Một sự vu khống Nhất Linh Nguyễn Tường Tam
22/01/22
https://thongluan-rdp.org/di-n-dan/item/23831-m-t-s-vu-kh-ng-nh-t-linh-nguy-n-tu-ng-tam
Lời giới thiệu : Trong khi tìm hiểu về Tự Lực văn đoàn, chúng tôi đã đọc được một
số thông tin về Nhất Linh Nguyễn Tường Tam hoàn toàn vô căn cứ, trong đó có việc
vu khống Nguyễn Tường Tam hâm mộ Hitler, không thể chấp nhận được.
Chúng tôi thấy cần phải đưa vụ việc này ra trước,
mong sớm ngăn chặn được những tác hại của loại "thông tin" này. Trích
đoạn dưới đây là một phần trong chương 14 của cuốn sách "Tự Lực văn
đoàn, văn học và cách mạng" mà chúng tôi đang soạn.
TK
.
https://live.staticflickr.com/65535/51836095143_0b5f6cdd59_z.jpg
Thụy Khuê
***
Theo sự tìm kiếm của chúng tôi thì Tự
Lực văn đoàn được thành lập từ trước khi có Phong Hóa số 14
(22/9/1932), nhưng tên và dấu ấn của văn đoàn chỉ được trình làng sau đó rất
lâu, trên Phong Hóa số 56 (21/7/1933), trong khung quảng cáo Annam
xuất bản cục (ở cuối trang 2) và trong bài Từ cao đến thấp của
Tứ Ly (trang 5).
Bản tuyên ngôn của Tự Lực văn đoàn, xuất hiện
trên Phong Hóa số 87 (2/3/1934), nhưng bản tuyên ngôn này, chỉ có ý nghĩa tượng
trưng, bởi vì chẳng nhà văn nào sáng tác theo "tuyên ngôn" cả. Muốn
hiểu công lao xây dựng văn học của Tự Lực văn đoàn thì chỉ có cách đọc Phong
Hóa, Ngày Nay, chứ không thể làm khác.
Trong phần viết dưới đây, chúng tôi lưu ý độc
giả đến cái dấu ấn của Tự Lực văn đoàn, bởi vì có thể cái dấu này đã gây hiểu lầm
: có người cho rằng Nhất Linh hâm mộ Hitler.
Một trong những người tung tin đó là Tú Mỡ.
Việc này khá trầm trọng, không thể bỏ qua.
Tự Lực văn đoàn in dấu ấn ấy lần đầu tiên
trên Phong Hóa số 56 (21/7/1933), nhưng không giải
thích gì cả, và từ Phong Hóa số 89 (16/3/1934) trở đi, dấu ấn được in trên tựa
báo Phong Hoá.
https://live.staticflickr.com/65535/51836335634_5c42c32cca.jpg
Dấu ấn Tự Lực Văn đoàn và Annam xuất bản cục, Phong
Hóa số 56 (21/7/1933), trang 2
https://live.staticflickr.com/65535/51836717520_00a2089b8e.jpg
Tựa báo Phong Hóa kể từ số 89 (16/3/1934)
Đến Phong Hoá số 87 (2/3/1934), trong mục Cuộc
điểm báo và điểm sách mùa xuân của Nhất-Nhị-Linh (Nhất Linh và Khái
Hưng), hai ông phản đối bìa cuốn sách Tuổi xuân với ngày xuân "dám"
ghi bốn chữ : "Tiên phong văn đoàn", tức là "dám" bắt
chước Tự Lực văn đoàn, nhân thể kể luôn "tội" cuốn Tân quốc
dân :
"Nói đến Tiên phong văn đoàn lại nhớ đến cuốn
Tân quốc dân. Ngoài bìa có đặt một cái dấu ấn na ná như cái dấu của Tự Lực văn
đoàn : cũng chỉ có con chim và mấy ngấn nước. Chỉ khác có một tý là
con chim ở cuốn Tân quốc dân, có lòi thêm cái đuôi. Chẳng trách thiên hạ vẫn
thường nói, bắt chước lòi đuôi" 1 .
Nhờ câu này, ta mới biết : dấu ấn Tự Lực văn
đoàn vẽ con chim và mấy ngấn nước.
Có người "nhìn ra" là chim ó (diều
hâu) tuy hình này không xác định chim gì cả.
Có kẻ tưởng đó là dấu chữ thập có móc (croix
gammée) hay chữ vạn của đảng Hiller, trong số đó có Phòng nhì Pháp, ý này giúp
họ có thêm lý do hạ thấp giá trị Việt Nam Quốc Dân Đảng.
https://live.staticflickr.com/65535/51836717505_bcc2f06eb9.jpg
Dấu ấn Tự Lực Văn Đoàn và Croix gammée Đức quốc xã
Nhưng tệ nhất là mấy lời Tú Mỡ viết về Nhất
Linh trong bài Trong bếp núc của Tự Lực văn đoàn. Bài hồi ký
này được rất nhiều sách in lại, hoặc trích dịch, vì hai lý do :
- Tú Mỡ là một trong những thành viên Tự Lực
văn đoàn từ đầu.
- Tú Mỡ đã từng nhận là rất thân với "anh
Tam", nên những điều Tú Mỡ "nhận định" về "anh Tam"
sau đây, hoàn toàn tin được :
"Bị lôi cuốn vào guồng Việt Nam Quốc Dân Đảng,
anh Tam muốn đóng vai lãnh tụ. Tôi thấy trước đây anh có đọc "Mein
Kamf" của Hít-le và giờ đây anh muốn bắt chước Hít-le từ y phục, cử chỉ đến
đầu óc quốc xã" 2
Ảnh hưởng tai hại của câu này rất rộng lớn, đặc
biệt trong cuốn Đại Việt, indépendance et révolution au Việt Nam,
L'échec de la troisième voie (1938/1955) - Đại Việt, cách mạng và độc
lập ở Việt Nam, Sự thất bại của con đường thứ ba (1938/1955) của
François Guillemot 3 trong
đó, tác giả đã dùng "thông tin" của Phòng nhì Pháp, phối hợp với lời
viết trên đây của Tú Mỡ, để "xác định" ba lần : Nguyễn Tường Tam
là "người sùng bái chủ nghĩa Đức quốc xã" (fervent
admirateur du nazisme) ! (ở các trang 68, 78 và 90) trong quyển sử của
ông.
Về thông tin của Phòng nhì Pháp, François
Guillemot dựa vào bản báo cáo đề ngày 29/1/1949, lưu trữ trong hồ sơ CAOM, GGI
65492 của Haut Commissaire de France en Indochine, Direction de la Police et de
la Sureté fédérales, Secret, Les partis nationalistes vietnamiens (Cao Ủy Pháp
ở Đông Dương, Nha Giám đốc Cảnh sát Công an trung ương, Mật, (hồ sơ về) Những đảng
phái quốc gia Việt Nam). Bản báo cáo này có câu :
"Đảng Đại Việt gồm những phần tử thân VNQDĐ
ngày trước và những thành viên hoạt động nhất là các Ô. Nguyễn Tường Tam, thời
đó sùng bái chủ nghĩa Đức quốc xã, hiện lãnh đạo Việt Nam QDĐ hải ngoại ở Quảng
Đông, Nguyễn Tường Long, người em vừa mới mất ở Quảng Đông, Nguyễn Gia Trí, họa
sĩ..." 4
Những "thông tin" này, của Công an
Pháp viết tháng giêng năm 1949, không cho thấy gì mới cả, trừ sự sai lầm : Nguyễn
Tường Tam thời đó sùng bái chủ nghĩa Đức Quốc xã, thời
đó là thời nào ?
Tuy nhiên, François Guillemot đã dựa vào những
"thông tin" này để đưa ra nhận định sau đây về Nguyễn Tường Tam :
"Là nhà văn nổi tiếng và nhà bỉnh bút có tài,
tuy nhiên nhân vật phức tạp này là người thất bại trong chính trị. Việc Công an
truy lùng và trình bày ông, thời đó, như một người "sùng bài chủ nghĩa Đức
quốc xã", có thể cho chúng ta chìa khóa để hiểu sự thất bại của nhà văn về
mặt ý thức hệ. Dường như, đối với chúng ta, khúc ngoặt theo chủ nghĩa quốc gia
xã hội năm 1940 của ông, sẽ như một vết sẹo trên hành trình chính trị của ông.
Sự tham gia này lần theo thời gian trở thành cơn ác mộng khó xóa. Cái "lỗi
lầm tuổi trẻ" này phát xuất, từ một trí thức không những sành sỏi mà còn
thơ mộng và lý tưởng, sẽ là một gánh nặng" 5
Và trong chú thích số 40, ông còn đặt thêm câu
hỏi : "Sự hòa nhập Đại Việt Dân Chính năm 1945 trong lòng Việt Nam
Quốc Dân Đảng phải chăng có mục đích bí mật để sửa sai những bước đầu tai hại
trong chính trị ?" 6
Như vậy, theo lập luận của François Guillemot,
việc Nguyễn Tường Tam "sùng bái chủ nghĩa Đức quốc xã" đã dẫn đến sự
thất bại chính trị của đảng ông. Việc "sùng bái" này, có lúc được xác
định vào năm 1940, có lúc được coi là "lỗi lầm tuổi trẻ".
Chữ hay được người ta dùng nhất là "thời
ấy" (à l'époque, cette époque). Vậy cái thời ấy là thời
nào, ta cần phải xét lại cho rõ.
Việc mật thám Pháp không đọc Phong Hóa và Ngày
Nay, còn hiểu được, nhưng tại sao sử gia François Guillemot không kiểm chứng lại
? Ông viết một cuốn sách lịch sử công phu, có giá trị về Đại Việt - Quốc Dân Đảng,
mà cho rằng một trong những lãnh tụ của đảng này sùng bái chủ nghĩa Đức
quốc xã, dẫn đến sự thất bại của đảng này, qua "thông tin" lười
biếng của Phòng nhì Pháp và lời viết vu vơ của Tú Mỡ, mà không đọc trực tiếp
Phong Hóa và Ngày Nay để xem thực hư thế nào.
Bởi vì, dù chỉ đọc lướt qua, ta cũng có thể thấy
những tranh hài hước hay những bài viết chống Hitler, có tựa đập vào mắt. Và
"cái thời đó", thời mà phòng nhì Pháp cho rằng Nguyễn Tường
Tam sùng bái Chủ nghĩa Đức quốc xã, là những thời sau đây :
1. Năm 1934, trên Phong Hóa số 104 (29/6/1934),
trang 4, đăng bài : Hit-Le tướng công Y-Ta-li phó hội, của Lê
Ta (Thế Lữ) chế giễu Hitler đi phó hội sang Ý gặp Mussolini, bài văn hài hước
viết theo lối Đông chu liệt quốc và Tam quốc chí.
2. Trên Ngày Nay số 11 (7/5/1935) trang 3,
đăng bức ảnh Trên sân khấu Âu Châu, giễu Tướng Hitler đóng tuồng,
dưới đề : Ảnh chụp khí Hitler đang khoa đao và hò hét như một ông tướng
Tầu.
https://live.staticflickr.com/65535/51835035082_86eb7744f7.jpg
Hitler, Ngày Nay số 11, 7/5/1935, trang 3
3. Ngày Nay số 32 (1/11/1936) có dịch một đoạn
bài viết của Drieu de la Rochelle trong báo Marianne, giới thiệu một
thứ trường dạy cầm đầu (Une école de chefs) trong "nước Đức mới" : Kể
rằng "nước Đức mới" lập ra không biết bao nhiêu cơ quan huấn luyện
thanh niên như : thanh niên đoàn Hitler (jeunesse de Hitler), Tự ý lao động
(Volontaires du travail), Trại tập làm việc... để luyện cho thanh niên có thân
thể cường tráng và có tinh thần kỷ luật.
Đó là bài duy nhất, không công kích Hitler,
Ngày Nay in ra với dụng ý cổ động thanh niên nên rèn luyện thân thể, theo
đúng "10 điều tâm niệm" của Hoàng Đạo, bắt đầu đăng
trên Ngày Nay từ hai tháng trước, từ số 25 (3/9/1936).
4. Ngày Nay số 53 (4/4/1937) có tranh bìa ký Ritg TRAN AG (Nguyễn Gia Trí) chế
giễu Hitler và thực dân : vẽ Hitler đem hoa đến cầu hôn cô Mỵ Nương Đông Dương
của thực dân Pháp.
https://live.staticflickr.com/65535/51836717490_4fb4ebfc8a.jpg
Bià Ngày Nay số 53 (4/4/1937) của Ritg (Nguyễn
Gia Trí)
5. Ngày Nay số 108 (1/5/1938), trong mục Chính
trị và đảng phái, Hoàng Đạo viết bài Chủ nghĩa Phát xít, phân
tích cặn kẽ đường lối chính trị độc tài của Mussolini.
6. Ngày Nay số 109 (8/5/1938) vẫn trong mục Chính
trị và đảng phái, Hoàng Đạo viết bài Chủ nghĩa quốc gia xã hội, phân
tích và kết án không nhân nhượng chủ nghĩa Hitler và chính sách xâm lược của Đức
quốc xã.
Hai bài chính luận này Hoàng Đạo, lý thuyết
gia của Tự Lực Văn Đoàn, viết vào tháng 5/1938, là năm Nguyễn Tường Tam
thành lập đảng Hưng Việt với Hoàng Đạo, Nguyễn Gia Trí và Khái Hưng ; sau đổi
thành Đại Việt Dân Chính.
Chủ trương của đảng này là tiếp tục tư tưởng
Việt Nam Quốc Dân Đảng của Nguyễn Thái Học và theo chủ nghĩa duy dân của Tôn Dật
Tiên, không dính dáng đến chủ nghĩa Quốc gia xã hội của Hitler. Những điều này
sau sẽ đăng công khai trên các báo : Ngày Nay kỷ nguyên mới,
Việt Nam và Chính Nghĩa.
7. Ngày Nay số 154 (25/3/1939), trên trang nhất
có tranh hài hước : Cuộc bảo hộ nước Tiệp Khắc trong trí tưởng tượng của
người Annam, không ký tên, chế giễu việc Hitler xâm nhập Tiệp Khắc.
https://live.staticflickr.com/65535/51835035042_7bcbdb420b.jpg
Ngày Nay số 154 (25/3/1939)
8. Ngày Nay số 167 (24/6/1939), trang 12, in
bài Ông Hitler đã làm những người Anh thân Đức tỉnh ngộ, lược dịch
một bài báo trên Paris Match, nói về tình trạng một số tờ báo Anh như tờ Times
trước thân Đức, bây giờ đã đổi giọng chống Đức và một số chính khách Anh, như
ông Montaga Norman, Giám đốc Quốc gia Ngân hàng hay Hầu tước Lothian, Đại sứ
Anh ở Washington, cùng một số người tai mắt và quý tộc Anh, trước theo Đức, nay
đã "tỉnh ngộ", có người đã phải xin lỗi.
9. Ngày Nay số 201 (2/3/1940) có bài thơ trào
phúng Diêm vương kén tướng của Tú Mỡ, ví Hitler như Diêm
vương, sai hung thần, ác tướng đem quân lên chinh phục cõi trần :
"Đem võ lực ra oai tác ác,
Cử binh đi cướp nước tranh quyền.
Hoàn cầu đang hưởng bình yên.
Bỗng đâu binh lửa dấy lên đùng đùng".
https://live.staticflickr.com/65535/51836717465_09dccdb160.jpg
Bài thơ Diêm vương kén tướng của Tú Mỡ,
Ngày Nay số 201 (2/3/ 1940)
Tú Mỡ cộng tác liên tục với Phong Hóa và Ngày
Nay từ những ngày đầu. Nhưng dường như ông không đọc các bài viết và tranh chống
Hitler trên hai tờ báo này. Ngày 12 tháng 8 năm 1968 ông "nhớ" và viết
rằng Nguyễn Tường Tam sùng bái Hiler ! 7
Nếu quả thật "Nguyễn Tường Tam sùng bái
Hitler" như lời Tú Mỡ, và có ngõ quặt theo Hitler từ năm 1940, theo phòng
nhì Pháp, thì liệu ông Tam có để cho báo Ngày Nay đăng bài thơ Diêm
Vương kén tướng, của Tú Mỡ, tháng 3 năm 1940 ? Bởi vì kỷ luật đảng rất nghiêm
: Hai báo Việt Nam và Chính Nghiã thường bị đảng công khai kiểm duyệt (với dấu ấn)
hàng cột, hàng trang, vì viết không đúng đường lối (của đảng) là thường.
Có lẽ vì quá ngây thơ, thấy Nhất Linh đọc Mein
Kamf, nên Tú Mỡ vội gán cho bạn nhãn hiệu Hitler.
Một sự ngây thơ vô cùng tai hại, bởi vì Tú Mỡ đã từng nói : "Anh
Tam là người đã tạo ra Tú Mỡ vậy" 8 , cho
nên bài hồi ký Trong bếp núc của Tự Lực văn đoàn, có những giai thoại
vui, nhưng cũng có nhiều sai lầm, được người ta tin và trích dẫn, trong đó có
nhà nghiên cứu François Guillemot, đã đưa việc bôi nhọ Nhất Linh vào trong
cuốn sử có giá trị mà ông đã bỏ công nhiều năm nghiên cứu về Đại Việt và Việt
Nam Quốc Dân Đảng.
Sự vu khống Nhất Linh Nguyễn Tường Tam sùng
bái chủ nghĩa Đức quốc xã là một vết nhơ, không những cho Nhất Linh và
Tự Lực văn đoàn mà còn cho cả các phong trào cách mạng dân tộc nữa.
Tháng 9/2020
Thụy Khuê
Nguồn : © 2020 Thụy Khuê (22/01/2022)
-------------
Chú thích :
1. Cuộc
điểm báo và điểm sách mùa xuân, của Nhất-Nhị-Linh (Phong Hóa số 87
(2/3/34).
2. Tú
Mỡ, Trong bếp núc của Tự Lực văn đoàn, Hồi ký của Tú Mỡ, Tạp chí
Văn Học, Hà Nội, số 5-6 năm 1988 và số 1 năm 1989.
3. Nhà
xuất bản Les Indes savantes, Paris, 2012.
4. "Le
Đại Việt était composé d'anciens sympathisants VNQDĐ et ses membres les plus
agissants furent MM. Nguyễn Tường Tam, à l'époque fervent admirateur du nazisme
et actuellement chef du VNQDĐ d'outre-mer à Canton, Nguyễn Tường Long, frère du
précédent et récemment décédé à Canton, Nguyễn Gia Trí, artiste peintre...
" (sđd trang 68).
5. "Ce
personnage complexe, écrivain renommé et chroniqueur de talent, a cependant un
raté dans sa vie politique. La Sureté qui le présentait à cette époque comme
"un fervent admirateur du nazisme", nous donne peut être la clé de
l'échec de l'écrivain sur le plan idéologique. Il nous semble que le virage
national-socialiste qu'il prit en 1940 resta comme une cicatrice sur son
parcours politique. Cet engagement était devenu au fil du temps comme un
mauvais rêve difficile à effacer. Cette "erreur de jeunesse" émanant
pourtant d'un intellectuel averti, mais aussi romantique et idéaliste, pesa sans
doute d'un lourd fardeau" (sđd, trang 90).
6. "La
dissolution du ĐVDC en 1945, au sein du QDĐ a-t-elle pour objet secret, la
correction d'un début en politique plutôt compromettant ?" (sđd,
trang 90).
7. Trong
tập hồi ký Trong bếp núc của Tự Lực văn đoàn, in lại trên Tạp
Chí Văn Học, Hà Nội, số 5-6 năm 1988 và số 1 năm 1989.
8. Cuộc
Phỏng vấn các nhà văn, của Lê Thanh, Nhà xuất bản Đổi Mới, Hà Nội, 1943,
trang 134-144.
No comments:
Post a Comment