Quan
chức trục lợi phơi bày tính chất nghiêm trọng suy thoái chính trị
Bài phân tích của TS. Phạm Quý
Thọ
2022.07.09
Lá cờ của Đảng Cộng sản VN bay trên đường phố Hà Nội
cùng với quốc kỳ hôm 22/1/2021. (AFP)
Trục lợi
là vấn đề phức tạp của thị trường và, nó có thể làm suy thoái hệ thống quan chức
của chế độ đảng toàn trị nếu cải cách chuyển đổi không thích hợp.
Tác động tiêu cực
Trục lợi
là một phạm trù kinh tế nhưng đồng thời là vấn đề phức tạp của thị trường. Nó
có tác động tiêu cực như làm giảm tăng trưởng và suy thoái đạo đức và, người
không thể đơn giản loại bỏ nó, nhưng có thể tạo ra các thể chế trong quá trình
vận hành hoặc chuyển đổi kinh tế tập trung sang thị trường. Trục lợi diễn ra
khi một cá nhân, tổ chức hay doanh nghiệp tìm cách kiếm tiền lời thông qua hành
vi thao túng môi trường kinh tế và/hoặc pháp lý thay vì hoạt động kinh doanh
(thương mại, dịch vụ hay sản xuất).
Các nhà
kinh tế đã chỉ ra rằng trục lợi là hoạt động phi lợi nhuận, nếu giảm số người
tham gia trục lợi thì kinh tế sẽ tăng trưởng và, ngược lại. Họ cũng khuyến nghị
rằng cần phải có cơ chế tăng cường đảm bảo “quyền tài sản”. Và, đối với các nền
kinh tế chuyển đổi, khi phần lớn tài sản do nhà nước quản lý dưới hình thức “sở
hữu toàn dân” và “tài sản công”, thì chính sách tư nhân hoá có vai trò quyết định
hiệu lực, hiệu quả của cơ chế nêu trên.
Tuy nhiên,
trong trường hợp Việt Nam, khi chế độ độc Đảng Cộng sản lãnh đạo chuyển đổi thị
trường, mặc dù quan điểm thực dụng được thực hành nhưng trong thực tế luôn gặp
thách thức bởi sự níu kéo bởi ý thức hệ chủ nghĩa xã hội. Hậu quả tất yếu là sự
suy thoái chính trị diễn ra ngày càng nghiêm trọng, trong đó sự hoành hành của
quốc nạn tham nhũng đang đe doạ sự tồn vong của chế độ.
Hình minh hoạ: các tấm biển cổ động cho Đảng Cộng sản
Việt Nam trên đường phố Hà Nội năm 2011. AFP
Tham nhũng hoành hành
Trong muôn
vàn các kiểu và đối tượng trục lợi, thì hành vi trục lợi của quan chức là ‘tồi
tệ’ nhất, luôn dẫn đến tham nhũng, nghĩa là lợi dụng chức vụ quyền hạn nhằm trực
tiếp hay gián tiếp chiếm đoạt tài sản của người khác. Thực trạng tham nhũng
đang phơi bày tính chất suy thoái nghiêm trọng tư tưởng, đạo đức, lối sống của
quan chức. Thay vì thực hiện bổn phận, chức trách việc tuân thủ luật pháp chính
sách nhà nước, các quan chức lại vi phạm, lạm quyền để vụ lợi. Trong 10 năm
(2012-2022) phòng chống tham nhũng của Đảng CS có hơn 19.546 vụ/33.868 bị can
đã bị khởi tố, điều tra, phần lớn về các tội tham nhũng, chức vụ, kinh tế.
Trong đó có 170 cán bộ cấp cao diện TƯ quản lý, trong đó có 33 ủy viên, nguyên ủy
viên TƯ Đảng, hơn 50 sĩ quan cấp tướng trong lực lượng vũ trang…
Những lĩnh
vực có “lợi suất cao” và “độc quyền nhà nước” như đất đai, tài sản công, dịch vụ
công, công tác cán bộ… là nơi có hành vi quan chức trục lợi diễn ra phổ biến.
Ví dụ điển hình để minh chứng là lĩnh vực đất đai, bất động sản, trong đó số vụ
trục lợi, tham nhũng chiếm tỷ lệ cao nhất. Ngoài sự suy thoái đạo đức, quan chức
trước cám dỗ khủng thì những bất cập về pháp luật, thể chế, chính sách cũng góp
phần. Chế độ “sở hữu toàn dân về đất đai do nhà nước đại diện quản lý” - “gót
chân Asin” của chế độ, đã dung dưỡng lạm quyền, các hành vi vi phạm pháp luật với
mục đích tham nhũng.
Trục lợi
như “vết dầu loang” lan rộng sang các lĩnh vực khác như y tế, giáo dục, thị trường
tài chính, doanh nghiệp Nhà nước, đơn vị sự nghiệp công lập…, nơi duy trì tài sản
công như một phương tiện cần thiết cho chế độ toàn trị. Trục lợi nghiêm trọng,
phức tạp và tinh vi diễn ra trong công tác nhân sự công.
Trong nhiều
năm “biên chế” đã không những không thể tinh giản mà còn phình to. Chế độ biên
chế suốt đời trong bộ máy đặc quyền đặc lợi, độc quyền Nhà nước đã cám dỗ nhiều
ứng viên ‘cạnh tranh’ hơn kém thông qua các hình thức quà biếu, hối lộ tinh vi
hay “trao đổi đôi bên cùng có lợi” khác…
Quan chức
trục lợi nêu gương “xấu” cho các hình thức ăn theo khác, gây nên tình trạng “trục
lợi chồng trục lợi” theo hiện tượng “quả cầu tuyết lăn.” Chẳng hạn, các loại giấy
phép điều kiện kinh doanh, bằng cấp, chứng chỉ, giấu khám sức khoẻ… như những
các thủ tục hành chính phức tạp do Nhà nước quy định bắt buộc, bị “trục lợi” bằng
các loại giấy tờ giả, lách luật, phong bì… thay thế.
Quan chức
trục lợi, tham nhũng luôn để lại hậu quả nghiêm trọng mà người gánh chịu trước
hết là nhân dân: kìm hãm tăng trưởng kinh tế, phát sinh các hiện tượng xã hội
tiêu cực, làm mất niềm tin vào chế độ, cản trở cải cách chuyển đổi thị trường…
Một trong những biểu hiện điển hình là sự thành và phát triển nhà nước tư bản
thân hữu, trong có quan chức cấu kết với giới kinh doanh để trục lợi, tham
nhũng bằng nhiều hình thức tinh vi như bảo kê, doanh nghiệp sân sau, biếu tặng
hiện vật nhà lầu xe hơi, cổ phần cổ phiếu… Quan chức không ai còn ‘nghèo’ nữa,
họ có nhiều tài sản khủng, nổi chìm không rõ nguồn gốc… Khi tham nhũng đã biến
quan chức trở thành tầng lớp giàu có, thì việc lãnh đạo, quản lý xã hội bởi họ
sẽ thế nào?!
Tham nhũng
liên quan đến tha hoá quyền lực độc quyền như hậu quả của suy thoái chính trị.
Ý tưởng chính ở đây là trục lợi mang tính hệ thống có cội nguồn từ bản chất chế
độ Đảng CS toàn trị đang đặt ra vấn đề kiểm soát chủ nghĩa cơ hội chính trị của
quan chức. Việc thiết lập cơ chế tự kiểm soát quyền lực trong nội bộ đang gặp
thách thức khi chống tham nhũng không đạt hiệu quả như mong muốn, thiếu vắng một
cơ chế công khai minh bạch và trách nhiệm giải trình đối với quan chức.
Cải cách
chính trị luôn khó khăn, phức tạp, giằng xé giữa cái cũ và mới, bảo thủ và đổi
mới, phản biện ôn hoà và chống đối, dân chủ và trung thành, sùng bái sức mạnh
quyền lực…, nhưng việc bảo vệ Đảng, chế độ đặc quyền luôn là ưu tiên cao nhất.
Mới đây, “đề xuất” của ông Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao về ‘tạo
điều kiện cho người phạm tội tham nhũng nộp tiền khắc phục hậu quả để giảm xử
lý hình sự’ được ‘đồng chí, cộng sự’ ủng hộ vì “xu hướng tiến bộ”, nhưng đang dấy
lên băn khoăn trong công luận về hiệu ứng phụ, về sự suy giảm niềm tin, bất
bình đẳng trước pháp luật và bất công xã hội, ... Liệu có trở thành “án lệ” khi
thực tế trong thời gian gần đây đã có một số quan tham cấp cao nộp tiền ‘khủng’
để được giảm án?
Trục lợi
là vấn đề phức tạp của thị trường và, nó có thể làm suy thoái hệ thống quan chức
của chế độ đảng toàn trị nếu cải cách chuyển đổi không thích hợp. Tham nhũng đồng
hành cùng chủ nghĩa cơ hội chính trị của quan chức. Nếu không quan tâm thích
đáng đặc điểm này, thì công tác chống tham nhũng sẽ tiếp tục “không đạt kết quả
như mong muốn.”
* Bài viết
không thể hiện quan điểm của Đài Á Châu Tự Do.
--------------------
Tin,
bài liên quan
Hiện
trạng quan chức địa phương giàu nhanh, “tài sản khủng” nhìn từ khía cạnh thể chế
Phòng
chống tham nhũng vẫn theo cách cũ thì hiệu quả không thể bền vững
Những
bất thường trước Hội nghị Trung ương 5
Đảng
thừa nhận công tác phòng chống tham nhũng không hiệu quả
Chống
tham nhũng kiểu cụ Tổng khéo quá, tỉa nhánh cho cây sum suê hơn!
No comments:
Post a Comment