Sunday 14 October 2012

NHỮNG KHÚC MẮC ĐẰNG SAU C ÁC GIẢI NOBEL VĂN HỌC (Thanh Hà - RFI)




Thanh Hà – RFI
Chủ nhật 14 Tháng Mười 2012

Vào lúc mi người ch đi nhà văn Nht Bn Haruki Murakami được đăng quang, tiếp tc con đường Ysunari Kawabata và Kenzaburo Oe đã khai m, thì gii Nobel Văn hc 2012 li v tay cây bút Trung Quc Mc Ngôn. Đâu là nhng tính toán đng sau các chn la ca y ban Nobel Thy Đin ?

Nhân s kin ln đu tiên mt văn sĩ mang quc tch Trung Quc được y ban Nobel vinh danh, tr li tun báo Le Point, giáo sư François Comba, mt chuyên gia v lch s văn hc, ging dy ti Hc vin Chính tr Paris, nêu lên nhiu đim ni bt qua các gii thưởng Nobel Văn hc trong sut thế k XX.

Theo ông, trong thi gian đu, t năm 1902 cho đến 1913, Vin Hàn Lâm Thy Đin đã vinh danh nhng nhà cm bút có tinh thn dân tc ch nghĩa rt cao. Trong chiu hướng đó, gii Nobel Văn hc năm 1902 được trao tng nhà s hc người Đc, Theodor Mommsen, mt chuyên gia v lch s La Mã t thi C đi cho đến thế k th XIX, hay là gii Nobel dành cho nhà ngôn ng người Pháp, Frédéric Mistral (1904).

Trong Đi chiến th nht (1914-1918) Vin Hàn Lâm Thy Đin đã c gng gi thế trung lp, khi tuyên dương nhà văn Pháp Romain Rolland, tác gi mt lot bài viết phê bình c hai phe tham chiến là Pháp và Đc. Vào thp niên 1930, các vin sĩ bt đu chú ý đến các nhà văn bên kia b Đi Tây Dương. Năm 1930, Sinclair Lewis là tác gi người M đu tiên được trao tng gii thưởng Nobel.

Bước vào Thế chiến th hai (1939-1945), chính quyn Stockholm đã yêu cu Vin Hàn Lâm ngưng trao gii t năm 1940 đến 1943. Theo giáo sư Pháp, François Comba, thì đó là mt sai lm v mt đo đc. Hơn thế na, nhiu văn hào ni tiếng như James Joyce (Ai Len), Virginia Woolf (Anh) đã qua đi trước khi tài năng ca h được công nhn.

Đáng tiếc hơn c là trường hp ca nhà văn, nhà thơ và cũng là nhà triết hc người Pháp, Paul Valéry : Sau 10 ln được đ c, năm 1945, Vin Hàn Lâm quyết đnh trao tng ông gii thưởng cao quý này. Thế nhưng, Valéry đã t trn 3 tháng trước khi kết qu được chính thc công b. Đâu đó, mt nhà văn có tài, còn phi có tui th cao thì may ra mi được quyn hy vng đi vào lch s Nobel. Văn hào Pháp, André Gide, mãi đến năm 80 tui, mi được bước vào đi snh ca Vin Hàn Lâm Stockholm.

Trong thi gian t năm 1955 đến đu nhng thp niên 80, gii Nobel Văn hc hướng ti nhng quc gia chưa tng được vinh d trông thy nn văn hc ca h được thế gii công nhn, như là trường hp ca các khôi nguyên người Island, Hy Lp hay Guatemala.

Marquez, ct mc quan trng

Đi vi lch s ca Nobel Văn hc, năm 1982 được coi là mt ct mc quan trng, khi Vin Hàn Lâm Thy Đin tìm đến vi nn văn hc ca các nước thuc Thế gii th ba. Gii thưởng năm y v tay nhà văn người Colombia, Gabriel Garcia Marquez.

Có mt điu chc chn là s chn la ca y ban Nobel luôn kèm theo mt ý nghĩa chính tr. Bn thân André Gide, khi được trao tng gii thưởng cao quý này vào năm 1947, tng khng đnh, ông được gii nh tư tưởng bài chính sách thc dân nhiu hơn là nh tài năng viết lách ca mình. Thế nhưng, dù mun hay không, Nobel Văn hc không th được xem là mt gii thưởng b sung cho Nobel Hòa bình. Bi vì, người được vinh danh bt buc phi có mt tm vóc văn hc nht đnh. Đy chính là lý do vì sao văn sĩ người Do Thái, mang quc tch M, sinh trưởng Rumani, Elie Wiesel, năm 1986, được trao tng gii Nobel Hòa bình, ch không lt vào danh sách nhng người được đ c nhn Nobel Văn hc.

Bí mt được gi kín 50 năm

Như nhng gii Nobel khác, danh tính nhng nhân vt được đ c nhn gii thưởng Văn hc ca Vin Hàn Lâm Thy Đin là mt bí mt được gi kín trong sut 50 năm. Vì thế mà mãi sau này, mi người mi được biết rng, khi tác gi ca « L’Etranger », « La Peste », Albert Camus, được vinh danh vào năm 1957 thì đi th nng ký nht ca ông không phi là Jean Paul Sartre, mà li chính là nhà văn André Malraux. V phn Malraux, ông đã b thua trong đường tơ k tóc.

Cũng mãi sau này, người ta mi biết được rng, Paris không h ng h Camus trong cuc chy đua giành Nobel Văn hc : Gia thế k XX, Paris k vng và h tr cho hai nhà văn là Jules Romains và Georges Duhamel. Riêng Stockholm li đt nim tin vào Albert Camus. Hai vin sĩ Hàn Lâm Thy Đin đã bo v h sơ ca Camus trong sáu ln liên tiếp, ln đu tiên là vào năm 1949, khi đó Albert Camus mi ch va 35 tui.

« L’Homme Révolté » (1951) ca Camus b đánh giá là « chưa đ tm c » đ cho phép tác gi đot bng vàng. Phi đi đến năm 1956, « La Chute » mi được coi là mt « tuyt tác ». Dù vy, tác gi cũng đã phi kiên nhn thêm mt năm na gic mơ Nobel mi tr thành hin thc. Ngày 17/10/1957 Albert Camus đã qua mt không ch Malraux mà c nhng tên tui ca văn đàn quc tế như Pasternak, Saint-John Perse và Beckett đ nhn 208 000 couronnes Thy Đin.

Lch s ca gii Nobel Văn hc cũng cho thy là trong trường hp các thành viên trong Hàn Lâm Vin không đng thun qua các cuc biu quyết, thì đôi khi hai ng viên được nhiu phiếu ng h nht li ra v tay không và người may mn trúng gii ch là người v th ba.

Thế ri li cũng có khi các thành viên ban giám kho Nobel cht nhn ra rng h sao nhãng vi mt th loi văn hc nào đó như đi vi thi ca chng hn - và như đ bt li nhp cu đã l, Vin Hàn Lâm quyết đnh vinh danh mt tên tui rt ít được biết đến mt cách rng rãi. Đó là trường hp ca nhà thơ người Thy Đin, Tomas Transtromer : Năm 2011, ông được trao tng gii Nobel đ vinh danh 50 năm s nghip sáng tác và c mt cuc đi cng hiến cho nàng thơ. Dù rt ni tiếng đi vi các đc gi Thy Đin và Bc Âu, nhưng Transtromer cho đến mùa thu năm ngoái, vn là mt n s đi vi đi đa s nhng người yêu thi ca. Ti Pháp chng hn, tuyn tp thơ « Baltiques » ca ông được xut bn t năm 2004, ch bán được khong t 200 đến 300 n bn hàng năm. Nh gii Nobel Văn hc, s cun «Baltiques» được bán ra năm 2011 nhy vt lên thành 15 000 n bn. Thế nhưng, ri bước sang năm nay, thì li rơi xung còn vài trăm quyn mà thôi.






No comments:

Post a Comment

View My Stats