28/09/2017
Hôm 17/9/2017, kênh truyền hình PBS của Mỹ bắt
đầu chiếu bộ phim có tên là "The Vietnam War" (Chiến tranh Việt
Nam) gồm 10 tập dài 18 tiếng với một khối hình ảnh đồ sộ, do hai đạo diễn nổi
tiếng người Mỹ là Ken Burns và Lynn Novick thực hiện. Hai nhà đạo diễn này cho
biết họ đã bỏ ra khoảng 10 năm để đọc các tài liệu liên hệ đến chiến tranh Việt
Nam và phỏng vấn các nhân chứng để thực hiện bộ phim này.
Chỉ mới xem hai tập đầu, nhiều người Việt hải
ngoại đã lên tiếng phản đối mạnh mẽ, cho rằng qua bộ phim này, hai nhà đạo diễn
nói trên đã trình bày không trung thực những gì đã thật sự xảy ra trong cuộc
chiến Việt Nam. Rất nhiều sai lầm của bộ phim đã được nêu ra, đa số là phần mô
tả về phía cộng sản Việt Nam.
Nhiều người Việt đã từng chiến đấu với Mỹ
trong suốt 20 năm, đã sống trên đất Mỹ trên 40 năm và đã trải qua nhiều thăng
trầm trong cuộc chiến, nhưng cho đến nay vẫn còn tin rằng "Mỹ chống cộng
và bảo vệ nhân quyền", và Mỹ vẫn là "đồng minh của
ta". Sự thật bây giờ hoàn toàn khắc hãn.
Vài lối nhìn của người Mỹ
1.
Quan điểm của học giả Spyridon Mitsotakis
Ngày 18/9/2017, Spyridon Mitsotakis, một học
giả trẻ của Mỹ, sau khi xem 2 tập, đã viết bài "Ken Burns'
Vietnam : Episode 1. Very Good, But 2 Omissions" (Việt Nam của Burns
: Tập 1 rất tốt. Nhưng tập 2 thiếu sót) đăng trên trang nhà dailywire, nói
rằng Ken Burns đã tốn nhiều công để đọc cái đống tài liệu to như núi có
tính tuyên truyền và đơn giản hóa theo phong cách Howard Zinn của những người
chống chiến tranh trước đây, nên đã đưa ra những nhận xét khách quan hơn,
chẳng hạn như Mỹ chỉ miễn cưởng ủng hộ Pháp sau khi phe cộng sản nắm quyền kiểm
soát ở Trung Quốc, còn phe cộng sản Việt Nam, trên thực tế, là những người cộng
sản. Họ không phải là "những người theo chủ nghĩa quốc gia bị bắt buộc phải
rơi vào vòng tay của Liên Xô". Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam không
phải là một lực lượng độc lập… Còn những chuyện Hồ Chí Minh và Đảng cộng sản Việt
Nam đã làm trong thời kỳ chống Pháp, có nhiều chỗ nói không đúng.
Theo ông, Mỹ đã tiếp tục gây áp lực để Pháp
cam kết chấm dứt chủ nghĩa thực dân và mở đường cho chính phủ tự trị ở Đông
Dương trong tương lai. Pháp phải điều đình và ký hiệp định Geneve 1954 là vì thất
trận ở Điện Biên Phủ. Cả Hoa Kỳ và Nam Việt Nam đều không tham gia hiệp định
đó.
Giáo sư Turner, Viorst và McGovern có tham
gia ý kiến, nhưng toàn là những chuyện lẩm cẩm.
2.
Cách nhìn của Peter Zinoman, Giáo sư Lịch sử và Đông Nam Á học
Ngày 19/9/2017, đài BBC đã phổ biến bài
"Thấy gì từ tập đầu phim The Vietnam War ?" của Peter Zinoman,
Giáo sư Lịch sử và Đông Nam Á Học, Đại học California ở Berkeley, cho rằng các
bộ phim trước đó đều kể về một câu chuyện đặc trưng và rõ ràng với quan điểm
"Nước Mỹ trên hết". Nhưng với cuộc chiến ở Việt Nam, chúng ta có
thể biện luận rằng người Việt xứng đáng đóng vai chính trong câu chuyện. Xét
cho cùng, từ 1 đến 3 triệu người Việt đã bỏ mạng trong chiến tranh, lớn hơn rất
nhiều (gấp từ 20 đến 60 lần) con số khoảng 58.000 người Mỹ chết trong cuộc xung
đột. Thế nhưng, ý đồ lấy Mỹ làm trọng tâm không hề giấu giếm trong Vietnam War
được thể hiện rõ ngay trong 3 cảnh mở màn giới thiệu phần 1 của bộ phim tài liệu
10 tập này. Cảnh đầu tiên tả những người lính Mỹ tham chiến, cảnh thứ hai cho
thấy một cuộc diễu binh của quân đội Mỹ, và cảnh thứ ba là lời bình luận của cựu
chiến binh Mỹ Karl Marlantes. Bài hát Hard Rain của Bob Dylan
làm nền nhạc kết thúc phần một càng báo hiệu rõ hơn nữa xu hướng "dĩ Mỹ vi
trung" làm điểm tham chiếu.
Theo tác giả, tập đầu vẽ lại lịch sử hiện đại
Việt Nam như một bức biếm họa, trong đó sự áp bức của thực dân Pháp chỉ bị
thách thức bởi sự xuất hiện của Hồ Chí Minh, nhân vật có tinh thần quốc gia duy
nhất trong thời thuộc địa đã được đề cập đến, trong khi vô số các lực lượng đối
lập với Hồ Chí Minh trong phong trào chống thực dân rộng lớn hơn, bao gồm các
phe quốc gia, phe lập hiến, phe trotskyists, phe cộng hòa, phe bảo hoàng, phe
phát xít và phe tân truyền thống. (Những tên này nghe rất lạ !).
Về Hồ Chí Minh và Ngô Đình Diệm, tác giả cho
rằng Hồ Chí Minh, người được mô tả trong tập đầu, ít nhất là một phần nào đó,
qua cách nhìn của người Việt, còn Ngô Đình Diệm chỉ được giới thiệu qua lời của
giới chức Mỹ (ông "kiêu căng" và "ngạo mạn" một "đấng
cứu thế không có thông điệp"). Mặc dù ông cầm quyền suốt gần 10 năm trong
những hoàn cảnh vô cùng bấp bênh, tập phim đầu thể hiện rất ít sự quan tâm tới
việc người dân Việt ở Miền Nam Việt Nam nghĩ gì về ông.
Cuối bài, tác giả nhận xét : Phần về phía Mỹ
cảm động, sâu, đa diện - 8/10. Phần về phía Việt Nam quá hời hợt và phiến diện,
may ra được 4/10. Đạo diễn phim tài liệu số 1 nước Mỹ làm phim này trong 10 năm
mà chỉ có thế thì chưa đạt yêu cầu".
Đài RFI của Pháp ngày 22/9/2017 với đầu đề
"Đạo diễn ‘Vietnam War’ hy vọng hàn gắn vết thương chiến tranh tại Mỹ" đã
nhận xét rằng mong muốn của đạo diễn Ken Burns, được xem là bậc thầy về phim
tài liệu, khi bỏ ra đến 10 năm và đầu tư đến 30 triệu đôla để thực hiện bộ phim
đồ sộ này, cũng là nhằm hàn gắn vết thương chiến tranh tại Hoa Kỳ, nơi mà thảm
bại Việt Nam vẫn còn ám ảnh nhiều người.
Xem qua các tập phim, chúng tôi không nghĩ rằng
Ken Burns và Lynn Novick thực hiện bộ phim này để "hàn gắn vết thương chiến
tranh" mà chỉ nhắm yểm trợ chủ trương mới của Hoa Kỳ là biến cộng sản Việt
Nam thành "đồng minh" thay thế Việt Nam Cộng Hòa trước đây.
Lối nhìn của một số người Việt
Người Việt ở trong và ngoài nước cũng có góp
ý rất nhiều về bộ phim này, nhưng cả hai bên, đa số (kể cả những người có
bằng tiến sĩ thật) vẫn chưa bỏ được "truyền thống dân tộc" là chỉ viết "cáo
trạng" (accusation) hay "biện minh" (defense) chứ
không viết những bài phân tích theo phương pháp khoa học. Bằng chứng thường
là một nửa sự thật với kết luận bao giờ cũng là "Ta đúng Địch
sai" hay "Ta thắng Địch thua", nên chưa đọc chúng ta
cũng có thể biết kết luận như thế nào rồi.
Ánh mắt sửng sờ của một phụ nữ đang nhìn ngôi
mộ tập thể được khai quật tại Điện Bài, Thừa Thiên-Huế, sau Tết Mậu Thân
Luật sư Hoàng Duy Hùng cho rằng Ken Burns
dành quá nhiều thời gian cho Mỹ, cho Bắc Việt, còn thời gian cho quan điểm của
Việt Nam Cộng Hòa thì rất ít và nếu có thì chỉ trình bày những phần không quan
trọng, hoặc chỉ liên quan đến tầm ảnh hưởng chiến thuật chớ không nói lên được
quan điểm chiến lược. Chính Lê Duẫn sau này đã tuyên bố : "Ta đánh Mỹ là
đánh cho Trung Quốc, đánh cho Liên Xô" nên ai nghĩ chuyện đấu tranh chống
Thực dân Pháp của Hồ và của Đảng cộng sản Việt Nam là sự tranh đấu độc lập cho
nước nhà là một sai lầm to lớn.
Trong buổi nói chuyện Bàn tròn với BBC tiếng
Việt, cựu đạo diễn blogger Song Chi đã chia sẻ nhận định của bà về bộ phim Chiến
tranh Việt Nam như sau :
"Vẫn là cái nhìn của người Mỹ về Việt
Nam. Bộ phim tư liệu phỏng vấn nhiều người khác nhau, tuy nhiên cả ba phe đều
thấy những điểm không hài lòng".
Nhà văn Trần Mai Hạnh, cựu phóng viên chiến
tranh, đã có quan điểm khách quan hơn khi nói với BBC :
"Tôi nghĩ những sự kiện lịch sử chỉ diễn
ra có một lần, cũng như đời người chỉ sống có một lần. Thời gian càng trôi
xa, các sự kiện càng bị lớp bụi thời gian phủ mờ".
"Người ta rất dễ giải thích theo cái
quan điểm của mình, hoặc đề cao quá mức, hoặc là thanh minh, hoặc là giải
thích lại theo ý của mình những sự kiện lịch sử. Tôi quan niệm rằng cái
quan trọng nhất của lịch sử chính là sự thật. Sự thật là món quà vô giá của
Thượng đế trao cho con người. Nhìn từ phía nào cũng thế, phía người chiến thắng
là Việt Nam Dân Chủ Cộng Hòa ngày ấy hay phía bại trận là phía Việt Nam
Cộng Hòa và phía Hoa Kỳ, nhìn ở góc độ nào cũng được, nhưng cuối cùng nó phải
là sự thật".
Hôm 25/9/2017, đài BBC đã đăng bài "'The
Vietnam War' và khi Hoa Kỳ vào Việt Nam" của Tiến sĩ Nguyễn Tiến
Hưng, đặc biệt nhấn mạnh đến những thiếu sót của cuốn phim khi đề cập về Đệ
I Việt Nam Cộng Hòa. Tôi đã đọc cuốn "Khi Đồng minh nhảy vào" của ông
xuất bản năm 2016. Mặc dầu đã có những công trình nghiên cứu, chúng tôi thấy
ông không phải là người đi với thời cuộc nên không nhận ra được trong đống
tài liệu đó việc Mỹ đã xây dựng rồi phá sập chế độ Đệ I Việt Nam Cộng Hòa
như thế nào để có thể đổ quân vào Việt Nam. Đây là vấn đề chúng tôi sẽ nói
trong một bài khác.
Những tài liệu rất quan trọng
Việc làm của hai nhà đạo diễn Ken Burns và
Lynn Novick chỉ là một hình thức ráp nối một số sự kiện được chọn lựa để vẽ
lại lịch sử theo đơn đặt hàng. Muốn viết lịch sử một cách trung thực phải có tầm
nhìn khách quan về mục tiêu, chiến lược và chiến thuật của Mỹ khi mở cuộc chiến
ở Việt Nam, và phải căn cứ vào các tài liệu lịch sử được công nhận là có giá trị.
Quan điểm của một số cá
nhân được phỏng vấn không phải là sử liệu.
Chính quyền cộng sản Việt Nam không hề công bố
đầy đủ các tài liệu liên quan đến cuộc chiến về phía họ. Cuốn "Tổng kết cuộc
Kháng chiến chống Thực dân Pháp thắng lợi và bài học" cũng như hai tập "Lịch
sử Kháng chiến chống Mỹ cứu nước 1954–1975" của Đảng cộng sản Việt
Nam chỉ là những tài liệu tuyên truyền, trong đó nói phét quá nhiều. Chính phủ
Việt Nam Cộng Hòa cũng không công bố tài liệu lịch sử của cuộc chiến. Chỉ có một
số cá nhân công bố một số tài liệu mà họ biết do vai trò của cá nhân. Cả hai
bên đều viết theo định hướng "Ta thắng Địch thua" nên thiếu khách
quan. Đó chỉ là thứ lịch sử giả tưởng, lịch sử được vẽ lại, chứ không
phải là lịch sử thật.
Chỉ có Chính phủ Hoa Kỳ công bố các tài liệu
lịch sử sau khi chiến tranh kết thúc. Trước hết là bộ The Pentagon
Papers (Tài liệu của Ngũ Giác Đài) có tên chính thức là Report
of the Office of the Secretary of Defense Vietnam Task Force, xuất hiện năm
1971, đến năm 2011 được giải mã toàn bộ và chính thức công bố. Tiếp theo là bộ "Foreign
Relations of the United States" (Quan hệ đối ngoại của Hoa Kỳ) do Bộ ngoại
giao Hoa Kỳ lần lượt xuất bản gồm rất nhiều tập từ 1950 đến 1975. Sau đó là
hàng đống tài liệu được lần lượt giải mã và công bố tiếp theo. Số tài liệu về
cuộc chiến Việt Nam của Mỹ lên trên 150.000 trang.
Ngoài các tài liệu nói trên, có ba cuốn hồi
ký của ba nhân vật chủ chốt có thể giúp hiểu rõ hơn chính sách của Mỹ đã được
thực hiện như thế nào tại Việt Nam :
1. In
the midst of wars (Vào
giữa những cuộc chiến) của Đại tá Edward G. Lansdale, người đã được OSS (tức
CIA sau này) phái đến để giúp Tổng thống Ngô Đình Diệm bình định và xây dựng một
chế độ mạnh để chống Cộng. Chính ông là người thừa hành lệnh của Washington,
giúp ông Diệm dẹp các giáo phái, thống nhất quân đội, truất phế Bảo Đại và xây
dựng một đảng phái mạnh giống Trung Hoa Quốc Dân Đảng của Tưởng Giới Thạch. Ông
cũng là người phản đối Đại sứ Elbridge Durbrow được Washington phái đến Nam Việt
Nam để phá sập chế độ Ngô Đình Diệm và đổ quân vào. Tiến sĩ Nguyễn Tiến Hưng
không nhận ra các tài liệu này.
2. In
Retrospect the Tragedy and Lessons of Vietnam (Nhìn lại thảm kịch
và những bài học của Việt Nam) của Robert S. McNamara, Bộ trưởng quốc
phòng Mỹ, cho biết cuộc chiến đã được lệnh điều hành như thế nào.
3. Decent
Interval (Khoảng
cách vừa phải) của Frank Snepp, Trưởng phân tích chiến lược của CIA tại
Sài Gòn, nói rõ kế hoạch Mỹ bỏ Miền Nam như thế nào. Cả cộng sản Việt Nam cũng
như Việt Nam Cộng Hòa không hay biết gì về kế hoạch này nên cộng sản Việt Nam
đã nướng quá nhiều quân trọng vụ Tết Mậu Thân năm 1968 và trong vụ Cổ thành Quảng
Trị năm 1972 một cách vô ích, còn Việt Nam Cộng Hòa để mất Miền Nam chỉ trong
vòng 40 ngày.
Vì Mỹ là nước chủ động trong cuộc chiến Việt
Nam nên nếu không đọc những tài liệu chính thức do chính phủ Hoa Kỳ công bố,
không thể biết chính xác mục tiêu của cuộc chiến là gì, nó đã diễn biến qua từng
giai đoạn như thế nào và kế hoạch kết thúc cuộc chiến đó ra sao. Trước đây, Hà
Nội biết rất ít về các tài liệu này nên nói phét rất thoải mái, nay đang bắt đầu
tìm hiểu, nhưng chưa dám sử dụng vì nó khác xa với những gì Hà Nội đã mô tả.
Con đường Mỹ đang đi tới
Những sự kiện lịch sử chúng tôi vừa đưa ra
cho thấy Mỹ đã đi vào và rút ra khỏi chiến tranh Việt Nam bằng những chiến
lược và chiến thuật được tính toán rất tỉ mỉ và chính xác. Câu hỏi được đặt
ra là tại sao bây giờ Mỹ phải cho vẽ lại một lịch sử chiến tranh với rất
nhiều điểm trái với sự thật lịch sử ?
Một Thủy quân lục chiến Mỹ - ảnh Time
Magazine, 10/1966
Lord Palmerston (1784–1865), cố Thủ
tướng Anh, đã từng nói một câu bất hủ : "Nations have no permanent
allies or enemies, only permanent interests" (Các quốc gia không có đồng
minh hay kẻ thù mãi mãi, chỉ có các quyền lợi mãi mãi).
Cựu Ngoại trưởng Kerry đi thẳng vào thực tế :
"Không ai có thể hình dung ra đất nước Việt Nam như ngày hôm nay. Việt
Nam, một cựu thù của Mỹ, bây giờ lại là một đối tác có mối quan hệ nồng ấm với
Mỹ, trên cả bình diện con người lẫn quốc gia".
Như vậy Mỹ đang biến "cựu thù"
thành "đồng minh" và "đối tác có mối quan hệ nồng ấm với Mỹ" để
dùng cộng sản Việt Nam làm lá chắn ngăn chặn Trung Quốc tràn xuống Đông Nam Á,
nên Mỹ phải vẽ lại lịch sử chiến tranh Việt Nam khi giao cho "cựu
thù" Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam đóng vai trò của Việt Nam Cộng Hòa
trước năm 1975. Dĩ nhiên, Hà Nội biết rất rõ chiến lược và thủ đoạn này của Mỹ,
nhưng tương kế tựu kế, chơi trò bắt cá hai tay để thủ lợi. Nếu có điều gì bất
trắc, họ sẽ quay lại với Trung Quốc.
Khi Mỹ thay thế Việt Nam Cộng
Hòa bằng Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, liệu người Việt đấu tranh có thể
tiếp tục sử dụng cuốn "Quốc văn giáo khoa thư chống cộng" hiện
nay để "giải phóng quê hương" được không ? Câu trả lời
là KHÔNG.
Muốn "giải phóng quê
hương" không phải chỉ chống cộng mà còn phải "chống Mỹ cứu nước" nữa,
vì Mỹ đang đứng trên cùng một chiến tuyến với cộng sản Việt Nam.
Nếu ngày 3/11/2015, qua kênh
truyền hình PBS Hoa Kỳ đã ném cuốn phim "Terror in Little
Saigon" do nhóm ProPublica and Frontline thực hiện lên đầu Đảng Việt
Tân, một tổ chức chống cộng của người Việt đấu tranh được Mỹ bí mật hổ trợ, để
ra lệnh lui binh, thì hôm 17/9/2017, cũng qua kênh truyền hình PBS, Mỹ cho phổ
biến bộ phim "The Vietnam War", do hai đạo diễn Ken Burns
và Lynn Novick thực hiện, để nói cho người Mỹ và thế giới biết con đường mà nước
Mỹ đang đi tới để tùy nghi thay đổi chiến thuật. Ai không thích ứng kịp mà lâm
nạn thì tự lo liệu lấy. Con đường Mỹ đi thì Mỹ cứ đi. Chính trị là như thế.
Ngày 28/9/2017
Lữ Giang
---------------------------------
Xin
trân trọng giới thiệu 10 tập bộ phim lịch sử The Vietnam War của hai đạo diễn
Ken Burns và Lynn Novick. Phim có phụ đề tiếng Việt, được sản xuất và công
chiếu lần đầu bởi kênh truyền hình PBS.
Posted
on 30/09/2017 by The Observer
No comments:
Post a Comment