30/04/2023
https://www.danchimviet.info/s-t-t-d-tuo%cc%89ng-nang-tien-chet-khong-nham-mat-6/04/2023/28685/
Tôi tình cờ “nhặt” trên FB một
tác phẩm khá độc đáo của Marc Riboud. Ông
“chớp” được cảnh một anh bộ đội (với con búp bê nằm dưới nắp ba lô,
và cái sắc cầm tay) đang trên đường trở về quê cũ.
HÌNH : https://www.danchimviet.info/wp-content/uploads/2023/04/Obraz1-9.png
Cùng với bức ảnh là lời bình, cũng độc đáo không kém, của
FB Nguyễn Hoàng : “Thằng này coi vậy mà hiền,
chỉ lấy con búp bê cho con và cái bóp đầm cho vợ mà thôi.”
Thằng chả hiền thiệt chớ. Cái ba lô xẹp lép hà. Ngó thấy mà
thương. Là kẻ cầm súng, thuộc phe thắng trận, đương sự có thể thu
góp được chiến lợi phẩm nhiều hơn thế.
Bên thua cuộc, rõ ràng, không mất mát chi nhiều mà Bắc/Nam đã
được “nối vòng tay lớn” – theo như cách nói của nhạc sỹ Trịnh Công
Sơn. Rồi ra, tác giả còn dự tưởng, sẽ có những đoàn tầu thống nhất
“toả khói trắng hai bên đường,” những đám “trẻ thơ đi hát đồng dao”
khắp ngõ, và “mọi người ra phố mời rao nụ cười.”
Họ Trịnh, có lẽ, thực lòng tin tưởng như thế. Niềm tin của
ông cũng được không ít người cùng thời chia sẻ. Sự thực, tiếc thay,
khác thế. Sau ngày “Nam/Bắc hoà lời ca” thì nụ cười gần như biến mất
trên môi của mọi người dân Việt.
Dù thuộc bên thắng cuộc, những bộ đội phục viên cũng không hề
được hân hoan cười đón khi họ trở về :
“Tôi đã được chứng kiến cảnh hẫng hụt của nhiều người khi họ … ngơ ngác
tìm kế sinh nhai, đã không ít người đòi đảng, chính quyền cơ sở phải chia ruộng
đất cho họ, và tất nhiên đảng, chính quyền không thể moi đâu ra ruộng đất để
cho họ cày, cực chẳng đã, nhiều người đã trực tiếp đòi ruộng cha ông mà ngày
trước họ đã góp vào hợp tác xã, không ít người đã tự ý đi cày ruộng cha ông của
mình, thế là … họ được quy là công thần gây rối, chống lại đường lối của đảng,
nhà nước, kết cục có người bị đuổi ra khỏi đảng, có người bị bắt lên xã, lên
huyện tạm giam để xử lý vì đã ngang nhiên lấn chiếm đất đai của nhà nước đã
giao cho người khác.” (Vi Đức Hồi – Đối Mặt,
Chương II).
Đoạn hồi ký thượng dẫn giúp cho độc giả hiểu tại sao vỉa hè
Hà Nội lại đông đảo những người làm nghề cửu vạn. Họ sống ra sao?
“Mỗi tối thuê cái chiếu nằm gầm cầu, có tiền bạc của nả thì gối đầu, giắt
lên ngực. Bốn bên lủng củng người nằm, nói anh bỏ lỗi, nó đéo nhau huỳnh huỵch
rồi lại chửi nhau, quát nhau to tiếng hơn ô tô chạy ngoài đường.” (Tô
Hoài. Chiều Chiều. Phương Nam, Hà Nội: 2014).
Giữa Thủ Đô Của Lương Tâm Nhân Loại mà trải chiếu “đéo nhau huỳnh
huỵch” thì (ngó) cũng hơi khó coi. Tuy thế – và được thế – vẫn hơn
hẳn nhiều bạn đồng đội (không may) khác, đang “nạng
gỗ khua rỗ mặt đường làng.”
https://www.danchimviet.info/wp-content/uploads/2023/04/Obraz2-9.png
Ảnh : Hà Nội Mới
Hạnh phúc hay đau khổ (nghĩ cho cùng) chỉ là sự so chiếu, và
mọi so chiếu đều tương đối cả. Nói chi đến những người lính vô danh,
ngay cả một nhân vật tiếng tăm cỡ như thi sĩ Tế Hanh (“từng là ủy viên
ban chấp hành hoặc thường vụ Hội Nhà Văn VN, từng mười năm liền phụ trách đối
ngoại của hội, từng có chân trong ban phụ trách nhà xuất bản Văn học”) đến
cuối đời cũng đành chép miệng : “Trải qua hai cuộc chiến tranh mình còn được
sống, được làm thơ, còn may mắn hơn khối người khác, thế là được rồi.” (Vương
Trí Nhàn. Cây Bút Đời Người. Phương Nam, Hà Nội: 2002).
Vâng, đúng thế. Còn sống là “may mắn hơn khối người” rồi!
Theo thống kê (chắc không khả tín) của Tổng Cục Chính Trị thì đến năm 2012,
toàn quốc chỉ có 1.146.250 liệt sĩ và khoảng 600.000 thương binh, trong đó có
849.018 liệt sĩ hy sinh trong kháng chiến chống Mỹ. Wikipedia tiếng Việt cho biết thêm :
“Từ tháng 12 năm 1994 đến hết năm 2001, Nhà nước Cộng hòa Xã hội chủ
nghĩa Việt Nam đã phong tặng và truy tặng danh hiệu cao quý cho 44.253 Bà Mẹ Việt
Nam Anh Hùng.”
Có bà bị lọt sổ vì không đủ “kiên trinh” nên đã (lỡ) đi thêm
bước nữa – theo như tường trình của Tuổi Trẻ
Online :
“Chúng tôi đến khi bà Trần Thị M. đang ăn tối ngay trên giường. Bà đã ở
trên giường như vậy gần ba năm rồi, kể từ khi đôi chân không còn tự đứng lên được
nữa. Ấy thế nhưng khi hỏi đến chuyện xưa, đôi mắt bà sáng lên.
Bà say sưa kể về những ngày hoạt động cách mạng, những ngày tù ngục đòn
roi tra tấn, thương tích tới 75% (thương binh hạng 2/4)… Vượt qua được hết, chỉ
không chịu nổi mỗi lúc nghe tin chồng, tin con thôi” – bà chợt trầm giọng. Ba lần
‘không chịu nổi’ ấy là vào năm 1962, ông Võ Mười, chồng bà, hi sinh khi bà mới
30 tuổi; năm 1964, con trai út Võ Danh của bà bị bắn chết khi vừa 6 tuổi, đang
được giao việc cảnh giới cho các chú cán bộ họp; năm 1971, con trai lớn Võ Thái
làm giao liên cho ban binh vận Khu ủy Khu V hi sinh ở tuổi 16.
Còn lại một mình giữa đạn bom, hai lần bị bắt, giam cầm tra khảo ở nhà
lao Quảng Ngãi, năm 1974 bà gá nghĩa với một người đồng đội, ông Thái Văn Thới.
Chiến tranh vẫn ác liệt, đâu biết mai này sống chết thế nào. Thương nhau, thông
cảm hoàn cảnh của nhau thì về với nhau thôi” – bà kể. Ngày 21-2-2014, UBND
P.12, Q.Bình Thạnh đã tổ chức cuộc họp để xét duyệt và đề nghị Nhà nước tặng
danh hiệu Bà mẹ VN anh hùng cho bà. Phường đã có tờ trình về trường hợp của bà
gửi Phòng Lao động – thương binh và xã hội (LĐ-TB&XH) Q.Bình Thạnh, Sở
LĐ-TB&XH TP.HCM. Tuy nhiên, sau đó gia đình bà nhận được thông báo bà chưa
được lập hồ sơ đề nghị phong tặng danh hiệu Bà mẹ VN anh hùng do đã… tái giá.”
Phải chi cái hồi giao “công tác cách mạng” cho hai đứa nhỏ (6
tuổi và 16 tuổi) mà Nhà Nước cũng xét (nét) kỹ càng như vậy thì
đỡ cho mẹ Trần Thị M. biết mấy. Dù sao, vẫn còn có điều an ủi là
nhờ đang sống ở thành phố mang tên Bác nên tờ trình về trường hợp
của bà cũng đã được gửi tới Sở LĐ -TB&XH TP.HCM và đã được cứu
xét (rồi) từ chối!
HÌNH : https://www.danchimviet.info/wp-content/uploads/2023/04/Obraz3-6.png
Ảnh : PNVN
Có mẹ không nhận được danh hiệu anh hùng chỉ vì lỡ “chui rúc”
ở những nơi hoang vu quá. Bên Kia Đèo Bá Thở là một nơi như thế :
“Trên bản đồ quân sự cũng như bản đồ của nha Ðịa Dư không bao giờ có địa
danh ‘Ðèo Bá Thở’. Bởi vì đặt cái tên cho ngọn đèo này chính là tôi và một vài
người bạn… Ngọn đồi nằm không xa trại giam chúng tôi trong tỉnh Yên Bái. Ngày
ngày đội chúng tôi có mười anh em phải băng qua bên kia cái đèo khốn nạn này, tới
một khu rừng toàn thị là tre, nứa, giang…
Mấy ngày đầu chúng tôi không chú ý tới cuối dốc bên kia có một cái nhà
tranh đã sập. Người chủ căn nhà lấy vài thân tre to, chống cái mái lên, nên mái
nhà chạm đất. Tất nhiên trong tình trạng đó nó không có cửa. Chúng tôi đã vài lần
đi về ngang đó và tưởng nó đã bỏ hoang, bởi vì trông nó còn thua một cái chòi
chăn vịt ở miền Nam.
Một hôm cả bọn chúng tôi thấy trời còn sớm, nên nghỉ lại bên kia dốc một
lát trước khi ‘bá thở’. Chúng tôi nghe lục đục trong cái chòi bỏ hoang, và phát
giác đuợc một cụ già thật già. Nét mặt bà cụ nhăn nheo hệt như những vết nẻ của
ruộng bị hạn hán nhiều ngày.
Bà già có một cặp mắt nâu đục, lờ đờ và đầy rỉ mắt. Bà già mặc một cái
áo bông vá chằng vá đụp. Phải gọi đây là cái áo vá trên những miếng vá. Nó nặng
dễ chừng đến năm ký chứ không chơi. Chúng tôi gạ chuyện, song tất nhiên bà già
biết chúng tôi là tù ‘Ngụy’ nên không hé răng một nửa lời.
Hôm sau trong lúc đốn tre chúng tôi hội ý. Chúng tôi lấy dư ra mỗi ngày
vài cây về giấu ở gần căn lều của bà cụ. Ðược vài ngày đủ tre để dựng lại căn lều,
chúng tôi để hai người lại sửa còn tám người vào rừng đốn tre cho đủ số lượng của
mười người. Chúng tôi cũng cắt tranh về để dậm lại những chỗ quá mục nát. Căn
nhà sửa xong, có cửa để chui ra chui vào. Bà già khi đó tự động nói chuyện với
tụi tôi :
– Lão có ba đứa con, một đứa đã có giấy tử sĩ, hai đứa kia thì hoà bình
lâu rồi, nhưng lão không hề nhận được một chữ của chúng từ ngày chúng đi. Lão mới
có giấy mẹ liệt sĩ, mỗi tháng có tiền nhưng chả vào đâu.” (Hoàng Khởi Phong.
“Bên Kia Ðèo Bá Thở.” Cây Tùng Trước Bão. Thời Văn, Hoa
Kỳ: 2001).
Bà lão hẳn đã qua đời từ lâu. Những người lính thắng trận
trên đường về quê (với con búp bê cầm tay) hơn 40 năm trước e cũng không
còn mấy ai sống sót. Đám mẹ ngụy và lũ con thua cuộc cũng thế,
cũng đều đã lần lượt đi vào lòng đất.
Kẻ Bắc/người Nam, bên thua/bên thắng nên họ đã phải trải qua
những hoàn cảnh và kinh nghiệm sống khác nhau. Duy có điều này thì
chắc chắc là hoàn toàn không khác : khi họ chết không ai nhắm mắt!
