Steven
Millward
Đỗ
Đăng Khoa chuyển ngữ, CTV
Phía Trước
03/08/2013
Chính phủ Việt Nam đã công bố một nghị định mới liên
quan đến việc chia sẻ tin tức trực tuyến. Nghị định mới này sẽ cấm các cá nhân
chia sẻ thông tin trên các trang mạng xã hội như Facebook và một số trang khác.
Theo ông
Hoàng Vĩnh Bảo, Cục trưởng Cục Phát thanh Truyền hình và Thông tin điện tử:
“Trang thông tin cá nhân không được trích dẫn thông tin tổng hợp, tức là
không được trích dẫn thông tin từ các cơ quan báo chí hay các trang web của cơ
quan nhà nước”.
Nghị định này cũng cấm:
“…thông tin chống lại Việt Nam, phá hoại an ninh quốc gia, trật tự xã
hội, và đoàn kết dân tộc [...] hoặc những thông tin xuyên tạc, vu khống, và bôi
nhọ uy tín của tổ chức, danh dự và nhân phẩm của cá nhân”.
Các hãng truyền thông như ABC, Bangkok Post, và
Saigoneer đã phản đối nghị định mới này, cho rằng nó có liên quan chặt chẽ với
hành vi vi phạm nhân quyền. Nhưng những người trong ngành cho biết có hai khía
cạnh để nhìn nhận vấn đề này.
Nghị định này thực sự liên quan đến một trường
hợp mà nhiều người đã biết đến hồi đầu năm nay, trong đó Báo Mới – một
trang tập hợp tin tức, đã bị kiện bởi một tờ báo địa phương cho rằng trang này
vi phạm bản quyền. Nghị định này ra đời như một cách để bảo vệ báo chí cũng như
quyền tác giả và các doanh nghiệp của họ. Nói cách khác, nghị định này nghiêm
cấm việc sao chép và dán lại nội dung tin tức từ các trang chính thống sang các
trang mạng khác, cụ thể là các trang mạng xã hội như blog, Facebook và Twitter.
Đấu
tranh để tồn tại
Có lẽ nhiều hơn bất kỳ ngành nghề nào khác tại Việt
Nam, ngành báo chí hiện đang bị tấn công nghiêm trọng. Chủ yếu là do việc sao
chép và dán lại các bài viết tràn lan trên các trang mạng khác. Ví dụ, chúng ta
hãy nhìn vào một bài viết về hàng nhái Apple tại Việt Nam vào tháng trước.
Trong hai ngày qua, bài viết này đã được lưu hành tại Việt Nam với tên “Đức
Nam từ trang Infonet“. Bài viết không trích nguồn cụ thể do ai viết và cũng
không kèm rõ link của TechinAsia.
Nhưng điều này không chỉ xảy ra đối với các bài dịch từ tiếng Anh sang tiếng
Việt (mặc dù nó xảy ra trên một quy mô lớn), việc này cũng sẽ xảy ra giữa các
trang web tin tức tiếng Việt với nhau.
Ngay cả các trang tin tức phổ biến nhất Việt Nam
cũng sao chép và dán lại nội dung và chỉ cần viết “Bài viết trích từ…” ở dưới
cùng của một bài báo. Đa số các bài viết đều không được dẫn link liên kết đến
trang gốc. Vấn đề này đã làm các hãng tin, người đã bỏ tiền và công sức để đưa
ra những bài viết hay, nhận về số doanh thu ít ỏi và không nhận được số truy
cập xứng đáng với những gì họ bỏ ra. Nói cách khác, một số trang web trên mạng
chỉ sao chép và dán lại nội dung một cách miễn phí nhưng lại được thu nhiều lợi
nhuận.
Đối với các hãng tin trên toàn thế giới, điều này
đang là mối quan tâm nghiêm trọng và họ bị đe dọa bởi các loại phương tiện
truyền thông trực tuyến mới cũng như trích dẫn và sao chép nội dung đăng lại
tại các trang blog. Nghị định mới nhất này đưa ra nhằm hạn chế những vị phạm
trên.
Hạn chế
chia sẻ tin tức
Xét theo một khía cạnh thì nghị định này có những
tác động rõ ràng hơn với nhiều người. Nghị định này không nói chính xác chính
quyền có kế hoạch giám sát những hoạt động trực tuyến đối với các cá nhân vi
phạm tin tức trên những trang web xã hội ra sao, và cũng không đề cập cụ thể
đến những hình phạt. Phương tiện truyền thông xã hội cũng là một thuật ngữ rất
mơ hồ trong nghị định này vì ‘truyền thông xã hội’ bao gồm một số lượng lớn các
hoạt động trên mạng Internet. Trang Tin tức của Úc dịch rằng, “Blog hoặc các
trang web truyền thông xã hội như Facebook và Twitter chỉ được ‘sử dụng để cung
cấp và trao đổi các thông tin cá nhân’” tại Việt Nam khi nghị định này được ban
hành vào tháng Mười một tới đây. Điều này cũng có nghĩa là chính quyền có thể
sử dụng nghị định mới này để truy tố các cá nhân chia sẻ tin tức mà họ xem là
không phù hợp hoặc mang nội dung bất tiện.
Chắc chắn, nghị định này đang là mối quan tâm rất
lớn vì nhiều
blogger Việt Nam đã bị truy tố và bị bắt giữ trong thời gian vừa qua. Nhưng
nếu nghị định này thực sự được ban hành thì còn nhiều câu hỏi sẽ phát sinh.
Thực thi
và trừng phạt
Hiện nay vẫn chưa rõ ràng liệu chính phủ có kế hoạch
giám sát những hoạt động này như thế nào. Để thực thi việc này thì các chức
trách sẽ cần xem và đọc các bản status cập nhật của tất cả những người sử dụng
mạng xã hội tại Việt Nam. Theo số liệu mới nhất, Facebook hiện có hơn 12
triệu người sử dụng, và Zing Me – một mạng xã hội cây nhà lá vườn do Việt
Nam xây dựng, hiện có khoảng 12 triệu người thành viên. Đây còn chưa kể đến các
trang mạng xã hội mới như HaiVL, trong đó có hơn hai triệu lượt truy cập mỗi
ngày, và trang Twitter. Tổng số người sử dụng mạng internet tại Việt Nam hiện
đang ở mức khoảng 36 triệu người. Nghị định này cũng không nêu rõ trang mạng xã
hội nào họ muốn giám sát. Chỉ có thể nói rằng việc giám sát hết tất cả những lưu
lượng truy cập trên các trang mạng xã hội ngày nay là điều không tưởng.
Nghị định này cũng không nêu rõ các quan chức nhà
nước sẽ trừng phạt những người vi phạm như thế nào. Do đó, nhiều người cảm nghị
định này tương tự như việc thực thi các vụ kiện tụng chống Napster tại Mỹ cách
đây vài năm trước. Đế nhắc lại, các nhà chức trách Mỹ đã bắt giữ và phạt nhiều
cá nhân hàng triệu đô la vì tội ăn cắp nhạc trên trang Napster. Đó là một chiến
thuật gây nhiều sợ hãi dẫn đến sự ra đời của nền tảng chia sẻ tập tin tiên tiến
hơn như bit-torrent [một giao thức chia sẻ tài nguyên trên mạng].
Để thực hiện nghị định này quả thực là một điều khó
khăn đối với Việt Nam. Hiện nay Việt Nam muốn 60 đến 70%
dân số còn lại có thể truy cập mạng internet nhưng dường như nhà nước không
thể trang bị đủ khả năng hiệu quả để đối phó với nội dung vi phạm bản quyền –
hoặc nội dung bất đồng chính kiến – thường xuyên diễn ra trên mạng internet. Thêm vào đó, các trang tin tức
là những trang truy cập hàng đầu trong nước, và hầu hết sự tăng trưởng của các
trang này đều nhờ vào sự gia tăng của các trang mạng xã hội.
Các thống kê do Facebook đưa ra hồi
đầu năm 2010 cho thấy số lượng các link liên kết và các bài báo cũng như
các bài đăng trên blog mà người sử dụng chia sẻ ngày càng phát triển mạnh mẽ,
và con số vẫn tiếp tục gia tăng mỗi tháng lên đến hàng tỉ lượt. Nói cách khác,
tin tức có thể giúp số lượng lớn người sử dụng truy cập vào mạng internet. Nếu
thực thi được nghị định trên, các trang mạng xã hội tại Việt Nam sẽ bị giới hạn
trong việc cập nhật dành riêng cho các status cá nhân, và có thể dẫn đến sự sụt
giảm lớn trong lượng truy cập trên internet tại nước này.
Điều gì
sẽ diễn ra tiếp theo?
Việt Nam dường như đang đánh vào các trang mạng xã
hội và những cá nhân chia sẻ thông tin chứ chưa hẳn thật tâm sửa chữa nguyên
nhân của vấn đề: vi phạm bản quyền của các trang thông tin lười biếng. Chắc
chắn rằng việc quy định chung cho ngành truyền thông sẽ mang lại kết quả tốt
hơn so với những loại cấm đoán kiểu này. Kết quả là, động thái của chính phủ
Việt Nam thậm chí còn nghiêm ngặt hơn các nghị định cấm đoán của Trung Quốc,
nơi mà các trang mạng xã hội như Sina Weibo – kết hợp giữa Twitter và Facebook
– đã chứng minh gây nhiều phiền toái cho chính quyền. Chính quyền Trung Quốc đã
phản ứng lại bằng cách yêu cầu người sử dụng phải kê khai tên thật khi đăng ký
tài khoản trên trang Sina Weibo, cũng như kiểm duyệt
trực tuyến các thông tin và đối tượng gây tranh cãi trên các trang mạng xã
hội.
Hiện nay chúng ta vẫn đanG theo dõi các phản ứng từ
những blogger trước nghị định này có hiệu lực vào tháng Mười một tới đây. Nếu
thực sự nghị định này được ký ban hành thành luật thì sẽ rất thú vị để xem cách
cộng đồng mạng phản ứng ra sao. Trong chiến lược tồi tệ nhất, nghị định này có
thể được đưa ra sử dụng nhằm biện minh cho việc ngày càng có nhiều
blogger bị chính quyền Việt Nam bắt giữ.
Bài viết do Enricko Lukman và Anh-Minh Đỗ biên tập.
No comments:
Post a Comment