Những trở ngại
trong quan hệ Mỹ-Việt từ sau 1975
Bùi Văn Phú
Gửi
cho BBC Tiếng Việt từ Berkeley, California
25
tháng 9 năm 2025
https://www.bbc.com/vietnamese/articles/c15k7vdynp9o
Chiến
tranh Việt Nam chấm dứt vào ngày 30/4/1975, ghi dấu sự thất bại của Hoa Kỳ sau
20 năm can dự, qua 5 đời tổng thống.
Cuộc
chiến đó đã làm hao tốn xương máu và tài nguyên của các bên tham gia, cùng biết
bao giấy mực để ghi lại, phân tích những biến cố, những chính sách và chiến lược.
50
năm sau và thêm 8 đời tổng thống Mỹ, tuy Việt Nam nay không còn là quan tâm của
đại đa số quần chúng như thời chiến tranh, nhưng một nước Việt Nam thống nhất về
địa lý vẫn nằm trong chiến lược của Mỹ và vẫn được các nhà nghiên cứu về chính
trị, sử, xã hội, kinh tế, quốc phòng và những nhà hoạt động môi trường, xã hội
dân sự, những người tranh đấu cho dân chủ, nhân quyền quan tâm vì những vấn đề
tồn đọng sau chiến tranh và các chính sách của Hà Nội.
Những
chủ đề liên quan đã được trình bày trong một hội nghị quốc tế tổ chức vào hai
ngày 18 và 19/9/2025 tại Đại học U.C. Berkeley với sự tham dự của nhiều học giả,
nghiên cứu sinh từ các đại học Hoa Kỳ, Việt Nam, Singapore, Pháp; cùng các cựu
lãnh đạo, phóng viên, nhà hoạt động.
Hội
nghị "The Challenges of Peace: US-Vietnam Relations Since 1975" (Các
thách thức của hòa bình: Quan hệ Mỹ-Việt từ 1975) do Center for Southeast Asian
Studies (Trung tâm Đông Nam Á học, Đại học U.C. Berkeley) và US-VN Research
Center (Trung tâm Nghiên cứu Mỹ-Việt, Đại học Oregon, Eugene) phối hợp tổ chức.
Có
những đề tài kinh điển như quan hệ ngoại giao Hoa Kỳ-Việt Nam từ 1986 đến 1988
của nghiên cứu sinh Zachary Tayler, Đại học Ohio.
Chính
sách "Ngoại giao cây tre" được cố Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đẩy mạnh
như là chủ trương của Việt Nam trong quan hệ với thế giới, đặc biệt là với các
cường quốc Nga, Mỹ, Trung. Nhưng nay Tổng Bí thư Tô Lâm không dùng cụm từ đó,
và Thủ tướng Phạm Minh Chính cũng chỉ nhắc đến vài lần trong thời gian qua.
Theo Tiến sĩ Nguyễn Khắc Giang, hiện đang nghiên cứu tại viện ISEAS-Yusof Ishak
(Singapore) và Trung tâm Nghiên cứu Mỹ-Việt, Đại học Oregon, đó có thể là tín
hiệu sẽ có những thay đổi trong quan hệ Việt Nam với các cường quốc?
Nhìn
lại quá khứ, những bài học rút ra từ quan hệ Hoa Kỳ và Việt Nam Cộng hòa được
đúc kết qua bài nói chuyện của ông Hoàng Đức Nhã, cựu Bí thư của Tổng thống
Nguyễn Văn Thiệu, và John Negroponte, cựu Thứ trưởng Ngoại giao Mỹ trong chính
quyền của Tổng thống Richard Nixon.
Ông
Nhã cho rằng lãnh đạo Mỹ đã đối xử với lãnh đạo Việt Nam Cộng hòa theo kiểu
"đại ca với đàn em" (big guy - small guy) chứ không phải là một đồng
minh. Bài học kinh nghiệm cho Hoa Kỳ là nên biết lắng nghe đồng minh của mình,
ông nói.
Đại
sứ Negroponte nhận định cuộc chiến Việt Nam không phải là chiến tranh du kích
mà là quy ước. Tết Mậu Thân du kích miền Nam đã bị Hà Nội thí mạng gần hết và Bắc
Việt bắt đầu đem xe tăng vào chiến trường. Sai lầm của Mỹ là sau Mậu Thân, thay
vì bắt đầu rút quân, Tướng Westmoreland lại yêu cầu Tổng thống Lyndon Johnson
đưa thêm 200.000 lính Mỹ vào chiến trường. Hoa Kỳ đã có tầm nhìn sai khi cho rằng
Trung Cộng có ý định nhuộm đỏ Đông Nam Á, mà thực ra Liên Xô khi đó và cho đến
sau này mới là quốc gia yểm trợ Hà Nội bành trướng chủ thuyết cộng sản, theo
ông.
Về
kinh tế, yếu tố Trung Quốc có nhiều ảnh hưởng đến Việt Nam, từ gia nhập WTO đến
ký kết các hiệp ước kinh tế song phương với các quốc gia, theo Tiến sĩ Nguyễn Đức
Thành từ Trung tâm Nghiên cứu Kinh tế và Chiến lược tại Hà Nội và hiện là giáo
sư chính trị học tại Đại học Oregon. Đồ biểu ông đưa ra cho thấy Hoa Kỳ không
phải là quốc gia có nhiều dự án FDI đầu tư trực tiếp vào Việt Nam, mà đứng thứ
11, sau Singapore, Hàn Quốc, Trung Quốc, Hong Kong, Đài Loan, Hà Lan v.v… Theo
diễn giả, tiền của người Việt từ nước ngoài gửi về không giúp cho phát triển
kinh tế mà còn làm chậm lại, như trường hợp của Philippines có lượng kiều hối rất
cao.
Bà
Elizabeth Phù, nguyên Cố vấn An ninh Quốc gia đặc trách Đông Á-Đông Nam Á-châu
Đại Dương cho hai tổng thống Mỹ
Về
hợp tác quốc phòng, Tiến sĩ Khang Vũ từ Đại học Boston nhận định việc bán vũ
khí cho Việt Nam thì Nga vẫn là nguồn cung cấp lớn nhất và thuận tiện hơn vì
mua vũ khí của Mỹ có những ràng buộc đi kèm. Do đó, Mỹ và Việt Nam khó có thể
trở thành một liên minh an ninh và Hà Nội không thể thoát Trung.
Bài
nói chuyện về bia tưởng niệm John McCain bên bờ hồ Trúc Bạch ở Hà Nội có những
điều ít người biết. Đó là nơi phi cơ chiến đấu của Thiếu tá John McCain, sau là
thượng nghị sĩ và ứng viên tổng thống, bị bắn rơi trong một phi vụ oanh tạc miền
Bắc năm 1967 và bị bắt làm tù binh. Theo Giáo sư Christina Schwenkel, Đại học
U.C. Riverside, nguyên thủy đó là tấm bia ghi công dân quân đã bắn rơi máy bay
và bắt sống được phi công McCain. Từ khi hai nước có quan hệ ngoại giao, nơi
đây đã trở thành địa điểm thăm viếng của các dân cử Quốc hội, quan chức quốc
phòng Mỹ và gần đây nhất, khi còn tại chức, Tổng thống Joe Biden và Phó Tổng thống
Kamala Harris cũng đã đến đặt vòng hoa tưởng niệm. Trong những năm qua, bia này
đã được sửa chữa và tu bổ nhiều lần và tùy theo cảm nhận về chiến tranh của
khách viếng, hành động đó có thể là để nhớ ơn dân quân đã bắn rơi máy bay Mỹ
hay là để tưởng niệm một phi công, anh hùng của nước Mỹ.
No comments:
Post a Comment