ thấy
không cần thiết. Họ có thói quen tốt kiểm soát được sự tiêu xài (spending
habits). Khi phải mua, họ luôn luôn mua hàng tốt, bền. Trong
các dịp lễ lạc họ lại tìm ra cách kiếm thêm tiền thay vì tiêu them tiền như người
nghèo.
7. Người giàu có xã hội, ngân hàng, thân nhân và bạn
bè sẵn sàng giúp đỡ các trong dự tính làm giàu của họ.
8. Người giàu có các phương tiện thuận lợi để làm
giàu. Họ có kiến thức về thuế vụ, cách đầu tư và biết cách dùng tiền để sinh ra
them tiền như bất động sản cho thuê, tiền lời do đầu tư trên thị trường chứng
khoán…
.
Một xã hội tiêu thụ, như Hoa kỳ chẳng hạn, làm cho
người nghèo mang nhiều gánh nặng về tinh thần. Hay nói cách khác, cuộc sống có
nhiều thúc đẩy phải sống đời sống ở mức cao. Các quảng cáo thương mại làm
người nghèo có ảo tưởng như đang sống “chung thuyền” (same boat) với người
giàu. Kết quả người nghèo phải mua các món hàng đắt tiền (như xe “xịn”,
vòng vàng kim cương, rượu chè, thuốc lá…) mà đời sống nghèo của họ không hề cần
tới. Mua sắm như vậy làm họ cảm thấy sung sướng hãnh diện hơn; nhưng
chính ra cũng làm họ nghèo hơn. Đây cũng là cái mà sách vở gọi là “Tư
duy Bần cố nông” (Inferiority complex) - So với người ta, mình
cũng có đầy đủ cả, đâu có nghèo gì đâu hà?!
Nếu mình thực sự muốn thay đổ để bớt nghèo y như định
luật Newton đã mô tả:
“Mọi sự vật đề phải di chuyển nếu có một động lực
nào đó tác dụng vào nó.”
(Newton’s First Law - also called “The Law
of Inertia”:
“Unless acted upon by an external force, an object at rest remains at
rest, or if in motion.”)
Rõ ràng là đời sống không ngừng thay đổi nếu mình muốn
nó thay đổi. Không ai thể nghèo mãi (i.e., “at rest”) nếu như mình nhất
định không muốn nghèo. Như 8 phân tích chi tiết ở trên, đời sống nghèo –
có nghĩa là chỉ sống sót bằng tiền lương lãnh mỗi tuần và sự cầu nguyện triền
miên – không nhất thiết vì lười biếng hay xui xẻo. Sự nghèo là do 2 khuyết
điểm chính:
1.
Thiếu kiến thức / giáo dục (lack of education).
2.
Thiếu khả năng quản trị tiền bạc (poor money management) và tiêu xài hoang phí
(mua hàng loạt những thứ không cần thiết - bad spending habits).
A-
Thiếu kiến thức
Tôi xin đưa ra một thí dụ về hai anh thanh niên đánh
cá:
1. Cùng tuổi và sức lực,
2. Cùng thức dậy đi bắt cá lúc 5 giờ sáng và cùng về nhà lúc 5 giờ chiều,
3. Cùng đánh cá một chỗ,
4. Cùng dùng tàu như nhau.
Nhưng một anh bắt nhiều cá (giàu) và một anh bắt ít
cá (nghèo) là vì sao?
Nhìn kỹ lại thì thấy anh bắt nhiều cá biết dùng lưới
đánh cá; và anh bắt ít cá chỉ dùng cần câu cá.
Kết
luận: Kiến thức (và cách cùng phương tiện) bắt cá
khác nhau. Kiến thức (hay giáo dục) không thể thiếu trong việc làm giàu.
B-
Thiếu khả năng quản trị tiền bạc
Câu chuyện đánh cá thứ hai:
Có hai anh đánh cá, một giàu và một nghèo sống gần
nhau trong một làng đánh cá. Một ngày kia, anh nhà nghèo gặp Đấng Tối Cao
(God) và than phiền là:
- “Lạy Chúa. Tại sao người lại làm người này
giàu mà con lại nghèo? Con thấy bất công quá!”
Chúa phán:
- “Được rồi. Ta sẽ lấy hết của cải của hắn và
chỉ cho hắn một cái cần câu như nhà ngươi thôi.”
Bây giờ hai anh chàng đánh cá đều nghèo y như nhau:
Mỗi người chỉ có một cái cần câu cá.
Ngày hôm sau, cả hai anh bắt đầu đi câu cá. Mỗi
người câu được 20 con cá; và mỗi người bán được $40.00 đem về nhà
Anh nhà nghèo khi đem tiền về nhà trong ngày, mua thức
ăn ngon lành cho đủ 3 bữa; mua thêm một đôi dép mới mặc dù đôi dép cũ của anh
ta vẫn còn dùng được.
Anh nhà giàu “cũ” cũng bán 20 con cá được $40.00;
nhưng anh ta dùng tiền mua thêm một cần câu nữa tốn hết $20.00; chỉ mua một ít
thức ăn đạm bạc cho đủ cho 2 bữa; và đồng thời tiếp tục mang đôi dép cũ chứ
không mua đôi dép mới.
… Và tiếp tục như thế trong một vài năm sau,
anh nhà giàu “cũ” sống đơn giản, lại giàu lên trong khi anh nhà nghèo sống
phung phí… vẫn nghèo!!!
Kết
luận: Sự giàu nghèo là kết quả của cách sử dụng
tiền bạc đúng chỗ và sống tiết kiệm đạm bạc trong nhiều năm; biết cách
dùng tiền để làm ra thêm tiền.
Nên biết thêm là lúc nào cũng có ngoại lệ…
(“There
Is an Exception to Every Rule!”)
Vài lời thô thiển.
Trần
Văn Giang
Ngày 31 tháng 3 năm 2019.
-------------------------------------
XEM
THÊM
3-30-2019
VNTB
- Cách đây khoảng 50-60 năm về trước, mò cua bắt ốc là sinh kế của những người
nghèo khổ nhất ở Việt Nam. Sinh kế này gắn liền với tủi nhục, vất vả và đói
nghèo. Và sinh kế mò cua bắt ốc không biết tự bao giờ đã sản sinh ra thành ngữ
“mò cua bắt ốc” để chỉ những người nghèo làm các nghề nặng nhọc, có thu
nhập không ổn định, ít học hành.
Việt Nam đã đi qua gần 1/5 thế kỷ 21, thế giới đang
chuẩn bị được phủ sóng internet toàn bộ từ vũ trụ bao la và xa xôi, nhưng vẫn
có rất nhiều người Việt Nam phải gắn chặt vào nghề hạ bạc mò cua bắt ốc.
Trong khi phần lớn quan chức Việt Nam có đời sống
vương giả thì có rất đông người dân Việt Nam phải sống bằng mò cua bắt ốc- một
hình thái kinh tế cổ xưa được định danh là kinh tế hái lượm trong bối cảnh thế
giới đang tiến nhanh về một nền kinh tế sáng tạo, và chính phủ Việt Nam hô hào
cách mạng 4.0. Nhiều thương đau ngút ngàn đã diễn ra từ hoạt động kinh tế hái
lượm- mò cua bắt ốc này, một hình thái kinh tế xa lạ đối với thế giới văn minh.
Ngày 17-3-2019, báo chí nhà nước và mạng xã hội đồng
loạt thông tin, vào ngày 16-3, tại thị trấn Krông Năng, huyện Krông Năng, Đắk Lắk
đã xảy ra vụ đuối nước khiến 3 bà cháu tử vong. Nạn nhân là bà H’Viên M’lô (54
tuổi) và 2 cháu H’Sơn Ra (11 tuổi), H’Sô Ka (8 tuổi) cùng trú tại buôn
Ur. Bà H’Viên cùng 2 người cháu ra hồ thủy lợi Đà Lạt (thuộc buôn Ur) mò
bắt ốc bán kiếm tiền. Trong lúc bắt ốc, 3 bà cháu đã trượt chân rơi xuống vũng
nước sâu và bị đuối nước.
Cần đặt ra câu hỏi, việc chết đuối của ba bà cháu có
trách nhiệm của chính quyền các cấp hay không? Chắc chắn rằng, ba bà cháu phải
mò cua bắt ốc vì quá nghèo đói. Vậy vì sao họ nghèo đói? Nguồn gốc nằm ở chính
quyền. Chính trị học hiện đại xác quyết rằng, khi một công dân đói nghèo
và bất hạnh, khi một gia đình đói nghèo và bất hạnh, khi một cộng đồng đói
nghèo và bất hành, thì chính quyền phải chịu trách nhiệm về sự đói nghèo và bất
hạnh của một công dân, của một gia đình, của cả cộng đồng. Nếu Việt Nam có một
chính quyền dân chủ như hàng chục hàng trăm nước khác, liệu nhiều người dân Việt
Nam có phải đi mò cua bắt ốc để kiếm sống không, và gặp thương đau không?
Nếu vào Google và gõ cụm từ " mò
cua bắt ốc ở Nghệ An", chỉ trong vòng 0,54 giây Google đã cho ra 450
triệu kết quả, trong đó có những kết quả thực sự đau đớn.
“Cụ già 85 tuổi vẫn mò cua bắt ốc nuôi con cháu ốm yếu”
là một bài báo đăng tải trên báo Nghệ An vào ngày 07/05/2016, cho biết, bà Phạm
Thị Nhậm (85 tuổi) trú ở xóm 10 Xã Diễn Yên, huyện Diễn Châu (Nghệ An) dù tuổi
đã cao sức yếu, nhưng vì thương con thương cháu có hoàn cảnh ngặt nghèo nên hằng
ngày bà vẫn còm lưng mò cua, bắt ốc bán kiếm tiền đổi gạo nuôi con cháu.
Trên sông lạnh, nhiều
cụ bà lớn tuổi dầm mình xuống bùn và nước để mong bắt được nhiều ốc mới có tiền
để đong gạo, mua trầu.
Bài báo" Bé trai 10 tuổi phải mò cua bắt ốc
nuôi bố và bà nội" trên báo Nghệ An online ngày 19-5-2016 cho biết, mới 10
tuổi, nhưng em Nguyễn Đăng Hùng ở xóm 8, xã Nhân Sơn, Đô Lương , Nghệ An
ngoài giờ đi học, còn tranh thủ đi mò cua, bắt ốc để bán lấy tiền nuôi bố bị bệnh
và bà nội già yếu đã 70 tuổi.
Bé trai 10 tuổi phải
mò cua bắt ốc nuôi bố và bà nội.
Bài báo "Cậu bé lớp năm mò cua bắt ốc nuôi bà nội"
trên báo Công an Nghệ An đăng tải ngày 7-12-2013 cho biết, em Lê Văn Chiến, học
sinh lớp 5A, Trường Tiểu học Ngọc Sơn, huyện Thanh Chương (Nghệ An) sau những
buổi đến lớp, em lại cặm cụi bên ruộng lúa, ao hồ mò cua, bắt ốc để lấy tiền
nuôi bà và nuôi dưỡng ước mơ được cắp sách đến trường .
Bài báo "Mò cua bắt ốc làm trụ cột của cả
gia đình ở tuổi lên 10" trên website Đài PT-TH Nghệ An xuất bản vào ngày
25-5-2016 cho biết, mới 10 tuổi nhưng em Nguyễn Đăng Hùng ở xã Nhân Sơn,
huyện Đô Lương, Nghệ An ngoài giờ đi học, còn phải tranh thủ đi mò cua bắt ốc để
bán lấy tiền nuôi bố bị bệnh và bà nội năm nay đã 70 tuổi. Từ nhiều tháng nay,
mỗi khi đi học về là em Nguyễn Đăng Hùng lại tranh thủ ra đồng để mò cua bắt ốc
về vừa để làm thức ăn, vừa để bán lấy tiền trang trải cho cuộc sống gia đình.
Bản tin " Nghệ An: đi mò cua bắt ốc một học
sinh chết đuối trên sông Lam" trên website Đài tiếng nói Việt Nam ngày
3-6-2015 cho biết, em Đinh Chí Minh ở xã Thanh Yên, huyện Thanh
Chương, tỉnh Nghệ An đi mò cua bắt ốc dọc sông Lam thì sẩy chân bị dòng nước cuốn
trôi đến 18h cùng ngày mới tìm được thi thể.
Còn nhiều bản tin, bài viết về thảm cảnh mò cua bắt ốc
ở Nghệ An. Nhưng chỉ chừng đó bản tin, bài viết thôi cũng đủ để nói lên sự
nghèo đói tận cùng ở một miền quê có con người hiếu học, lao động chăm chỉ.
Liệu thảm cảnh mò cua bắt ốc ở Nghệ An đã đại diện đầy
đủ cho thảm cảnh mò cua bắt ốc ở Việt Nam chưa? Hãy vào Google và chỉ gõ cụm từ
“mò cua bắt ốc”! Google cho ra 6 triệu 770 ngàn kết quả.
Nổi bật nhất là video clip “đưa bé gái mồ côi mò cua
bắt ốc kiếm tiền đi học khám bệnh”, tiếp theo là kết quả ba bà cháu chết đuối ở
Đắk Lak ngày 16-3 vừa qua.
Một video clip trên trang VN Express đăng tải vào
ngày 12-12-2015 cho thấy một cụ bà 90 tuổi áo rách mò cua bắt ốc trong giá rét.
Giữa tiết trời đông Hà Nội, cụ bà tóc bạc trắng chỉ mặc một chiếc áo cộc mỏng,
bên ngoài khoác chiếc áo nilon sờn rách, mò cua bắt ốc sống qua ngày. Nhà của cụ
bà ở thôn Đấu Tranh, xã Minh Cường, Thường Tín, Hà Nội. Cụ hay nhặt ni lông, bắt
ốc ở gần cầu vượt Đỗ Xá.
Bài báo “Rớt nước mắt với cảnh em bé cởi truồng mò
cua bắt ốc” trên trang soha.vn ngày
3-4-2014 cho đăng tải tấm hình em bé Điện Biên trần truồng khi mò cua bắt ốc ,
thay vì được ăn no ngủ kỹ, em bé phải lao vào vòng xoáy cơm áo gạo tiền, san sẻ
một phần lo lắng với bố mẹ.
Vào ngày 24-11-2017, báo Vietnamnet có bài “Chồng mò
cua bắt ốc, chăm vợ ung thư” cho biết, anh Phạm Duy Tinh, thôn Đông Tân,
xã Đông Hà, huyện Đức Linh, tỉnh Bình Thuận dù mang nhiều bệnh tật nhưng phải
mò cua bắt ốc để chăm sóc và nuôi vợ là chị Triệu Thị Vui đang mắc bệnh ung thư
hiểm nghèo.
Báo An ninh thủ đô online ngày 12-2-2017 có
bài “30 năm mò cua bắt ốc nuôi mẹ già và 4 em bại liệt” cho biết, bà Lê Thị
Ninh 55 tuổi, ở thôn Lộc Thượng, xã Phước Sơn, huyện Tuy Phước, tỉnh Bình
Định, ngày qua ngày, chẳng quản mưa nắng và bệnh tật, bà vẫn lụi cụi mò cua bắt
ốc, làm thuê cuốc mướn để nuôi sống cả gia đình.
Tất cả các thông tin trong các bài báo được dẫn đều
cho biết một thực tế đau xót: những người mò cua bắt ốc là những người cực kỳ
nghèo khổ, nhiều người là lao động trẻ em và lao động người già mà các công ước
quốc tế không cho phép, nhiều người có hoàn cảnh neo đơn và bệnh tật….Và
trong tất cả các trường hợp phải mò cua bắt ốc, chính quyền không thể hiện
trách nhiệm với họ.
Bao giờ Việt Nam không còn thảm cảnh mò cua bắt ốc
và những thương đau ngút ngàn nảy sinh từ hoạt động kinh tế hái lượm ấy?
*
CÙNG CHỦ ĐỀ
3-30-2019
No comments:
Post a Comment