Nguyễn Hoàng Đức
Thứ sáu, ngày 18 tháng một năm 2013
Việc nữ nghệ sĩ Kim Chi
từ chối nhận giải thưởng từ thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng có lẽ là một trường hợp
xưa nay chưa từng có ở Việt Nam. Để bình bầu có lẽ chị cũng đứng vào hàng vĩ
nhân lương tâm của thế giới. Kim Chi chỉ là diễn viên điện ảnh, có nghĩa là,
chị chỉ là người dùng ngoại hình để thể hiện nghệ thuật. Chị hiển nhiên là phận
đàn bà – nữ nhi – chân yếu tay mềm, vậy mà dám dấn thân dũng cảm sống theo tiêu
chí của lương tâm mình, phù hợp với ý chí chung của công ước quốc tế và dân
chúng lương thiện, đủ thấy đáng chiêm ngưỡng đến mức nào! Vậy mà hãy nhìn đa số
các nhà thơ, nhà văn, văn nghệ sĩ, hay trí thức của nước Việt ta, dù là những
tác giả có tư duy và sáng tạo bởi bộ não, cảm xúc đòi hỏi phải tinh tế, vấn đề
trọng đại và vĩ mô của tinh thần, đã có vị nào dám từ chối giải thưởng lớn đến thế
chưa, hay là các vị còn bận chen chúc nhau lách qua kẽ cửa hẹp của Hội Nhà văn,
rồi đua nhau kiễng gót hái giải thưởng từ cấp làng, cấp xã, cấp tỉnh, rồi trung
ương?
Việc chị Kim Chi từ chối giải thưởng
của thủ tướng, xét về mặt lý thuyết là đứng hàng đầu nhân phẩm, cũng như lương
tâm nhân loại. Đó là cách Bất thừa nhận, hay Bất cộng tác một cách bất bạo
động. Từ chối gía trị quan diện của nhà nước bất xứng để xác định giá trị theo
lẽ phải thường trực của loài người.
Lý thuyết đó về mặt nhân phẩm đứng
chót vót trên đỉnh cao nhân loại. Nhà tư tưởng Mỹ, ngài Thoreau đã không đóng thuế để chịu vào tù. Ông nói: tôi không
thể đóng thuế cho một chính quyền mà nó dùng đồng tiền đó vào những việc làm
sai trái nhằm chống lại nhân dân. Lý thuyết của ông được gọi là “Bất hợp tác”
(non-contact). Ngài Gandhi đã không
mất một viên đạn nào để đòi độc lập cho dân Ấn Độ, khiến không chỉ dân tộc Ấn
phong thánh cho ngài với cái tên thánh Gandhi, mà còn khiến nhiều chính phủ ở
Âu Mỹ trọng nể. Gandhi thừa nhận đã lấy Thoreau làm người thầy của mình, và học
tập cái “Bất cộng tác” của Thoreau để biến thành cái “Bất bạo động”
(non-violence) của ông.
Hãy thử nhìn Kim Chi, với mức độ rụp
một cái từ chối giải thưởng từ tay thủ tướng đương thời, chẳng phải là bất cộng
tác ở tầm vóc cao nhất sao? Thủa xưa hai bà Trưng Trắc và Trưng Nhị tuy là niềm
tự hào của nước Việt, nhưng đó là niềm tự hào bất đắc dĩ, vì hai bà quần hồng
phải đứng lên đánh ngoại xâm thử hỏi những mày râu sức dài vai rộng đi đâu? Giờ
hãy nhìn vào đội ngũ đàn ông Việt Nam, cả nghìn người mỗi năm vẫn còn lo chen
chúc đòi vào hội. Vận nước đâu có lo, danh dự thì xa lắc, hoài bão thì bò quanh
chiếu thơ ú ớ mấy thán từ biến thể về tình dục… so với Kim Chi có sỉ nhục
không?
Chuyện của Kim Chi khiến chúng ta nhớ
đến học giả Nguyễn Hiến Lê (1912-1984), cách nay đúng 40 năm (1973) tại Việt
Nam Cộng Hoà khi từ chối nhận Giải tuyên dương Văn học Nghệ thuật của báo Tiền
Tuyến thuộc chính phủ. (Giải 1 triệu đồng tương đương 25 lượng vàng).
Ông để lại một câu nói thật nhân văn:
“Mỗi người đã phải đóng vai trò trong xã hội thì tôi lựa vai trò thư sinh. Sống
giữa sách và hoa, được lòng quí mến, tin cậy của một số bạn và độc giả, tôi cho
là sướng hơn làm một chính khách được hàng vạn người hoan hô. Nhưng làm nhà văn
thì phải độc lập, không nên nhận một chức tước gì của chính quyền...” (Nguyễn
Hiến Lê)
Còn các nhà văn, nhà thơ hiện giờ ra
sao? Ở Việt Nam hiện nay đang có tình trạng cả khoa đều làm bằng thạc sĩ bằng
cách tự chấm cho nhau, mà nhân gian vẫn nói đùa “chín phẩy năm” điểm tức là
“nắm phải chim”. Có nhiều nhà thơ ẵm hết giải bé đến giải to, nhưng rút cục vẫn
phải thừa nhận “chúng ta là tép”. Giải thưởng không có tiêu chí, chỉ loanh
quanh chấm và trao cho các đồng đội thuộc hệ “nước phở mậu dịch” giống mình,
thì làm sao có thể phát hiện ra nhân tài. Thật ra nói đích xác, người ta đánh
chặn hiền tài nhiều hơn là phát hiện. Nhưng than ôi ống kính mậu dịch bé lắm,
giải thưởng thì ít, nhưng hội viên đông nghìn nghịt đang kéo đàn kéo đống đòi
qua cửa hẹp mỗi năm, làm sao đòi đến lượt đây?
Xin hãy nhìn bài học của Kim Chi và
Nguyễn Hiến Lê. Còn nếu ngoảnh mặt đi, ta mãi mãi chỉ là nhà thơ trên chiếu
rách nỉ non, nếu có chút kiêu hãnh thì chỉ là thứ hãnh diện trong xó tối, làm
sao có thể là niềm tự hào của ánh sáng vinh quang nhân loại?
NHĐ 17/01/2013
Tác giả gửi cho Nguyễn Tường Thụy's Blog
No comments:
Post a Comment