Công
chức nghỉ việc - tiếng còi báo động cho hệ thống nhà nước
Thứ bảy, 08/10/2022 - 00:00
(Dân trí) - 40.000
công chức, viên chức nghỉ việc không phải con số lớn. Nhưng thứ mà những người
có trách nhiệm nên suy nghĩ từ sự kiện này thì sẽ nhiều hơn thế rất nhiều.
Bộ Nội vụ vừa thông báo, có khoảng 40 nghìn
công chức, viên chức nghỉ việc, thôi việc (hơn 9.000 người là của ngành
Y tế) trong hai năm qua. Tôi không ngạc nhiên khi nghe tin đó, vì nghĩ, nó
là điều tất yếu khi chúng ta không thể trả một mức lương "sống được"
cho họ.
Nó làm tôi nhớ đến thời chúng tôi bỏ nhà nước
đi làm kinh tế tư nhân mấy chục năm về trước.
Tôi còn nhớ, tôi từng rất nghèo vào những năm
20-30 tuổi…
Khi đó, dù là con trai Tổng Bí thư, nhưng lúc
còn ở bộ đội, để có tiền mua sữa cho con, tôi thường chỉ giữ lại một trong hai
bộ quân phục được phát mỗi năm, bộ còn lại đem ra đầu phố Nam Bộ (nay là phố Lê
Duẩn) bán. Người lạ có thể không tin, nhưng bạn bè tôi đều đã chứng kiến sự khó
khăn của tôi những năm gian khó đó.
Sau khi làm Phó Tiến sĩ ở Liên Xô, tôi
trở về nước làm ở phòng Vật lý Ứng dụng của Viện Khoa học Việt Nam, lương tháng
được 60 nghìn đồng. Phòng Vật lý Ứng dụng của chúng tôi năm đó có một cái bàn uống
nước cũ, một bộ ấm chén sứt sẹo, để mỗi ngày cán bộ trong phòng (toàn Tiến sĩ,
Phó Tiến sĩ) đến ngồi uống nước rồi nhìn nhau. Nếu ai tham gia vào nhóm làm
ngoài giờ ép dầu bưởi để bán thì sẽ kiếm thêm được 20 nghìn mỗi tháng.
Là Phó Tiến sĩ đi du học trở về, nhưng tôi
không bao giờ có đủ tiền để đổ đầy bình xăng và luôn cảm thấy bình xăng sao mà
nhanh hết thế. Tôi cũng không có tiền mà ăn bát phở sáng như một ông thủy thủ
tàu viễn dương hay một người chủ tiệm tạp hóa.
Không thể kiếm đủ tiền nuôi gia đình, nên khi
Nhà nước có chính sách cho phép mở các công ty đời sống trong các viện nghiên cứu,
tôi xin trở thành công chức loại B (công chức không ăn lương) và bắt đầu làm
kinh tế, rồi sau này bỏ hẳn Nhà nước ra làm kinh tế tư nhân.
Lúc mới bỏ Nhà nước đi tư nhân, có một người từng
là cấp dưới của ba tôi đã nói với tôi: "Cháu làm gì thì làm, đừng để cha
viết sách mà con đốt sách".
Nhưng tôi tin và tôi biết, nếu ba tôi còn sống,
ông sẽ hiểu và sẽ ủng hộ những gì tôi làm. Thời ba tôi còn nhỏ, nhà ông bà nội
tôi nghèo đến mức chỉ mơ có một rổ khoai lang để ăn. Ba tôi và những người
thế hệ ông đi làm cách mạng, suy cho cùng, chính là để người dân có cơm ăn, có
áo mặc, có hạnh phúc. Nên ông sẽ không bao giờ phản đối con trai mình hướng tới
cuộc sống đó.
Thế hệ chúng tôi, những người đầu tiên rời Nhà
nước đều phải dò dẫm tìm đường, vừa đi vừa học. Người thành công cũng có, nhưng
người thất bại cũng nhiều.
Thứ mà chúng tôi phải đối mặt không chỉ là thất
bại, mà còn là những áp lực, những định kiến dành cho các công chức - đảng
viên ra ngoài làm kinh tế.
Năm 1995, tôi nằm trong danh sách những đảng
viên có thể phải ra khỏi Đảng vì làm kinh tế tư nhân. Tôi nhớ lúc đó, để bảo vệ
bản thân cũng như để tiếp tục được là đảng viên, tôi đã phải tranh luận với
cả Tổng Bí thư Đỗ Mười và Phó Bí thư Thành ủy TPHCM Nguyễn Minh Triết
để chứng minh rằng, đôi khi, ở khu vực tư nhân, người đảng viên có thể cống
hiến và có ích cho đất nước hơn cả ở trong các cơ quan nhà nước.
Một trong những tiếc nuối lớn nhất đời tôi là
không thể theo đuổi con đường chính trị - con đường mà tôi đã lựa chọn từ bỏ
ngay từ đầu khi quyết định ra ngoài làm kinh tế tư nhân. Nhưng ngày đó, với mức
lương đó, nếu có cơ hội lựa chọn lại lần nữa, tôi vẫn đưa ra quyết định tương tự.
Năm ấy khi rời đi, tôi đã không ngừng suy nghĩ
về đồng lương công chức và những hệ lụy nó mang lại.
Khi đồng lương không đủ sống, thì người ta lơ
là công việc để làm nghề tay trái, như thế hệ tôi đã từng nuôi lợn, từng ép dầu
bưởi…
Khi đồng lương không thể trang trải những chi
phí sinh hoạt thiết yếu, thì nạn tham ô, tham nhũng, phong bì… cũng sẽ từ
đó mà sinh ra.
Có nhiều người tham ô, tham nhũng vì họ tham.
Nhưng có lẽ không ít người làm thế vì mức lương không đủ sống mà ra.
Nhiều năm trôi qua, chuyện lương công chức,
viên chức vẫn nhức nhối như vậy. Lương bác sĩ sau 7 năm ra trường 3 triệu
đồng, bác sĩ có kinh nghiệm làm việc sau vài năm được 7 triệu đồng. Không ai sống
được với mức lương đó vào thời buổi này, nhất là ở các thành phố lớn.
Không như thế hệ tôi ngày đó, thế hệ hiện nay
có nhiều lựa chọn hơn. Giờ người ta có thể chọn làm nhà nước hay tư nhân, thậm
chí là sang nước ngoài làm việc ở những vị trí cao với mức lương xứng đáng.
Không có những áp lực như thời chúng tôi ngăn cản họ, cũng không có những hoang
mang của người mở đường làm chùn bước chân họ. Tôi mừng cho họ - vì việc hướng
tới cuộc sống tốt hơn là bản năng của con người. Nhưng càng mừng cho họ bao
nhiêu, tôi càng lo cho khu vực công bấy nhiêu.
Tôi hình dung 40.000 người nghỉ việc kia chính
là những người giỏi, hoặc đa phần là người giỏi, có kinh nghiệm, được
các tổ chức ngoài nhà nước chào đón với những điều kiện vật chất cao
hơn hẳn. Dù chúng ta đang nỗ lực giảm biên chế, tinh gọn bộ máy của khu vực
công, nhưng rõ ràng, đây không phải cách "tinh gọn" mà chúng ta mong
chờ, khi mà những người rời đi không phải là những "công chức cắp ô"
dư thừa, mà là những người ra đi vì một trong những lý do chủ yếu
là chúng ta đang không trả lương cho họ xứng đáng với sức lao động họ bỏ
ra.
Tôi hình dung, với sự ra đi này, các dịch vụ
công, nhất là y tế, sẽ vì thế mà xuống cấp theo, ảnh hưởng đến đa số người
nghèo trong xã hội.
Hôm nay có thể là 40.000, nhưng ai dám đảm con
số này sẽ không tiếp tục tăng trong những năm tới?
Việc ra đi của những công chức, viên chức này
là theo nguyên lý của thị trường: Lực lượng lao động sẽ tìm đến những nơi
trả công cao hơn, môi trường làm việc minh bạch hơn, có điều kiện phát triển
hơn và cuối cùng là ít rủi ro hơn.
Nhưng chính sự ra đi của họ (vì cùng với đó mà
chất lượng dịch vụ công đã thấp lại càng thêm thấp) nếu trở thành xu hướng ngày
càng trầm trọng mà không có giải pháp hữu hiệu, sẽ phần nào ảnh hưởng tới
"định hướng XHCN" của nền kinh tế thị trường mà chúng ta theo đuổi?!
Cho nên, 40.000 công chức, viên chức nghỉ
việc không phải con số lớn. Nhưng thứ mà những người có trách nhiệm nên suy
nghĩ từ sự kiện này, thì sẽ nhiều hơn thế rất nhiều.
---------------------
Tác giả: Ông Lê Kiên
Thành là con trai của cố Tổng Bí thư Lê Duẩn. Ông tham gia kinh doanh từ năm
1989 trong ngành ngân hàng và sản xuất, từng giữ chức Chủ tịch Techcombank; trước
đó ông được đào tạo tại Trường Lái máy bay Kratxnoida và Học viện Kỹ sư không
quân Giucopxky, Liên Xô; nghiên cứu sinh tại Viện Nghiên cứu Hạt nhân Dupna,
Liên Xô.
Ông từng công tác tại: Bộ Tư lệnh Không quân Việt
Nam; Trung tâm Khoa học Tự nhiên và Công nghệ Quốc gia; Viện Khoa học Việt Nam.
Chuyên mục TÂM ĐIỂM mong nhận được ý kiến của bạn đọc
về nội dung bài viết. Hãy vào phần Bình luận và chia sẻ suy nghĩ của mình. Xin
cảm ơn!
No comments:
Post a Comment