Jedrzej Winiecki
Đinh Minh Đạo dịch
04:21:am 26/01/14
Những kẻ khủng bố, Khodorkovski, Pusy Riot, đối lập,
Phương Tây và những người đồng tính – danh sách kẻ thù của nước Nga của
Putin dài và khác nhau. Trong danh sách này, một số có thật, số khác do
tưởng tượng. Tất cả chúng có thể có lợi cho chính quyền, đặc biệt trước thế vận
hội mùa đông.
Dân Nga hiện nay có cuộc sống tốt hơn dưới thời
khủng khoảng của tổng thống Yelsin, vậy với lương tâm trong sạch, Vladimir
Putin có thể cống hiến cho xã hội một thế vận hội. Thời tiết có thiếu tuyết
cũng không thể làm hỏng thế vận hội vì đã có tuyết được dự trữ. Sẽ không có ai
làm lu mờ thành tích của các vận động viên Nga, vì không có các đối thủ cạnh
tranh ngang tầm. Sự vắng mặt của các chính khách phương Tây trong lễ khai mạc
hay bế mạc, sẽ không làm hỏng hình ảnh của thế vận hội, bởi có thể thay thế thủ
tướng Đức Angela Merkel hay tổng thống Pháp Francois Hollande bằng các nhà
lãnh đạo các nước thuộc Liên Xô cũ, châu Á hay châu Phi.
Chỉ những kẻ khủng bố từ Kavkaz, đặc biệt là các
chiến binh của Dok Umarov, những người đòi thành lập một nhà nước Hồi Giáo ở
Kavkaz, có thể làm gián đoạn thế vận hội, họ là những láng giềng của Sochi.
Những chiến binh này tiếp tục võ trang chống lại quân Nga tại Chechnya, người
ta cho rằng, chính họ đã thực hiện các cuộc nổ bom khủng bố ở Volgagrad.
Nhóm chiến binh của Dok Umarov không phải là nhóm khủng bố duy nhất, nhưng là
nhóm Hồi Giáo cứng rắn nhất ở Nga mà Putin đã tuyên chiến trong thông điệp
đầu năm vừa qua.
Tổng thống Putin cảm thấy thích thú trong vai trò
của người đi săn. Trước đây, nhờ mấy vụ nổ bom khiêu khích, ông đã trấn áp giới
chính trị Nga và tiến hành cuộc chiến Chechnya lần thứ 2. Nhờ kẻ thù mà Putin
đã tạo ra hệ thống phản ứng mạnh, điều này vừa là sự thật, vừa là tưởng tượng.
Nếu kẻ thù chiến thắng, hoặc thất bại hoàn toàn đều có thể tạo ra sự không an
toàn cho hệ thống.
Những
người da màu
Trong hai thập niên qua, nước Nga giầu lên đã thu
hút vài triệu người nhập cư. Trong cùng thời gian này, chỉ có Mỹ tiếp nhận số
người đến định cư nhiều hơn. Các thành phố lớn của Nga càng ngày càng trở nên
bài ngoại, dân chúng nói thẳng rằng, họ không thể chấp nhận số người da
màu xuất hiện ngày một nhiều trên đường phố, trong xe điện ngầm.
Tháng 10 năm ngoái, ở một quận của Moskova, công an
đã bắt giam 380 người. Những người này đã đập phá một chợ rau của những
người buôn bán đến từ Trung Á và vùng Kavkaz, vì một người bị cáo buộc tội
giết một thanh niên Nga 26 tuổi đang ẩn náu ở đây.
Hai tuần lễ sau ngày đập phá chợ rau , ngày lễ Đoàn
Kết Dân Tộc, ghi nhớ quân Nga đánh đuổi quân Ba Lan ra khỏi Kreml*, Ngày lễ
truyền thống này có hàng chục ngàn người theo chủ nghĩa dân tộc tham gia diễu
hành.
Trong cả hai sự kiện kể trên, những người tham gia
đều hô cùng một khẩu hiệu: ”Nước Nga để cho người Nga”. Theo
Trung tâm nghiên cứu dư luận quần chúng độc lập Juri Levada, 60% người Nga được
hỏi cho rằng, không có điều gì đáng chê trách trong khẩu hiệu này. ”Chúng ta
đã biết đến sự tan rã của các đế quốc già cỗi trước đây. Người Anh, người Pháp
đã cố gắng bằng mọi giá để duy trì chế độ thực dân, chỉ đến khi thất bại họ mới
chuyển sang khuyến khích nhập cư” – Fiodor Lukainov tổng biên tập tạp chí „
Nước Nga trong toàn cầu hóa” nói.
Phong trào Hồi Giáo phát triển mạnh sau khi chủ
nghĩa cộng sản sụp đổ, các cuộc chiến ở vùng Kavkaz, những nhóm tội phạm và
khủng bố xuất phát từ đây đã kích thích chủ nghĩa Sô Vanh phát triển nhanh. Và
nó đã không mất đà, càng ngày nó càng có nhiều người ủng hộ. Tình hình này có
thể đem đến tín hiệu xấu cho các nhà lãnh đạo, họ phải tiếp tục đi tìm mô hình
một nhà nước đa chủng tộc, phức hợp, trong đó hàng trăm dân tộc cùng chung
sống. Nhưng khi thiếu những người da màu, chính quyền sẽ gặp khó khăn vì thiếu
lao động cho nền kinh tế quốc gia. Giải quyết vấn đề di trú bằng cách nào cho
hoàn thiện?
Thoạt nhìn vào, mọi việc đều tốt đẹp, nhưng những
người theo chủ nghĩa dân tộc được Kreml khuyến khích, đề cao lòng tự hào về quá
khứ dân tộc Slav và Chính Thống Giáo. Nhưng với vị trí địa chính trị, Nước Nga
trong tương lai muốn ràng buộc các nước như Tazykistan, Kirgistan và
Azerbayzan…, họ phải mở cửa thị trường lao động của mình cho công dân các nước
này, nhưng Nga lại không muốn như vậy. Mặc dù theo tinh toán dân số học, trong
tương lai gần, Nga sẽ trong trạng thái báo động về thiếu lao động . Theo tính
toán của các nhà dân số học, dân số Nga đang già đi, yêu cầu cần vài triệu
người nhập cư. Nhưng hiện nay chiều hướng xua đuổi những người da màu vẫn bám
chắc trong xã hội Nga.
Đối
lập trẻ
Putin không phải sợ các nhà đối lập chính trị, nhưng
không có nghĩa là họ không cần thiết cho ông. Trong khối cử tri Nga, 45% sống ở
các tỉnh, 20% sống ở các thành phố trên một triệu dân, số còn lại sống ở nông
thôn.
Những người ở các tỉnh thì bảo thủ, sống phụ thuộc
vào nhà nước, vẫn nhớ tiếc thời XHCN, chính thành phần cử tri này quyết định
kết quả các cuộc bầu cử. ”Cử tri ở các thành phố không thích chế độ, họ ủng hộ
các thành phần đối lập, họ hoàn toàn không hiểu biết các vấn đề của các tỉnh
nên họ không hiểu tại sao cử tri ở các tỉnh lại ủng hộ Putin.”- Lev Gudkow, nhà
xã hội học, giám đốc trung tâm Juri Levada nói. Sự chia rẽ của xã hội cho phép
những quan chức bảo vệ lợi ích riêng tư của họ, vì vậy nhà chính trị nào muốn
thách thức tổng thống, không thể đứng vững trước những phê phán đưa ra. Cần
tiến hành hàng loạt cuộc đấu tranh chống tham nhũng và nhắc nhở các sứ mệnh
lịch sử mà nước Nga phải thực hiện. Aleksei Navalny, cựu cố vấn cho một thống
đốc vùng thuộc đảng của Putin, nay là một nhà đối lập đã thổi một luồng gió mới
vào phong trào đối lập Nga. Anh có ưu điểm của thế hệ trẻ so với những nhà đối
lập đã quen thuộc với phương Tây như cựu phó thủ tướng Boris Niemcov.
Khác với những nhà đối lập các thế hệ trước, anh bắt
đầu nổi tiếng nhờ viết blog, trên blog anh công bố những hành động tham nhũng
của các quan chức chính quyền, phê phán những tập tục hồi giáo, yêu cầu giới
hạn cung cấp nhu cầu cho vùng Kavkaz thuộc Nga. Navany chỉ ra rằng, những người
Nga không hài lòng, họ mong muốn trước hết phải giải quyết vấn đề người nhập
cư, chứ không phải vấn đề bầu cử tự do hay các luật lệ khác mà giai cấp trung
lưu, giống như ở các nước phương Tây giầu có yêu cầu.
Mùa đông năm 2011/12 Navany đã dẫn đầu cuộc biểu
tình phản đối gian lận trong bầu cử, khởi đầu hàng loạt các phản đối chính trị.
Các nhà đối lập thế hệ già đã bị bất ngờ trước các cuộc phản đối này, họ đã
không lợi dụng được các ưu thế của nó. Tổng thống Putin cũng không mong đợi sự
kiện này. Phe đối lập không đe dọa cương vị của Putin, nhưng những cuộc phản
đối đã buộc Viacheslav Volodin, người đứng đầu văn phòng chính trị của Putin
phải điều chỉnh hệ thống chính trị. Ê kíp của tổng thống tiếp tục tập trung
quyền lực ở trung ương. Nhưng đã thỏa thuận để các thành phần đối lập cạnh
tranh ở các cấp địa phương, thị trưởng các thành phố và các chức vụ ảnh hưởng
trong dân chúng ở cấp vùng. ”Kreml muốn đối lập hiểu rằng, họ sẽ được chia
sẻ lãnh đạo ở địa phương nếu thực sự được dân chúng ủng hộ”- Fiodor
Lukianow giải thích. Nhưng con đường này còn dài. Tháng 09 năm ngoái, trong
cuộc tranh cử chức thị trưởng Moskova, Navalny chỉ đạt được 27%. Để chiến
thắng, số phiếu này còn ít, để thua cuộc, số phiếu này là nhiều, điều này phù
hợp với học thuyết của Putin.
Mandela
của Nga?
Cách đây vài tuần, Mikhail Khodorkovski, nhà đối lập
có tiềm lực nhiều hơn Navalny và Umarova đã ra khỏi nhà tù. Đã từng là người
giầu nhất nước Nga, sau đó trở thành tù nhân chính trị đầu tiên. Sau 10 năm
ngồi tù vì bị gán cho tội trốn thuế, M. Khodorkovski đã ra tù trong đợt đại ân
xá nhân ngày lễ an ninh Cheka. Cũng nhân ngày này, nhiều tù nhân khác như những
người tàn tật, hai phụ nữ thuộc nhóm nhạc Pussy Riot, nhóm hoạt động thuộc tổ
chức Hòa Bình Xanh (Greenpeace) cũng được ân xá.
Đợt đại ân xá, như báo Pháp „Le Figaro” đã bình
luận, rằng đây là thủ đoạn giảo quyệt của Kreml, nhằm giảm nhẹ tính scandal của
vụ Pussy Riot hay Khodorkovski, đưa đến bất lợi cho phe đối lập, cho những
người yêu tự do và kẻ thù của Putin. Thật bất lợi cho chính quyền khi giữ họ ở
trong nhà tù, ở đây họ vẫn có thể trả lời các nhà báo. Ngoài ra, sự tự do của
Khodorkovski tác động tốt, nó như một sự nhắc nhở những nhà doanh nghiệp muốn
bước sang lĩnh vực cạnh tranh quyền lực chính trị trong đất nước. Sự xuất hiện
không chờ đợi của cựu chủ nhân công ty khai thác dầu hỏa Jukos trong khách sạn
sang trọng, bên cạnh cổng Brandenbur ở Berlin, đã tạo ra rất nhiều các đồn đại,
trong đó có ý kiến cho rằng nếu Khodorkovski muốn, có thể trở thành Nelson
Mandela của Nga. Ngược với mong đợi , ngay sau khi được tự do, ông đã không
thách thức Putin, ông chỉ nói rằng, sẽ giúp đỡ các tù nhân chính trị còn trong
tù, trong đó có những người đã công tác làm việc với ông và hỗ trợ xây dựng một
xã hội dân sự ở Nga.
Câu chuyện trên đây có thể làm các chuyên gia, các
phân tích chính trị chú ý, nhưng đối với các cử tri bình thường thì nó chưa rõ
ràng. Cần nói thêm, trong các cuộc gặp gỡ đầu tiên với các nhà báo, Khodorkovski
dường như phải kìm giữ những giọt nước mắt và xúc động thật sự, ông cám ơn tất
cả những người đã giúp đỡ cho mình được tự do. Ông nói nhỏ, giọng điềm tĩnh,
chỉ sôi nổi khi trả lời câu hỏi về mất mát tài sản của Jukos.
Khodorkovski bước vào tù với tội danh ăn cắp, ra tù
với hào quang của một tù nhân lương tâm. Ông có cơ hội nếu đi theo bước chân
của Mandela. Từ giây phút đầu tiên trong tù, đã từ chối nhận tội, ông đã trải
qua những biến đổi, trở nên vững vàng, trước đây ông là con người kiêu ngạo, dễ
bị kích thích hay giận dữ, các nhân viên dưới quyền ông sợ hãi, nay ông trở nên
nhẹ nhàng hơn. Có ai đó đã mong muốn thấy Khodorkovski như là một nhà đối lập thẳng
thắn, hãy đừng quên rằng, Khodorkovski đã tự học hỏi trở thành người phát ngôn
của xã hội công dân theo phong cách Mỹ. Người ta đã mất thời gian thuyết phục
được Khodorkovski thay đổi kiểu kính, com lê cùng với trừ bỏ ria mép và để râu
theo kiểu Freddie Mercury**.
Đợt đại ân xá trước hết đã sửa chữa được hình ảnh
của Kreml trong vài tuần trước khi khai mạc thế vận hội. Nhờ đó, sau đợt bom
khủng bố thứ nhất, chính quyền đã tránh được những câu hỏi khó trong nhiều năm,
đã làm họ mệt mỏi, đó là những câu hỏi của các nhà báo nước ngoài , những nhà
chính trị và những tổ chức bảo vệ quyền con người. Ân xá đồng thời vô hại đối
với Khodorkovski.
Mỹ
và Liên Minh Châu Âu – ”Titanic”
Sự ân xá đã được tiến hành cùng lúc với những hứa
hẹn của Putin với quân đội. Tầu ngầm mang tên ”Aleksander Newski” kiểu mới,
trong đó trang bị loại tên lửa mới đã đi vào hoạt động. Đúng như đảm bảo của
các tướng lĩnh, nó sẽ làm tất cả các kẻ thù bên ngoài của Nga phải khiếp sợ, vì
không ai có khả năng bắn phá nó, ngay cả quân đội Mỹ.
Bên cạnh đó, Nga vẫn duy trì chủ nghĩa chống Mỹ,
tinh thần không sẵn sàng đến với phương Tây cũng như không thực hiện các cải
cách xã hội. Trong những năm 90, kinh tế suy xụp, Nga đã buộc phải đáp ứng với
những mong muốn của Mỹ và châu Âu, vì Nga đã bị phụ thuộc vào các khoản tiền
của phương Tây cho vay. Nhưng một thập niên qua Nga đã trả các món nợ, sau đó
hệ thống đường ống dẫn gaz và dầu hỏa đã giải phóng họ khỏi sự phụ thuộc trên
đây. Giờ đây, thảo luận với Nga các vấn đề như quyền con người, về sự tôn trọng
đối với các tổ chức ngoài chính phủ hay về những người đồng tính, trong thảo
luận, dù là nói với họ một cách thô lỗ, cứng rắn hay tế nhị để khuyến khích họ
cải cách, đều không có ý nghĩa gì.” Putin không nghe ai hết”- Fiodor
Lukianov khẳng định.
Người Mỹ vẫn chưa kịp thích ứng với tình hình mới,
họ không hiểu rằng, người Nga đã bỏ ngoài tai những yêu sách của họ. Thí dụ như
điều luật Magnicki (cho phép cơ quan ngoại giao Mỹ từ chối cấp visa cho các
quan chức Nga) như là một sự sỉ nhục, nhưng không có ảnh hưởng lớn tới chính
trị. Nhưng đồng thời Mỹ cũng cần đến Nga để giải quyết xung đột ở một số nơi
trên thế giới như ở Trung Đông, Syria và trong thương thuyết với Iran. Ngựơc
lại, Putin cũng cần đến người Mỹ giúp họ vượt qua những khó khăn của nước Nga
từ những năm 90, đồng thời là đối tác trong lãnh đạo thế giới, một cường quốc
quân sự mà Nga có xu hướng tiến đến cân bằng.
Viacheslav Nikonov, một nghị viên rất có ảnh hưởng
của Duma (cháu nội của cựu bộ trưởng bộ ngoại giao Liên Xô Viacheslav Molotov),
một trong số những nhà tư tưởng của chủ nghĩa Putin cho rằng, Vladimir Putin
với tư cách một nhà dân chủ Cơ Đốc Giáo, giống như Charles de Gaulle , cổ võ
cho một chính phủ mạnh và kinh tế thị trường. Ông giải thích:
”Phương Tây phải làm quen để hiểu rằng, người Nga có
triết lý và những giá trị riêng của mình, bắt nguồn từ mười điều răn. Khi mà
Cộng Đồng Châu Âu và Mỹ càng ngày càng nhắc nhở ta liên tưởng đến ”Titanic”,
thì một tương lai tươi sáng đang chờ đợi Nga. Các kẻ thù của tổng thống hiện
nay cần tiếp nhận thông tin này”.
Dịch
từ POLITYKA Ba Lan
GHI
CHÚ:
* Trong cuộc chiến tranh Ba Lan – Nga (1609-1618),
năm 1610, quân Ba Lan đã chiếm được Moskova. Ngày 07-11-1612, quân Nga đã đánh
đuổi quân Ba Lan ra khỏi Moskova. Từ năm 2004, theo sáng kiến của Putin, ngày
07-11 hàng năm trở thành ngày lễ Đoàn Kết Dân Tộc của Nga.
**Freddie Mercury (1946-1991), ca sỹ rock của nhóm
Queen
No comments:
Post a Comment