16/07/2019
·
Dịch từ bài “US-China
trade war is making China stronger” của hai học giả Chang Zhang
(University of Warwick) và Nora von Ingersleben-Seip (Technical University of Munich),
đăng trên báo The Conversation (Úc) ngày 8/7/2019. (*)
Hoa Kỳ và Trung Quốc đã đạt được thỏa thuận “ngừng bắn”
trong cuộc chiến thương mại leo thang. Sau cuộc gặp giữa Tổng thống Mỹ Donald
Trump và người đồng cấp Trung Quốc, ông Tập Cận Bình tại G20, hai nhà lãnh đạo
đã đồng ý gia hạn đàm phán. Hai bên nhất trí thuế quan trên một loạt hàng nhập
khẩu vào năm 2018, sẽ không
được nâng cao hơn nữa. Mỹ sẽ tạm ngừng tăng thuế nhập khẩu với hàng
trăm tỷ USD hàng Trung Quốc với điều kiện Trung Quốc sẽ mua nhiều hơn hàng nông
sản của Mỹ.
Nhưng một số mức thuế vẫn được giữ nguyên và quan hệ
thương mại giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới vẫn chưa được bình thường hóa.
Đây có thể không phải là một cuộc chiến tranh lạnh, nhưng là một sự cạnh tranh
quyền lực khốc liệt tập trung vào tính ưu việt của công nghệ để làm rõ bên nào
có mô hình phát triển tốt nhất.
Nền kinh tế Trung Quốc đang giảm tốc. Tốc độ tăng
trưởng của nước này đã giảm từ 6,6%
trong năm 2018 xuống còn 6,4%
trong quý đầu tiên của năm 2019. [Các dữ liệu được công bố chính thức
hôm thứ Hai ngày 15/7 vừa qua cho
thấy tốc độ tăng trưởng kinh tế trong quý II của Trung Quốc chỉ
đạt 6,2% – mức thấp nhất trong vòng 27 năm qua – ND.]
Nhưng về lâu dài, áp lực từ chính quyền của Tổng thống
Mỹ Donald Trump sẽ làm cho Trung Quốc mạnh hơn. Nó sẽ giúp Trung Quốc tăng tốc
nỗ lực tái cấu trúc nền kinh tế, tập trung hơn vào đổi mới sáng tạo và đồng thời
thúc đẩy niềm tự hào dân tộc.
Những tiến bộ công nghệ là trung tâm của công cuộc
kiến thiết đế chế và sự trỗi dậy của các cường quốc mới, từ sức mạnh hơi nước
và sau đó là công nghệ điện tử đã mang lại quyền thế và vinh quang cho các đế
chế Anh và Mỹ trước đây. Cuộc
cách mạng công nghiệp lần thứ tư sẽ chuyển sự cạnh tranh quốc tế
từ cạnh tranh lao động, lãnh thổ, vũ khí hạt nhân và sức mạnh mềm sang công nghệ
mới bao gồm robot, trí tuệ nhân tạo (AI) và dịch vụ không dây.
Sự trỗi dậy
Cho đến gần đây, các nhà hoạch định chính sách ở
Washington đã định hình chính sách của Mỹ dựa trên giả định rằng Hoa Kỳ là siêu
cường công nghệ của thế giới và Thung lũng Silicon là điểm nóng đổi mới sáng tạo
toàn cầu. Trung Quốc được coi là một
“bản sao vụng về” của các công ty công nghệ Mỹ, sử dụng các
doanh nghiệp nhà nước lớn của mình để mua các công ty sáng tạo Hoa Kỳ, từ đó tiếp
thu tài sản trí tuệ và bí quyết của những doanh nghiệp này.
Nhưng khi nói
đến 5G – thế hệ tiếp theo của công nghệ internet siêu tốc – Hoa Kỳ đã tụt lại
phía sau. Không công ty Mỹ nào sở hữu thiết bị không dây sánh được với Huawei. Điều này thúc đẩy Trump “gây chiến” với công ty công nghệ Trung Quốc. Đầu
tiên, Trump tuyên
bố tình trạng khẩn cấp quốc gia, cấm mua bán và sử dụng các thiết bị
viễn thông của Huawei, lập luận rằng các sản phẩm của công ty Trung Quốc gây hại
cho an ninh quốc gia Hoa Kỳ. Sau đó, ông vận động các đồng minh làm điều tương
tự.
Các công ty có trụ sở tại Hoa Kỳ đã làm theo sắc lệnh
của Trump. Đầu tiên, Google đã chấm dứt
cung cấp cho Huawei dịch vụ Android, sau đó là Liên
minh Wi-Fi, Bluetooth và các dịch vụ khác theo sau.
Năng lực 5G của Huawei có thể được xem là “khoảnh khắc
Sputnik” của Trung Quốc. Cũng giống như cách Liên Xô là quốc gia đầu tiên phóng
vệ tinh lên vũ trụ, tạo ra quyền lực cho thấy Liên Xô đang chiến thắng những
thách thức kỹ thuật trong thế kỷ 20, Trung Quốc đang vượt xa các nước khác
trong sự phát triển 5G ngày nay. Trung Quốc nhận ra những nguy cơ của sự phụ
thuộc công nghệ, vướng mắc về kinh tế và sự phụ thuộc khoa học vào Mỹ.
Sức mạnh công nghệ của Huawei là không thể phủ nhận.
Ảnh: Guo Qiuda/Xinhua/Zuma Press.
Cuộc cách mạng đổi mới sáng tạo
Huawei là sản phẩm của chiến
lược chính sách công nghiệp của chính phủ Trung Quốc. Trong đó,
Bắc Kinh đưa ra tầm nhìn nhằm tăng chuỗi giá trị kinh tế từ nước sản xuất cấp
thấp lên vị trí nước lãnh đạo đổi mới sáng tạo toàn cầu đã dẫn đến việc đưa ra
sáng kiến Made
In China 2025 và Kế hoạch Phát triển Trí tuệ
Nhân tạo để chuyển các nguồn lực vào các lĩnh vực chiến lược
như điện toán, AI, robot và hàng không vũ trụ.
Trung Quốc đặt mục tiêu đạt tỷ lệ tự sản xuất AI là
80%, giảm thiểu sự phụ thuộc vào các quốc gia khác đối với các bộ phận phức tạp
cần thiết trong công nghệ này. Chiến lược của Bắc Kinh cũng đặt mục tiêu trở
thành một trung tâm công nghệ hàng đầu về AI vào năm 2030. Điều này đã mang lại
kết quả, vì năm 2017, 48%
quỹ tài trợ AI toàn cầu là của Trung Quốc, so với 38% là của Mỹ.
Công ty AI Trung Quốc iFlyTek thường đánh bại Facebook, Alphabet’s DeepMind và
IBM ED Watson trong các cuộc thi xử lý ngôn ngữ nói tự nhiên, thậm
chí cả trong “ngôn ngữ thứ hai” là Tiếng Anh.
Trung Quốc hiện là nước
sở hữu nhiều công trình nghiên cứu khoa học lớn nhất thế giới.
Semantic Scholar, công cụ tìm kiếm học thuật cho các bài báo khoa học, cho thấy
giới học giả Trung Quốc đã vượt qua các đồng nghiệp Hoa Kỳ trong việc tạo ra
các nghiên cứu trong lĩnh vực AI.
Vì vậy, lệnh
cấm Huawei và thuế áp vào đối với hàng hóa Trung Quốc sẽ không làm Trung Quốc
phát triển chậm lại. Thay vào đó, chính quyền Trump đang vô tình kích
thích hệ thống đổi mới sáng tạo và thúc đẩy Trung Quốc nghiên cứu khoa học nhằm
mục đích trở nên độc lập hơn.
Thúc đẩy kinh tế nội địa
Một hệ quả khác sẽ là sự gia tăng nỗ lực của Trung
Quốc đầu tư cho tiêu dùng trong nước và tái cân bằng nền kinh tế khỏi sự phụ
thuộc vào nhu cầu bên ngoài. Điều này bắt đầu từ năm 2008 với cuộc khủng hoảng
tài chính toàn cầu và ngày càng trở nên cần thiết khi tầng lớp trung lưu của
Trung Quốc nổi lên. Kể từ đó, các
khoản đầu tư cơ sở hạ tầng do chính phủ tài trợ với quy mô lớn, các
biện pháp tăng thu nhập hộ gia đình, giảm thuế thu nhập và cải thiện hệ thống
phúc lợi xã hội đã
giúp tăng tiêu dùng trong nước.
Khi Trump lần đầu tiên tuyên bố áp thuế vào năm
2018, tiêu dùng nội địa của Trung Quốc đang đóng góp 76,2%
tăng trưởng GDP, thị trường chứng khoán Trung Quốc đã bị tác động
nhưng bật
mạnh trở lại sau khi cú sốc ban đầu. Kể từ đó, chính phủ Trung
Quốc đã đưa ra các chính sách mới để
thúc đẩy tiêu dùng trong nước hơn nữa, bao gồm cắt giảm thuế nhiều hơn, cải thiện
chế độ chăm sóc trẻ em, đưa ra các sáng kiến và ưu đãi chăm sóc người già. Vì vậy, cuộc chiến thương mại đã giúp Trung Quốc nỗ lực tái phân
phối của cải và tái cấu trúc nền kinh tế.
Thương chiến cũng khiến cho người dân Trung Quốc
đoàn kết xung quanh chính quyền của họ. Cách Mỹ đối xử với các công ty Trung Quốc
bị xem là “bắt nạt” và bị người Trung Quốc so sánh với cách mà Đế quốc Anh áp đặt
các tập quán thương mại không công bằng đối với Trung Quốc trong
thế kỷ 19. Đây là đề tài cực kỳ “đụng chạm” trong xã hội Trung Quốc
và người dân đã tăng cường sự ủng hộ đối với chính phủ.
Trong tiếng Trung Quốc, chữ “khủng hoảng” (crisis) gồm
hai chữ ghép lại: hiểm nguy và cơ hội. Khả năng của Trung Quốc trong việc tận dụng
thách thức hiện tại từ Mỹ sẽ củng cố tiềm lực của đất nước lớn nhất châu Á này
trong nhiều năm tới.
-------------------------------
(*) Công khai thông tin: Tác giả Chang Zhang nhận
tài trợ từ Bộ Giáo dục Trung Quốc. Tác giả Nora von Ingersleben-Seip không có lợi
ích liên quan tới bài viết này. Bài viết được đăng trên The
Conversation, một tờ báo khoa học phổ thông hàng đầu của Úc.
No comments:
Post a Comment