Putin,
Gorbachev và hai tầm nhìn về sự vĩ đại của nước Nga
Cù Tuấn, dịch
Tóm tắt: Điện Kremlin đã quay trở lại với các
phương pháp và mục tiêu dựa trên việc chinh phục, sự tàn nhẫn và nỗi sợ hãi.
Donald
Trump hứa sẽ làm cho nước Mỹ vĩ đại trở lại. Khẩu hiệu yêu thích của Tập Cận
Bình là chào đón "sự trẻ hóa tuyệt vời" của người dân Trung Quốc.
Vladimir Putin cũng có mong muốn tương tự, nhằm khôi phục sự vĩ đại của nước
Nga.
Nhưng bạn
định nghĩa một quốc gia vĩ đại là thế nào? Putin và Mikhail Gorbachev, người đã
qua đời vào tuần trước, có những ý kiến khác nhau về điều đó.
Đối với
Putin, sự vĩ đại của một quốc gia được xác định bằng lãnh thổ, sức mạnh quân sự
và khả năng khiến các nước láng giềng khiếp sợ hoặc khuất phục. Nhà lãnh đạo
Nga tin rằng đất nước ông có quyền trở thành một trong những cường quốc trên thế
giới. Ông cho rằng Nga đã bị "cướp" khi Ukraine giành độc lập và chìa
khóa để xây dựng lại sức mạnh và sự hùng cường của nước Nga là giành lại lãnh
thổ đã mất. Quyết định xâm lược Ukraine là đỉnh điểm của nỗi ám ảnh này.
Đối với
Gorbachev, sự vĩ đại của một quốc gia được định nghĩa bằng phẩm giá của những
công dân bình thường nhiều hơn. Trong một cuộc phỏng vấn năm 2001 với nhà sử học
Daniel Yergin, ông chỉ ra việc Liên Xô không có khả năng cung cấp cho người dân
của mình những nhu cầu thiết yếu hàng ngày: “Hãy tưởng tượng một quốc gia bay
vào vũ trụ, phóng Sputniks, tạo ra một hệ thống phòng thủ như vậy. . . [Nhưng]
quốc gia đó không có đủ kem đánh răng, không có bột xà phòng, không có đủ các
nhu cầu thiết yếu của cuộc sống. Thật không thể tin được và thật nhục nhã khi
phải làm việc trong một chính phủ như vậy ”.
Thực tế là
những người Nga bình thường không còn phải chịu đựng những thiếu thốn như vậy nữa
là nhờ những cải cách kinh tế của Gorbachev, mặc dù họ cũng đã do dự. Những người
đổ lỗi cho Gorbachev vì đã phá hỏng một nền kinh tế Liên Xô đang hoạt động bình
thường nên nhớ điều này.
Ý tưởng của
nhà lãnh đạo Liên Xô cũ về phẩm giá con người đã được mở rộng sang quyền tự do
ngôn luận. Thật là "đáng kinh ngạc và nhục nhã", dưới chế độ Xô Viết,
những người có học thức phải sống trong một thế giới của những lời dối trá, khẩu
hiệu và sự kiểm duyệt từ cơ quan quản lý. Gorbachev đã thay đổi điều đó bằng
cách giải phóng báo chí và các ngành công nghiệp sáng tạo, thả những người bất
đồng chính kiến và
cho phép các nghiên cứu lịch sử đúng đắn được phép tiếp
tục. Putin đang đưa Nga lùi về quá khứ với việc đàn áp theo kiểu Liên Xô - khi
ông tiêu diệt các phương tiện truyền thông độc lập cuối cùng, bỏ tù người của
phe đối lập và coi việc thừa nhận rằng Nga đang có chiến tranh là một hành vi
phạm tội hình sự.
Điều quan
trọng, ý tưởng của Gorbachev về phẩm giá con người cũng đã vượt ra ngoài biên
giới nước Nga. Quyết định quan trọng nhất, mang tính bản lề nhất mà Gorbachev từng
đưa ra là không đưa xe tăng Liên Xô vào Ba Lan, Hungary hoặc Đông Đức vào năm
1989 khi các phong trào dân chủ nở rộ tại các nước này.
Trong một
thời gian ngắn, nhà lãnh đạo người Nga này đã trở thành một biểu tượng quốc tế
của tự do chính trị. Khi Gorbachev đến thăm Đông Berlin vào tháng 10 năm 1989,
một tháng trước khi bức tường Berlin sụp đổ, đám đông đã hô vang “Gorby, hãy
giúp chúng tôi”. Khi ông đến thăm Bắc Kinh vào tháng 5, những sinh viên biểu
tình ở Quảng trường Thiên An Môn đã ca ngợi ông như một anh hùng - một nhà lãnh
đạo đã chứng tỏ rằng các chế độ chuyên quyền có thể tự cải cách và không cần phải
giết những người biểu tình trên đường phố. Giấc mơ đó đã kết thúc bằng vụ thảm
sát trên Quảng trường Thiên An Môn một tháng sau đó.
Thực tế là
những phản ứng của Gorbachev không phải lúc nào cũng cao thượng và bất bạo động.
Ông được nhớ đến một cách cay đắng ở các nước vùng Baltic vì đã đưa quân đội
Liên Xô vào các nước này trong một thời gian ngắn vào năm 1991 trong một nỗ lực
ngăn chặn các động thái giành độc lập của của các nước này, nhưng đã thất bại.
Tuy nhiên,
như những người theo chủ nghĩa Putin sẽ là người đầu tiên chỉ ra, Gorbachev thiếu
sự tàn nhẫn để tiếp tục chiến đấu và giết chóc cho đến khi quyền lực của
Matxcơva được khôi phục. Putin quyết tâm không lặp lại “sai lầm” đó và kết quả
là Ukraine đã phải trả một cái giá khủng khiếp về sinh mạng. Khi câu chuyện có
thật về những gì đã xảy ra trong cuộc vây hãm Mariupol của Nga xuất hiện, nó có
thể là một tội ác chiến tranh có quy mô lịch sử - với hàng nghìn dân thường bị
giết và chôn trong những ngôi mộ tập thể.
Đối với
Putin, những vụ thảm sát như Mariupol chỉ là một chi tiết bình thường khi so
sánh với sứ mệnh lịch sử của ông là khôi phục sự vĩ đại của nước Nga. Những kỳ
vọng ban đầu của Putin về chiến thắng trước Ukraine trong chỉ vài ngày đã bị
tiêu tan. Nhưng Putin đã bỏ qua điều này bằng cách so sánh mình với Peter Đại đế,
người đã tiến hành cuộc Đại chiến phương Bắc kéo dài hơn 20 năm trước khi ông
giành chiến thắng cuối cùng.
Đó là một
so sánh mang tính tiết lộ. Peter Đại đế là một lãnh đạo chuyên quyền, nổi bật
vì sự thờ ơ tuyệt đối của ông trước những thiệt hại về nhân mạng. Hàng nghìn
người đã chết trong quá trình xây dựng thủ đô mới St Petersburg của ông. Peter
Đại đế cũng áp dụng nghĩa vụ quân sự bắt buộc để thúc đẩy các cuộc chiến của
mình. Đây là một bước đi mà Putin cho đến nay vẫn không muốn thực hiện. Dù ông
đã so sánh mình với Nga hoàng, có lẽ Putin hiểu được sự nguy hiểm của việc đối
xử với những công dân thế kỷ 21 như những nông nô của thế kỷ 18.
Putin có
thể tin rằng những chiến thắng trên chiến trường và khả năng chiếm lãnh thổ là
những cách thực sự duy nhất để khôi phục sự vĩ đại của nước Nga. Nhưng điều mà
Tuyên ngôn Độc lập của Hoa Kỳ gọi là “sự tôn trọng đối với ý kiến của
nhân loại” cũng khá quan trọng. Một nước Nga hiếu chiến không đạt điểm cao
trong mảng này. Một cuộc khảo sát quốc tế do Đại học Pennsylvania và những người
khác thực hiện năm ngoái cho thấy ba quốc gia được ngưỡng mộ nhất trên thế giới
là Canada, Nhật Bản và Đức.
Cả ba quốc
gia này đều được đánh giá cao về các tiêu chí như như sự trong sạch của chính
phủ, việc tôn trọng nhân quyền và công bằng xã hội. Đây là những điều ít được
coi trọng ở nước Nga của Putin nhưng lại được những người dân và chính phủ quan
tâm đến nhân phẩm coi trọng.
Putin thể
hiện sự khinh thường của mình đối với những giá trị này - vốn là những giá trị
mà Gorbachev đề cao - bằng cách tuyên bố rằng mình quá bận rộn để tham dự lễ
tang của Gorbachev. Hàng nghìn người Nga đã đến dự lễ tang của Gorbachev đã kín
đáo thể hiện sự bất đồng của họ.
Hình : https://www.facebook.com/photo/?fbid=5665620436809923&set=a.124320747606614
.
.
Link gốc: https://www.ft.com/.../4d931aa9-d8ea-419a-bd22-cf2a9b24de61
FT.COM
Putin,
Gorbachev and two visions of Russian greatness
Putin, Gorbachev and two visions of Russian greatness
No comments:
Post a Comment