Tại sao lực lượng chiếm đóng phủ nhận danh sĩ miền
Nam Việt Nam ?
21/01/22
Ban
Tuyên giáo, cụ Phan, cụ Trương, tên đường và nỗi đau
VOA,
21/01/2022
Sau một loạt các kiểm duyệt trong ngành xuất bản
liên quan đến các ấn phẩm viết về hai nhân sĩ lừng danh
Phan Thanh Giản và Trương Vĩnh Ký, nay Đảng cộng sản Việt Nam
lại ra công văn hướng dẫn các địa phương "không xem xét lấy tên
hai nhân vật nêu trên (Phan Thanh Giản, Trương Vĩnh Ký) đặt tên
cho đường, phố, công trình công cộng". Giới nghiên cứu nhận định
với VOA rằng văn bản này của Ban Tuyên giáo Trung ương đi ngược lại sự thật
của lịch sử và gây hoang mang trong nhân dân, "sỉ nhục
tiền nhân", và "kỳ thị" trí thức miền Nam.
https://live.staticflickr.com/65535/51839460960_38f1558d25.jpg
Chân dung cụ Phan Thanh Giản và Trương Vĩnh
Ký. Photo Báo Cần Thơ, Blogspot.
Phan Thanh Giản (1796-1867), một đại thần
triều Nguyễn, làm quan trải qua 3 đời vua, Minh Mạng, Thiệu Trị, Tự Đức,
là một nhân vật lịch sử, nhà thơ, nhà sử học, đỗ Đại
khoa tiến sĩ đầu tiên của đất Nam Kỳ, được nhiều nhà nghiên
cứu đánh giá cao trên nhiều lĩnh vực chính trị, ngoại giao, văn hóa.
Trương Vĩnh Ký (1837-1898), là một
nhà bác học, nhà ngôn ngữ học tiêu biểu của Việt Nam trong thế kỷ XIX,
người am tường và có cống hiến lớn trên nhiều lĩnh vực lịch sử, ngôn
ngữ học, văn học, báo chí.
Văn bản gây tranh
cãi
"Cho đến nay, các cơ quan chức năng
vẫn chưa làm sáng tỏ được những vấn đề liên quan đến hai
nhân vật Phan Thanh Giản và Trương Vĩnh Ký đối với lịch sử Việt
Nam", công văn đề ngày 5/1 do Phó Trưởng ban Tuyên giáo
Trung ương Phan Xuân Thủy ký, nêu lý do.
"Những nhân vật lịch sử còn
có ý kiến đánh giá khác nhau hoặc chưa rõ ràng về mặt
lịch sử thì xem xét chưa đặt tên đường, phố và công
trình công cộng", công văn có đoạn.
Hai nguồn tin thân tín với các cấp ủy
trong ban tuyên giáo ở các tỉnh, nơi tiếp nhận văn bản này, cho VOA
biết rằng công văn này là có thật.
Ban Tuyên giáo Trung ương chưa phản hồi
yêu cầu bình luận của VOA.
Có lẽ các cấp chính quyền và các bộ ngành đã "quen" với
việc tiếp nhận "chỉ đạo" kiểu này từ Ban Tuyên
giáo Trung ương vì Đảng cộng sản giữ vai
trò lãnh đạo "toàn diện" và "sát sao", cho
dù có phần lấn át vai trò của hội đồng nhân dân cấp tỉnh – cơ quan
duy nhất có thẩm quyền theo luật định ra nghị quyết về việc đặt
tên đường, đổi tên đường ở Việt Nam.
https://live.staticflickr.com/65535/51837777787_dc282c570e.jpg
Công văn của Ban Tuyên giáo Trung ương ngày
5/1/2022. Photo Sachhiem.
Ông Ngô Vĩnh Long, Giáo sư khoa lịch sử của Đại
học Maine, Hoa Kỳ, nêu nhận định với VOA về công văn của Ban Tuyên
giáo Trung ương :
"Sự đánh giá này là sự đánh
giá mang tính chính trị. Dường như họ không đọc những
nghiên cứu cả 100 năm nay về cụ Phan Thanh Giản và Trương
Vĩnh Ký và những đóng góp của họ đối với đất nước.
"Có thể họ cho rằng Phan Thanh
Giản ký hiệp định với Pháp là bán nước, nhưng ông chỉ là người được
vua cử đi đàm phán. Trong khi đó ông Trương Vĩnh
Ký là một nhà khoa học lỗi lạc, biết bao nhiêu thứ tiếng, dịch
nhiều sách và đóng góp rất lớn cho đất nước. Tại sao nói
là "chưa rõ ràng" ?
Giáo sư sử học nhận định rằng
Phan Thanh Giản không thể tự mình làm trái ý vua,
và vì vậy không thể quy tội "bán nước" hay "phản
bội Tổ quốc".
"Rõ ràng đây là hành động chính trị chưa được
suy xét đàng hoàng. Nó làm mất mặt chính quyền hiện tại và mất mặt
cho giới trí thức Việt Nam, trí thức Việt Nam đã thực hiện
biết bao nghiên cứu, bài viết về hai ông.
Từ California, nhà giáo Nguyễn Trung
Quân, cựu hiệu trưởng trường Phan Thanh Giản ở thành phố Cần
Thơ trước năm 1975, nói với VOA rằng công văn của Ban Tuyên giáo vừa "không đúng đắn" về nội
dung vừa "không có tính lịch sử". Ông nói :
"Đó là một điều phi lý. Cụ Phan
Thanh Giản mất tính đến nay là 155 năm, cụ Trương Vĩnh Ký mất
tính đến nay là 124 năm, người Cộng sản chiếm miền Nam tính đến
nay là gần 47 năm. Vậy cái cơ quan đó làm cái chi mà không
làm sáng tỏ được những vấn đề liên quan đến hai nhân vật
Trương Vĩnh Ký và Phan Thanh Giản.
"Từ mấy mươi năm nay, qua các cuộc hội
thảo ở Việt Nam và ở ngoại quốc, chúng
tôi đã có những nghiên cứu đề cập đến vấn đề đó.
Viện sử học Việt Nam trong văn thư ngày 20/1/2008 nói rất rõ rằng
: Cụ Phan Thanh Giản có nhiều đóng góp lớn đối với lịch sử dân
tộc trên lĩnh vực văn học, sử học. Về nhân vật lịch sử Phan
Thanh Giản, đã có nhiều công trình nghiên cứu chuyên sâu, nhiều
cuộc hội thảo khoa học được tổ chức để đánh giá một
cách khách quan về cuộc đời, sự nghiệp và những cống hiến của ông đối
với lịch sử dân tộc. Với nhận định mới trên quan điểm cụ thể,
nhân vật Phan Thanh Giản xứng đáng được tôn vinh bằng nhiều hình thức
khác nhau".
Nỗi đau xuyên
thế kỷ
Các nhà nghiên cứu cho biết rằng chính quyền
cách mạng ở miền Bắc từ sau Hiệp định Gevene
1954 đã không có thiện ý đặt tên đường mang tên
Phan Thanh Giản và Trương Vĩnh Ký, và quan điểm này cũng kéo
theo sự thay đổi tên đường, phá vỡ hay di dời tượng đài
của hai nhân vật lịch sử này sau khi chính quyền Nam Việt Nam bị mất
năm 1975.
Thời Pháp thuộc, Hà Nội đã có đại
lộ Phan Thanh Giản từ năm 1949, và đến năm 1954 thành phố Hải
Phòng cũng có đại lộ Phan Thanh Giản. Tuy nhiên, sau khi miền Bắc "tiến
lên" chủ nghĩa xã hội từ 1955 ở Hải Phòng
con đường này được đổi tên thành Cù Chính Lan, và tại
Hà Nội con đường mang tên Phan Thanh Giản cũng đổi tên thành
Nguyễn Hữu Huân từ năm 1964.
Khi Đô thành Sài Gòn có tên mới là thành
phố Hồ Chí Minh thì những con đường mang tên Phan
Thanh Giản cũng không còn. Vào tháng 8/1975, Ủy ban Quân quản thành phố Sài
Gòn - Gia Định quyết định đổi tên đường Phan Thanh Giản ở quận
3, có từ năm 1955, thành đường Điện Biên Phủ. Vài năm
sau đó, một con đường Phan Thanh Giản ở quận Gò Vấp bị thay đổi
tên thành Nguyễn Thái Sơn.
Tại Cần Thơ, từ năm
1917 đã có ngôi trường trung học mang tên Phan Thanh Giản (dành
cho nam sinh) tọa lạc ngay trên đường Phan Thanh Giản. Sau năm 1975, trường
này bị đổi tên thành trường cấp 3 An Cư và đến năm 1985 lại đổi
tên thành trường Trung học phổ thông Châu Văn Liêm.
https://live.staticflickr.com/65535/51838841218_7a626ec74f.jpg
Một góc trường Châu
Văn Liêm ở Cần Thơ vào năm 2018, trước đây là trường Phan Thanh
Giản. Photo Sunny Doan
Nhà giáo Nguyễn Trung Quân chia sẻ nỗi đau
khi ngôi trường mang tên Phan Thanh Giản do ông làm hiệu trưởng bị đổi
tên và bức tượng Phan Thanh Giản ở giữa sân trường bị chính
quyền mới phá vỡ. Sự việc xảy ra cách nay hơn 45 năm, nhưng đối
với ông, "nỗi đau vẫn day dứt".
"Từ khi những người cộng sản vào miền
Nam vào tháng 4/1975, thì sang đến tháng 5/1975, họ đập vỡ tượng
cụ Phan Thanh Giản ở giữa sân trường của chúng tôi. Họ hạ bảng
tên để đổi tên trường nhằm như rằng để dằn mặt
trí thức miền Nam.
"Lối hành động đó chúng
tôi biết là sai, chúng tôi mấy mươi năm nay đã liên lạc thẳng với
họ chỉ rõ sự sai lầm lịch sử của họ Chúng tôi gửi
văn thư cho chính quyền Cần Thơ, chính quyền Trung ương hơn 20 năm
nay.
"Cụ Phan Thanh Giản là một người
yêu nước, tuẫn tiết để giữ vẹn chữ trung.
"Ông Thủ tướng Võ Văn Kiệt, một
người cộng sản mà còn tặng tượng cụ Phan Thanh Giản cho tỉnh Vĩnh
Long để dựng tượng lên. Ông cũng cho rằng cụ Phan Thanh Giản
là người yêu nước.
"Còn chúng tôi và những học sinh gắn
bó với trường, chỉ yêu cầu làm theo đúng lịch sử - trả lại
tên trường. Thế nhưng đến nay, họ vẫn có thái độ lập
lờ, bởi vì họ dùng chính trị, chứ không phải lịch sử, nhằm mục đích
hạ bệ cụ Phan Thanh Giản".
Cũng sau năm 1975, đường Phan Thanh Giản ở Cần
Thơ bị đổi tên thành đường Phan Đăng Lưu và không lâu
sau lại đổi tên thành đường Xô Viết Nghệ Tĩnh.
Từ thời Pháp, ở Sài Gòn
có trường Lycée Pétrus Trương Vĩnh Ký (Trung học Petrus Trương Vĩnh
Ký) được thành lập từ năm 1927, còn được gọi là trường Pétrus
Ký, là nơi mà các ông Nguyễn Minh Triết, Trương Tấn Sang từng
theo học, sau này đi theo cách mạng và trở thành những
nhà lãnh đạo của Đảng cộng sản Việt Nam.
https://live.staticflickr.com/65535/51839460930_107a5ba5e0_w.jpg
Lớp Đệ Tam C, Petrus Ký, niên khóa 1957 – 1958. (Hình : Phạm Phú Minh cung cấp)
Năm 1937, nhân lễ kỷ niệm sinh nhật
lần thứ 100 của Trương Vĩnh Ký, trường đặt tượng bán thân bằng đồng
của ông tại giữa sân trường. Đây là tác phẩm của nhà điêu khắc
người Pháp, thực hiện từ năm 1889, khi nhà bác học Trương Vĩnh
Ký còn tại thế, theo báo Tuổi Trẻ.
Sau biến cố 1975, trường bị đổi tên,
thay tượng. Tên mới của trường là Lê Hồng Phong, Tổng
bí thư Đảng giai đoạn 1935-1936 ; và bức tượng đồng của
nhà bác học Trương Vĩnh Ký cũng bị dời đi.
Trong khi đó, một bức tượng đồng toàn
thân của cụ Trương Vĩnh Ký, đúc năm 1927, được nhân dân Nam Bộ góp tiền
xây dựng nên và đặt ở vườn hoa trước Dinh Độc Lập, gần đường
Alexandre de Rhodes ở quận Nhất, đến năm 1975 bị chuyển vào
một góc hẹp ở Bảo tàng Mỹ thuật Thành phố ̉Hồ Chí Minh.
Các nhà nghiên cứu trong và ngoài nước nhận định
rằng người có công đầu trong việc sáng tạo ra chữ Quốc Ngữ là Alexandre
de Rhodes, nhưng để chữ Quốc Ngữ phát triển như hiện
nay phải kể đến công lao của Pétrus Trương Vĩnh Ký.
Ông Trương Minh Đạt, chắt của Trương Vĩnh
Ký, người quản lý và trông coi khu lăng mộ Trương Vĩnh
Ký trên đường Trần Hưng Đạo, Sài Gòn, nói với Luật khoa tạp
chí : "Người ta luôn nghĩ ông Trương Vĩnh
Ký là Việt gian, vì cái tên Petrus Trương Vĩnh Ký nên người
ta nghĩ Petrus là Pháp rồi nhưng thật sự theo đạo
thì tên thánh đi trước, chứ ông đi xứ với Phan Thanh Giản vẫn
mặc áo dài khăn đóng bình thường, ông không mặc đồ Tây.
Pháp kêu theo quốc tịch Pháp vẫn không theo".
"Ai công nhận thì cảm ơn, ai
không công nhận thì thôi. Xấu cũng được, tốt cũng được, người
sau hậu thế sẽ nhận xét. Như ông Trương Vĩnh Ký đã viết,
về sau hãy để hậu thế nhận xét ông có tội hoặc
không có tội", Trương Minh Đạt nói.
Phan Thanh Giản
và vụ án "Phan Lâm mãi quốc, Triều đình khí dân"
Luật sư Phan Đào Nguyên ở California,
tác giả khảo cứu "Phan Thanh Giản và vụ án ‘Phan
Lâm mãi quốc, Triều đình khí dân’", nói với VOA rằng các sử gia
tại miền Bắc Việt Nam đã sử dụng câu này liên tục từ thập
niên 1950 đến nay, nhân danh "nhân dân" để kết tội
bán nước cho hai đại thần triều Nguyễn là Phan Thanh Giản (Phan)
và Lâm Duy Hiệp (Lâm) ; với sự chú trọng đặc biệt vào Phan
Thanh Giản, vị tiến sĩ đầu tiên của đất Nam Kỳ.
Câu trên có nghĩa là Phan (Thanh
Giản), Lâm(Duy Hiệp)bán nước, Triều đình bỏ rơi dân chúng. Lâm
Duy Hiệp (1806-1863) là một quan đại thần triều Nguyễn.
Nghiên cứu của Luật sư Phan Đào
Nguyên đưa ra kết luận, sau năm 1975 thì câu "Phan Lâm mãi
quốc, triều đình khí dân" đã được đem từ miền
Bắc vào phổ biến ở miền Nam. Rồi từ đó, nó được coi
như "một sự thật lịch sử trong cả nước".
"Theo sự nghiên cứu của tôi
thì "cái tội" lớn nhất mà các sử gia miền Bắc đã
gán cho Phan Thanh Giản là "tội bán nước", và họ dùng
câu "Phan Lâm mãi quốc, Triều đình khí dân" như là một
bằng chứng mà họ cho rằng nhân dân miền Nam đã gán cho Phan
Thanh Giản sau khi ông ký hòa ước Nhâm Tuất năm 1862.
"Theo nghiên cứu của tôi, câu "Phan
Lâm mãi quốc, Triều đình khí dân" không có nguồn gốc từ nhân
dân miền Nam, và cũng không phải đã được dùng để đề lên
trên lá cờ khởi nghĩa của Trương Định như các sử gia
miền Bắc đã nói, mà câu này là một sản phẩm được chế tạo
ra bởi ông Trần Huy Liệu, Viện trưởng Viện Sử học ở miền Bắc
vào thập niên 1950-1960. Sau đó câu này được đem vào
nhà trường dạy cho trẻ con ở miền Bắc và sau 1975
thì được dạy cho khắp cả nước.
Khi được hỏi liệu nghiên cứu của ông
có phải là nguyên nhân, hay một phần nguyên nhân, đưa đến văn bản
gần đây của Ban Tuyên giáo hay không, luật sư Phan Đào Nguyên
nói, tám chữ nêu trên chính là nguồn gốc cho sự lên án Phan
Thanh Giản trong suốt mấy mươi năm qua, và là "căn bản cho cái
gọi là "ý kiến trái chiều" về Phan Thanh
Giản".
"Câu này đã tạo nên cái mà chúng ta
có thể thấy trong công văn của Ban Tuyên giáo Trung ương,
trong đó có ghi "ý kiến trái chiều hay những đánh
giá khác" về Phan Thanh Giản," ông Phan Đào
Nguyên nhận định.
Nhà giáo Nguyễn Trung Quân nêu nhận định
tương tự :
"Quyển sách dài 384 trang của
nhà nghiên cứu Phan Đào Nguyên đã khiến cho họ không
thể trả lời được. Nó cho thấy rõ gian kế của người
cộng sản và thực tế cách thức làm việc của người mà họ cho
là "sử gia" miền Bắc.
"Hai vị Phan, Trương là hai học
giả lớn của miền Nam, bị họ dồi dập lên xuống, rồi ra cái văn
thư theo kiểu đòn thù thì thật không xứng đáng với
cách thức làm lịch sử. Mà thật vậy, họ làm chánh trị, chứ không
làm lịch sử".
https://live.staticflickr.com/65535/51837777742_178bdb60b7_w.jpg
Trường trung học
tư thục Phan Thanh Giản ở Đà Nẵng (1969 - 1975). Photo
Thuong mai truong xua.
Làn sóng mới từ sau Đại
hội Đảng XII ?
Tác giả Phan Đào Nguyên bắt đầu
nghiên cứu về hai nhân vật Phan Thanh Giản và Trương Vĩnh
Ký trong vài năm gần đây và biết rằng chính quyền Việt
Nam đã dùng "mệnh lệnh" miệng để cấm
phát hành hai quyển sách viết về hai nhân vật này.
"Có hai quyển sách về hai nhân vật lịch
sử này :Petrus Ký, nỗi oan thế kỷ và Phan Thanh
Giản – Nhà ái quốc và người mở đường cho nước Việt Nam
hiện đại : Những năm cuối đờiđã được in ra ở bên Việt
Nam nhưng rồi đã bị cấm, và theo tôi hiểu
trong đó có quyển bị cấm mà không có công văn
gì cả".
Vào tháng 8/2017, cuốn "Petrus
Ký, nỗi oan thế kỷ" do nhà nghiên cứu lão thành Nguyễn Đình Đầu
chủ biên, một công trình tập hợp các bài viết của nhiều tác giả xưa
và nay, nói về học giả Trương Vĩnh Ký (1837-1898), bị thu
hồi khỏi các hiệu sách và bị cấm phát hành ở Việt Nam.
Quyển sách trên được Cục Xuất bản cấp giấy
phép với đầy đủ các thủ tục giấy tờ và đã qua
thời hạn lưu chiểu theo luật định để lưu hành, được dự trù ra
mắt tại Đường Sách Sài Gòn, nhưng đã bị hủy
theo "một chỉ thị miệng" và báo chí được
tin nhận cảnh báo không đưa tin về cuốn sách này, trang BBC dẫn lời
tác giả Nguyễn Đình Đầu cho biết.
Cuối 2019 đầu 2020, cuốn sách "Phan
Thanh Giản – Nhà ái quốc và người mở đường cho nước Việt
Nam hiện đại : Những năm cuối đời (1862-1867)" của hai
tác giả Phan Thị Minh Lễ và Pierre Ph. Chanfreau, do dịch
giả Phan Tín Dụng chuyển ngữ từ tiếng Pháp, đã phải tạm
dừng phát hành, theo trang Người Đô thị.
Trang này dẫn nội dung công văn số 09/CV/XBHN
của nhà xuất bản Hà Nội viết : "Trong quá trình
rà soát lại, NXB Hà Nội nhận thấy một vài nội dung cần có sự nghiên
cứu kỹ lưỡng để có thể chỉnh sửa cho phù hợp hơn", đồng
thời đề nghị tạm dừng phát hành quyển sách công phu về nhân
vật "gây tranh cãi" Phan Thanh Giản để hai bên
cùng thống nhất và tổ chức chỉnh sửa.
Cuốn sách này về Phan Thanh Giản từng được
nhà xuất bản L’Harmattan (Paris, Pháp) ấn hành vào năm 2002 có tựa
đề "Phan Thanh Gian : patriote et précurseur du Vietnam moderne.
Ses dernières années 1862-1867".
Từ thành phố Hồ Chí Minh,
tác giả trẻ Tôn Phi, người có ấn phẩm phát hành trên mạng
Amazon, nêu nhận định với VOA :
"Cho dù hai ông Trương Vĩnh Ký và Phan
Thanh Giản có như thế nào đi chăng nữa
thì đó là những tên tuổi rất lớn, có nhiều đóng góp
cho lịch sử và tiến trình văn hóa của nước nhà.
"Việc đặt tên đường phải thực
hiện theo nguyện vọng của nhân dân và khi nhân dân yêu cầu trả lại
tên đường thì chế độ cầm quyền buộc phải trả lại
tên đường, nhất là tên những con đường đó vô hại đối
với văn hóa xã hội.
"Ban Tuyên giáo Trung ương cố tìm
mọi cách để thao túng tâm lý của một bộ phận dân chúng,
song ngày nay với sự tiến bộ của Internet, không ai có thể giấu được
bất kỳ điều gì, vì người dân đã rất ý thức về điều
này".
Giữ nguyên trạng
? và ‘rút kinh nghiệm’ ?
Hiện tại ở miền Nam, vẫn có những
ngôi trường và con đường mang tên Phan Thanh Giản và Trương Vĩnh
Ký, nhưng hầu hết là trường tư thục hay dân lập và là tên của
những con phố nhỏ, ví dụ như đường Phan Thanh Giản ở thành
phố Mỹ Tho, tỉnh Tiền Giang, hay đường Trương Vĩnh Ký ở thị xã Lagi,
tỉnh Bình Thuận.
Các nhân viên tại hai trường dân lập Trương
Vĩnh Ký ở Thành phố Hồ Chí Minh và ở Đồng Nai
nói với VOA rằng nhà trường không có kế hoạch phải đổi tên
và cũng không biết gì về công văn của Ban Tuyên giáo.
Có lẽ ngôi trường công lập duy nhất hiện
tại mang tên Trương Vĩnh Ký ở Việt Nam là một ngôi trường trung
học ở xã Vĩnh Thành, huyện Chợ Lách, tỉnh Bến Tre, sinh
quán của nhà bác học.
https://live.staticflickr.com/65535/51839082424_76a467d961_o.png
Trường trung học
công lập Trương Vĩnh Ký ở Bến Tre. Photo Bao Dong Khoi
Trường được Tỉnh ủy và Hội đồng
nhân dân tỉnh ra quyết định thành lập vào năm 2009, sau khi thừa nhận kết
luận của một cuộc tọa đàm của các nhà khoa học về những đóng
góp to lớn của Trương Vĩnh Ký, đặc biệt trong lĩnh vực văn hóa
và ngôn ngữ. Vào cuối năm 2010, bức tượng đồng tạc nhà bác học
Trương Vĩnh Ký do tạp chí Xưa & Nay quyên góp, được khánh
thành tại ngôi trường này.
Trước đó, vào năm 2008, chính quyền tỉnh
Bến Tre thành lập giải thưởng mang tên Trương Vĩnh Ký, do hội khuyến học đề nghị, để vinh
danh các học sinh trung học xuất sắc trên toàn tỉnh.
Vào năm 2008, chính quyền tỉnh Vĩnh Long tổ chức
lễ rước và an vị tượng Phan Thanh Giản tại Khu Di tích Văn Thánh
Miếu Vĩnh Long – nơi Kinh lược sứ đại thần Phan Thanh Giản tuẫn
tiết. Pho tượng do cố Thủ tướng Võ Văn Kiệt phụng hiến. Tượng đúc
bằng đồng, cao 85cm, nặng 250 kg, được tỉnh Vĩnh Long đặt trang trọng
tại nơi thờ trong Văn Thánh Miếu.
Cố Thủ tướng Võ Văn Kiệt từng
viết: "Tôi khẳng định rằng Phan Thanh Giản là một người yêu
nước, thương dân mà lo không tròn bổn phận, Cụ đã tự làm án
cho chính mình: đó là cái chết. Một cuộc đời thanh sạch, thật đáng để lại
gương soi cho hậu thế… Tôi đã về thăm mộ cụ Phan
Thanh Giản và đốt nhang lạy hương hồn cụ. Và tôi cũng quyết định
sửa sang lại khu mộ phần và nhà thờ cụ bởi mộ đã bị thời
gian bào mòn quá nhiều".
Một nguồn tin cấp ủy thân tín với ban
tuyên giáo nói với VOA rằng chính quyền có thể sẽ cho giữ nguyên
trạng những gì đã có, và sẽ "rút kinh nghiệm" trong
việc lấy tên hai cụ để đặt tên đường, công trình công cộng trong
tương lai.
Với công văn mới này của Ban Tuyên giáo
Trung ương, có lẽ trường THPT Trương Vĩnh Ký ở Bến Tre
sẽ là ngôi trường công lập cuối cùng ở Việt Nam mang tên
này, và cố Thủ tướng Võ Văn Kiệt cũng là lãnh đạo
cộng sản duy nhất và cuối cùng chính thức tôn vinh công lao của nhân vật lịch
sử Phan Thanh Giản. Nhưng Thủ tướng Kiệt đã qui tiên cùng
hai cụ Phan, Trương mất rồi!
Nguồn : VOA tiếng Việt, 21/01/2022
***************************
.
.
Ông
Tô Huy Rứa và ông Đinh Thế Huynh ở đâu, hãy lên tiếng !
Đông
Đô, VNTB, 18/01/2022
Ban Tuyên giáo trung ương nhiệm kỳ Nguyễn Trọng
Nghĩa muốn sổ toẹt hình ảnh của Ban Tuyên giáo trung ương nhiệm kỳ Tô Huy Rứa
và luôn nhiệm kỳ Đinh Thế Huynh ?
https://live.staticflickr.com/65535/51838725636_afc6d8d0ed.jpg
Đầu năm 2022, Ban Tuyên giáo Trung ương có văn
bản nhắc nhở các Tỉnh ủy, Thành ủy lưu ý không chọn
tên hai nhân vật lịch sử là Phan Thanh Giản và Trương Vĩnh Ký để đặt tên đường
phố.
Có lẽ ở đây trước khi ký ban hành văn bản ‘bắn
vào lịch sử’ đó, Phó Trưởng Ban Tuyên giáo Trung ương Phan Xuân Thủy đã
quên mất Đảng của ông đã từng vỗ tay khen ngợi về việc tôn vinh qua tái hiện
nhân vật lịch sử này trên sân khấu ?
Đó là câu chuyện của vở cải lương "Nợ non
sông" do Nhà hát cải lương Hà Nội giới thiệu tại Cung văn hóa Thanh Niên –
số 1 Tăng Bạt Hổ vào ngày 25-1-2016 nhân dịp kỷ niệm Đại hội đại biểu toàn quốc
Đảng cộng sản Việt Nam lần thứ XII. Hồi ấy người đứng đầu Ban Tuyên giáo trung
ương là ông Đinh Thế Huynh – người từng được cho là ứng viên đắt giá ghế Tổng
bí thư.
Thật ra thì lần đầu tiên sân khấu "giải
mã" về Phan thượng thư bằng vở "Nợ non sông", được Nhà hát Cải
lương Hà Nội công diễn vào ngày 30-10-2013. Lúc đó Trưởng Ban Tuyên giáo trung
ương là ông Tô Huy Rứa.
Lý lịch chức vụ cho biết, ông Tô Huy Rứa từng
là Chủ tịch Hội đồng lý luận Trung ương, Giám đốc Trường Tuyên huấn Trung ương
(nay là Học viện Báo chí và Tuyên truyền). Ông Tô Huy Rứa từng tốt nghiệp Cử
nhân khoa Toán, Trường Đại học Tổng hợp Hà Nội, có học vị Tiến sĩ triết học (Viện
Hàn lâm Khoa học Liên Xô).
Ông Đinh Thế Huynh là Phó Tiến sĩ ngành báo
chí (tại Đại học Tổng hợp Quốc gia Lomonosov, Moskva, Liên Xô cũ) và Cao cấp Lý
luận chính trị. Năm 1998, ông Đinh Thế Huynh được cử làm Phó Tổng Biên tập báo
Nhân dân, cơ quan ngôn luận của Đảng cộng sản Việt Nam.
Tháng 4 năm 2001, ông Huynh được bầu làm Ủy
viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa IX. Tháng 6 cùng năm, ông được chỉ định
giữ chức Tổng Biên tập báo Nhân dân, thay nhà báo Hồng Vinh. Tháng 8 năm 2005,
tại Đại hội Nhà báo Việt Nam lần thứ VIII, ông được bầu làm Chủ tịch Hội Nhà
báo Việt Nam.
Trở lại với vở cải lương "Nợ non
sông".
Tác giả Phạm Quang Long và đạo diễn Thanh Vân
khi dựng vở cải lương này đã rất "ý nhị" gọi tên nhân vật chỉ là :
Phan thượng thư hay đức vua, hoàng thái hậu. Nhưng hẳn rằng với bất kỳ người Việt
Nam nào yêu sử thì khi cánh màn nhung vừa mở, ai cũng biết ngay ông Phan thượng
thư trong "Nợ non sông" chính là thượng thư Phan Thanh Giản sống dưới
thời vua Tự Đức và hoàng thái hậu Từ Dụ.
Bi kịch trùm kín không khí vở diễn. Cũng có
đôi tình tiết muốn chọc cười khán giả, như sự điêu ngoa của vợ chồng buôn quan
bán chức hay khi anh cai ngục bảo "với dân đen việc nước thì có gì mà phải
lo"… nhưng xem ra lại thành lẻ loi.
Báo chí khi ấy ghi nhận hình ảnh những khán giả
nữ lặng lẽ lau nước mắt trước cảnh Phan gia tan tác, trước nỗi niềm của bà Phan
khi trách giận chồng : "Trước lúc đi sứ ông đã nói rằng : "Nếu chuyện
đi sứ bất thành thì tử tiết để lưu danh muôn thuở", vậy mà sao khi trở về
ông lại mang cái tiếng Phan gia mãi quốc…". Người vợ trách chồng để rồi ân
hận vỡ lẽ ra nhiều điều khi được chồng trao lại "mật chiếu" cầu hòa của
chính bậc quân vương.
Vì sao khi ấy cả hai vị Tô Huy Rứa và Đinh Thế
Huynh đều không ngăn cản chuyện công diễn vở cải lương này ?
Có lẽ cũng trong thân phận là ‘bầy tôi của Đảng’
nên với những gì lâu nay diễn ra với ông bạn hàng xóm "4 vàng – 16 tốt",
rất chạnh lòng để cả hai vị Tô Huy Rứa và Đinh Thế Huynh hiểu điều mà Quan Thượng
thư họ Phan lãnh trách nhiệm đi sứ giải quyết tình trạng căng thẳng hiện thời,
khi nước nhà ở vào tình trạng khó khăn, thực lực yếu ớt lại phải đối chọi với một
quốc gia hùng mạnh.
Việc cương quyết chống giặc hay cố hòa hoãn bằng
mọi cách trở thành cuộc đấu tranh quyết liệt giữa hai phe trong triều đình nhà
Nguyễn.
Phan Thượng thư là người đứng đầu phe kiên quyết
chống chủ trương "cầu hòa", vậy mà ông đã ký vào bản Hòa ước, dâng 3
tỉnh cho người Pháp để rồi về nước, bị vua kết tội làm nhục quốc thể, bị người
đời rẻ khinh vì mắc tội dâng đất tổ tiên cho ngoại bang.
Không chỉ cả gia đình ông gặp nạn, mà ngay cả
người con gái từng đính ước với con trai của Phan Thượng thư cũng lâm vào cảnh
khốn đốn. Điều gì thực sự đã diễn ra đằng sau chữ ký tai họa của vị Thượng thư
? Hiểu thế, biết thời, lựa theo người hay chính mình trở thành nạn nhân của tư
tưởng trung quân mù quáng ? Tất cả những câu hỏi đó đã trở thành ẩn số bí mật
trong một giai đoạn lịch sử nhiều biến động mà vở diễn "Nợ non sông"
đã nỗ lực lý giải.
Rốt cuộc thì sao ? Một lần nữa, như chính lời
thơ tự bạch trong thi phẩm Tuyệt cốc (*), Phan Thanh Giản đã phải ôm vào lòng
mình nhiều vết cắt thương đau khi nhận lãnh trọng trách với Tổ quốc. 155 năm đã
trôi qua kể từ ngày ông cạn chén thuốc độc, Đảng lại đổ vào miệng ông thêm chén
thuốc độc khác mang tên ‘định hướng’.
Trời thời, đất lợi, lại người hòa,
Há dễ ngồi coi phải nói ra.
Lăm trả ơn vua, đền nợ nước,
Đành cam gánh nặng, ruổi đường xa.
Lên ghềnh xuống thác, thương con trẻ,
Vượt biển trèo non, cám phận già.
Những tưởng một lời an bốn cõi,
Nào hay ba tỉnh lại chầu ba.
Đông Đô
Nguồn : VNTB, 18/01/2022
No comments:
Post a Comment