ĐỐI XỬ VỚI
VACCINE TÀU - SINOPHARM và SINOVAC
- NHƯ THẾ NÀO?
https://www.facebook.com/t.nguyen.2016/posts/1289510591496255
Việt Nam đã nhập 5 triệu liều vaccine Tàu và
chuẩn bị dư luận cho vaccine này, vậy thì chúng ta đánh giá vaccine Tàu ra sao,
và đề nghị gì cho nhà chức trách? Tôi đề nghị 5 điều: (1) tạm thời chưa công nhận
những ai đã tiêm vaccine Tàu; (2) không dùng vaccine Tàu cho những người có
nguy cơ cao; (3) chỉ tiêm vaccine Sinopharm và Sinovac 1 liều như là bổ trợ cho
các vaccine khác; (4) yêu cầu Sinopharm và Sinovac cung cấp thêm dữ liệu khoa học;
và (5) chủ động tiếp cận những nguồn vaccine mới từ Novavax (Mĩ).
1. Sinopharm và
Sinovac
Tàu có 2 loại vaccine do hai công ti
(Sinopharm và Sinovac Biotech) đang được sử dụng. Vaccine của công ti Sinopharm
có tên là "BBIBP
vaccine" (hay BBIBP-CorV). Vaccine của Sinovac là "CoronaVac".
Tổ chức Y tế Thế giới phê chuẩn cho sử dụng
BBIBP vaccine vào tháng 5/2021 và CoronaVac vào tháng 6/2021. Tính đến cuối
tháng 6/2021, Tàu đã tiêm chủng hơn 1 tỉ liều của 2 vaccine trên trong nước, và
đồng thời cung cấp hàng trăm triệu liều cho hơn 80 quốc gia trên thế giới. Giới
quan sát quốc tế nghĩ rằng Tàu đang dùng vaccine như là một phương tiện ngoại
giao: 'Ngoại giao vaccine' để gây ảnh hưởng.
Cả hai BBIBP và CoronaVac là loại vaccine được
bào chế theo kĩ thuật truyền thống. Theo kĩ thuật này, nhà khoa học lấy các
phân tử (particle) của con virus, sau đó làm cho chúng bất kích hoạt (tức không
thể gây bệnh Covid-19). BBIBP vaccine có nhiều protein bắt chước hệ thống miễn
dịch con người kích thích sản sinh các kháng thể nhằm phát hiện và chống trả sự
tấn công của SARS-Cov-2. Kĩ thuật này được áp dụng trong việc sản xuất các
vaccine chống bệnh Polio, viêm gan A và cả cúm mùa. Đó là nguyên lí đằng sau
BBIBP vaccine.
So sánh mức độ an toàn của vaccine
Sinopharm và Sinovac với vaccinde Phương Tây
2. Hiệu quả của
vaccine Tàu
Đây là vấn đề rất khó đánh giá bởi vì thiếu dữ
liệu. Trong y văn không có báo cáo thử nghiệm lâm sàng giai đoạn III của cả hai
vaccine. Tất cả dữ liệu chỉ là báo cáo cho WHO [1,2], nhưng chưa qua bình duyệt
bởi một hội đồng khoa học. Tôi tóm tắt những dữ liệu đó trong bảng sau đây (xem
hình). Trước khi diễn giải kết quả, tôi đề nghị các bạn chú ý 3 điểm:
Tóm
tắt hiệu quả vaccine Coronavac và BBIBP từ các thử nghiệm lam sàng giai đoạn
III
Chú ý rằng đa số các thử nghiệm lâm sàng giai
đoạn III được thực hiện ở các nước ngoài Tàu. CoronaVac được thử nghiệm ở Thổ
Nhĩ Kì, Nam Dương, Ba Tây. Còn BBIBP của Sinopharm thì được thử nghiệm ở Trung
Đông và ở Tàu (chỉ 2100 người). Thử nghiệm trên nhiều quần thể rất khác nhau
như thế dễ dẫn đến tình trạng mà giới khoa học gọi là 'heterogeneity' (bất đồng
dạng) trong nghiên cứu, hay ví von là gộp trái táo với trái cam, và kết quả rất
khó diễn giải.
Điểm thứ hai cần lưu ý là những thử nghiệm này
được thực hiện trên cỡ mẫu tương đối nhỏ (ngoại trừ BBIBP). Thử nghiệm lâm sàng
về vaccine thường có cỡ mẫu trên 30,000 người để có độ nhạy tốt. Nhưng hầu hết
các thử nghiệm hai vaccine Tàu chỉ dựa trên 1620 người đến 13,000 người. Mà, nếu
chia ra cho từn
Điểm thứ ba là các báo cáo này rất rất ... thô
sơ. Thô sơ đến nổi không xứng đáng là một báo cáo khoa học dù chỉ là trong một
seminar! Chẳng hạn như thông tin cơ bản nhứt là số cỡ mẫu cho mỗi nhóm (nhóm chứng
và nhóm vaccine) cũng không có trong báo cáo. Một thông tin cơ bản rất quan trọng
để tính hiệu quả vaccine là tỉ lệ nhiễm trong mỗi nhóm không hề được báo cáo. Họ
ta chỉ đưa ra con số (ví dụ) như hiệu quả vaccine là 84%, mà không cho biết nó
đến từ đâu!
Với những lưu ý trên, các dữ liệu từ 2 vaccine
này có thể hiểu như thế nào? Đối với CoronaVac, hiệu quả vaccine rất khác nhau
giữa các quần thể, và nó dao động từ 51% đến 84%. Thử nghiệm ở Ba Tây trên gần
13000 bệnh nhân cho thấy vaccine chỉ có hiệu quả 51%. Xin nhắc lại rằng WHO chỉ
chấp nhận vaccine với hiệu quả trên 50%, và vaccine này có con số may mắn 51%!
Tuy nhiên, khi thử nghiệm ở Thổ Nhĩ Kì (cũng gần
13000 bệnh nhân) thì hiệu quả lên đến 84%. Riêng ở Nam Dương, thử nghiệm trên
1620 người thì hiệu của CoronaVac chỉ 65%, và khoảng tin cậy 95% dao động trong
khoảng 20 đến 85%. Tôi không hiểu sao có sự mất cân đối trong khoảng tin cậy
95%. Rất có thể tác giả đã phân tích sai?
Đối với BBIBP của Sinopharm thì số liệu càng
khó diễn giải vì tác giả gộp chung thử nghiệm từ 5 quốc gia thành một con số.
Theo con số này thì hiệu quả của BBIBP là 78%, nhưng dao động từ 65 đến 86%
(khoảng tin cậy này nhứt quán với dữ liệu).
Cả hai vaccine có vẻ giảm nguy cơ nhập viện đến
100%! Chẳng hạn như kết quả thử nghiệm ở Thổ Nhĩ Kì cho thấy CoronaVac có thể
giảm nguy cơ nhập viện 100%. Điều đáng chú ý (hay nghi ngờ) là họ báo cáo khoảng
tin cậy 95% dao động từ 20% đến 100%). Điều này có nghĩa là dữ liệu thiếu tính
nhứt quán, và con số đã bị sai lệch khá nhiều. Tóm lại, con số về hiệu quả ngừa
nhập viện là chưa thể tin được, hay đúng hơn là chưa đánh giá được.
‘Trải nghiệm’ thực tế của vaccine
Sinopharm và Skinovac
3. An toàn của
vaccine Sinopharm
Dữ liệu về sự an toàn của vaccine Tàu cũng rất
hiếm, và khó đánh giá. Theo một báo cáo đánh giá của nhóm SAGE (thuộc Tổ chức Y
tế Thế giới), sau 1.1 triệu liều BBIBP cho người 60 tuổi trở lên, chỉ có 79 ca
có biến chứng nặng. Trong số này, có 45 ca được xem là có liên quan đến
vaccine. Những biến chứng phổ biến là chóng mặt (23 ca), nhức đầu (9), mệt mỏi
(9), nôn mửa (7), sốt (6), dị ứng trên da (6).
Tuy nhiên, theo một báo cáo trình bày trước một
hội đồng vaccine của WHO [2], sau 35.8 triệu liều CoronaVac ở Tàu, chỉ có 49 ca
báo cáo có biến chứng nặng. Những biến chứng này bao gồm sốc phản vệ, hội chứng
Henoch-Schonlein, xuất huyết não, huỷ vỏ myelin, v.v.
Vẫn theo báo cáo trên, trong số khoảng 17 triệu
liều CoronaVac ở Ba Tây (Brazil), có 162 báo cáo biến chứng nặng, kể cả tử
vong. Tuy nhiên, biến chứng nặng ở đây là sốt, khó thở, nhức đầu. Cũng có báo
cáo một số ca tử vong, nhưng không thấy trình bày con số.
Nhìn chung, con số về biến chứng sau tiêm chủng
vaccine của Tàu rất thấp. Thấp đến độ ngạc nhiên. Chẳng hạn như ở Úc, cứ mỗi
10,000 liều thì có chừng 58 báo cáo phản ứng phụ. Nếu với 35,8 triệu liều,
chúng ta kì vọng khoảng 129,000 ca phản ứng phụ. Thế nhưng số liệu của Tàu chỉ
... 49 ca, và tất cả 49 ca đều có thể xem là 'nhẹ' (dù họ báo là 'nặng').
Tóm lại, dữ liệu về hiệu quả của hai loại
vaccine Tàu (Sinopharm và Sinovac) còn rất hạn chế, nên rất khó có thể đánh giá
đúng. Tuy nhiên, những dữ liệu này cho thấy hiệu quả của hai vaccine dao động rất
lớn, từ 51% đến 84%, tuỳ vào quần thể thử nghiệm. Về mức độ an toàn thì số liệu
báo cáo cho thấy nguy cơ phản ứng phụ rất thấp, chỉ bằng 3-4 phần 10,000 so với
các vaccine như AstraZeneca và Pfizer. Mức độ thấp một cách bất thường về phản ứng
phụ đó cùng những bất cập trong dữ liệu về hiệu quả làm cho nhiều người không
dám đặt niềm tin vào vaccine của Tàu.
4. Kinh nghiệm ở
Chile, Mông Cổ và Seychelles
Cả hai vaccine do Tàu sản xuất đã được sử dụng
nhiều nơi trên thế giới (hơn 90 quốc gia), chủ yếu là ở những nước có quan hệ
ngoại giao và kinh tế với họ. Nhưng ngay tại những nước này, kinh nghiệm của họ
về vaccine có lẽ không được khả quan.
Những nước dùng vaccine của Tàu trong nỗ lực đạt
miễn dịch cộng đồng bao gồm Mông Cổ, Bahrain, Chile, và quốc đảo Seychelles.
Cho đến nay, khoảng 50-70% dân số ở các nước này đã được tiêm chủng 2 liều
CoronaVac hay BBIBP.
Khi bắt đầu chiến dịch tiêm chủng vaccine, cả
ba nước này hứa rằng cuộc sống bình thường sẽ được phục hồi, thế nhưng trong thực
tế thì họ đang phải đối đầu với làn sóng Covid-19 mới. Hiện nay, 4 nước này
đang đứng đầu danh sách quốc gia với số ca nhiễm nhiều nhứt thế giới.
Nam Dương cũng là nước dùng vaccine Tàu như là
nguồn chánh. Cho đến nay, Nam Dương cũng đang trải qua một đợt bùng phát mạnh.
Hơn 350 bác sĩ và nhân viên y tế đã bị nhiễm dù đã được tiêm đủ 2 liều vaccine;
trong đó 61 người đã qua đời (kể cả 10 người dùng vaccine Tàu).
Gần Việt Nam hơn là Thái Lan cũng là nước lệ thuộc
vào vaccine Tàu và cũng đang trải qua một đợt bùng phát mới. Tôi hỏi một anh bạn
thân, là giáo sư y khoa ở Thái Lan, anh ấy viết "No choice Tuan. All of
Thai doctors, nurses were vaccinated with SNV" (Không có lựa chọn. Tất cả
bác sĩ, y tá Thái Lan đều được chích vaccine của Sinopharm)
Hiện nay, số ca nhiễm mỗi ngày ở Thái Lan là
17,000 người. Cũng như Nam Dương, hàng trăm bác sĩ và nhân viên y tế Thái Lan bị
nhiễm dù đã tiêm đủ 2 liều vaccine Tàu. Thái Lan thay đổi qui định tiêm vaccine
bằng cách cho phép trộn 2 liều vaccine khác nhau: một với AstraZeneca và một với
CoronaVac.
Nếu
vaccin Tàu thật sự tốt, thì sự bùng phát như thế không thể xảy ra. Chẳng hạn như ở Mĩ, nơi mà ~45% dân số đã được tiêm vaccine Pfizer và
Moderna, số ca nhiễm đã giảm đến 94% trong vòng 6 tháng. Do Thái là nước có tỉ
lệ tiêm chủng bằng Seychelles (nhưng dùng vaccine Pfizer) và số ca hiện nay là
khoảng 4.9 trên 1 triệu dân số, so với 716 trên 1 triệu ở Seychelles.
Hình cô Lệ sáng nay
tại Củ Chi/MTTQ Củ Chi gửi
5. Việt Nam phải
làm gì?
Tin mới nhứt là một tập đoàn tư nhân đã được Bộ
Y tế cho nhập về 5 triệu liều vaccine Sinopharm. Trong thực tế, có lẽ Việt Nam
không có nhiều lựa chọn vì nguồn vaccine còn hạn chế. Bộ Y tế đã cho phép nhập
vaccine Tàu gởi một tín hiệu rằng Bộ Y tế biết vaccine của Tàu là an toàn và có
hiệu quả?
Nhưng như tôi điểm qua dữ liệu ở trên, hiệu quả
và an toàn của hai vaccine Tàu còn nhiều bất định. Ngoài ra, kinh nghiệm thực tế
ở những nước dùng nhiều vaccine của Tàu đáng để chúng ta phải suy nghĩ một cách
tiếp cận. Tôi đề nghị 5 điểm như sau:
Thứ nhứt, tạm thời chưa công nhận
những ai đã tiêm vaccine Tàu là đã được tiêm chủng. Người dân có thể có lựa
chọn tiêm CoronaVac hay BBIBP, nhưng vì sự bất định về hiệu quả, nên khó có thể
xem đó là đã được tiêm chủng. Trong thực tế, Âu châu và vài nơi không công nhận
những người đã tiêm vaccine Tàu là có 'giấy thông hành miễn dịch', và họ không
được vào Âu châu trong tương lai. Việt Nam cũng nên có một chánh sách như thế để
bảo đảm cộng đồng về lâu dài.
Thứ hai, không dùng vaccine
Tàu cho những người có nguy cơ cao. Bởi vì các thử nghiệm lâm sàng của
CoronaVac là trên người khoẻ mạnh, như nhân viên y tế, nên dữ liệu khoa học về
hiệu quả của hai vaccine này ở những người có bệnh nền vẫn còn rất thiếu. Ngay
cả vaccine CoronaVac, hiệu quả ở người trên 60 tuổi chỉ 51%, tức rất thấp. Do
đó, tôi nghĩ không nên dùng vaccine này cho những người có nguy cơ cao.
Thứ ba, chỉ tiêm vaccine Sinopharm và Sinovac 1 liều
như là bổ trợ cho các vaccine khác như AstraZeneca, Pfizer và Moderna. Điều này có nghĩa là đối với những người chưa tiêm vaccine, họ có thể
dùng 1 liều CoronaVac hay BBIBP, nhưng sau đó là 1 liều của một trong ba
vaccine phương Tây. Cách làm này bảo đảm nếu CoronaVac hay BBIBP không có hiệu
quả thì vẫn có được sự bảo vệ của các vaccine đã 'chứng minh' là có hiệu quả.
Thứ tư, yêu cầu Sinopharm và Sinovac cung cấp thêm
dữ liệu khoa học về hiệu quả và an toàn vaccine. Tôi nghĩ Nhà nước phải có trách nhiệm với dân khi triển khai một loại
vaccine mà có nhiều yếu tố khoa học bất định. Nhà nước phải nói cho người dân
biết sự thật về hiệu quả và an toàn của vaccine Tàu. Nhưng Nhà nước không thể
biết hiệu quả và an toàn của vaccine, nên họ có quyền yêu Sinopharm và Sinovac
cung cấp thêm dữ liệu, và điều này rất bình thường trước khi chấp nhận một
vaccine hay thuốc. Những dữ liệu cần thiết là thông tin về thử nghiệm lâm sàng
(như thử nghiệm ai, ở đâu, bao lâu, chỉ tiêu lâm sàng là gì, phân tích ra sao,
ai là người giám sát phân tích dữ liệu, v.v.)
Và, quan trọng hơn hết, chúng ta cần chủ động tiếp
cận những nguồn vaccine mới có triển vọng cao. Và, ngay từ bây giờ, tôi đề nghị Việt Nam nên thương lượng với Novavax
(Mĩ) để thay thế nguồn vaccine từ Tàu. Theo số liệu công bố trên tập san y khoa
New England Journal of Medicine, vaccine loại protein của Novavax có hiệu quả
90% chống Covid-19 [4]. Nếu được thì đây là nguồn vaccine mới rất có ích cho Việt
Nam để đạt miễn dịch cộng đồng.
Dĩ nhiên, những đề nghị trên đây chỉ là ... đề
nghị. Tuy nhiên, tôi vẫn hi vọng các giới chức y tế và lãnh đạo HCM cân nhắc cẩn
thận khi dùng vaccine Sinopharm và Sinovac, và 5 đề nghị trên phản ảnh sự cân
nhắc đó.
*
Chú thích :
[1] Evidence
Assessment: Sinopharm/BBIBP COVID-19vaccine
[2] Evidence
Assessment: Sinovac/CoronaVac COVID-19 vaccine
[3] Effectiveness
of an Inactivated SARS-CoV-2 Vaccine in Chile
[4] Safety
and Efficacy of NVX-CoV2373 Covid-19 Vaccine
Bản dễ đọc hơn: https://nguyenvantuan.info/.../vaccine-tau-sinopharm-va...
No comments:
Post a Comment