Câu
hỏi lớn xoay quanh những vũ khí biết tự quyết sẽ giết ai
Nguyễn
Xuân Hoài, biên dịch
13/02/2022
http://nghiencuuquocte.org/2022/02/13/cau-hoi-lon-xoay-quanh-nhung-vu-khi-biet-tu-quyet-se-giet-ai/
Một cuộc cách mạng đang diễn ra trong nghệ thuật chiến
tranh, vũ khí hiện đại không cần con người điều khiển, chúng tự nhận dạng và giết
chết nạn nhân của mình. Các nhà nghiên cứu Đức đang kêu gọi cấm các loại robot
giết người kiểu này. Nhưng điều đó không phù hợp với một số quốc gia.
Trong bộ phim “Kẻ hủy diệt” (Terminator) năm
1984, máy tính và cỗ máy chiến tranh thông minh đã giành quyền lực trong tương lai,
Kẻ hủy diệt đưa một robot được lập trình để giết người vào cuộc chiến với hiệu
quả cao. Người xem nghĩ đây là khoa học viễn tưởng thuần túy. Trong thực tế, kỷ
nguyên của những cỗ máy chiến đấu biết “tư duy” đã diễn ra từ lâu, cho dù chúng
chưa mang hình hài con người, mà mới ở dạng chó robot có khả năng chiến đấu.
Drone (thiết bị bay không người lái) cho thấy
trong thực tế chiến tranh đã thay đổi nhiều như thế nào. Đối với việc sử dụng
thiết bị bay không người lái, người ta không còn cần người theo dõi tại chỗ
hình ảnh mà camera trên thiết bị đã ghi lại và cuối cùng là nhấn nút trên cần
điều khiển từ xa. Drone ngày nay có thể độc lập phá hủy thiết bị chiến tranh của
đối phương và tiêu diệt quân địch.
Daan Kayser đến từ Paxforpeace, một tổ chức
phi chính phủ có trụ sở ở Utrecht, Hà Lan, một người rất am hiểu về các hệ thống
vũ khí tự động này cho biết: “Tất cả những gì bạn phải làm là tải bản đồ khu vực
và nạp các thông tin về mục tiêu vào cơ sở dữ liệu.
Người ta thậm chí có thể kết hợp các drone này
thành bầy đàn hàng trăm, thậm chí hàng nghìn chiếc, và theo các đơn vị, mỗi đơn
vị thực hiện các chức năng khác nhau. Cái thì quan sát hoạt động của kẻ thù,
cái khác phá liên lạc vô tuyến, số còn lại tham gia tấn công đối phương.
Một trong những drone loại mới này có thể tấn
công theo bầy đàn là STM Kargu của Thổ Nhĩ Kỳ. Chúng có tên “loitering
munition”, bay lững lờ trên không, rình mò mục tiêu, khi phát hiện kẻ thù chúng
lao thẳng vào đối thủ tiêu diệt chúng theo kiểu “thần phong” kamikaze.
Theo Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc, hệ thống vũ khí tự động này được đưa vào cuộc
chiến ở Libya lần đầu tiên, mùa hè 2020.
Khi đó, STM Kargu của Thổ Nhĩ Kỳ rượt đuổi
binh lính của tướng Khalifa Haftar khi tháo chạy khỏi thủ đô Tripoli. Hội đồng
Bảo an Liên Hợp Quốc nhận thấy: “Các mục tiêu đã bị tấn công mà không cần liên
kết dữ liệu giữa người điều khiển và drone”. Điều đó có nghĩa là drone đã được
lập trình để giết binh lính mà không cần sự can thiệp của con người.
Kayser giải thích: “Với thời gian số người cần
thiết để điều khiển một đàn drone kiểu này ngày một giảm. Điều chỉ cần phải làm
là cho chúng xuất phát. Khâu triệt hạ đối thủ drone tự làm dựa vào trí tuệ nhân
tạo, tức các thuật toán mà chúng đã được lập trình.
“Một sự phát triển
đáng sợ”
Kayser nói: “Khi khoa học viễn tưởng phát triển
thành sự thật thì thật rất đáng sợ. Đối với ông, các hệ thống vũ khí tự động đại
diện cho một bước nhảy vọt quyết định trong lịch sử phát triển công nghệ vũ
khí. “Đó là cuộc cách mạng thứ ba”, Kayser nhấn mạnh trong một cuộc phỏng vấn với
chúng tôi. “Đầu tiên là sự phát minh ra bột đen (thuốc súng), sau đó là đầu đạn
hạt nhân, và bây giờ là hệ thống vũ khí tự động.”
Libya không phải là địa bàn duy nhất mà loại
vũ khí mang tính cách mạng mới cho thấy sức mạnh của nó. Trong cuộc xung đột
Nagorno-Karabakh năm 2020, Azerbaijan chỉ có thể tái chiếm các khu vực tranh chấp
với Armenia với sự trợ giúp của các drone của Thổ Nhĩ Kỳ và Israel. Quân đội Mỹ
cũng đã sử dụng các hệ thống vũ khí này ở Iraq và Afghanistan.
Công nghệ quân sự tự động đang trên đà phát
triển, nếu không sử dụng nó thì khó có thể thắng trong các cuộc chiến tranh
trong tương lai. Bởi lẽ chúng không chỉ giới hạn dưới dạng máy bay không người
lái, mà có thể được lắp đặt trong hầu hết các hệ thống vũ khí trên tàu thủy,
trên máy bay và các phương tiện giao thông trên bộ.
Hiện đã có một số robot giết người di động có
thể hoạt động cùng các đơn vị bộ binh trên chiến trường. “Tương lai là của vũ
khí không có người điều khiển”, công ty Mỹ SWORD Defense Systems viết trên
trang web của mình về SPUR (Súng trường không người lái đặc biệt). Hệ thống vũ
khí, được phát triển cùng với công ty Ghost Robotics, giống như một con chó
robot. Theo nhà sản xuất, SPUR có thể được sử dụng cả ngày lẫn đêm nhờ nhiều cảm
biến và trang bị súng trường Creedmore 6,5 có thể bắn xa 1200 mét.
http://nghiencuuquocte.org/wp-content/uploads/2022/02/dog-robot-768x751.jpg
Quân đội Mỹ đang huấn
luyện chó robot
Các cường quốc thế giới như Mỹ, Trung Quốc và
Nga, lẫn Anh, Israel và Hàn Quốc, đều đang thúc đẩy sự phát triển này. Bộ Quốc
phòng Hoa Kỳ đang yêu cầu chính phủ tổng cộng 874 triệu USD cho 600 dự án trí
tuệ nhân tạo vào năm 2022. Thị trường vũ khí tự động toàn cầu ước tính trị giá
11,56 tỷ USD vào năm 2020 và dự kiến đạt 30 tỷ USD vào năm 2030.
Hệ thống vũ khí tự động đã có từ nhiều năm
nay. Hệ thống phòng không Iron Dome của Israel tự động tính toán quỹ đạo tiếp cận
tên lửa đối phương, phóng tên lửa đánh chặn và bắn hạ kẻ tấn công trên không.
Ở Hàn Quốc, biên giới với Triều Tiên được canh
gác bởi các robot chiến đấu phản ứng với các chuyển động và có thể tự nạp đạn.
Tuy nhiên, những vũ khí này vẫn nằm trong tầm kiểm soát của con người. Mặt
khác, với các hệ thống tự động mới, vào một thời điểm nhất định có thể tự quyết
định theo các thuật toán của nó, đối thủ nào sẽ bị triệt hạ.
Kayser từ Paxforpeace cho biết: “Tất nhiên, điều
này đặt ra những câu hỏi lớn về luân lý và đạo đức khi không có người tham gia
và máy móc quyết định về sự sống và cái chết.” Trong quá khứ, các cuộc tấn công
bằng drone thực hiện từ một phòng tác chiến đã bộc lộ rất nhiều sai sót bi thảm.
Tháng 8 năm ngoái, quân đội Mỹ tại Afghanistan
đã nhầm lẫn giữa một chiếc xe bán tải bình thường với một chiếc xe của lực lượng
dân quân khủng bố IS. Mười thường dân vô tội đã thiệt mạng trong cuộc không
kích bằng drone gần sân bay Kabul. Liệu những rủi ro khôn lường sẽ còn nảy sinh
khi hệ thống vũ khí và máy tính nắm quyền điều khiển?
“Chúng ta cần một thỏa thuận quốc tế cấm các
loại vũ khí này”, Kayser yêu cầu. “Và Đức có thể đóng vai trò hàng đầu trong việc
này.” Một mặt, chính phủ liên bang mới muốn đẩy mạnh “chế độ kiểm soát quốc tế
đối với máy bay không người lái có vũ trang”. Đặc biệt chính phủ Đức muốn “thúc
đẩy lệnh cấm quốc tế đối với các hệ thống vũ khí tự động hoàn toàn nằm ngoài tầm
kiểm soát của con người”.
Tháng 11 vừa qua, 84 nhà nghiên cứu nổi tiếng
của Đức trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo và người máy đã viết thư ngỏ gửi chính
phủ Liên bang mới ủng hộ lệnh cấm này. “Lập trường kiên quyết của Đức có thể
không chỉ ảnh hưởng đến các nước trong phạm vi EU”, Kayser cho biết.
Cho đến nay, lệnh cấm đối với các robot sát thủ
vẫn chưa được đưa ra. Các cuộc đàm phán giữa 125 quốc gia tham gia Công ước về
vũ khí của Liên Hợp Quốc tại Geneva bị đổ vỡ hồi tháng 12. Một trong những lý
do là Mỹ và Nga đã ngăn cản việc sửa đổi công ước. Tuy nhiên, Kayser tỏ ra tự
tin, “Sẽ có một thỏa thuận, như đã được thực hiện trước đây về mìn, bom và đạn
chùm.” Câu hỏi còn lại là: Liệu các ông lớn Mỹ, Nga và Trung Quốc có nghiêm túc
thực hiện các thỏa thuận đó hay không?
Nguồn: Autonome
Kampfmaschinen: Diese Waffen entscheiden allein, wen sie töten, WELT, 06/02/2022.
----------------------------
XEM THÊM
Làm thế nào để chống lại chiến lược bầy đàn rô-bốt
Nguồn: Paul Scharre, “Counter-Swarm: A Guide
to Defeating Robotic Swarms”, War on the Rocks, 23/3/2015.
Biên dịch: Lê Thanh Danh |
Hiệu đính: Nguyễn Thế Phương Kỳ 1: Công nghệ
rô-bốt trong quân sự: Tự vận hành là gì? |
Kỳ 2: Rô-bốt tham chiến: Ưu thế của số lượng |
Kỳ 3: Các đàn rô-bốt và …
Continue reading Làm thế nào để chống lại chiến lược bầy đàn rô-bốt
No comments:
Post a Comment