Bất mãn chính trị gia tăng
trong đại dịch
Người dịch: Nguyễn Trung Thực
04/08/2021
https://baotiengdan.com/2021/08/04/bat-man-chinh-tri-gia-tang-trong-dai-dich/
Bài của các phóng
viên từ Bogota [Colombia], Durban [Nam Phi], Sao Paulo [Brazil] và Singapore
Lời người
dịch: Vì sự an nguy của chính bản
thân và gia đình, người dân khắp nơi đang xem chính quyền nước mình xử lý khủng
hoảng Covid-19 ra sao, để có phản ứng phù hợp. Thủ tướng bị sa thải, quốc hội bị
đình chỉ vì xử lý đại dịch quá kém, đó là điều đã xảy ra tại Tunisia ngày 25/7/2021. Chính khách Đài Loan trong các trận đại dịch cũng lên và xuống
theo mức độ bất mãn của quần chúng. Nói chung, đứng sau Covid-19 là tên của một
lãnh tụ nào đó, dập dịch giỏi thì lên, dập dịch tồi thì mất ghế.
Hàng loạt những bất cập trong xử lý đại dịch tại Việt
Nam đã diễn ra trước mắt dân. Ai cũng nghe từ chính quyền, từ thủ tướng, từ phó
thủ tướng, từ chủ tịch UBND, từ báo chí… những lời hô hào và các chủ trương
như: “kiên quyết, kiên trì thực hiện mục tiêu kép”, “ba tại chỗ”, “xét nghiệm
toàn thành phố tìm F0”, phun khử khuẩn toàn thành, “đi từng nhà” tiêm vaccine,
“ai ở đâu ở đó”…
Nhưng rồi, ai cũng hiểu: Đầu tháng 7, thủ tướng Việt
Nam kêu gọi kiên trì mục tiêu kép, đến cuối tháng 7, chủ tịch nước lại nói
“bảo vệ tính mạng của người dân là mục tiêu trước hết, trên hết”; doanh nghiệp
thì than trời vì “ba tại chỗ” quá tốn kém và có thể thành ổ dịch; xét nghiệm 9
triệu dân quá tốn kém, giấy thông hành âm tính làm rồi bỏ vì người âm tính có
thể nhiễm ngay sau đó; phun khử khuẩn cả tháng mới thấy vừa tốn, vừa không hiệu
quả nên ngưng; “đi từng nhà” tiêm ngừa là nói cho sướng miệng, làm sao nhanh và
hiệu quả bằng dân tự đến điểm tiêm; và “ai ở đâu ở đó” mâu thuẫn với lời khuyến
khích hồi hương, và phản ứng trái chiều tại nhiều địa phương, nơi cho về, nơi
đóng. Dường như do quen dùng ngân sách nhà nước mà ít chịu trách nhiệm, nên
quan chức thường đưa chính sách nhưng ít tính đến chi phí, dù đó là chi phí tiền
bạc, chi phí thời gian, hay chi phí cơ hội.
Ở những nước pháp trị, có báo chí tự do và
tòa án độc lập, thì việc chủ quan chậm mua vaccine khiến dân hoang mang,
và việc để hàng chục ngàn người, kể cả trẻ sơ sinh, tự vượt cả ngàn cây số đi về
nhà, đội nắng mưa, đi xuyên đêm, vạ vật ngủ đầu đường xó chợ, về đến nơi vẫn
chưa biết đi đâu, nội chuyện đó thôi cũng đã đủ để búa rìu dư luận giáng xuống,
và một thủ tướng với lòng tự trọng cao có thể nghĩ đến việc từ chức.
Dĩ nhiên, dịch bệnh quy mô này chưa có tiền lệ, nên
người dân sẵn lòng thông cảm với chính quyền bối rối. Và việc chính quyền thành
Hồ xin đồng bào lượng thứ cũng cho thấy ít nhiều thiện chí. Nhưng, xin lượng
thứ thôi thì chưa đủ, sức chịu đựng và lòng bao dung của dân cũng có hạn.
Nếu người dân cứ phải chứng kiến người có quyền, có
thế, người có tiền, người ở gần trung ương cứ ung dung được ưu tiên tiêm
vaccine tốt và được trị bệnh khi cần, trong khi họ và gia đình thì lại không thể
đi lại, không thể kiếm ra tiền, không có trợ cấp đúng mức và đúng lúc, không có
vaccine, không có thuốc, không có ăn, thì đó là lúc lòng bao dung sẽ cạn kiệt
và phẫn uất bùng nổ.
Bài dưới đây nói đến tác động của đại dịch Covid-19,
sự phẫn nộ và phản ứng của người dân nhiều nước, nhất là tại các nước có thu nhập
trung bình, nơi bất mãn thường ở mức cao nhất, cụ thể là bảy nước: Thái Lan,
Cuba, Nam Phi, Colombia, Belarus, Brazil và Malaysia. Để bạn đọc dễ theo
dõi, chúng tôi xin ghi thêm các tiêu đề trong ngoặc vuông.
***
https://baotiengdan.com/wp-content/uploads/2021/08/1-8.jpg
[Ở THÁI LAN]
Nhiều xác chết giả nằm la liệt giữa thủ đô
Bangkok. Các tử thi giả này – làm bằng túi vải trắng bọc rơm, vẩy thêm sơn đỏ –
là biểu tượng cho nạn nhân Covid-19 tử vong tại Thái Lan. “Họ chết vì chính quyền
này thất bại!” Người biểu tình hô to như thế qua loa phóng thanh. Để nhấn mạnh
hơn, người biểu tình đặt các “xác chết” này trên tấm chân dung khổng lồ của thủ
tướng, rồi châm lửa đốt cháy cả xác lẫn thủ tướng.
Ở nhiều nước trên thế giới, từ Brazil đến
Belarus, đại dịch đang gây ra bất ổn. Người dân phẫn nộ vì những khó khăn kinh
tế họ phải đối diện. Họ chứng kiến người giàu và người quen biết lớn được lên
hàng đầu chích vaccine, được chữa trị y tế và được hưởng trợ giúp từ chính phủ.
Họ phẫn nộ vì lãnh đạo nước họ đã không làm tốt hơn nữa việc khống chế dịch
Covid-19. Cùng lúc, thống khổ của người dân khiến họ đoàn kết và sự đoàn kết ấy
càng thổi bùng sự phẫn nộ đã âm ỉ từ lâu, trước cả khi thiên hạ nghe nói về
Covid-19.
Các cuộc biểu tình ở Thái Lan bùng ra vào ngày
18/7/2021 khi chủng Delta đang lây nhiễm tràn lan, đưa Thái Lan vào đợt dịch
Covid-19 tệ hại nhất từ trước đến nay. Bệnh viện thì tràn ngập bệnh nhân. Dân số
thì chỉ có 5% được chích vaccine đầy đủ. Chính phủ Thái hy vọng sẽ phục hồi
kinh tế nhanh sau khi GDP giảm mất 6,1% năm 2020, nhưng mục tiêu tăng trưởng
này giờ khó thành. Ngân hàng Thái Lan mới giảm mức tăng trưởng dự kiến cho 2021
từ 3% xuống chỉ còn 1,8%.
Nhiều người dân Thái uất ức, chửi mắng chính
quyền đã không có đủ vaccine sớm hơn, hoặc đã mở cửa đón du khách nước ngoài
quá sớm, góp phần đưa đến đợt dịch hiện nay. Một số người khác thì chỉ trích
chính phủ đã lệ thuộc quá nhiều vào vaccine của Trung Quốc thay vì của Pfizer
hay Moderna, là các loại vaccine họ tin sẽ giúp bảo vệ tốt hơn.
***
[TOÀN CẦU: BẤT ỔN
NHẤT, KỂ TỪ NĂM 2008]
Ở mức độ toàn cầu, bạn có thể nghĩ rằng
Covid-19 sẽ khiến bất ổn chính trị khó xảy ra. Trước đại dịch, những phong trào
biểu tình lớn trên thế giới đang gia tăng mạnh mẽ, tăng đến 2,5 lần từ năm 2011
đến 2019, theo thông tin của Viện Nghiên cứu Kinh tế và Hoà bình (Institute for
Economics and Peace – IEP), một trung tâm nghiên cứu tại Sydney. Tuy nhiên, những
đám đông chật cứng người giận dữ, ai nấy hô vang khẩu hiệu và vô tình phun giọt
bắn nước bọt vào nhau, làm virus rất dễ lây lan. Dĩ nhiên, trong những tuần đầu
của đại dịch, số lượng biểu tình trên thế giới sụt giảm ở nhiều nơi như Ấn Độ,
Pakistan, Chile, Iraq và Nicaragua.
Nhưng sự im ắng không kéo dài lâu. Bất mãn lại
một lần nữa bùng ra ở các nước, bao gồm Colombia, Nam Phi và Miến Điện, ngay cả
khi virus đang tiếp tục lây lan ở mức nặng nề nhất. Ở Tunisia tuần này, giữa những
cuộc biểu tình rầm rộ và bạo lực nổ ra vì chính phủ xử lý đại dịch quá
kém, tổng thống nước này đã sa thải thủ tướng và đình chỉ quốc hội.
Viện nghiên cứu IEP thấy rằng trong năm 2020,
các cuộc bất ổn dân sự gia tăng đến 10%. Họ đếm được 5.000 trường hợp bạo động
liên quan đến đại dịch tại 158 quốc gia. Biểu tình bạo động nổ ra thường xuyên
hơn bất kỳ thời kỳ nào, kể từ năm 2008. Những cuộc biểu tình ôn hoà cũng gia
tăng, theo thống kê của Dự án Dữ liệu Khu vực và Vụ Xung đột Vũ trang (Armed
Conflict Location & Event Data Project – ACLED), một tổ chức phi chính phủ.
Trong một năm tính đến ngày 1/3/2021, ACLED ghi nhận có 51.549 cuộc biểu tình
hoặc bạo loạn. Chỉ tính các nước được khảo sát trong cả hai năm, họ cũng ghi nhận
một mức gia tăng lớn.
Về vấn đề dịch bệnh gây bất ổn, đại dịch lần
này có vẻ đang đi theo lộ trình quen thuộc, như các vụ dịch bệnh truyền nhiễm
trước đây. Trong một nghiên cứu phổ biến năm ngoái, Tahsin Saadi Sedik và Rui
Xu của Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) đã phân tích dữ liệu của 133 nước từ năm 2001
đến 2018 và thấy rằng bất ổn xã hội thuờng gia tăng ở thời điểm tháng thứ 12 hoặc
14 sau khi đại dịch bắt đầu, như đã xảy ra sau đại dịch Zika, đặt theo tên một
loại virus lan theo muỗi, và bất ổn xã hội sẽ lên đỉnh điểm sau 24 tháng tính từ
khi đại dịch bắt đầu. Đại dịch Covid-19 tất nhiên nghiêm trọng hơn và kéo dài
lâu hơn những dịch bệnh khác, ở hầu như mọi quốc gia. Và tất nhiên, những đổ vỡ
nó gây ra cũng sẽ nặng nề hơn hẳn.
[Ở CUBA]
Một nguyên nhân trực tiếp gây ra những cuộc biểu
tình, như dữ liệu của IMF cho thấy, chính là khó khăn kinh tế. Một ví dụ rõ
ràng là trường hợp Cuba, nơi có một hệ thống rộng lớn công an chìm và người chỉ
điểm sẵn sàng phát hiện và đè bẹp những người bất đồng, trước cả khi họ có thể
gây chuyện. Tuy vậy, vào ngày 11/7/2021, hàng ngàn người đã xuống
đường tại hơn 50 thành phố và thị trấn, bất chấp chế độ nổi giận, họ hô vang “tự
do!”, và lật nhào vài xe cảnh sát. Có lẽ đó là cuộc biểu lộ cảm xúc phẫn nộ chống
chính quyền lớn nhất tại Cuba trong 60 năm qua.
Người dân Cuba phẫn nộ vì cửa hàng trống trơn,
họ không có gì để ăn tối, điện thì cứ chập chờn, và họ lại không được phép bỏ
phiếu loại những kẻ đang cầm quyền. Covid-19 đã khoét sâu thêm nỗi khổ kinh
niên, khi làm tan hoang kinh tế Cuba. Du khách, nguồn ngoại tệ mạnh chủ yếu của
nước này, đã ngưng, không tới nữa. GDP giảm mất 10,9% trong năm 2020, và còn sụt
giảm nữa trong năm nay.
Không còn gì để mất,
ngoài áo cơm
Việc đóng cửa biên giới Cuba để chặn virus
cũng đã cắt đứt mối liên kết với thế giới tư bản bên ngoài, vốn là nguồn tài
nguyên giúp cuộc sống người dân Cuba dễ thở hơn. Mọi thứ, từ cục xà bông đến cà
phê, thường được thân nhân sống ở nước ngoài gửi về, hoặc do những tay cò hàng
đi đến các nơi như Panama, Mexico, Nga hoặc Miami mua rồi bán lại cho họ ở chợ
đen. Việc cắt đứt chuỗi cung ứng này đã khiến lạm phát gia tăng, người mua xếp
hàng dài hơn, và nhắc người dân Cuba nhớ chính quyền nước họ yếu kém đến đâu
trong việc chăm lo cho những nhu cầu cơ bản nhất của dân.
Ngành du lịch sụp đổ kéo theo hậu quả dây chuyền
trong hệ thống y tế. Khi không có tiền đô la từ du khách, vốn hậu hĩnh và có
khi hợm hĩnh chi cho khách sạn và những buổi tiệc rượu, chính quyền xứ này đã
phải vật vã với việc tìm mua nguyên liệu cần thiết để bào chế thuốc. Thuốc giảm
đau, thuốc kháng sinh, insulin, thuốc hen suyễn và các thuốc thử chẩn đoán trở
nên khan hiếm, khiến cả những người mắc bệnh dễ chữa cũng phải khốn khổ vì thiếu
thuốc. Cũng nên biết rằng, trước đây chăm sóc y tế tốt vẫn được xem là một trụ
cột của cách mạng Cuba, như lời một bác sĩ Cuba chia sẻ: “Rất nhiều người Cuba
từng chấp nhận rằng dù khó có được một kỳ nghỉ hạng sang, nhưng ít nhất chúng
tôi chắc chắn được chăm sóc sức khoẻ tốt.”
[DỊCH GIÀU, DỊCH
NGHÈO]
Những bất ổn do đại dịch tác động tấn công cả
nước nghèo lẫn nước giàu, nhưng những nước có thu nhập trung bình là nơi dễ bị
tổn thương nhất, trước dịch bệnh và những tác động xã hội của nó. Các nước giàu
được bảo vệ bởi vaccine – dù một số công dân nước họ ngại chính ngừa. Trong khi
ở những nước nghèo nhất thế giới, virus corona cũng chỉ là một trong những gánh
nặng khác, chính quyền các nước này cũng không đủ mạnh để thực thi phong toả,
và dân số trẻ của họ cũng có khả năng phòng vệ tốt hơn để chống lại Covid-19.
https://baotiengdan.com/wp-content/uploads/2021/08/1-2.png
A world divided . The
Economist
Biểu
đồ vaccine – Thế giới chia mảng: Số liều vaccine Covid-19 được chích,
phần trăm người từ 12 tuổi trở lên, năm 2021. Các nước phân loại theo mức thu
nhập (High: cao; Upper-middle: trung cao; Lower-middle: trung thấp; Low: thấp)
Ở các nước có thu nhập trung bình, ngược lại,
việc tiêm chủng diễn ra vá víu và cũng thường có phong toả (xem biểu đồ dưới).
Các nước đó cũng có nhiều người lớn tuổi hơn, hoặc nhiều người béo phì hơn, nên
dễ nhiễm virus hơn. Thêm vào đó, người dân ở các nước có thu nhập trung bình đặt
kỳ vọng cao hơn vào chính phủ của họ.
https://baotiengdan.com/wp-content/uploads/2021/08/1-3.png
Strictly come lockdown . The
Economist
Biểu
đồ phong toả nghiêm ngặt: Chỉ số nghiêm ngặt trong cách ly, 100 = nghiêm ngặt
nhất. Phân loại các nước theo thu nhập, dân
số tính bình quân. (High: cao; Upper-middle: trung cao; Lower-middle: trung thấp;
Low: thấp)
Nhưng rất nhiều khi, những kỳ vọng cao này đã
trở thành thất vọng, như trường hợp của Nam Phi sau đây.
[TẠI NAM PHI]
Đầu tháng 7/2021, những cuộc biểu tình được
kích hoạt bởi những người ủng hộ cựu tổng thống Jacob Zuma, lúc đó đang bị giam
giữ đúng theo luật, nhằm kêu gọi trả tự do cho ông. Nhưng một trong những lý do
khiến biểu tình sau đó biến thành bạo loạn, hôi của, đốt cháy cửa hàng và trụ sở
doanh nghiêp, đó là có quá nhiều người Nam Phi lâm cảnh nghèo khó, thất nghiệp
và phẫn nộ vì chính quyền tham nhũng mục nát đã khiến họ phải sống mãi trong cảnh
túng quẫn như thế.
Covid-19 đã phơi bày tất cả những mặt trái đó
ra ngoài. Phong toả đã diễn ra với mức độ khắt khe quá đáng, và nhiều người Nam
Phi thấy quy định phong toả thực sự gây phiền phức khó chịu. Một khẩu hiệu viết
bằng sơn xịt trên một cửa hiệu bị hôi của tại Edendale, tỉnh KwaZulu-Natal, tỉnh
bị bạo loạn nặng nhất trong chín tỉnh ở Nam Phi, ghi dòng chữ “Tầng 4 địa ngục”
– nhắc tới mức báo động dịch bệnh nghiêm trọng thứ nhì, và nhân đó chính quyền
cho áp dụng “biện pháp phòng ngừa cực độ”.
Lệnh cấm mua dép hở ngón đã gây rối loạn một
thời gian ngắn, trước khi bị rút lại. Lệnh cấm rượu định kỳ cũng khiến đông đảo
người dân cho là bất công. Người giàu có cả hầm rượu thì vẫn tiếp tục nhâm nhi
đằng sau những căn nhà kín cổng cao tường, còn người nghèo thì bị cướp mất một
nhiềm vui, họ còn bị công an quấy nhiễu nếu mua liều. Chẳng lạ gì trong các cuộc
bạo loạn, tiệm bán rượu là một trong những nơi bị hôi của đầu tiên.
Khi Covid-19 xảy ra, “mọi thứ đều dừng lại;
cơ sở làm ăn của tôi không thể hoạt động được” anh Patrick Dlamini, thợ sửa
xe hơi, cho biết rằng, vì có giới nghiêm liên quan Covid nên ít người lái xe
hơn, anh cũng thu lượm ve chai để tái chế, nhưng do lệnh cấm rượu nên ít người
uống rượu hơn. Anh lo ngại “Không kiếm ra tiền”. Các vụ hôi của, anh nhận xét,
là do “ông Zuma [cựu tổng thống] kết hợp với con Cô-vi gây ra”.
Căng thẳng tại Nam Phi trở nên trầm trọng hơn cũng vì bất bình
đẳng. Đại dịch phơi bày rõ
ràng hố ngăn cách giữa người có của và người trắng tay. Hơn nữa, phân tích của
IMF cho thấy khi đại dịch gây nên khó khăn kinh tế thì gánh nặng nhất hầu hết
đè lên đầu người nghèo. Vào lúc đáng lẽ mọi người cùng chịu chung cảnh khó, thì
thật ray rứt khi người bình thường thấy những người có đặc quyền vừa thoát khỏi
khó khăn, vừa được nhiều ưu đãi. Tình cảnh đó khiến những con người phẫn nộ phải
xuống đường.
[Ở COLOMBIA]
Tình hình ở Colombia còn cho thấy cảm giác bị
đối xử bất công có thể lấn áp mọi nỗ lực cứu trợ của chính phủ. Là một trong những
nước có mức bất công lớn nhất thế giới, xứ sở này cũng trải qua những đợt phong
toả lâu nhất, so với hầu hết các nước khác. Tình trạng tại đây có thể kể qua
vài con số: GDP năm 2020 rớt 6,8%; có đến 2,8 triệu người lâm cảnh túng quẫn; cả
một thập niên có nhiều tiến bộ trong việc xoá đói giảm nghèo xem như mất trắng;
nỗi đau lại không được chia đều: số thất nghiệp trong giới trẻ từ tháng 5/2020
đến tháng 7/2020 tăng 12% so với cùng kỳ năm trước, lên tới mức 30%, trong khi
tổng số thất nghiệp của năm 2019 chỉ là 20%.
Xin lượng thứ:
chưa đủ
Chính quyền Colombia muốn cải thiện tình hình.
Họ lập ra một quỹ gọi là Ingreso Solidario (Thu nhập Đoàn kết) để giúp người
nghèo sống được trong thời gian phong toả, nhưng nhiều gia đình vẫn không đủ tiền
sống qua ngày. Vào tháng 4/2021, nhà nước đưa ra cải cách thuế khoá, nhằm tái
phân bổ tiền bạc cho những người nghèo nhất trong dân Colombia, một phần bằng
cách huỷ bỏ các khoản miễn thuế VAT cho người giàu, và mở rộng thêm mạng lưới
đánh thuế thu nhập.
Nhưng người dân Colombia, đang vất vả chống chọi
với đại dịch, lại cho rằng cải cách thuế như vậy càng làm họ bị đánh thuế nhiều
hơn. Được ban hành vào đầu tháng 4/2021, vào lúc bệnh dịch đang lên cao và hầu
hết các thành phố đều tái phong toả, luật thuế mới kia đã khiến người dân xuống
đường biểu tình, đặc biệt là giới trẻ thất nghiệp. Trong một số ngày vào tháng
5/2021, người biểu tình đã bám trụ ở các chiến luỹ tự phát, tấn công các trạm cảnh
sát và phá cửa hôi của các doanh nghệp ở Cali, thành phố lớn thứ ba của
Colombia.
Một khi biểu tình diễn ra, lại có nhiều cuộc
biểu tình theo sau. Một lần nữa, đời sống khó khăn là yếu tố thúc đẩy. Một bài
nghiên cứu phổ biến vào tháng 5/2021 – của các tác giả Metodij Hadzi-Vaskov,
Samuel Pienknagura và Luca Antonio Ricci, làm việc cho IMF – đã phân tích chỉ số
biến động xã hội trong 130 quốc gia và kết luận rằng: 18 tháng sau đợt bất ổn,
kinh tế sẽ suy giảm 0,2%, và ảnh hưởng đó ở các nền kinh tế đang phát triển diễn
ra nhanh gấp hai lần so với các nền kinh tế tiên tiến. Thêm vào đó, bản thân việc
biểu tình có thể tạo cho người tham dự cảm giác đoàn kết, như đã diễn ra ở
Belarus.
[Ở BELARUS]
Ở Belarus, đại dịch Covid-19 đã thúc đẩy người
dân đứng lên đặt vấn đề với chế độ. Và họ đã nếm trải được kinh nghiệm phản
kháng. Đốm lửa châm ngòi đã đến vào mùa xuân 2020, khi Alexander Lukashenko,
lãnh tụ độc tài của xứ này, bác bỏ Covid-19, xem nó như “cơn lên đồng tập thể”
và đổ lỗi cho người dân đã chết vì bệnh này. Trong khi các nước thành viên EU
khuyên công dân ở nhà và giúp đỡ tài chính cho dân, thì ông Lukashenko nói với
dân ông rằng chỉ cần uống một ly rượu mạnh, tắm hơi và lái xe công nông ra đồng
là ổn.
Ông Lukashenko, kẻ cai trị Belarus 27 năm, từ
1994, thích xem mình là ‘cha già dân tộc’. Ông thường huênh hoang về hệ thống hỗ
trợ xã hội rộng lớn của Belarus, vốn xuất phát từ thời Liên Xô cũ. Nhưng khi
ông thất bại trong việc đương đầu với đại dịch Covid-19, các nhà hoạt động
Belarus thấy ngay cơ hội hiếm hoi mở ra.
Một nhóm chuyên gia công nghệ thông tin liền
tung ra phong trào #ByCovid19, một phong trào hoạt động dựa trên mạng xã hội, với
mục tiêu cứu trợ, nhằm trám vào lỗ hổng của nhà nước. Chỉ trong vài tuần, phong
trào đã thu hút được hàng trăm ngàn tình nguyện viên cả nước và cung cấp trang
bị bảo vệ cá nhân cho y bác sĩ và máy móc thiết bị cho bệnh viện. Andrei
Strizhak, một trong những người sáng lập phong trào, nói điều đó chứng tỏ cho
người dân Belarus thấy rằng họ có thể cùng nhau hành động. Sau khi ông
Lukashenko gian lận cuộc bầu cử vào tháng 8/2020, họ đã làm đúng điều đó, cùng
nhau hành động, bằng cách xuống đường với những số người khổng lồ.
[Ở BRAZIL]
Điều tương tự có thể cũng đang diễn ra ở
Brazil. Khi đại dịch bắt đầu, người ủng hộ tổng thống Jair Bolsonaro thống lĩnh
đường phố. Không khẩu trang, mặc màu xanh lá và màu vàng, hàng ngàn bolsonaristas [người
ủng hộ ông Bolsonaro] tập họp khoảng hai tuần một lần để ủng hộ việc tổng thống
lên án quyết định phong toả của các thống đốc tiểu bang. Vào tháng 8/2020, có
37% người Brazil hài lòng với ông Bolsonaro, theo số liệu của Datafolha, một
đơn vị thống kê, một phần vì chính quyền lúc đó đang chi 600 reais (110 USD) mỗi
tháng, tiền trợ giúp khẩn cấp, cho một phần ba dân số Brazil.
https://baotiengdan.com/wp-content/uploads/2021/08/1-9.jpg
“Chúng tôi muốn
chích vaccine” – Đòi hỏi có quá đáng không?
Đến nay thì trợ giúp khẩn cấp đã bị cắt bỏ và
những đám đông lại tiếp tụp biểu tình, nhưng để đòi truất phế tổng thống. Tháng
5/2021, một cuộc điều tra của thượng viện về công tác xử lý đại dịch cho thấy
ông Bolsonaro đã cự tuyệt những lời đề nghị mua vaccine vào năm 2020, và sau đó
mặc kệ một vụ nghi tham nhũng liên quan. Hiện nay, cứ 7 người Brazil lại có 1
người mất việc, và cứ 10 người thì 1 người đang đói ăn. Trong một cuộc thăm dò
gần đây, có ít hơn 30% người dân Brazil ủng hộ tổng thống và một con số kỷ lục
là 51% bất bình với chính quyền do ông cầm đầu.
Ba lần chỉ trong vòng hơn một tháng, kể từ cuối
tháng Năm, mọi tiểu bang của Brazil đều diễn ra biểu tình cùng lúc, kết nối
hàng ngàn người ở nhiều thành phố với nhau. Những đồng minh cũ của Bolsonaro giờ
đây cũng tham gia diễu hành phản đối, họ hành động vì số tử vong do Covid-19
quá cao, hiện ở mức trên 550.000 người. Anh Creomar de Souza của công ty
Dharma, một công ty tư vấn có trụ sở tại Brasilia, nhận xét: “Ly nước đã gần
như đầy ứ. Để xem cái gì sẽ là giọt nước cuối cùng làm tràn ly”.
***
Có nhiều nước tránh được những cuộc biểu tình
liên quan đến covid. Ấn Độ tỏ ra khá yên tĩnh, dù chính quyền mắc phải những
sai lầm. Malaysia cũng vậy, là nước xử lý tốt đại dịch Covid-19 trong năm 2020.
Nhưng ngay cả ở những nước này, bất mãn vẫn đang được nung nấu. Những người chỉ
trích chính quyền của ông Modi tại Ấn Độ đã ngày càng lớn tiếng hơn, và giờ đây
có cả những người đã từng đồng hành với lực lượng quốc gia Ấn giáo của Modi. Một
ví dụ điển hình là việc thành lập nhóm các cựu công chức cao cấp – một số từng
có quyền lực rất cao – và họ đang lên tiếng chỉ trích chính quyền.
[Ở MALAYSIA]
Trong vài tuần vừa qua, Malaysia đang đối đầu
với một làn sóng lây nhiễm mới, đưa tổng số ca nhiễm lên trên 1.000.000. Những
người dân nghèo gốc Mã Lai không được hưởng trợ cấp xã hội, vốn rất chắp vá ở
nước này, nhưng họ đã thấy các bộ trưởng và giới doanh nhân tinh hoa ngang
nhiên xem thường quy định giữ gìn sức khoẻ, mà nếu thường dân vi phạm thì sẽ bị
phạt rất nặng. Những nhà máy có chủ nhân quen biết lớn vẫn được phép hoạt động
– dù đó là nơi siêu lây nhiễm cho nhân viên. Chỉ có khoảng 18% dân số được
chính ngừa, nhưng trong giới có quan hệ tốt thì thỉ lệ này cao hơn nhiều.
Nhiều gia đình đã cho treo cờ trắng trên cửa sổ
như một cách kêu cứu. Nhưng ngày càng có nhiều lá cờ đen phất phới cạnh cờ trắng,
hầu hết do những người Malaysia trẻ tuổi và có học giương lên, để biểu lộ bất
mãn với những sai lầm của chính quyền. Phong trào cờ đen* hay Bendera Hitam,
đang làm bối rối nhà cầm quyền, hiện đang tìm chứng cớ xem phong trào có bị ai
xúi giục không. Bridget Welsh, thuộc Đại học Nottingham phân viện Malaysia, nói
rằng cuộc vận động mở rộng này cho thấy tuy Malaysia vẫn tự hào nhận mình là một
quốc gia trung lưu, nhưng trên thực tế đó vẫn là đất nước của một bên có đủ và
một bên không có gì.
BA MƯƠI CHƯA PHẢI
LÀ TẾT
Đại dịch còn lâu mới hết. COVAX, sáng kiến
chia sẻ vaccine toàn cầu, nhằm mục tiêu cung cấp cho các nước đang phát triển đủ
liều vaccine để tiêm chủng cho 1/5 dân số vào cuối năm 2021, nhưng mục tiêu đó
khó có thể đạt được. Cho đến nay, gần 4 tỉ liều vaccine đã được tiêm. Để đạt được
70% độ phủ, thế giới cần phải cho thêm 7 tỉ liều nữa, nếu cần cả mũi thứ hai.
Điều đó khó xảy ra trước năm 2022.
Trong khi chờ vaccine, các chính phủ sẽ tìm
cách kiểm soát dịch bệnh bằng quy định và luật lệ – bao gồm luôn các biện pháp
hạn chế những người bất đồng quan điểm. Theo tổ chức theo dõi nhân quyền
Freedom House, có ít nhất 158 trên 192 quốc gia đã đưa ra những hạn chế mới đối
với việc quần chúng biểu tình. Một số chính phủ làm việc đó một cách khách
quan, không định kiến và chỉ tạm thời, để bảo vệ sức khoẻ cộng đồng.
Nhưng lại có các chính phủ khác nắm lấy
Covid-19 như một cái cớ để bỏ tù những người chống đối, với lý do họ vi phạm
giãn cách xã hội, trong khi nhà cầm quyền cứ vô tư để đảng phái thân chính quyền
tổ chức những cuộc tụ tập rầm rộ.
Về lâu dài, đàn áp chính trị sẽ là chất liệu
làm nảy sinh bất ổn. Đại dịch cho thấy sự phẫn nộ của người dân không hao mòn
đi khi họ phải đóng cửa ở trong nhà, mà nó vẫn âm ỉ sôi sục như nước trong nồi,
dù chính quyền làm mọi cách để đậy kín nắp nồi. Ở Thái Lan, những cuộc tụ tập
trên năm người bị cấm, lý do chính thức là để giảm virus lây nhiễm. Và người biểu
tình hôm 18/7/2021 đã phải đối phó với lựu đạn cay và đạn cao su. Nhưng điều đó
chỉ làm họ càng thêm phẫn nộ. Họ nói: “Chúng tôi chỉ muốn được chích ngừa
thôi mà. Covid-19 đang phà vào mặt chúng tôi rồi, mà chính quyền chẳng làm gì hết!”
______
Ghi chú
của người dịch:
*
Phong trào cờ đen: 11:35 sáng ngày
31/7/2021 cuộc biểu tình của nhóm “cờ đen” diễn ra ơ Quảng trường Merdeka ở thủ
đô Kualar Lumpur, Malaysia, người biểu tình ôm theo những “xác giả” làm bằng
túi vải đựng rơm, tượng trưng cho người tử vong vì Covid-19. Đến ngày 2/8, cũng
tại Quảng trường này, diễn ra cuộc biểu tình của phe đối lập, đòi thủ tướng
Malaysia từ chức.
VIDEO :
11.25am:
#Lawan mula berarak, bawa patung mayat dan bendera hitam
Jul 31, 2021
No comments:
Post a Comment