08/01/2022
https://www.voatiengviet.com/a/viet-viet-gi-viet-nhu-the-nao/6386968.html
https://gdb.voanews.com/B612854D-8DB3-49D3-881C-CEF6630E5F4F_w650_r1_s.jpg
Trong những năm
qua, tôi nhận thấy các bài viết của mình chủ yếu dựa trên lý trí. Nhưng hy vọng sẽ có sự thay đổi trong các
bài viết của tôi từ năm nay trở đi.
Trước đây tôi không bao giờ nghĩ rằng một ngày
nào đó tôi sẽ làm công việc mà tôi hiện đang làm. Suốt ngày chỉ đọc và viết. Vẫn
có họp hành với nhóm và với các đội chung khối mỗi tuần, khoảng một tiếng thôi.
Mỗi năm tôi chỉ cần trình bày một số vấn đề chuyên môn cho các đồng nghiệp, dài
khoảng nửa tiếng, mỗi năm khoảng 3 lần. Còn lại thì toàn đọc: tìm thông tin,
tài liệu, nghiên cứu hàn lâm, về bao vấn đề khác nhau. Rồi cho vào các trung
tâm dữ liệu. Và viết vắn tắt những vấn đề chính trong ngày. Mỗi tuần tôi viết
và trả lời những câu hỏi mà những đồng nghiệp muốn biết nhưng không có thì giờ
để nghiên cứu. Mỗi ba tháng cập nhật hồ sơ dầy cộm về mọi khía cạnh liên quan đến
đề tài tôi chịu trách nhiệm.
Tôi không bao giờ nghĩ mình viết hay. Có lẽ vì
hồi nhỏ gia đình và thầy cô bảo tôi giỏi toán mà dốt văn. Diễn tả bất cứ cái gì
cũng đều là cực hình đối với tôi. Vì thế mà tôi cứ bị điểm yếu môn văn. Lớn lên
tôi không hề có ý tưởng theo đuổi ngành nhân văn/nghệ thuật. Chỉ khi bắt đầu
trên 30 tuổi, tôi mới nhìn ra được sự bất toàn và sự vô thức (ignorance) của
mình khi coi thường các lĩnh vực này. Do đó tôi quyết định trở lại đại học để
theo đuổi ngành Khoa học Chính trị. Lúc đó mình mới biết là lâu nay mình chẳng
khác gì ếch ngồi đáy giếng.
Ngoài công việc chuyên môn trên, các việc khác
tôi làm để phụ giúp các tổ chức, cá nhân khác trên tinh thần tự nguyện cũng chủ
yếu là đọc và viết.
Nhưng ngoài hai việc trên, trên Blog này trong
hơn ba năm qua, tôi cũng đọc và viết. Tôi viết để chia sẻ những quan tâm của
mình về các vấn đề chung quanh chúng ta.
Tóm lại, trong ba năm qua có thể nói hơn 90%
công việc đầu óc của tôi là đọc và viết. Điều này cho thấy sự mất cân bằng cho
một cuộc sống cá nhân và gia đình.
Hơn nữa, hai trong ba năm đó, vì Covid-19 nên
phần lớn tôi làm việc tại nhà, cho nên sự mất cân bằng đó lại càng trở nên trầm
trọng hơn.
Điều đáng nói thêm ở đây là phần lớn những điều
hay đề tài tôi viết mang nặng lý tính. Khi viết về đề tài chính trị, chẳng hạn,
tôi cố tránh viết theo cảm tính, và luôn quan tâm đến chữ nghĩa, câu văn, bằng
chứng và lý luận. Phần còn lại độc giả tự nhận định lấy. Lối viết này tôi cũng
nhận thấy là khô khan, và chắc khó đọc, đối với nhiều người. Người Việt Nam thì
lại nặng tình cảm, nên tôi nghĩ rằng số người đọc các bài tôi viết chắc không
nhiều.
Mấy ngày qua, tôi nghĩ ngợi nhiều về viết. Sau
nhiều năm viết, tôi nhận thấy viết thật ra không khó. Nhưng viết cho lôi cuốn,
ngắn gọn, trau chuốt, mà tạo sự suy nghĩ, tác động, kết quả, lại là chuyện
khác. Kiến thức chỉ là một phần nhỏ. Chuyển tải ý tưởng, thông điệp một cách
chính xác và tạo sự suy nghĩ cho người đọc là cả một nghệ thuật.
Đầu năm, nghĩ đến viết, tôi muốn thay đổi
phong cách viết, và đa dạng hóa cách viết của mình, để thử nghiệm và học hỏi.
Tôi muốn làm điều này không phải vì muốn thu hút thêm độc giả, mà vì mục tiêu
tôi nhắm đến là “ít mà nhiều” (less is more). Ngắn. Dùng câu cú và từ ngữ một
cách chính xác, dễ hiểu nhưng diễn đạt được ý tưởng mình muốn truyền tải. Viết
câu ngắn lại nhưng truyền tải đầy đủ ý tưởng. Viết bài ngắn nhưng nói được trọng
tâm của vấn đề.
Tôi cũng muốn viết thể loại văn tự do, nói lên
suy nghĩ hay cảm xúc của mình, chủ yếu như một loại nhật ký. Có bao nhiêu điều
xảy ra trong cuộc sống mà trong đó có những điều mình không thể, hay không muốn,
thổ lộ cùng ai. Viết xuống tất cả những băn khoăn, trăn trở, suy tư này cũng là
một cách thiền. Ý thức về mình, suy nghĩ nội tâm, và những biến đổi trong tâm
tư đó, là điều rất nên làm. Nhưng tôi không có thói quen viết nhật ký theo kiểu
đó. Nếu có viết vào nhật ký thì toàn những kế hoạch, công việc, dự án cho những
điều cần làm. Tôi hoàn toàn không đề cập đến suy tư hay cảm xúc của mình. Rất
tiếc viết nhật ký không còn là một thói quen mà các thế hệ trước đây, nhất là
người Tây phương, thường thực hiện. Vào lúc này, tôi nghĩ rằng viết như một
hình thức tự phản chiếu (self-reflection) có tác dụng tích cực cho việc tu
thân.
Đầu năm tôi có đọc bài “Viết như một con đường
dẫn đến lòng trắc ẩn” (Writing
as a Path to Self Compassion) của Kim Schneiderman, thấy có nhiều ý tưởng
hay. Schneiderman cho rằng nhiều người tử tế với bạn bè, với người khác nhưng lại
khắt khe với chính mình. Cho nên khi viết về mình nên dùng ngôi thứ ba, như cô ấy,
anh ấy, người ta/họ thay vì tôi, mình. Khi viết về những khó khăn thử thách
trong cuộc sống ở ngôi vị thứ ba, thì khi đọc lại chúng ta dễ cảm thông và thấu
cảm cho người trải nghiệm. Schneiderman cho biết nhiều trường đại học bên Mỹ,
như California, Michigan, Ohio v.v… thực hiện các cuộc thử nghiệm đã đi đến kết
luận rằng người ta có xu hướng dịu dàng hơn với bản thân khi nhìn nhận lại cuộc
sống của mình ở ngôi thứ ba. Viết như thế sẽ sử dụng và phát huy được lòng trắc
ẩn trong chúng ta khi chính nó bị chế ngự bởi tâm lý muốn bảo vệ chúng ta từ những
vết thương của quá khứ. Đây là dụng cụ để giúp chúng ta tìm cách trở lại con đường
của trái tim, của tình yêu thương.
Trong hai năm qua, gặp được một vài người khá
đặc biệt. Họ đã là nguồn cảm hứng để tôi nghĩ đến viết tiểu thuyết. Tôi thật sự
chưa bao giờ nghĩ đến viết sách hay tiểu thuyết trước đây. Nhưng cuộc đời, hoàn
cảnh và tinh thần cho đi, dấn thân, và vươn lên trong khi bị dư luận xã hội hiểu
sai, hiểu lầm và tìm đủ mọi cách dìm họ xuống đã thôi thúc tôi có động lực để
viết về những con người này. Tôi muốn viết để nói lên được những khía cạnh mà
người khác không nhìn thấy, hay có thấy nhưng không hiểu và không cảm thông.
Tình thương yêu của những cá nhân đặc biệt này, ngay cả với những người thù
ghét họ, đã giúp họ vượt qua được mọi cản trở. Tôi được thôi thúc và lòng mong
muốn có thể viết về họ trên hết là vì tình yêu thương cho tha nhân, lòng khoan
dung độ lượng và lòng vị tha, vô vị kỷ (selflessness) của họ, nhất là trong bối
cảnh lịch sử và con người Việt Nam ngày nay.
Tôi có trong đầu ít nhất ba nhân vật muốn viết
về, với những tích cách khác nhau, và các đặc tính văn hóa và con người khác
nhau.
Hy vọng ước mong này sẽ được thực hiện khi
hoàn cảnh cho phép.
Hồi còn bé, tôi mê phim Sác-lô (Charlie
Chaplin). Những phim của Chaplin đã định hình nên phần nào triết lý sống trong
tôi. Tôi thích hầu hết các phim của ông: vui buồn lẫn lộn và cảm động đến nghẹn
ngào. Phim nào dường như tôi cũng cười ngất ngây, nhưng cũng đầy tình trắc ẩn với
lòng nhân ái của nhân vật này. Một trong những phim tôi thích nhất là “Nhà Độc tài
Vĩ đại” (The Great
Dictator). Cuối phim Chaplin đã phát
biểu thật hùng hồn như sau: “Chúng ta suy nghĩ quá nhiều và cảm nhận
quá ít. Hơn máy móc, chúng ta cần nhân bản; hơn sự thông minh, chúng tôi cần sự
tử tế và khéo léo. Nếu không có những phẩm chất này, cuộc sống sẽ trở nên bạo lực
và tất cả sẽ bị mất mát”.
Hơn 80 năm qua kể từ khi phim này ra đời, những
điều Charlie Chaplin nói vẫn còn nguyên giá trị, nếu không phải là càng giá trị
hơn nữa. Máy móc ngày càng nhiều, xâm chiếm mọi hoạt động con người. Thông minh
nhân tạo, Robot, máy tự động, máy tính, điện thoại thông minh v.v… trở thành vật
dụng không thể tách ly của đại đa số con người trên thế giới này. Nhưng câu hỏi
đặt ra là: “Chúng ta có lòng trắc ẩn hơn, có tình thương yêu và kính trọng dành
cho người khác hơn, hay chúng ta đã đi xa hơn con đường nhân bản?”
Trong những năm qua, tôi nhận thấy các bài viết
của mình chủ yếu dựa trên lý trí. Nhưng hy vọng sẽ có sự thay đổi trong các bài
viết của tôi từ năm nay trở đi.
No comments:
Post a Comment