Đinh
Từ Thức
06/07/2020
“Covid-19 từ Việt Nam có thể lây tới Mỹ trong 24 giờ.
Bệnh anh hùng lây lan chậm hơn. Từ Chủ tịch Trần Đức Lương, tới Tổng thống Donald
J. Trump, phải mất tới 15 năm“.
*
Đặc biệt Lễ Quốc Khánh
Hoa Kỳ năm nay, trong khi đa số dân Mỹ phải ở nhà tránh dịch Covid-19, Tổng Thống
Trump đã mừng lễ Độc Lập tại hai nơi, Mount Rushmore và Thủ đô Washington.
Theo tin của AP gửi đi từ
Sioux Falls, South Dacota, ngày 26-6, quyết định của Tổng Thống Trump tổ chức tụ
tập trình diễn (showy display) vào dịp Lễ Độc Lập tại Mount Rushmore, đã làm
cho người Mỹ Bản Địa (Native Americans) tức giận. Họ cho rằng vùng đất này đã bị
chiếm bằng bạo lực, và tạc tượng vào núi những nhân vật thù nghịch với dân bản
địa. Họ cho rằng, đây là biểu tượng cho siêu quyền lực da trắng (“Mount Rushmore is a symbol of
white supremacy”).
Ông Nick Tilsen, một thành viên của bộ lạc Oglala Lakota và là chủ tịch của một tổ chức
tranh đấu địa phương, gọi là NDN Collective, nói: “Thật bất công
việc cướp đất của dân bản địa, rồi tạc những khuôn mặt thực dân da trắng, là những
người đã phạm tội sát nhân”.
Mount Rushmore, improved
Trong buổi trình diễn đông người tại Mount Rushmore,
chiều 3-7-2020, những người hâm mộ Trump đã phổ biến hình tượng đài có thêm
Trump. Người phụ nữ có tên Abigail Marone, qua Twitter, đã gửi hình cho phe
thiên tả, viết “Mount Rushmore, improved” (Núi Rushmore, đã khá hơn). Ông Brett
Marshall đáp lại: “Chuyện này khá nực cười! J Trump là người duy nhất
trong hình ghép này đã từng bị đàn hạch (This is pretty
funny! J Trump is the only one on this photoshop that’s been
impeached).
Theo tin của AP, từ lâu,
Trump đã tỏ ra say mê Mount Rushmore. Kristi Noem, Thống Đốc tiểu bang South
Dakota, cho biết từ năm 2018 rằng, có lần Trump đã nói thẳng với bà, ông ta mơ
ước mặt mình được tạc vào tượng đài này. Sau đó, ông còn nói đùa tại một buổi tập
họp tranh cử trước đông người về việc được tôn kính bên cạnh George Washington,
Thomas Jefferson, Theodore Roosevelt và Abraham Lincoln.
vua khôi hài Bill
Cosby, vua điện ảnh Harvey Weinstein, nhà tài chánh thành công (cho đến khi bị
bắt và tự tử chết) Jeffrey Epstein, và Trump
Cho đến Lễ Độc Lập 2020, nước Mỹ vẫn còn tự do; ít
nhất là tự do ước mơ. Trump mơ ở cạnh George Washington, Thomas Jefferson,
Theodore Roosevelt và Abraham Lincoln. Trong khi đó, có người ước mơ Trump ở cạnh
những nhân vật danh tiếng khác, như Tất cả các nhân vật trên tượng đài giả
(fake monument) này, đều là danh nhân cùng thời đại, có chung đặc điểm, như được
nhiều phụ nữ biết tới, có bạn bè thuộc giới sang cả, cỡ tổng thống, hoàng gia,
tỉ phú… và không cần đeo mặt nạ tránh đại dịch, vì đã đeo sẵn rồi. Nguồn:
Pauley Teeks
***
Cuối lễ hội, trong nắng
chiều tàn, qua bài diễn văn hơn 40 phút, Trump đã được những người hiện diện
hoan hô nhiều lần. Dù ủng hộ hay không, phải công nhận Tổng Thống Trump là một
nhà phù thuỷ đại tài.
Với tư cách là một tổng
thống đương nhiệm, quyền hành và trách nhiệm trong tay ông, vậy mà, thoắt một
cái, không cần cả cái khoắt tay của nhà phù thuỷ chuyên nghiệp, ông biến thành
kẻ bàng quan, giống như một ứng cử viên ngoài chánh quyền, lớn tiếng báo động
nước Mỹ đang đứng trên bờ vực thẳm. Và rằng, bao nhiêu thành quả rực rỡ của
trên hai trăm năm khai phá và xây dựng, đang bị một thế lực thù địch chuẩn bị
phá tan tành, từ lịch sử, tượng đài, đến văn hoá giáo dục và kinh tế xã hội.
Đặc biệt hơn nữa, mới mấy
hôm trước, ông hoan hỉ cám ơn và tweet lại lời hô: White power! (quyền lực da
trắng), của những người da trắng đón chào ông. Nhân viên của ông phải khá vất vả
trong việc thuyết phục ông gỡ bỏ cái tweet này. Nhưng hôm nay và ở đây, ông ca
tụng Martin Luther King, Muhammad Ali, Louis Armstrong… Chỉ còn thiếu Obama!
Ông thực hiện ngay lời hứa,
bằng cách, trước khi chấm dứt, long trọng tuyên bố: “Hôm nay, bằng
quyền hạn được trao cho tôi, với tư cách là tổng thống Hoa Kỳ (vỗ
tay). Tôi loan báo thiết lập một khu kỷ niệm mới dành cho những nhân vật
khổng lồ trong quá khứ của chúng ta. Tôi đang ký một nghị định hành pháp để lập
ra một Công Viên Quốc Gia cho các Anh Hùng Hoa Kỳ: một công viên ngoài trời rộng
lớn, nơi ấy sẽ có các pho tượng của những người Mỹ vĩ đại nhất trong lịch sử”.
(Nguyên văn: “Today under
the authority vested in me as president of the United States. [Applause] I am
announcing the creation of a new monument to the giants of our past. I am
signing an executive order to establish the National Garden of American Heroes:
a vast outdoor park, that will feature the statues of the greatest Americans to
ever live”).
***
Cuối cùng, ông cho biết, cái thứ kẻ thù khủng khiếp đó, chẳng phải từ
bên ngoài kéo tới, chính là bọn cấp tiến thuộc đảng Dân Chủ (liberal
Democrats), thuộc một trong hai chính đảng vẫn thay đổi nhau điều hành guồng
máy cai trị tại đất nước này từ hàng thế kỷ qua. Nay bỗng nhiên biến thành một
thứ kẻ thù không đội trời chung. Ông hứa sẽ dùng mọi biện pháp cần thiết, đánh
gục quân thù “người rơm” này, đề bảo vệ tự do, quyền lợi của mọi người, và các
giá trị truyền thống, văn hoá của đất nước vĩ đại này tới muôn đời, trước tiếng
hô: USA! USA! của nhiều người.
Qua những sự kiện diễn ra
trong dịp Lễ Quốc Khánh Hoa Kỳ năm nay, một hoàn cảnh có lẽ chỉ diễn ra trong đời
mỗi người một lần, khiến tôi nhớ lại câu chuyện từ 15 năm trước, vào dịp Lễ Độc
Lập 60 năm của Việt Nam, và 40 năm của Singapore. Hồi ấy, nhân có dịp theo dõi
những phát biểu dịp Quốc Khánh của hai nước, tôi thấy có sự khác biệt rất lớn.
Việt Nam không muốn làm người tử tế, chỉ muốn làm anh hùng. Singapore đề cao
người làm sạch nhà xí, không hề nhắc tới anh hùng. Dịp này, tôi đã viết
bài Bệnh Anh
Hùng, đăng trên báo mạng Talawas, ngày 25-10-2005.
Covid-19 từ Việt Nam có
thể lây tới Mỹ trong 24 giờ. Bệnh anh hùng lây lan chậm hơn. Từ Chủ tịch Trần Đức
Lương, tới Tổng thống Donald J. Trump, phải mất tới 15 năm. Mặc dầu theo thống
kê chính thức gần nhất, vào các năm 2017 và 2018, nước Mỹ vẫn còn khoảng 12%
người nghèo, tổng số chừng trên dưới 30 triệu người. Nhưng, thay vì ưu tiên lo
cho người nghèo, Tổng Thống Trump vẫn cương quyết chống kẻ thù chung, bằng cách
lập Công Viên Quốc Gia Anh Hùng. Đó lá lý do khiến người viết nghĩ rằng “Bệnh
Anh Hùng” đã lan tới Mỹ.
Nhân dịp này, người viết
xin được đăng lại sau đây bài Bệnh Anh Hùng, có rút gọn một ít, so với bài cũ.
***
Bệnh
anh hùng
Một tháng ở Singapore, gặp
đúng dịp đảo quốc này kỷ niệm bốn mươi năm ngày độc lập. Cũng trùng với dịp Việt
Nam kỷ niệm sáu mươi năm cuộc Cách mạng tháng Tám, khiến tôi có ý định nêu ra mấy
nhận xét đáng chú ý giữa Singapore và Việt Nam.
Không phải chỉ riêng tôi
muốn so sánh Singapore với nước mình. Trong thời gian bão Katrina tàn phá, nhà
bình luận thời sự nổi tiếng Thomas Friedman cũng có mặt ở Singapore. Ông đã viết
hai bài trên trang bình luận của New York Times, và có những nhận
xét về Singapore. Trong bài báo ngày 14-9, ông viết: “Nếu phải chọn bất cứ nơi
nào ở Á châu để trải qua một trận bão, thì nơi đó nên là Singapore”. Friedman
nói như vậy, vì so sánh với nỗ lực của Mỹ cấp cứu nạn nhân bão Katrina,
Singapore mau mắn và hữu hiệu hơn nhiều, khi cứu nạn nhân sóng thần ở Nam Dương
vào cuối năm ngoái. Được như vậy, vì trong việc chọn người vào các chức vụ then
chốt ở Singapore, người ta không chọn theo tiêu chuẩn bồ bịch, như ông Bush chọn
cựu giám đốc cơ quan cấp cứu liên bang (FEMA) Michael Brown, hay “hồng hơn
chuyên” theo kiểu Việt Nam. Singapore
chọn người theo tiêu chuẩn có khả năng nhất, và ít tham nhũng nhất. Để xứng
đáng với khả năng và tránh tham nhũng, họ trả lương rất cao. Thủ tướng lãnh
lương gần gấp ba lần tổng thống Mỹ, mỗi năm 1,1 triệu Mỹ kim; nhân viên chính
phủ và thẩm phán Tối cao Pháp viện gần một triệu.
Friedman nhận xét rằng,
vào buổi đầu, việc cai trị tốt rất quan trọng tại Singapore, “vì đảng cầm quyền
phải giành giựt tâm trí người dân với cộng sản, những người được tiếng là không
tham nhũng và ân cần – khiến nhà nước phải cũng như vậy, hay khá hơn”.
Trong bài thứ nhì vào
ngày 16-9, Friedman viết về tình hình giáo dục tại Singapore. Theo ông, “chính
quyền tại đây hiểu rằng, trong một thế giới phẳng (cả thế giới có thể thu gọn trong
chiếc màn ảnh phẳng của máy computer), công việc có thể chạy đi bất cứ đâu thì,
khá hơn láng giềng chưa đủ. Cần phải đứng trên mọi người – kể cả chúng ta (Mỹ)”.
Một hiệu trưởng cho biết “…Chúng tôi đã nới lỏng đôi chút để cho phép học sinh
nuôi dưỡng ý tưởng riêng của mình”, và “kiến thức có thể được tạo ra tại lớp học,
chứ không phải chỉ đến từ thầy giáo”.
Vẫn theo Friedman, các học
sinh lớp bốn và lớp tám tại Singapore đã đạt được điểm cao nhất trong các kỳ
thi quốc tế về toán và khoa học do Timss tổ chức. Và sách toán của Singapore đã
được trường Mỹ, nơi con gái ông theo học, sử dụng tại Maryland. Trong khi
Singapore cố gắng vượt Mỹ về giáo dục, Việt Nam vẫn bắt buộc học sinh từ nhỏ đến
lớn, muốn ra trường, phải học những môn “thầy không muốn dạy và trò không muốn
học”, là môn “tư tưởng Hồ Chí Minh” và “lý thuyết Mác-Lê”. Ngoài ra, Việt Nam
còn phí phạm nhân tài như kiểu tuyển những sinh viên ưu tú, gửi đi nước xã hội
anh em Cuba, chịu cảnh đói rách, học những môn không phải sở trường của họ, như
kinh tế và computer (theo phóng sự của báo Tiền phong, Hà Nội).
***
Bây giờ, xin trở lại âm
vang hai lễ lớn của Singapore và Việt Nam. Cùng vào tháng Tám, một bên kỷ niệm
40 năm ngày độc lập (9-8, 1965), một bên kỷ niệm 60 năm ngày cướp được chính
quyền (19-8,1945). Việt Nam đi trước Singapore đúng 20 năm. Ngoài khác nhau về
thời gian, còn khác nhau về người cầm quyền: Việt Nam có Đảng Cộng sản, với
lãnh tụ Hồ Chí Minh; Singapore có Đảng Nhân dân Hành động (PAP – People’s
Action Party), với lãnh tụ Lee Kuan Yew (Lý Quang Diệu).
Dân số Việt Nam hiện có
83 triệu rưỡi người. Dân số Singapore chỉ bằng số lẻ của Việt Nam, công dân thực
thụ có ba triệu rưỡi, cộng với 700 ngàn người ngoại quốc tới làm việc, là 4,2
triệu. Nhưng Singapore đang sử dụng ba triệu rưỡi máy điện thoại di động, hơn
Việt Nam một triệu đơn vị. Số ngoại tệ và vàng dự trữ của Singapore vào năm
ngoái là 112,8 tỷ Mỹ kim, trừ đi số nợ phải trả cho ngoại quốc là 19,4 tỷ, nếu
chia đều cho dân, mỗi đầu người được khoảng 26 ngàn Mỹ kim. Trong khi ấy, số dự
trữ của Việt Nam là 6,51 tỷ MK, nếu trừ đi số nợ ngoại quốc là 16,55 tỷ, tính đổ
đồng mỗi người dân phải mang nợ chừng hơn 100 MK.
Singapore chỉ cách Việt
Nam hơn một giờ bay, tương đương khoảng cách Sài Gòn đi Hà Nội. Người dân
Singapore cùng thuộc giống da vàng, chắc không thể thông minh và chịu khó hơn
dân Việt. Singapore lại bị những điều kiện kém Việt Nam, như đất hẹp, không có
tài nguyên thiên nhiên, và phải dùng tới bốn ngôn ngữ chính. Nhưng tại sao, độc
lập sau Việt Nam 20 năm, ngày nay Singapore nằm trong số những quốc gia đứng đầu
danh sách các nước trên thế giới, trong khi Việt Nam nằm chung với các nước dưới
cuối? Hình như câu trả lời là chỉ vì hai tiếng “anh hùng”.
Theo dõi Việt Nam kỷ niệm
60 năm Cách mạng tháng Tám, hai chữ “anh hùng” được nhắc tới nhiều hơn cả. Trước
hết là diễn văn của Chủ tịch nước Trần Đức Lương tại Quảng
trường Ba Đình vào sáng 2-9: “Nhìn lại những thành tựu vẻ vang của cách mạng
Việt Nam 60 năm qua, chúng ta vô cùng tự hào về dân tộc ta, một dân tộc anh
hùng… truyền thống yêu nước và chủ nghĩa anh hùng cách mạng của nhân dân Việt
Nam chính là những nhân tố cơ bản, cốt lõi làm nên sức mạnh vô địch của nhân
dân Việt Nam trong thời đại mới”.
Rồi Chủ tịch “vô cùng biết
ơn và cảm tạ các bậc lão thành cách mạng, các bà mẹ Việt Nam anh hùng”, trước
khi kết luận: “Dân tộc Việt Nam anh hùng, nêu cao truyền thống tự tôn dân tộc,
nhất định sẽ lập nên những kỳ tích mới…”
Báo Nhân Dân ngày 2-9,
qua bài “Hà Nội, 60 năm nhìn lại” viết: “Trải qua 60 năm chiến đấu bảo vệ Tổ quốc,
xây dựng chủ nghĩa xã hội, Hà Nội đã vươn lên mạnh mẽ, xứng đáng là thủ đô Anh
hùng của nước Việt Nam Anh hùng”. Và viết tiếp: “Ghi nhận những thành tựu của
Hà Nội trong hơn nửa thế kỷ qua, Đảng, Nhà nước trao tặng danh hiệu cao quý Thủ
đô Anh hùng”. Bài báo kết luận: “…với truyền thống lịch sử nghìn năm văn hiến,
Đảng bộ, chính quyền và nhân dân thủ đô phấn đấu hơn nữa, đưa thành phố Hà Nội
trở thành thành phố hiện đại, là trung tâm chính trị, văn hóa, khoa học, kỹ thuật
của cả nước, xứng đáng là thủ đô Anh hùng của nước Việt Nam Anh hùng.”
Sài Gòn, đã mất địa vị thủ
đô từ hơn ba mươi năm, cũng được tặng danh hiệu anh hùng. Báo Tiền phong Online ngày 2-9 tường thuật: “Tổng Bí
thư Nông Đức Mạnh đã thay mặt Đảng, Chính phủ trao danh hiệu ‘Thành phố Anh
hùng’ cho lãnh đạo TP.HCM. Tổng Bí thư nhắc đến truyền thống anh hùng của thành
phố mang tên Bác Hồ kính yêu...”
Tự ca tụng mình là anh
hùng chưa đủ, mạng lưới chính thức của Đảng Cộng sản Việt Nam vào ngày 30-9 đã phổ biến lại bài bình luận của đài Tiếng
nói Việt Nam (VOV) ngày 29-8, mượn lời báo Mỹ để tự ca anh hùng: “Ngay ở Mỹ,
Báo Bưu điện Washington, một trong những tờ báo có đông độc giả cũng vừa có bài
khẳng định, chủ nghĩa anh hùng của nhân dân Việt Nam trong cuộc chiến tranh giải
phóng này đã khích lệ và tạo nguồn cho hàng triệu người trên khắp địa cầu, kể cả
tại Mỹ, đấu tranh chống lại chiến tranh và cường quyền” (“Báo Bưu Điện
Washington”, có lẽ là Washington Post, nhưng không nói rõ bài báo
xuất hiện ngày nào, nên người viết không thể kiểm chứng).
Theo dõi Singapore kỷ niệm
40 năm lập quốc, không nghe thấy ai nhắc tới hai tiếng anh hùng. Thủ tướng Lee
Hsien Loong (Lý Hiển Long, con Lý Quang Diệu), trong cuộc nói
chuyện lâu hai tiếng rưỡi, [1] không
có lần nào ông trực tiếp hay gián tiếp nhắc tới công nghiệp của bố Lý, cũng
không hề đả động gần xa tới Đảng Nhân dân Hành động, là đảng cầm quyền từ năm
1959.
Trong khi ấy, Chủ tịch Trần
Đức Lương của Việt Nam, trong bài diễn văn quốc khánh, đã hãnh diện: “Tự hào về Chủ tịch
Hồ Chí Minh, vị lãnh tụ thiên tài của dân tộc, tư tưởng và cuộc đời vẹn toàn của
người mãi mãi là ngọn đuốc soi đường, là kho tàng vô giá của dân tộc ta cho hôm
nay và cho cả mai sau. Sự cộng hưởng vĩ đại của tư tưởng Hồ Chí Minh, sứ mệnh lịch
sử của Đảng Cộng Sản Việt Nam…”
Chính Hồ Chí Minh khi còn
sống, cũng tự nhận mình là anh hùng. Trong dịp viếng đền Kiếp Bạc, nơi thờ Hưng
Đạo Vương Trần Quốc Tuấn, họ Hồ đã xuất khẩu thành thơ: “Bác anh hùng, tôi cũng
anh hùng”.
Trong hai cuối tuần lễ lạt
ăn mừng độc lập, Singapore không nói tới thắng lợi, không nhắc tới kẻ thù. Thủ
tướng Loong nhấn mạnh: Được như ngày hôm nay là nhờ “nhân dân chúng ta, tư tưởng
chúng ta, và hành động của chúng ta. Điều quan trọng hơn cả là chúng ta đã tạo
được một tinh thần Singapore. Chúng ta can đảm nhưng nhân đạo, chúng ta tự tin
nhưng không bao giờ tự kiêu”.
Trong khi đọc diễn văn,
có lúc thủ tướng Singapore đã rưng rưng nước mắt, khi nhắc lại kỷ niệm khó
quên, xảy ra trong dịp lễ độc lập năm 1968. Thời gian này, Việt Nam đã nổi tiếng
thế giới với trận Tổng công kích Mậu Thân, với quyết tâm “giải phóng Miền Nam”,
dù phải san phẳng dãy Trường Sơn và hy sinh hàng triệu người.
Trong khi ấy Singapore
đang bơ vơ, không biết sẽ làm gì để sống. Nước Anh, tuy đã trả độc lập cho
Singapore, vẫn còn giữ lại căn cứ quân sự ở Seletar Air Base, hẹn đến năm 1971
mới ra đi. Nhưng đầu năm 1968, Anh bất ngờ quyết định rút sớm, khiến khoảng 150
ngàn dân trực tiếp hay gián tiếp làm cho quân đội Anh bị mất việc. Thu nhập của
những người này bằng 20% tổng số lợi tức quốc gia. Singapore họp nhau kỷ niệm lần
thứ ba ngày độc lập trong tình huống lo lắng như vậy.
Sáng ngày 9-8, 1968, trời
quang mây tạnh, nhưng trước khi cuộc lễ bắt đầu, mưa đổ tầm tã. Tất cả mọi người
cố giữ nguyên hàng ngũ. Đó là niềm hãnh diện về sự quyết tâm, cũng là nỗi xót
xa của Singapore trong lịch sử lập quốc của mình. Báo chí Singapore năm nay đã
dành nhiều trang lớn, đăng bài vở, hình ảnh và phỏng vấn về lễ kỷ niệm mưa gió
này. So với những trận mưa bom đạn mà dân Việt Nam phải chịu từ Bắc tới Nam, trải
qua một trận mưa rào nhiệt đới, không bằng chuyện muỗi cắn. Nhưng với những người
không muốn làm anh hùng, muỗi cắn cũng đau.
Trong khi Việt Nam sợ “diễn
biến hòa bình”, Singapore chủ trương phải thay đổi, hay là chết. Thủ tướng
Loong khẳng định: “Vì thế giới sẽ thay đổi, nếu Singapore vẫn như hiện nay,
chúng ta chết”.
Trong khi Việt Nam cảnh
giác về “bọn phản động trong nước”, và những “thế lực thù địch bên ngoài”,
Singapore chủ trương xây dựng một “xã hội hợp quần” (inclusive society), thúc đẩy
sự tham gia của mọi người trong nước, và sẵn sàng học hỏi từ các nước, kể cả Việt
Nam. Thủ tướng Loong kể chuyện: Tôi gặp một nhà vô địch Võ Nam Dương (silat), hỏi
ông ta ai là đối thủ đáng sợ nhất tại cuộc tranh tài Á Châu SEA Games? Ông ấy
nói Việt Nam. Tôi sốc. Tôi nói Việt Nam biết gì về Võ Nam Dương. Thái cực đạo,
Kong fu, hay mấy môn võ cổ truyền Đông phương thì họa may, nhưng silat?
Ông ấy nói đúng đấy. Từ
con số không, họ bắt đầu học vào năm 1993, với hai huấn luyện viên Nam Dương. Mới
đầu, không cơ sở, không vận động trường, không dụng cụ tối tân. Họ lấy mấy ống
kim khí, buộc vào nhau thành khung, bọc lại, làm đệm, đấm đá, luyện tập vất vả.
Sau vài năm, họ biết khá rồi, cho huấn luyện viên về, tự lo lấy. Bây giờ, họ là
vô địch Đông Nam Á, đang nhắm chức vô địch thế giới. Và thứ võ này là môn thể
thao hàng đầu ở Việt Nam. Ông Loong kết luận: “Chúng ta cần có một tinh thần
như thế”.
Singapore không có tài
nguyên, một chút đất trồng rau cũng không có, ngay nước dùng hàng ngày còn lo
thiếu. Tất cả mọi thứ đều phải nhập cảng. Chỉ còn vốn liếng đáng quý hơn cả, là
con người. Thay vì hy sinh con người để làm anh hùng, hay làm “nghĩa vụ quốc tế
vẻ vang” như lời ông Trần Đức Lương, Singapore đã cố gắng chăm sóc và xây dựng
người dân của mình, để tạo một thành phố tiến bộ kiểu đệ nhất thế giới, nằm
trong thế giới thứ ba.
Singapore hiện nay là
thành phố sạch sẽ vào hàng nhất thế giới. Người ta có thể đi bộ vẹt gót giày khắp
phố lớn phố nhỏ, mà không sợ đạp cứt chó như ở Paris. Singapore cũng an ninh
vào hạng nhất thế giới. Thẩm phán Tối cao Pháp viện Mỹ, David Souter, bị tấn
công khi đang chạy bộ gần nhà ở Washington DC, mới 9 giờ tối, vào cuối tháng Tư
năm ngoái. Tôi từng bị móc túi ở New York, Paris, và bị người lái taxi lừa, khi
vừa ra khỏi phi trường Roma, nhưng hoàn toàn yên tâm khi di chuyển ngày hay
đêm, đi bộ hay taxi, tại Singapore.
Tuy tinh thần phục vụ của
người Singapore hiện nay rất cao, ví dụ người tính tiền tại các chợ hay cửa
hàng, mỗi khi trao đổi với khách, đều dùng cả hai tay và kính cẩn cúi đầu, miệng
nói cám ơn, nhưng Thủ tướng Loong vẫn chưa hài lòng. Ông than rằng, Singapore
thiếu văn hóa phục vụ tự nhiên. Ông so sánh với người Thái, người Ấn, người Nhật,
người Úc, mỗi khi gặp khách đều có lời chào trước khi vào việc, trong khi người
Singapore hỏi ngay là mình có thể giúp gì, hay tệ hơn, là ông hay bà muốn gì.
Ông đã coi việc phục vụ như một danh dự, và quyết định nâng cao phẩm chất phục
vụ lên hàng quốc sách, trao cho một tổng trưởng chịu trách nhiệm. Trong khi Việt
Nam nêu cao khẩu hiệu: “Noi gương Bác Hồ đời đời kính yêu”, khẩu hiệu mới của
Singapore là “GST”, chữ đầu của “Greet, Smile and Thank” (CCC – Chào, Cười và Cảm
ơn).
Giống như ông Reagan làm
trong mỗi dịp đọc Thông điệp Liên bang, ông Lý Hiển Long đã giới thiệu, và kể
những câu chuyện về mấy thường dân đặc biệt. Một trong những người được ông đề
cao, là bà cựu thư ký 63 tuổi. Bà này vì hoàn cảnh, đã phải đổi nghề nhiều lần.
Cuối cùng, nhận việc lau chùi cầu tiêu, kiếm thêm tiền để dành cho con đi hoc.
Con bà không muốn, hỏi bà: Sao má hạ mình quá thấp như vậy? Bà trả lời, chùi cầu
tiêu không làm mất nhân phẩm. Làm để sống, đâu có trộm cắp ai. Kết thúc câu
chuyện, ông muốn mọi người “biết và tin rằng, phục vụ là việc làm danh dự.
Không phải là những việc thấp hèn”.
Qua việc Thủ tướng
Singapore đề cao người chùi cầu tiêu, khiến tôi liên tưởng tới chuyện mới xảy
ra tại trụ sở Liên Hiệp Quốc. Trong phiên họp thượng đỉnh cấp quốc trưởng tại Hội
đồng Bảo an của khóa họp thứ 60, Đại Hội đồng LHQ ở New York vào ngày 14-9-05,
ký giả của hãng Reuters, dùng ống kính nhìn xa, đã chụp được tay tổng thống
Bush đang viết một cái note cho Ngoại trưởng Condoleezza Rice ngồi cạnh.
Phóng ảnh to lên, đọc được
mấy chữ của ông Bush, không phải chuyện sống còn của thế giới, mà là: “Tôi nghĩ
rằng tôi cần đi cầu. Liệu có được không?” (I think I may need a bathroom break.
Is this possible?). Điều này nhắc nhở mọi người một thực tế là, dù có quyền lực
lớn chưa từng ai có được trong lịch sử loài người như ông Bush ngày nay, cũng
không thể cưỡng nổi tiếng gọi của thiên nhiên. Vậy thì, hạnh phúc trong cuộc sống
thường ngày, không nên đo bằng tiền bạc hay quyền cao chức trọng, hãy đo bằng
chỉ số cầu tiêu.
Singapore là nơi nhiều cầu
tiêu và sạch sẽ nhất thế giới. Washington, DC. nhờ có nhiều bảo tàng viện và
đài kỷ niệm, nơi nào cũng đầy đủ cầu tiêu, nên cũng đỡ. Paris tệ nhất, vừa ít,
thiếu vệ sinh, lại phải trả tiền. London khá hơn, nhưng vẫn không có nhiều. Tại
New York, năm 1990, Trung tâm Công lý Đô thị (Urban Justice Center) đã kiện
thành phố vì không cung cấp đủ nhà vệ sinh công cộng. Dù vậy, trải qua ba đời
thị trưởng, kể cả thị trưởng nổi tiếng thế giới Giuliani cũng không thỏa mãn được
nhu cầu này. Mới đây, ông thị trưởng Bloomberg đã chọn công ty Cemusa của Tây
Ban Nha để thiết lập 20 nhà cầu trên đường phố. Tại St. Petersburg, cố đô Nga,
quê nhà của Putin, du khách trước khi sử dụng nhà xí nặng mùi của Xã Hội Chủ
Nghĩa, phải trả một đô la Mỹ.
Trong khi ấy, tại
Singapore, nhìn chỗ nào cũng thấy dấu hiệu chỉ nhà vệ sinh. Tại các tiệm bán
hàng lớn, nhà vệ sinh nhiều gấp hai, gấp ba lần, so với bên Mỹ. Ngoài số lượng,
nhà vệ sinh Singapore còn có phẩm chất cao, chỗ nào và lúc nào cũng sạch sẽ.
Tuy lúc ấy đã ở Mỹ ba mươi năm, nhà vệ sinh Singapore khiến tôi có cảm tưởng
mình như anh nhà quê lần đầu ra tỉnh.
Bây giờ, xin ghé qua “nước
Việt Nam Anh hùng”. Rất tiếc, tôi đã không có mặt tại Việt Nam, để có thể nhận
xét tại chỗ, như đối với Singapore. Tuy nhiên, những gì nêu ra sau đây, đều là
những tài liệu chính thức đã công bố từ Việt Nam. Theo báo Dân Trí, du khách
ngoại quốc đã phiền hà rất nhiều, vì Việt Nam thiếu nhà vệ sinh công cộng. Những
nơi có nhà vệ sinh thì bị đòi tiền quá giá chính thức. Những nơi không nên có
nhà vệ sinh, thì lại có, như cạnh chỗ nấu ăn, khiến thực khách từ chối không
ăn. Vẫn theo báo này, một doanh nhân đã khuyên: “Khoan hãy nói tới những chuyện
to tát khác, khoan hãy tốn tiền cho những chuyến đi quảng bá hình ảnh du lịch ở
nước ngoài, nếu chưa lo được… cái W.C cho du khách!”
Trong khuôn khổ kỷ niệm
60 năm Cách mạng tháng Tám, ngày 18-8, 2005, Bộ Ngoại giao Việt Nam long trọng
công bố cuốn sách “Thành tựu bảo vệ và phát triển con người ở Việt Nam”, dư luận
quen gọi là Sách trắng về Nhân quyền. Cuối mục “Bảo đảm quyền về y
tế”, sách ghi nguyên văn: “Tỷ lệ hộ gia đình sử dụng hố xí hợp vệ sinh năm 1995
là 27,33% (thành thị 54,9%, nông thôn 17,3%), năm 2000 là 44,07% (thành thị
81,77%, nông thôn 32,49%).”
Những con số này nói gì?
Con số đầu cho biết trong nửa thế kỷ dưới quyền lãnh đạo của Đảng Cộng sản, chỉ
có hơn một phần tư trong số gần 80 triệu nhân dân “Việt Nam anh hùng” được sử dụng
hố xí hợp vệ sinh, còn hơn 50 triệu dân vẫn phải bài tiết một cách thiếu vệ
sinh. Con số thứ nhì cho thấy, 55 năm sau khi cách mạng thành công, hơn một nửa
“nhân dân anh hùng” vẫn chưa có được cái hạnh phúc nhỏ nhoi nhưng cần thiết
hàng đầu, là sử dụng hố xí hợp vệ sinh.
Năm ngày sau lễ Độc lập
2-9, từ “thủ đô Anh hùng của nước Việt Nam Anh hùng” (chữ của báo Nhân Dân),
trong khi trả lời một bài phê bình, nhà văn Dương Thu
Hương, mới đi ngoại quốc về, nói rằng: “Tôi trở lại Việt Nam là để ỉa vào mặt kẻ cầm quyền”.
Thú thật, lúc đầu tôi bị sốc khi đọc câu này. Nhưng nghĩ lại, chẳng qua cũng chỉ
là phản ứng tự nhiên của nhà văn. Đảng đã cầm quyền 60 năm, hy sinh xương máu của
vài ba triệu người, hy sinh hạnh phúc của vài ba thế hệ. Kết quả: hơn nửa số
nhân dân vẫn không có nổi một hố xí hợp vệ sinh. Vậy, chỉ còn cách dùng ngay mặt
kẻ hữu trách làm hố xí.
Sự khác nhau giữa
Singapore và Việt nam, đã phản ảnh rõ qua lời tuyên bố tiêu biểu của nhà lãnh đạo
hai quốc gia, trong lễ độc lập của mình. Tuy được xếp ngang với các nước hàng đầu
thế giới về nhiều phương diện, Thủ tướng Lý Hiển Long vẫn tuyên bố: “Singapore
chúng ta không có một văn hóa phục vụ tự nhiên… chúng ta còn phải cố gắng nhiều
để đạt trình độ thế giới…” (In Singapore, we don’t have a natural service
culture… we have a long way to go to reach world class…). Trong khi Việt Nam xếp
hàng với những nước cuối danh sách về nhiều phương diện, Chủ tịch Trần Đức
Lương tuyên bố: “Dân tộc Việt Nam anh hùng, nêu cao truyền thống tự tôn dân tộc,
nhất định sẽ lập nên những kỳ tích mới…”
Anh hùng không phải là điều
xấu, nhưng khi nó trở thành một ám ảnh thường trực, đã biến thành bệnh. Ví dụ,
giữ gìn cơ thể sạch sẽ để phòng bệnh, là thói quen tốt. Nhưng sợ vi trùng đến nỗi
bị ám ảnh như nhà kỹ nghệ nổi tiếng Howard Hughes, là người bị bệnh hiểm nghèo,
tiếng chuyên môn gọi là hypochondriac. Theo triệu chứng tỏ tường, Việt Nam đã mắc
“bệnh Anh hùng”. Tiếng chuyên môn viết tắt là HOC, do ở tiếng Anh Heroic
Obsessive-Compulsive disorder. Bệnh HOC, hay bệnh anh hùng, đáng sợ hơn tất cả
các chứng bệnh khác. Người bị các bệnh khác, bao giờ cũng mong được chữa khỏi,
và chịu khó chữa trị. Trái lại, người mắc bệnh anh hùng luôn tự hào về căn bệnh
của mình, nên không thể chữa.
Nhiều người thắc mắc, tại
sao dân tộc Việt Nam thông minh, cần cù và hy sinh nhường ấy, vẫn không thể tiến
bộ? Nhưng thử hỏi lại, mang trọng bệnh 60 năm, chưa chết đã là may, còn mong
chi tiến bộ? Trong dịp kỷ niệm 40 năm độc lập, báo chí Singapore phỏng vấn nhà
lãnh đạo lão thành Lý Quang Diệu về tương lai đất nước, ông trả lời: “Chúng ta
đã không phung phí 40 năm qua và không lý nào chúng ta không thể bốc lên được.”
(We’ve not wasted the last 40 years and there’s no reason we can not make this
breakthrough). Việt Nam đã phí phạm 60 năm qua, làm sao bốc lên được?
____
[1]Ông
nói bằng ba thứ tiếng: Quan thoại, Mã lai và tiếng Anh. Những nhận định trong
bài viết này chỉ dựa vào bài diễn văn dài 28 trang bằng tiếng Anh.
No comments:
Post a Comment