Nguyễn
Huệ Chi
20/01/2014
Đọc
những lời “có cánh” của ông Dương Danh Dy trên BBC người ta cảm thấy có
quyền hy vọng rằng năm nay buổi lễ tưởng niệm chẵn 40 năm Hoàng Sa mất về tay
cướp biển Trung Cộng chắc phải có cái gì khác. Sao lại không nhỉ, dầu không nói
ra thì như thông lệ, ai mà chẳng biết Nhà nước đã bật “đèn xanh” cho các báo
được đề cập đến câu chuyện Hoàng Sa. Mà gì chứ động đến những điều đã từng ứa
máu trong trái tim mỗi người về quyền bảo vệ độc lập thiêng liêng của Tổ quốc
thì phải biết, nói bao nhiêu và trong bao nhiêu ngày cho vơi cạn được! Bài vở
phong phú mấy đi nữa cũng không thể nào gọi là vừa. Vì thế mới có hiện tượng
các tờ báo đã rộ lên đưa tin, viết bài, khiến một người từng trải như ông Dương
Danh Dy không khỏi khấp khởi trong bụng. Chúng tôi đều trong tâm trạng đó. Rồi
lại có lá thư tha thiết của ông Nguyễn Khắc Mai gửi đến các vị lãnh đạo đất
nước, mong một lễ tưởng niệm được diễn ra suôn sẻ và đầy xúc động trong sự
“đồng thuận” giữa hai bên, dân chúng và nhà cầm quyền. Ai có lòng với dân với
nước mà không mong như thế, không tưởng tượng trước trong đầu mình một hình ảnh
“mỹ mãn” như thế. Một lễ tưởng niệm thật trang nghiêm, lại có sự góp mặt của ít
ra cũng một vị lãnh đạo ở cấp nào đó, thôi thì không phải tối cao đi nữa ít ra
cũng là đại biểu cho Hà Nội chẳng hạn, sẽ giải tỏa đi biết bao điều gây nên hố
ngăn cách ngày càng sâu từ mấy chục năm qua, và là cơ hội ngàn vàng để thực
hiện cái điều mà Hà Nội từng tuyên ngôn cao giọng cũng đã suốt mấy chục năm, kể
từ đầu thập niên cuối thế kỷ XX cho đến tận hôm nay, nhưng vẫn chỉ là chuyện
“bọt mép”: chuyện hòa giải hòa hợp giữa những lực lượng khác chính kiến với
nhau do cuộc chiến bi thảm gây nên song chưa có cơ hội hàn gắn, trái lại càng
thêm nứt rạn bởi những chính sách tệ hại mà “bên thắng cuộc” đã độc đoán thi
hành.
Cố
nhiên việc các báo đột nhiên im re từ hai ngày trước lễ kỷ niệm cũng đã cho ta
ngửi thấy một cái gì đó có vẻ là bất thường. Dù sao, đã là hy vọng ấp ủ trong
ngần ấy năm trời ai mà chịu để nguội tắt. Đó chính là những gì ám ảnh trí óc
tôi trong buổi sáng mát lạnh ngày Chủ nhật 20-1 tôi ngồi trên xe ôm đi ra bờ Hồ
Gươm. Dúng 8 giờ rưỡi tôi xuống xe sát mép vườn hoa Chí Linh. Nhìn về phía
tượng đài Lý Thái Tổ thấy người đã tập hợp rất đông, dàn thành một hàng về phía
trái bức tượng, còn khắp công viên thì người đứng lố nhố và khuôn mặt nào như
cũng có vẻ tươi tỉnh, trong lòng đột nhiên thấy bừng lên một niềm vui rạng rỡ.
Lại thêm có cái gì như khói trắng từ dưới tượng đài bốc lên che mờ cả pho
tượng. Ô, thế ra người ta đốt nhang nhiều đến thế kia ư? Hay đây là một thứ
pháo xịt mua của các cửa hàng Tàu, đốt lên cho thêm long trọng? Nghĩ thế, tôi
náo nức bước nhanh lên các bậc cấp và đi về phía tượng đài.
Và
tôi đã... hoàn toàn vỡ mộng. Người biểu tình quả đến rất đông, mới 8 giờ rưỡi
mà đã có trên một trăm, đủ cả mặt quen và lạ. Nào Nhóm Cánh Buồm với nhà giáo
Phạm Toàn dẫn đầu, có các đệ tử đi sát theo sau. Nào nguyên Viện trưởng IDS
Nguyễn Quang A với chiếc blouson nhung nâu vàng cũ quen thuộc và khuôn mặt quắc
thước bởi một vết sẹo ở dưới gò má trái rất đặc trưng cho tính cách của anh.
Nào nhà văn Dương Tường đôi mắt long lanh và lớp râu cằm trắng lởm chởm sáng
nay chưa kịp cạo. Nào Ba Sàm cầm một cây sào inox trên là chiếc camera treo
lủng lẳng nhằm thâu tóm tất cả quang cảnh đang sôi động trước mắt. Nào Thượng
tá Nguyễn Văn Cung hai tay hai máy, không nói chỉ cười vì bận bịu tác nghiệp.
Nào Nguyễn Xuân Diện chạy hết phía này sang phía nọ, mắt nhìn như muốn điểm xem
có thiếu ai không. Rồi Nguyễn Lân Thắng, Đào Tiến Thi, Lê Anh Hùng, Bích
Phượng, Hà Thị Xuân, Lã Việt Dũng..., đặc biệt Phan Châu Thành, người bạn cao
lớn khỏe mạnh hôm trước còn tặng tôi cuốn cẩm nang Hoàng Sa Trường Sa
hôm nay đã phải chống gậy đi rất khó khăn nhưng dáng bộ vẫn mạnh mẽ. Hai anh em
ôm lấy nhau, cái ôm nồng nhiệt như đang ôm Hoàng Sa trong tay mình. Còn anh chị
em đội bóng NoU thì đứng khắp nơi, đâu cũng nhìn thấy. Lại có cả rất nhiều dân
oan với ảnh cụ Hồ đen trắng thời kháng chiến chống Pháp vừa đi vừa giơ lên
ngang ngực như cho người ta biết mình không bao giờ quên câu khẩu hiệu “Người
cày có ruộng” ông cụ nói thuở nào – có bà ở tận Bình Dương xa xôi cũng ở
trong đoàn người này – mà điểm phân biệt họ với dân Hà Nội là cái dáng lam lũ,
lếch thếch, nước da đen xạm vì dầu mưa dãi nắng. Đoàn người còn tiếp tục lũ
lượt kéo tới, lát sau đã thấy vợ chồng GS toán học Nguyễn Đông Yên, anh chị ấy
bị chậm chân một chút vì cứ tưởng buổi lễ sẽ cử hành trước tượng đài “Cảm tử
cho Tổ quốc quyết sinh” nên quanh quẩn đàng ấy khá lâu.
Nhưng
tất cả cái khối người đông đảo ùn ùn kéo đến và hăm hở từ xa đều đột nhiên vỡ
mộng như tôi, vì ai cũng như ai, bị ách cả lại chừng 20 mét trước tượng đài Lý
Thái Tổ. Một tốp thợ đá đang chia nhau ngồi lầm lỳ cưa xẻ những phiến đá lớn
nhỏ xung quanh tượng đài (mà chốc sau, khi đã vãn cuộc tôi đi quanh nhìn ngó mới
biết các phiến đá họ cưa chỉ là cưa để lấy bụi nên ném vương vãi khắp nơi, hằn
sâu lằn ngang lằn dọc như những chú chó đá há miệng cười trong truyện cổ tích,
đến là khôi hài). Thì ra đám bụi bốc lên rất cao che mờ cả bức tượng mà vừa đến
đầu đường tôi cứ tưởng là khói hương nghi ngút, chính là đám bụi đá do những
người thợ đá “hành nghề không đúng lúc” này đây. Chúng tôi đưa mắt nhìn nhau:
một mưu kế đáng gọi là “kịp thời” nhưng cũng đáng gọi là “cùng kế” của đám bộ
máy chức năng, cốt để cản trở buổi lễ mà họ cầm chắc là sẽ rất xúc động – mà sự
xúc động của lòng dân thì chính là điều bất lợi với nhà cầm quyền nếu nó được
tổ chức trọng thể. Dĩ nhiên, với người đã đến đây tưởng niệm thì bụi đá đâu có
thấm gì. Người nào cũng hăng hái bước tới, sẵn sàng xông qua đám bụi không ngại
lấm lem quần áo để áp sát tượng đài. Thì đã có đây rồi: một đám người mặc
thường phục chờ sẵn làm thành hàng rào đẩy họ bật trở lại. Tôi nhìn lướt đám
người lặng thinh mà bặm trợn: áo xanh cứt ngựa, áo xanh lá cây năm nay không có
nhiều, có thể nói so với mọi năm là một con số không đáng kể, ngay trên khu vực
tượng đài chỉ độ mươi lăm cậu là cùng. Nhưng kẻ khoác áo thường phục thì đông
vô kể, đông hơn hẳn người biểu tình. Mới vào Hội đồng nhân quyền Liên Hiệp Quốc
có khác, bộ mặt của đội quân chức năng đã được cố tình “trang trí” lại cho hợp
với tình thế mới, tuy rằng các xe cảnh sát vẫn đậu nhan nhản ở các ngả đường và
vẫn phát oang oang những lời không có gì khác trước: “Đồng bào hãy giải tán
ngay, không tụ tập đông người ở vườn hoa... lợi dụng vấn đề nhân quyền làm cho
tình hình phức tạp...”.
“Chúng cho thợ mang
máy cưa xẻ đá ngồi ngay trước tượng đài, gây tiếng ồn và bụi bay mù mịt, bảo là
khu vực đang thi công... mặc dù chả có cái gì cần xây sửa ở chỗ này!”.
"Đây là một
khối đá mà chính quyền Hà Nội cho mang vào ngay dưới chân tượng đài vua Lý, rồi
dùng máy xẻ đá cắt ngang cắt dọc để gây tiếng ồn và bụi khói bay mù mịt, hòng
ngăn cản lễ tưởng niệm được diễn ra trong sự trang nghiêm, thành kính".
Cuộc
xô lấn đã diễn ra liền ngay đó, kèm theo một “sự cố” có thể nói là mới mẻ: có
những kẻ cầm sẵn nơi tay một chiếc loa to với âm lượng phát hết cỡ, đứng lẫn
vào đám đông chĩa thẳng tận tai bà con và nói một câu lặp đi lặp lại: “Mời đồng
bào giải tán ngay không tụ tập ở đây để thợ đá còn thi công cho kịp tổ chức lễ
Tết nguyên đán”. Người nói không thay đổi âm lượng và khuôn mặt lạnh tanh không
biểu cảm, nói liên miên lặp đi lặp lại có mỗi một câu, nhưng âm thanh phát ra
thì xói vào tai với một cảm giác rởn người, nghe không ai chịu nổi. Chính tôi
cũng đã bị chiếc loa ấy đẩy bật mình đi mặc dù không có ai đẩy cả. Chắc đây là
một mưu kế mới học được của “ông anh” rồi, ngay cả chiếc loa cũng rất đáng ngờ
là họ mới thửa được của Tàu và đề thêm chữ CAND vào đấy. Nhưng điều mà kẻ sinh
sự không ngờ tới lại chính là chiếc loa tội nợ đó, bởi nó là nguyên cớ làm bùng
lên một cơn giận dữ đột nhiên không ai có thể lường. Lập tức những tiếng hô:
“Đả đảo bọn tay sai bán nước”, “Đả đảo bọn tay sai của Tàu Cộng” vang dội lên,
muôn người như một chĩa miệng trở lại sát vào mặt kẻ cầm loa hô tiếp theo nhau,
và dồn dập không ngớt, khiến tôi quan sát thấy rõ kẻ này có lúc đã phải chùn.
Sự nhục nhã hình như đã bắt anh ta dao động trong giây lát. Anh Dương Tường ghé
tai tôi nói: “Tôi thấy thương cho anh ta quá anh ạ, anh ta phải muối mặt làm
một việc mà chắc trong thâm tâm cũng tự thấy tởm cho chính mình, nhưng lại
không thể không làm”. Tôi gật đầu với anh, nhưng chưa kịp nói câu gì đã phải
quay mặt lại ngay vì sau một lúc có vẻ như bị ứ nghẹn, tiếng loa lại tiếp tục
cất lên với cái giọng đều đều rởn người như trước. Người đọc loa vẫn không có
động thái nào tỏ ra giận dữ song loa thỉ vẫn chĩa sát vào tai đám người đối
diện một cách thách thức, buộc họ phải né người hoặc lui một bước. Giữa tình
thế “giáp mặt” đang căng như vậy, kịch tính bỗng nhiên đã nảy sinh. Khi chiếc loa
chĩa vào J.B. Nguyễn Hữu Vinh thì anh đứng thẳng ngay người lại, nghiêm trang
lật chiếc mũ phớt xuống, vểnh tai lên và nói: “Nào cứ phát lên, phát to lên,
tôi sẵn sàng nghe đây”. Chiếc loa lần này đã không làm lay đảo được anh và mọi
người nhìn anh hân hoan, cứ như một Lệnh Hồ Xung đang hiên ngang lâm trận và
chiến thắng, đến nỗi một kẻ trẻ tuổi đi sát bên kẻ phát loa đã phải sấn đến cố
dùng sức để ẩy con người gang thép đứng trước mình làm cho anh ta xốn mắt, và
đành giải quyết bằng sức mạnh cái điều mà anh phát loa bất lực hoàn toàn.
Nguyễn Huệ chi
Nguyễn Quang A
Cuộc
mít tinh trước tượng đài thế là không tổ chức được. Anh Toàn rút ra một tờ giấy
bảo: “Có mấy câu tưởng niệm liệt sĩ đây định để anh đọc, nhưng còn làm thế nào
mà đọc bây giờ”. Tôi cười bảo: “Cứ cất vào túi làm kỷ niệm cái ngày lịch sử hôm
nay. Biết đâu đấy, sách giáo khoa Cánh Buồm sẽ in nó”. Vậy mà, người
Việt thật là dẻo dai và ứng biến thật linh động. Trong khi nhiều người “tai
mắt” đang bận ứng phó với những kẻ phát loa cùng một đám lầm lầm đi theo với
khí thế của vai và cơ bắp ở phía gần bức tượng thì ở một phía xa hơn, bà con đã
nhân cơ hội tụ tập lại rất đông trước những bậc thềm đi xuống khoảng sân rộng
nhìn ra mặt Hồ Gươm. Và thế là khẩu hiệu ở đâu rút ra liền, đủ loại đủ cỡ,
trắng đỏ như bươm bướm: “Tẩy chay 16 chữ vàng và 4
tốt”, “Sang năm tới Hoàng Sa”, “Tổ quốc ghi công các anh hùng
liệt sĩ”, có cả một băng rôn dài in hình liệt sĩ Ngụy Văn Thà
trẻ trung với những lời trân trọng: “Đời đời nhớ ơn anh hùng
Ngụy Văn Thà và đồng đội”... Phan Châu Thành đặt gậy sang một
bên tay, rút từ trong xắc một tấm băng rất to màu xanh: “Đả đảo Trung
Quốc xâm chiếm Hoàng Sa của Việt Nam – Quyết giành lại biển đảo của Tổ quốc”
và mọi người cầm lấy giương cao lên. Không khí trang nghiêm của cuộc mít tinh
bắt đầu. Mỗi tiếng hô dõng dạc “Hoàng Sa Trường Sa Việt Nam”;
“Các liệt sĩ Hoàng Sa đời đời bất diệt” thì tiếng hô đế theo
rền vang làm chấn động cả quảng trường kèm theo mỗi người một cành hoa trắng
bọc nilon từ đâu giơ cao lên đều tăm tắp. Cứ như thế có đến 15 phút và sự phấn
khích lan tỏa trên nét mặt của hầu như tất cả những ai đang hiện diện. Có lẽ
đây chính là cao trào của buổi sáng hôm nay và chắc chắn cái thông điệp nén
trong lòng người dân Việt giờ đây đã có dịp phụt ra, bay đến tận tai Bắc Kinh.
Không
được bán Hoàng Sa
Nhân dân không bao
giờ quên
Sang năm tới Hoàng
Sa
Đời
đời nhớ ơn anh hùng Ngụy Văn Thà và đồng đội
Tưởng nhớ những
người con yêu của Tổ Quốc
Nhất thốn sơn hà
nhất thốn kim
Dân oan tri ân các
anh
Không
ngờ phía những người biểu tình lại có được một thành công ngoài ý muốn, đám người
cầm loa và những kẻ hộ vệ lật đật bỏ ngay việc đứng chắn trước tượng Lý Thái Tổ
để phát loa, chia nhau chạy tới dẹp những người đang tụ tập và hô khẩu hiệu.
Nhưng họ chỉ phí công. Mọi sự đã xong rồi. Người ta tản ra, người thì quay trở
lại phía tượng Lý Thái Tổ để dâng hoa, bấy giờ đám thợ cưa đá cũng đã biến đâu
mất tăm không còn một bóng nào nữa, tha hồ cho đồng bào tự do đặt hoa và khấn
vái; người thì kéo ra phía con đường bao quanh Hồ Gươm chuẩn bị một cuộc biểu
dương lực lượng như mọi lần. Đi đầu là các bà dân oan tay cầm ảnh cụ Hồ, dấn
bước với gói bị lếch thếch. Chàng Ba Sàm cầm chiếc gậy inox lêu đêu đã kịp đi
trước để quay cuộc diễu hành của bà con. Nhưng thế này thì gay go to cho các
chú chức năng. Đã thua trong cuộc đọ sức vừa qua, vì sơ hở để cho đám đông vẫn
cứ tập hợp để hô vang khẩu hiệu được, bây giờ mà lại để cho cuộc diễu hành thực
hiện nữa thì rõ là hai bàn thua trông thấy. Thế là kẻ cầm loa cùng đội ngũ bỏ
luôn loa, kêu gọi nhau tất lực chạy theo đám diễu hành. Họ chạy băng giữa đường
Đinh Tiên Hoàng, hùng hổ xông lên trước đoàn, đẩy bật đoàn trở lại. Sức mạnh cơ
bắp vốn được dùng quen thuộc mọi lần nay mới có dịp phô ra không còn giấu giếm.
Đối tượng bị co kéo trước tiên và có lẽ cũng là chủ yếu chính là đám các dân
oan. Người nào cũng bị những bàn tay to lớn lôi giật, làm cho dúi dụi, cướp phá
cả đồ đạc trên tay, phải hai ba người hè nhau co kéo với họ kể từ chiếc dép mới
thoát.
Một
đám côn đồ với trật tự xúm vào đánh mấy phụ nữ.
Nhìn
những người thấp bé mặt đen đủi, nhễ nhại mồ hôi, tôi cứ thầm hỏi: “Vì sao họ
lại là đối tượng hàng đầu của an ninh trong một cuộc biểu dương lực lượng nhẳm
bày tỏ lòng yêu nước và mối thù không đội trời chung đối với lũ Tàu Cộng tàn
bạo và vô cùng thâm hiểm thế nhỉ?”, “Họ là mối đe dọa thực sự của Đảng và Nhà
nước đấy sao?”. Vừa đi vừa bần thần suy nghĩ mà thú thực tôi vẫn không sao tìm
được lời giải cho mình. Chốc sau, khi cuộc diễu hành đã bị giải tán, một thanh
niên đã bị hai kẻ thường phục ép sát giải đi ngược trở lại phía vườn hoa Lý
Thái Tổ, các bà dân oan mệt nhọc lê gót trở về, đi qua chỗ tôi và các anh Phạm
Toàn, Dương Tường đang ngồi nghỉ trên một chiếc ghế đá quay mặt ra Hồ Gươm, một
bà dừng lại than thở với chúng tôi: “Các anh ơi, mẹ còn gì nữa đâu.
Con mẹ chết trận, nhà mẹ chúng cướp rồi. Bây giờ mẹ lấy đường làm nhà đi khắp
từ Nam ra Bắc. Tiện gặp biểu tình đây thì mẹ tham gia thôi”. Các anh
Toàn và Tường an ủi mẹ, riêng tôi không hiểu sao chợt liên tưởng tới những cái
chợ tại trung tâm Thủ đô Hà Nội, chúng cũng bị cướp đi một cách trắng trợn và
thương tâm như cuộc đời của mẹ vậy. Chúng bị bán sạch, để cho những tay doanh
nhân hám lời chiếm lấy làm của riêng xây trung tâm thương mại, không chừa một
cái nào; còn dân thì tất tật phải ra náu tạm tại các đường phố Phùng Hưng, hai
bên bờ sông đường Láng, một vườn hoa gần đường Linh Lang, v.v. Nói chung cứ nơi
nào náu được thì náu với lời hứa rất ngon lành của những kẻ đứng đầu thành phố,
rằng đấy chỉ là trú tạm, ít lâu nữa sẽ trở về khi khu chợ đã “đàng hoàng to đẹp
hơn”. Nhưng rồi có bao giờ người buôn bán lại được trở về chốn cũ nữa đâu vỉ
chợ đã biến thành của riêng, còn đường phố Hà Nội thì vốn đã nhếch nhác lại
nhếch nhác thêm một tầng nấc nữa. “Của chung ai khéo vẫy vùng nên riêng...”,
sau này chắc khi viết lịch sử Thủ đô các ông Phan Huy Lê, Dương Trung Quốc...
sẽ phải tính điểm cho mấy ngài Phạm Quang Nghị, Nguyễn Thế Thảo, nhất định là
thế. Họ đã có công giảm bớt đi được những đường phố vốn trước rất đàng hoàng mà
nay thì không bao giờ tìm thấy lại, trừ phi đẩy đám người buôn bán gọi là “tiểu
thương” đang náu tạm ở những mái nhà lụp xụp kia gia nhập vào đám dân oan. Dám
thế lắm. “Đất nước ngày nay có những người cứ phải đi phiêu lưu cùng trời cuối
đất mà không biết đi đâu”, câu nói ấy của anh Hoàng Ngọc Hiến trong hội thảo kỷ
niệm 35 năm văn học cách mạng ở đâu bỗng hiện ra ám ảnh tâm trí tôi.
Sau
khi đám dân oan ghé lại tâm sự vài câu rồi đi được một chốc, bỗng chúng tôi lại
nghe tiếp một giọng nói quen thuộc phát ra từ phía sau lưng: “Mấy người đứng
dậy đi ngay đi, đừng ngồi ở nơi này mà mất trật tự. Và nhớ là đừng có nghe
Nguyễn Quang A. Trong khi tôi đây đi bộ đội thì anh ta đi học nước ngoài”. Cái
giọng không có loa mà không lẫn vào đâu được, đúng là anh cầm loa đối diện với
bà con lúc nãy trước tượng đài. Bây giờ anh ta mới bộc lộ cá tính thật. Anh
Dương Tường cười bảo: “Cậu ta cứ tưởng mấy bố này không đi bộ đội mà chỉ có
mình cậu ta chắc. Thế mà lúc nãy cứ thương cho cậu ta bị dân hành”. Các cô gái
trẻ đệ tử anh Toàn vẫn giọng nhỏ nhẹ nói: “Đây là vườn hoa mà anh ta ăn nói cứ
như ông tướng”. Còn Anh Toàn đưa mắt nhìn theo bóng cậu ta: “Cậu ta đi nhanh
quá chứ không thì bảo ngồi ghé xuống đây chơi với bọn mình ta đối thoại một
lúc. Biết đâu có một mẫu người hay cho cuốn giáo khoa Cánh Buồm lấy làm
đề tài được đấy”.
Nhân
anh Nguyễn Đông Yên và vợ đi qua chào, tôi cũng đứng lên gọi xe taxi, kết thúc
một buổi sáng được chứng kiến những vở chính kịch và hài kịch xen lẫn nhau
trong cái ngày cách đây đúng 40 năm 74 người con chân chính của đất nước Việt
Nam đã ngã xuống giữa biển khơi vì Tổ quốc. Chắc ngày ấy họ không thể đoán được
40 năm sau cái chết của họ lại có lắm chuyện đến là trớ trêu: kẻ hô hào rất
nhiều về độc lập tự do – "không có gì quý hơn độc lập tự do" –
thì có hay đâu từ mình lại nảy nòi ra một "đàn hậu sinh" trở
thành phường quyết liệt chống phá người yêu nước đến là trơ trẽn, còn người dân
bên phía chiến tuyến đối lập với họ – những "ngụy quân" trong cách
nói đầu cửa miệng một thời của các ông lãnh đạo –, thì cũng có hay đâu nay lại
tìm thấy ở họ một niềm an ủi làm cho mình thấy ấm lòng.
N.H.C.
Chú
thích: Ảnh
không ghi nguồn là lấy từ FB
của Nghiêm Việt Anh
Được
đăng bởi bauxitevn vào lúc 07:08
No comments:
Post a Comment