Donald
Trump: Tổng thống hòa bình nhất trong lịch sử hiện đại Hoa Kỳ?
18/09/2020
Tổng thống Mỹ Donald
Trump đã thành công trong việc thuyết phục các Tiểu Vương quốc Ả rập Thống nhất
(UAE) và Bahrain công nhận sự tồn tại của nhà nước Israel. Đây là một bước tiến
ngoại giao đặc biệt quan trọng, nhất là đặt trong bối cảnh lịch sử chiến tranh,
kình địch và các tranh cãi chưa bao giờ dứt giữa các quốc gia Hồi giáo vùng Vịnh
và Israel. Liệu Trump thật sự trở thành tổng thống hòa bình nhất trong thời hiện
đại của Hoa Kỳ?
Cách đặt câu hỏi không
thôi có lẽ cũng đã gây ra vô vàn tranh cãi giữa những người ủng hộ Trump và những
người bài Trump.
Donald Trump? Hòa bình?
Khi phong trào Black
Lives Matter vẫn còn chưa chấm dứt?
Khi nền chính trị Hoa Kỳ
đang chia rẽ hơn bao giờ hết, và thậm chí có thể được so
sánh với thời kỳ “săn phù thủy” của McCarthy và chiến tranh Việt
Nam?
Khi TT Trump bị cáo buộc
là tiếp tục ăn nói hồ đồ, đi gây hấn thương mại khắp nơi?
Khi chính ông dẫn đến sự
“xa mặt cách lòng” giữa Hoa Kỳ và những đồng minh thân thiết nhất trong khối
NATO?
Hiển nhiên, nếu bạn tiếp
cận “hòa bình” theo phương diện tính cách và nhân cách, khó có thể cho rằng
Donald Trump là một người theo chủ nghĩa hòa bình.
Tuy nhiên, nếu hiểu theo
nghĩa đen của hòa bình là không tham dự vào các cuộc chiến, không gây thêm thiệt
hại nhân mạng cho binh sĩ Hoa Kỳ thì khó có thể phủ nhận Trump đang giữ rất
đúng lời hứa tranh cử của mình hồi năm 2016: đưa quân đội Mỹ ra khỏi mọi rắc rối
quân sự mà những người tiền nhiệm để lại.
Rút quân khỏi
Syria
Rút toàn bộ quân Mỹ khỏi
Syria là một canh bạc lớn. Tuy nhiên, đây lại là lời hứa tranh cử quan trọng được
nhiều người ủng hộ, và Trump không muốn bỏ qua cơ hội ghi điểm có một không hai
này.
Tranh chấp tại Syria là một
tranh chấp vũ trang phức tạp, với sự hiện diện của nhiều thực thể phi quốc gia
tham chiến (non-state actors), từ ISIS, People’s Protection Units (YPG), Syrian
Democratic Forces của người Kurd hay Jaysh al Izza (Al-Izza Army). Ngoài ra,
không thể không kể đến các chính phủ được cộng đồng quốc tế thừa nhận như Nga và
chính phủ lâm thời Syria do Tổng thống Bashar al-Assad đứng đầu. Đặc biệt cũng
cần nhắc đến Thổ Nhĩ Kỳ, một quốc gia láng giềng vốn luôn coi các đạo quân người
Kurd thiện chiến là cái gai trong mắt.
Đối với những người phản
đối, quyết định của Trump được xem là phi
đạo đức bởi nó vứt bỏ nhóm quân sự đồng minh người Kurd lâu
năm. Hành vi này còn được cho là châm dầu vào lửa, khiến cho tình hình quân sự
– chính trị Trung Đông càng thêm khủng hoảng trầm trọng.
Thượng nghị sĩ Mitch
McConnell, đại diện đa số của đảng Cộng hòa ở Thượng viện, là một trong những
thành viên đảng ủng hộ Trump nhất mực. Tuy nhiên, chính ông này cũng phải cảnh
báo rằng “một cuộc rút quân dồn dập” không có tính toán sẽ tạo
lợi thế chính trị cho Nga, Iran, Tổng thống Bashar al-Assad và tổ chức Nhà nước
Hồi giáo tự xưng ở khu vực có tính địa chính trị quan trọng này.
Tuy nhiên, thời gian cho
thấy Trump và các cố vấn của ông này không hoàn toàn sai khi rút chân khỏi
“vũng bùn” xung đột ở Syria.
Aaron David Miller, nhà
phân tích chính trị vùng Trung Đông của Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ và từng phục vụ
cho nhiều chính quyền do cả Đảng Cộng hòa lẫn Đảng Dân chủ lãnh đạo, nhìn
nhận rằng chính sách và chiến lược của Hoa Kỳ nói chung tại
Syria chưa bao giờ rõ ràng trong suốt một thập kỷ qua. Chỉ riêng việc họ can dự
vào khu vực này thôi đã có thể được coi là thất bại bởi họ không có mục tiêu mà
cũng không có phương tiện để chiến thắng.
Theo ông, Hoa Kỳ đã thiếu
cẩn trọng khi rút quân khỏi Syria, nhưng ở lại chỉ sinh ra nhiều rắc rối nguy
hiểm khác. Khác với cả Obama lẫn Trump, Putin là kẻ duy nhất dám tham chiến trực
tiếp vào Syria. Vậy để lại gánh nặng Syria cho người đàn ông này có lẽ lại là một
phương án tốt.
Nói cho rõ, Putin đã chiến
thắng cuộc nội chiến tại Syria bằng những chiến dịch tàn bạo khó tả. Lực lượng
không quân Nga không kích đến mức tận diệt nhiều thành phố Syria, trong khi các
đội quân thiện chiến Nga nhanh chóng áp đảo các nhóm nổi dậy.
Nhưng đó chỉ mới là sự bắt
đầu.
Ngày 18 tháng Tám năm
2020, tướng cấp cao quân đội Nga Vyacheslav Gladkikh bị giết
hại do một quả bom đặt ven đường, ghi nhận thương vong đầu tiên
nhắm đến các lãnh đạo quân sự cấp cao của Nga tại vùng đất đáng thương này.
Syria rất có thể sẽ trở thành vũng lầy của Nga, như Liên Xô từng sa lầy ở
Afghanistan vào thập niên 1980.
Đến lúc đó, khi mà người
Nga vẫn phải tự họ loay hoay với cuộc chiến chống ISIS và củng cố, xây dựng lại
chính quyền Assad, Syria đã mất đi tiếng nói và vai trò lãnh đạo của mình tại
Trung Đông, nước Mỹ có thể bảo toàn lực lượng quân sự của mình mà không mất mát
quá nhiều ở vùng đất chiến lược này.
.
Chính sách diều
hâu với Iran
Trump chọn phương án diều
hâu với Iran không phải là một chuyện mới.
Ông rút khỏi thỏa thuận hạt
nhân do ông Obama ký kết với Iran.
Ông hạ lệnh ám
sát tướng Qassem Soleimani, kiến trúc sư trưởng của các hoạt động
quân sự ủy thác (proxy war) ngoài Iran tại Trung Đông (đặc biệt sau khi một mỏ
dầu của UAE phát nổ và một tàu chở dầu của Nhật bị tấn công ngoài khơi Iran).
Trump luôn khiến giới
quan sát lo lắng vào một cuộc chiến một mất một còn giữa hai quốc gia lớn.
Song chúng đã không xảy
ra.
Người dân ở thủ đô
Tehran (Iran) xuống đường bày tỏ sự thương tiếc tướng Qassem Soleimani, ngày
6/1/2020. Ảnh: AP.
Trump rõ ràng biết cách để
tránh mọi “vướng mắc quân sự” (military entanglement) với một quốc gia có thế lực
như Iran, và thay vào đó, tập trung toàn lực vào các đòn phạt kinh tế, thứ mà
Trump gọi là “maximum pressure”.
Hiển nhiên, phân tích
thành quả (hay hệ quả) của cách Trump tiếp cận với khủng hoảng tại Iran một
cách khách quan là khá khó.
Foreign Policy, ngay cả
trước khi quân đội Hoa Kỳ ám sát Qassem Soleimani, đã cho
rằng chính sách ngoại giao của Trump dành cho Iran là một thất
bại thảm hại. Trừng phạt mọi quốc gia, công ty mua dầu từ Iran, cáo buộc Iran
ngay cả khi các quốc gia bị tấn công chưa nói lời nào, theo FP, đều là những
sai lầm nghiêm trọng mà chính quyền Trump vấp phải.
Tuy nhiên, những trang
cánh hữu như National Review, thì lại khẳng
định Trump đã làm đúng.
Họ cho rằng thỏa thuận hạt
nhân giữa Obama với Iran chỉ khiến cho quốc gia này có thêm thời gian và không
gian để thở. Iran đã tiếp tục các chương trình làm giàu uranium mà Hoa Kỳ không
có cách nào kiểm soát hay kiểm tra. Iran được nhận lại hàng tỷ Mỹ kim từ các
nguồn tài sản bị đóng băng và từ đó tiếp tục tham gia vào các cuộc chiến ủy
thác hay các hoạt động khủng bố gây bất ổn cho Hoa Kỳ và các đồng minh châu Âu.
Theo họ, không có lợi ích gì trong việc kiềm chế Iran với thỏa thuận nói trên cả.
Tuy nhiên, nhìn từ khía cạnh
khác, theo một số nhà quan sát quốc tế trung lập nhận
định, những con cờ tiến thủ của Trump có vẻ như đang khiến cho UAE
và các quốc gia Trung Đông cảm nhận được khả năng làm càn và sự nguy hiểm của
Iran, và từ đó đẩy họ lệ thuộc hơn vào Hoa Kỳ.
Trước tiên, về mặt kinh tế,
các quốc gia vùng Vịnh và kể cả nhiều quốc gia châu Âu dường như đã xiêu lòng
trước chương trình phát triển kinh tế Trung Đông (mà đặc biệt là Palestine) với
tên gọi Peace to Prospect (Hòa
bình để Thịnh vượng). Trị giá đến hơn 50 tỷ Mỹ kim đầu tư, Trump tin rằng dự án
này sẽ khiến vị thế của Hoa Kỳ nâng cao ở Trung Đông, trong khi tiền thì do các
quốc gia Ả Rập và châu Âu trả.
Nhưng đây không phải là
điểm dừng.
Thế giới Ả Rập công nhận
Israel: Thành tựu cần được ghi nhận
Ngoài các thành tựu kinh
tế, chính sách của ông Trump với khu vực Trung Đông cũng mang lại những lợi ích
ngoại giao rất lớn, mà thành quả cuối cùng là việc UAE và Bahrain chính thức công
nhận Israel là một quốc gia.
Mỹ đã luôn nhắc nhở các
quốc gia Ả Rập và quốc gia Hồi giáo vùng Vịnh (vốn đa số theo Hồi giáo Sunni) rằng
sự tồn tại của Iran (đa số theo Hồi giáo Shia) là rất nguy hiểm.
Đối với nhiều bạn đọc,
thành quả này có vẻ thật quá bình thường. Nhưng đối với những chuyên gia và luật
sư luật quốc tế, việc UAE, một trong những quốc gia đứng đầu của Tổ chức Hợp
tác Hồi giáo (Organisation of Islamic Cooperation – OIC), chính thức thừa nhận
Israel như một quốc gia là một bước tiến rất dài trong các nỗ lực ổn định Trung
Đông.
Lễ ký Hiệp định Abrahams
tại Nhà Trắng giữa Bahrain, Israel, Mỹ và UAE, ngày 15/9/2020. Ảnh: Tom
Brenner/Reuters.
Hiểu đơn giản, OIC là nguồn lực chính và là
chủ thể vận động tích cực nhất trong các vấn đề như không cho phép Israel trở
thành một thành viên của Liên Hiệp Quốc (UN) suốt nửa thế kỷ, là nhóm chỉ đạo
âm mưu xâm lược và tiêu diệt hoàn toàn Israel vào thập niên 1960 (thường được
biết đến với tên gọi Cuộc chiến Sáu ngày).
Họ đồng thời đặt nền tảng cho hàng trăm nghị quyết của Hội đồng Bảo an Liên Hiệp
Quốc và kể cả quan điểm tham khảo của Tòa án Công lý thế giới về việc xây dựng bức tường giữa
biên giới Israel và Palestine, cũng như các nghị quyết về tình hình nhân quyền
tại Palestine và hàng loạt các vấn đề khác.
Thỏa thuận công nhận song phương nhận được ủng
hộ mạnh mẽ của các quốc gia Hồi giáo lớn như Ai Cập, Jordan,
Oman… cũng như các quốc gia phương Tây như Đức hay Anh Quốc.
Thiếu vắng sức mạnh và số đông của OIC, các
lãnh đạo chính trị lẫn các phe nhóm khủng bố thuộc Palestine sẽ ít có cơ hội
đưa ra các yêu sách cực đoan như tận diệt Israel. Họ buộc phải tập trung vào việc
đàm phán các phương án khả thi để bảo đảm sự tồn tại song song của cả hai nhà nước
Do Thái – Hồi giáo.
Nhiều đời tổng thống Hoa Kỳ đã nỗ lực hòa giải
chính phủ Israel và các nhóm đấu tranh Palestine, nhưng hầu hết đều thất bại.
Việc Trump chuyển sang vừa gây sức ép, vừa thuyết phục các quốc OIC, cơ quan ủng
hộ và tài trợ lớn nhất cho các nhóm vũ trang Palestine, rõ ràng là một bước đi
đáng ca ngợi.
Bắc Triều
Tiên: Hàng chợ cá bình an
Trump bắt đầu nhiệm kỳ với hàng loạt lời qua
tiếng lại bằng Twitter với người đồng cấp Kim Jong Un. Thậm chí đôi khi ông còn
khoe cái nút đỏ (nút công tắc hạt nhân) của mình… to đến mức nào. Người dân thế
giới đã từng lo sợ phải đối mặt với thế chiến thứ ba.
Nhưng dường như mọi việc không tệ như nhiều
người tưởng tượng. Nếu bỏ qua thái độ hách dịch, lời lẽ vớ vẩn, thiếu văn hóa
mà Trump lẫn Un đăng đàn nói trước bàn dân thiên hạ, Trump vẫn là tổng thống
Hoa Kỳ đầu tiên thành công trong việc mở đường đối thoại với người lãnh đạo tối
cao của Triều Tiên.
Một
tiệm cắt tóc theo phong cách Kim Jong-un và Donald Trump tại Hà Nội trước thềm
hội nghị thượng đỉnh. Ảnh: The National.
Quá trình đàm phán minh bạch, lằn ranh giới hạn
dành cho Triều Tiên là rõ ràng. Các kênh ngoại giao đều được sử dụng khá hiệu
quả. Một cách khách quan, nếu người móc nối đàm phán là bất kỳ một chính trị
gia quốc tế nào khác, người đó có lẽ đã được cộng đồng quốc tế ca ngợi.
Theo phân tích của tác giả Uri Friedman trên
trang The Atlantic, một tạp chí trước nay không ưa gì ông Trump, tác giả
này thừa
nhận những gì Trump làm được là… không xoàng.
Bất kỳ nỗ lực đàm phán nào khiến Bắc Triều
Tiên chấp nhận giải giới hạt nhân, dù là nhỏ nhất, cũng vô cùng đáng ghi nhận.
Trong khi đó, các điều kiện và mục tiêu của
cuộc đàm phán cũng rất rõ ràng và có thể đạt được: Bắc Triều Tiên ngừng thử hạt
nhân, ngừng thử các loại tên lửa đạn đạo tầm xa; trong khi Hoa Kỳ tạm ngừng các
cuộc diễn tập với quân đội Hàn Quốc trong khu vực hai quốc gia Bắc – Nam Triều.
Những thỏa hiệp này vừa dễ kiểm chứng, vừa giúp Hoa Kỳ hạn chế tốc độ phát triển
hạt nhân và các khí tài liên quan trong thời gian dài nhất có thể.
Tình hình, cho đến nay, vẫn ổn định.
***
Sẽ khó để nói rằng Trump là vị tổng thống có
xu hướng hòa bình hay đấu tranh vì hòa bình.
Trump không làm những điều mình làm vì ông
tin tưởng vào nhân quyền hay ổn định an ninh thế giới, Trump làm vì cơ bản ông
tin rằng mình là một nhà đàm phán đại tài, và những “deal” mà mình đã chốt là
phải kinh thiên động địa, người người thán phục. Nói không ngoa, ông làm vì bản
thân, vì tuyên bố “America First” (Nước Mỹ trên hết) hơn là làm vì ông đồng cảm
hay lo nghĩ gì đến an ninh của các cộng đồng chịu thiệt hại trong chiến tranh.
Nhưng cho dù vậy đi chăng nữa, Trump vẫn thể
hiện tính kỷ
luật khá cao khi nói đến việc đổ bộ quân đội Hoa Kỳ lên bất kỳ
nơi nào trên thế giới, từ đó tránh cho người dân Mỹ một cuộc chiến mà thường họ
không hề mong muốn. Đó là điều mà, bất ngờ thay, Trump làm tốt hơn cả Obama.
No comments:
Post a Comment