Bốn Phương: BẦU CỬ 2020 : GIẢI THÍCH ĐƠN GIẢN về HỆ THỐNG CHÍNH TRỊ MỸ (GS Carl Thayer)

Monday 7 September 2020

BẦU CỬ 2020 : GIẢI THÍCH ĐƠN GIẢN về HỆ THỐNG CHÍNH TRỊ MỸ (GS Carl Thayer)

Bầu cử 2020: Giải thích đơn giản về hệ thống chính trị Mỹ

GS Carl Thayer

Gửi đến BBC từ Canberra, Úc

24 tháng 8 2020

https://www.bbc.com/vietnamese/world-53736930

Bầu cử tổng thống Mỹ đang ngày càng đến hồi căng thẳng, với kết quả gây ảnh hưởng quốc tế. Bài viết này giải thích hệ thống chính trị và bầu cử tổng thống nước này.

Hệ thống chính trị Hoa Kỳ

Hệ thống chính trị liên bang Hoa Kỳ gồm ba nhánh ngang hàng: Hành pháp (Tổng thống), Lập pháp (Quốc hội) và Tư pháp (Tòa án Tối cao, còn được gọi là Tối cao Pháp viện).

Quốc hội Hoa Kỳ bao gồm hai viện: Hạ viện và Thượng viện. Hạ viện gồm 435 thành viên và Thượng viện gồm 100 người (hai người từ mỗi bang trong số 50 tiểu bang).

Nhiệm kỳ

Thành viên của Hạ viện (Dân biểu) được bầu với nhiệm kỳ hai năm. Không giới hạn về số lần được bầu lại.

Thành viên của Thượng viện (Thượng nghị sĩ) được bầu với nhiệm kỳ sáu năm, và các cuộc bầu cử vào Thượng viện được diễn ra so le. Một phần ba Thượng viện được bầu hai năm một lần. Không có giới hạn về số lần được bầu lại.

Tổng thống được bầu với nhiệm kỳ bốn năm, tối đa là hai nhiệm kỳ.

Bầu cử liên bang Hoa Kỳ

Cuộc bầu cử tổng thống được tổ chức mỗi bốn năm vào ngày thứ Ba đầu tiên của tháng Mười Một.

Năm nay, ba cuộc bầu cử liên bang sẽ được tổ chức vào ngày 3/11 gồm bầu cử Hạ viện, Thượng viện và Tổng thống.

Mỗi thành viên của Hạ viện đại diện cho một khu vực. Số dân biểu của mỗi tiểu bang được xác định tỷ lệ thuận với dân số của tiểu bang.

Mỗi thành viên của Hạ viện được bầu trực tiếp và người có số phiếu cao nhất sẽ đắc cử.

https://ichef.bbci.co.uk/news/800/cpsprodpb/10A16/production/_114081186__113912575_us_electoral_colleges_map_v3_640-3x-nc.png

Mỗi tiểu bang và Washington DC được phân bổ số đại cử tri dựa trên số dân biểu trong Quốc hội cộng với hai Thượng nghị sĩ

Đại cử tri đoàn

Tổng thống được bầu gián tiếp. Mỗi tiểu bang trong số năm mươi tiểu bang và Washington DC được phân bổ số đại cử tri dựa trên số dân biểu trong Quốc hội cộng với hai Thượng nghị sĩ.

Cơ quan lập pháp của mỗi tiểu bang xác định cách chọn đại cử tri. Phương pháp phổ biến nhất là sự đề cử của phân bộ mỗi đảng ở từng tiểu bang, và những người được đề cử sẽ do cơ quan lập pháp tiểu bang phê chuẩn. Hầu hết các tiểu bang có luật yêu cầu đại cử tri phải cam kết bỏ phiếu cho ứng cử viên tổng thống mà đảng đã đề cử.

Để đơn giản hóa vấn đề, một cử tri muốn bỏ phiếu cho Donald Trump sẽ thực sự bỏ phiếu cho nhóm đại cử tri do chi nhánh của Đảng Cộng hòa tại tiểu bang đề cử (và được cơ quan lập pháp tiểu bang phê chuẩn).

Ngoại trừ hai tiểu bang Nebraska và Maine, ứng cử viên nào giành được đa số phiếu ở một tiểu bang hoặc Washington DC sẽ thắng tất cả các đại cử tri. Ở Nebraska và Maine, các đại cử tri được chọn dựa trên tỷ lệ phiếu mà ứng cử viên của họ nhận được.

Có tổng số 535 đại cử tri (đại diện cho 435 dân biểu và 100 thượng nghị sĩ).

Đại cử tri mỗi người bỏ một phiếu duy nhất trong cơ quan lập pháp tiểu bang của họ vào giữa tháng 12. Tổng thống được bầu nếu nhận được hơn một nửa số phiếu đại cử tri hoặc 270 phiếu.

Có thể xảy ra trường hợp một tổng thống đắc cử chiếm đa số phiếu đại cử tri nhưng không giành được đa số phiếu phổ thông. Cuộc bầu cử năm 2016 là một ví dụ. Số người bỏ phiếu cho Hillary Clinton nhiều hơn Donald Trump là 3 triệu người. Ông Trump đã chiến thắng sít sao tại vừa đủ các tiểu bang để giành được nhiều phiếu đại cử tri hơn Clinton.

Sau kỳ bầu cử năm nay, tổng thống sẽ tuyên thệ nhậm chức vào ngày 20 tháng 1 năm 2021.

Khuynh hướng bỏ phiếu

Ở Mỹ, việc bỏ phiếu không mang tính chất bắt buộc.

Dựa vào xu hướng bỏ phiếu trong quá khứ, giới bình luận Mỹ gọi các tiểu bang có truyền thống bỏ phiếu cho đảng Cộng hòa là tiểu bang đỏ. Các tiểu bang có truyền thống bỏ phiếu cho đảng Dân chủ được gọi là tiểu bang xanh.

Các tiểu bang khác được gọi là tiểu bang nghiêng ngửa vì tính chất cạnh tranh cao và có thể ngả về đảng này hoặc đảng kia. Các tiểu bang này sẽ là chiến trường mà mỗi phe cố gắng xây dựng một liên minh để thắng.

Việc bỏ phiếu phụ thuộc vào nhiều biến số, bao gồm nhưng không giới hạn ở những yếu tố sau:

• Đảng phái - nhiều người Mỹ ghi danh là đảng viên Dân chủ hơn đảng viên Cộng hòa nhưng tỷ lệ đảng viên đảng Cộng hòa đi bỏ phiếu nhiều hơn đảng viên đảng Dân chủ

• Cử tri thành thị (đảng Dân chủ), ngoại ô (cử tri có khả năng đổi chiều) và nông thôn (đảng Cộng hòa)

• Da trắng (chia đều giữa hai đảng), người Mỹ gốc Phi (đảng Dân chủ), người Mỹ gốc các quốc gia nói tiếng Tây Ban Nha (phân tán nhưng nghiêng về đảng Cộng hòa) và người Mỹ bản địa

• Nam - nữ (nhiều nam giới ủng hộ Trump hơn, trong khi nhiều phụ nữ ủng hộ Biden hơn)

• Trình độ Cao đẳng/Đại học (đảng Dân chủ) - những người có trình độ trung học hoặc ít học (đảng Cộng hòa)

• Người lao động tay chân (phân tán giữa các đảng nhưng đa phần ủng hộ Trump vào năm 2016) - nhân viên văn phòng - người lao động có chuyên môn, giáo viên (đảng Dân chủ)

• Tôn giáo - những người theo đạo Tin Lành bỏ phiếu cho Trump, những người Công giáo phản đối việc phá thai bỏ phiếu cho Trump, những người theo đạo Do Thái có xu hướng bỏ phiếu cấp tiến, do đó họ bầu cho đảng Dân chủ

Những yếu tố về nhân khẩu học trên đây thay đổi theo từng tiểu bang.

Kết quả bầu cử sẽ phụ thuộc nhiều vào động cơ thúc đẩy người dân đi bỏ phiếu. Theo truyền thống thì tỷ lệ cử tri đi bầu cao có lợi cho phe Dân chủ. Yếu tố về thời tiết như vào mùa đông, thời tiết xấu cũng làm giảm lượng cử tri đi bỏ phiếu, gây bất lợi cho đảng Dân chủ.

Năm nay, đại dịch virus cororna đã tạo thêm một sự không chắc chắn mới. Ở một số tiểu bang, việc bỏ phiếu qua đường bưu điện đang bị Tổng thống Trump và những người ủng hộ ông lên án gay gắt. Có hai mối lo ngại chính trong hình thức này: sự gian lận cử tri và sự chậm trễ trong việc gửi và nhận phiếu bầu do sự vận hành thiếu hiệu quả của Bưu điện Hoa Kỳ.

Thăm dò dư luận

Các cuộc thăm dò dư luận là sự tổng hợp nhanh về cảm giác của cử tri vào một ngày cụ thể.

Tất cả các cuộc thăm dò dư luận đều có sai số.

Các cuộc thăm dò dư luận ở cấp quốc gia có thể dẫn đến việc hiểu sai. Cũng có xu hướng lấy trung bình kết quả của các cuộc thăm dò quốc gia từ các tổ chức khác nhau để xác định xu hướng chính. Tuy nhiên, các cuộc thăm dò quốc gia và mức trung bình của các cuộc thăm dò quốc gia không tính đến sự khác biệt ở từng tiểu bang. Điều này đã diễn ra vào năm 2016 khi các cuộc thăm dò cho thấy Hillary Clinton dẫn đầu.

Các cuộc thăm dò cấp tiểu bang tập trung ở các tiểu bang có khả năng thay đổi đưa ra những chỉ số tốt hơn so với các cuộc thăm dò quốc gia.

Hiện tại, các cuộc thăm dò quốc gia đang chỉ ra rằng Biden thắng với tỷ lệ chênh lệch lớn, bao gồm cả ở một số tiểu bang được xem là đấu trường. Tuy nhiên, cần phải nhìn vào biên độ sai số.

Ông Trump đang mất dần sự ủng hộ của phụ nữ da trắng vùng ngoại ô và người Mỹ lớn tuổi đã về hưu vốn ủng hộ ông vào năm 2016.

Ông Biden phải giành được sự ủng hộ của nhóm người trẻ cấp tiến của Bernie Sanders và Elizabeth Warren và khuyến khích họ đi bỏ phiếu. Biden phải thể hiện được việc đứng ở thế cân bằng vì nếu tiến quá xa về cánh tả sẽ khiến các đảng viên đảng Dân chủ không quá cực đoan sẽ né tránh ông. Một thế trung dung của Biden có thể thu hút các cử tri đảng Cộng hòa, những người không có thiện cảm với Trump.

Biden thắng Trump về vấn đề xử lý dịch bệnh virus corona, nhưng việc điều hành nền kinh tế giúp Trump vẫn giữ được sự ủng hộ từ nhóm ủng hộ viên nòng cốt - đó là những người Mỹ thuộc tầng lớp lao động ít học, những người cảm thấy bị gạt ra bên lề bởi giới thượng lưu Washington (Hillary Clinton).

Bắt đầu chiến dịch tranh cử

Chiến dịch tranh cử tổng thống đã chính thức bắt đầu với các đại hội đảng. Đảng Dân chủ tổ chức đại hội từ ngày 17-20/8, tiếp theo là đại hội của đảng Cộng hòa vào ngày 24-27/8. Do đại dịch virus corona, những sự kiện này sẽ được thực hiện trực tuyến. Mỗi đại hội sẽ chính thức đề cử các ứng cử viên cho chức vụ tổng thống và phó tổng thống. Đảng Dân chủ đề cử Joe Biden và đảng Cộng hòa sẽ đề cử Donald Trump.

Joe Biden đã chọn Thượng nghị sĩ Kamala Harris làm ứng cử viên Phó Tổng thống cùng chạy đua vào Nhà Trắng. Mike Pence là bạn đồng hành tranh cử của Trump.

Có thể có từ ba đến bốn cuộc tranh luận tổng thống được chiếu trên truyền hình quốc gia; nhưng thường những cuộc tranh luận này không có khả năng thay đổi suy nghĩ của các cử tri, trừ những người đang lưỡng lự. Điều này sẽ xảy ra khi có ứng cử viên mắc lỗi khủng khiếp hoặc thua cuộc tranh luận.

Hai ứng cử viên cho vị trí Phó Tổng thống cũng sẽ lên lịch để tranh luận với nhau.

Trump rất xuất sắc trong việc tổ chức các cuộc mít tinh lớn trong nhà nhưng điều này không còn chắc chắn do COVID-19.

Bấm vào để đọc thêm về bầu cử Mỹ 2020

https://www.bbc.com/vietnamese/topics/c235xz1qze6t

***

Tin liên quan

Bầu cử 2020: Harris có thể giúp hay gây bất lợi cho Biden ra sao?

13 tháng 8 năm 2020

Bầu cử 2020: Nhược điểm của Trump làm đối thủ yếu Biden trông mạnh

3 tháng 8 năm 2020

Bầu cử 2020: Biden chọn Harris là ứng cử viên phó tổng thống

12 tháng 8 năm 2020