Posted
on 01/02/2018
Không
biết bao nhiêu máu đã đổ suốt lịch sử các cuộc nổi dậy khắp thế giới trên hành
trình tìm tới một thể chế tốt đẹp hơn. Song dẫu tốt đến mấy, chắc chắn không một
mạng người nào đáng bị đem ra đánh đổi.
Đau
đáu trước những cuộc cách mạng đẫm máu, cũng như Gandhi hay Martin Luther King,
Gene Sharp đã dành nhiệt tâm cả đời để tìm kiếm giải pháp đấu tranh thay thế.
Tiếc thay, chặng đường nghiên cứu sôi nổi ấy đã ngừng lại, khi ông vừa qua đời
ngày 28/1 vừa qua tại nhà riêng ở Boston.
Gene Sharp tại văn
phòng Viện Albert Einstein ở Boston, năm 2009. Ảnh: AP
Nếu
không kể làng học thuật và giới hoạt động, có lẽ ít người từng nghe nhắc tới
tên Sharp. Song tầm ảnh hưởng của ông đối với những cuộc cách mạng trên thế giới
quả không hề nhỏ.
Ông
chính là người đã lên giáo án và viết hàng chục cuốn sách về đấu tranh phi bạo
lực. Những công trình nghiên cứu của ông không chỉ là nguồn tư liệu về chiến lược
và thủ thuật đấu tranh cho các nhà hoạt động, mà còn truyền cảm hứng cho rất
nhiều cuộc phản kháng như Cách mạng
Cam ở Ukraine hay Mùa Xuân Ả Rập.
Cách mạng Euromaidan lật
đổ chính phủ Ukraine năm 2014. Ảnh: Business Insider.
Sharp
lấy bằng cử nhân và bằng thạc sỹ tại Đại học Bang Ohio, rồi theo học tiến sỹ tại
Đại học Oxford. Vào năm 1965, ông trở thành viện sỹ nghiên cứu tại Trung tâm
Các Vấn đề Quốc tế tại Đại học Harvard và tiếp tục làm việc ở đây trong suốt 30
năm. Ông cũng là giáo sư ngành khoa học chính trị và xã hội học tại Đại học
Massachusetts Dartmouth.
Jamila
Raqib, giám đốc điều hành của Viện Albert Einstein, một tổ chức chuyên nghiên cứu
về hành động phi bạo lực do chính Sharp sáng lập, nói trên tờ The
Guardian rằng niềm đam mê của Sharp đối với việc trao trả quyền lực
cho người dân – với niềm tin rằng con người có thể phản kháng thành công bằng
các phương tiện phi bạo lực – đã làm nổi giận những nhà độc tài từ Hugo Chaves
tới Slobodan Milosevic, từ các chế độ chuyên quyền ở Nga cho tới Angola.
Người
mà Sharp chịu ảnh hưởng từ buổi đầu đi vào nghiên cứu chính là Mahatma Gandhi.
Thời mới tới New York sau khi tốt nghiệp đại học, Sharp vừa làm bồi bàn vừa
dành thời gian rảnh để soạn cuốn sách đầu tay mang tên “Gandhi trang bị vũ khí
quyền lực đạo đức: ba trường hợp lịch sử”.
Thông
qua những nghiên cứu của mình, Sharp đã truyền bá tư tưởng về triết lý đấu
tranh phi bạo lực trên khắp thế giới. Cuốn sách nổi tiếng nhất của Sharp có lẽ
là “Từ độc tài tới dân chủ” xuất bản hồi đầu những năm 1990. Sau khi mới ra mắt,
cuốn sách đã nổi tiếng ngay tắp lự và lan rộng thành một làn sóng trong giới đấu
tranh, nhất là ở Burma. Người ta in trộm nó rồi lén chuyền tay nhau đọc. Có những
người bị kết án bảy
năm tùkhi chính quyền quân sự nước này phát hiện thấy họ lưu giữ sách của
Sharp.
Cuốn “Từ độc tài tới
dân chủ” của Sharp. Ảnh: Ruaridh Arrow.
Từ
Burma, cuốn sách được lan truyền tới Indonesia rồi Serbia, và trở thành nguồn cảm
hứng cho Mùa Xuân Ả Rập. Giờ đây, khi bàn tới năm chữ “đấu tranh phi bạo lực”,
người ta luôn nghĩ tới cuốn cẩm nang này của Sharp. Nó đã được dịch sang hàng
chục thứ tiếng và được dùng làm tư liệu trực tiếp trong rất
nhiều cuộc phản kháng.
Cốt
lõi tư tưởng của Sharp về đấu tranh phi bạo lực là, ông luôn tin rằng quyền lực
của người dân có thể đánh bại những kẻ độc tài, thúc đẩy những người lãnh đạo
cuộc phản kháng đối mặt với nỗi sợ và bạo lực, bởi những kẻ áp bức sẽ chẳng thể
nào cai trị nếu không được người dân ủng hộ.
Theo
Sharp, các hành động đấu tranh phi bạo lực có thể lấy đi những cột trụ của chế
độ, như thể loài mối gặm nhấm thân cây. Dần dà, mọi thứ sẽ sụp đổ.
Sharp
đã cụ thể hóa tư tưởng của mình bằng cách liệt kê ra một danh sách 198 phương
pháp hành động phi bạo lực, phân loại theo mức rủi ro, sự chuẩn bị, và cường
độ của hành động. Có thể kể ra vài phương pháp nổi bật như “sơn vẽ để phản đối”,
“biến lễ an táng thành biểu tình”, hay “tẩy chay các cuộc bầu cử”.
Song
Sharp không chỉ đơn thuần là một nhà tư tưởng tháp ngà.
Chính
ông đã từng bị bắt khi từ chối tuân theo chế độ cưỡng bách quân sự trong cuộc
chiến tranh giữa Mỹ với Hàn Quốc, khi còn là một anh chàng 25 tuổi. “Tôi chọn bất
tuân dân sự”, Sharp nói. Kết quả là ông bị Cục Điều tra Liên bang (FBI) bắt và
giam giữ tại một nhà tù liên bang, bị kết án hai năm tù, song được thả sau 9
tháng 10 ngày giam giữ.
Trong
những ngày bị cầm tù, Sharp thường thư từ qua lại với nhà vật lý nổi tiếng
Albert Einstein. Chính Einstein là người đã viết lời bạt cho cuốn sách đầu tay
về Gandhi của Sharp, mô tả nó như “tác phẩm nghệ thuật của một sử gia bẩm
sinh”, và rằng “làm thế nào mà một chàng trai trẻ tuổi lại có thể viết nên một
tác phẩm chín chắn đến vậy?”
Sau
khi ra tù, Sharp thực sự bắt tay vào công việc nghiên cứu chuyên nghiệp, và
tham gia tổ chức các buổi tập huấn về phản kháng phi bạo lực suốt nhiều năm ở
khắp các quốc gia.
Có
lẽ chính vì vậy Sharp luôn bị coi là “kẻ thù” của nhiều chính quyền độc tài.
Chẳng
hạn như chính quyền Iran năm 2009 nói
rằng Sharp nằm trong số những người Mỹ lên kế hoạch tiến hành một cuộc
“cách mạng nhung” tại nước này. Sharp không thừa nhận bất kỳ vai trò nào trong
cơn náo động ở Iran, nhưng ông cho rằng bản thân sẽ rất hài lòng nếu các nghiên
cứu của ông giúp ích được cho người dân Iran phát động được các cuộc phản kháng
một cách hòa bình.
Còn
ở Burma năm 1996, chính quyền độc tài buộc tội bốn công dân Mỹ, trong đó có
Sharp, theo tội danh móc nối với quân phiến loạn và liên kết với nhà hoạt động
dân chủ Aung San Suu Kyi nhằm lật đổ chính quyền.
Song
tất cả những gai góc ấy như củng cố thêm cho con đường đấu tranh của Sharp, dù
là án tù khi trẻ và những lời buộc tội lúc về già. Cho đến tận những năm cuối đời,
Sharp vẫn miệt mài với lý tưởng đấu tranh phi bạo lực. Nói như Noam Chomsky và
Howard Zinn cùng hàng trăm học giả khác trong một lá
thư ủng hộ Gene Sharp năm 2008, thì “những nghiên cứu của Sharp là thứ
đã truyền cảm hứng cho những thế hệ nhà hoạt động thúc đẩy hòa bình, lao động,
bình quyền, nhân quyền, môi trường, và công lý xã hội, ở nước Mỹ lẫn ở khắp nơi
trên thế giới.”
*
Tài
liệu tham khảo:
·
Joanna
Walters, Gene
Sharp, US scholar whose writing helped inspire Arab Spring, dies at 90, The
Guardian, 31/1/2018.
·
Mairi
Mackay, Gene
Sharp: A dictator’s worst nightmare, CNN, 25/6/2012.
·
Mark
Engler, The
Machiavelli of Nonviolence: Gene Sharp and the Battle Against Corporate Rule, Dissent
Magazine, 2013.
·
Gene
Sharp, global advocate for nonviolent resistance and founder of Albert Einstein
Institution, dies at 90, Japan Times, 31/1/2018.
-------------------------------------
Gene Sharp, advocate for nonviolent resistance, dies at 90
By MARK
PRATT, ASSOCIATED PRESS
BOSTON
— Jan 30, 2018, 1:59 PM ET
FILE - In this June
25, 2009, file photo, Gene Sharp poses with a photo of Gandhi, left, at his
office in Boston. Sharp, a lifelong advocate of nonviolent resistance who
founded the Albert Einstein Institution in Massachusetts, died Sunday, Jan. 28,
2018, at his home in Boston. He was 90. (AP Photo/Elise Amendola, File)more +
Gene
Sharp, a lifelong advocate of nonviolent resistance whose influence has been
cited in social upheaval around the world, has died.
Sharp
died at his Boston home on Sunday, said Jamila Raqib, executive director of
the Albert
EinsteinInstitution, founded by Sharp in 1983. He was 90.
The
cause of death was given as natural causes.
"Sharp
devoted his life to studying nonviolent struggle, deeply researching and
documenting its use in human history, analyzing how the technique operates
cross-culturally, and sharing the results of his research with other scholars,
practitioners, and organizers, government institutions, and citizens and
civil-society groups on every continent," the Boston-based institution
said in a statement.
He
continued to work until his death, Raqib said.
Sharp
was inspired by his early studies of Gandhi, and his first book published in
1960 was "Gandhi Wields the Weapon of Moral Power: Three Case
Histories." He wrote dozens of books and articles on nonviolent resistance
that have been translated into more than 50 languages.
The
foreword to the book was written by Albert Einstein, another pacifist with whom
Sharp corresponded for years.
Sharp
founded the Albert Einstein Institution to advance the study and use of
strategic nonviolent action as an alternative to violent conflict.
Sharp,
once referred to as the "Machiavelli of nonviolence," by the New
Statesman, has influenced resistance to regimes around the world, from Eastern
Europe, to Iran and Burma.
Iranian
officials in 2009 said Sharp was among several Americans planning a
"velvet revolution" in the country.
He
denied playing any role in Iranian turmoil but added that he would be pleased
if his work helped Iranians wage peaceful resistance.
"The
more they learn that there is a nonviolent alternative to both violence and
passive submission, the more chances they are to take a wise course of action
rather than a stupid one," Sharp said at the time.
Burmese
authorities in 1996 accused four U.S. citizens, including Sharp, of working
with insurgents and democracy activist Aung San
Suu Kyi to overthrow the government.
Sharp
also participated in nonviolent action and held workshops on nonviolent
resistance around the world.
He
spent nine months in jail after an arrest for protesting military conscription
during the Korean War.
Sharp
was born in North Baltimore, Ohio and has bachelor's and master's degrees from
Ohio State University. He also has a doctorate from Oxford University.
In
1965, he became a research associate at the Center for International Affairs at
Harvard University, a position he held for nearly 30 years. He also was
professor of political science and sociology at the University of
Massachusetts-Dartmouth.
Sharp
never married and had no children. He is survived by nieces and nephews.
No comments:
Post a Comment