Trà Mi dịch
Posted on April 1, 2020
Sinh hoạt cách xa là lựa chọn duy nhất – không có
cách nào khác. Sau đây là cách cuối cùng chúng ta có thể trở lại cuộc sống bình
thường, một cách mà không để nhiều người phải thiệt mạng.
Mọi người đeo mặt nạ
trong khi chờ mua chất khử trùng tay tại nhà máy cất rượu Spirit of the
York ở Toronto vào ngày 19 tháng 3 năm 2020. Ảnh: CP / Lars Hagberg.
Vào ngày 30 tháng 1, Tổ chức Y tế Thế giới đã tuyên
bố COVID-19 là “Tình trạng khẩn trương cho sức khỏe cộng đồng toàn cầu”. Canada
chưa chuẩn bị, và đại dịch COVID-19 đã tấn công ở mọi mặt. Mọi người đang tự hỏi
khi nào sẽ chấm dứt việc phải ở nhà và không nhận được tiền lương.
Rõ ràng không có trả lời duy nhất cho câu hỏi này.
Nó phụ thuộc vào khoa học, do luật và chính sấch hiện thời hướng dẫn, đó là cả
một đại dương nhiều thay đổi của nhân loại. Tệ nhất, các chính khách có thể coi
thường khoa học, điều này đúng với trường hợp Donald Trump (đã) muốn Hoa Kỳ trở
lại sinh hoạt bình thường vào lễ Phục sinh, bất chấp những gì có thể xảy ra.
May thay chính khách Canada không quá điên rồ như vậy.
Con đường trở lại bình thường cho chúng ta có thể sẽ được giới dịch tễ học, miễn
dịch học, y học và chuyên viên y tế công cộng đồng thông báo.
Tôi viết bài này với tư cách là một chuyên viên khoa
học để giúp giải thích một kết thúc hợp lý dịch COVID-19 có thể sẽ như thế nào
– không phải để đe dọa, nhưng để cho thấy rằng có ánh sáng ở cuối đường hầm. Để
hiểu nó, chúng ta cần phải biết những điều cơ bản về kiểm soát dịch bệnh đối với
SARS-CoV-2, virus tác nhân gây ra COVID-19. Bạn có thể chỉ đọc bài viết này, hoặc
đọc thêm chi tiết ở những đường dẫn để hiểu sâu hơn về mặt khoa học nếu tò mò.
Mỗi người bị nhiễm SARS-CoV-2 là một người có thể
truyền nhiễm, cho dù họ có hay không có triệu chứng, thường bắt đầu vào khoảng ngày
thứ năm. Có nhều ước tính khác nhau, nhưng mỗi người nhiễm bệnh được
cho là có thể truyền bệnh cho khoảng hai hoặc ba người
khác. Đây được gọi là số sinh sản căn bản, hay Ro,
(phát âm là ‘R-naught’) và khi Ro vẫn
còn lớn hơn “1” thì dịch bệnh đang lây lan theo đường biểu diễn cấp số nhân.
Tỉ số truyên nhiễm
Ro. Nguồn: OntheNet
Chìa khóa để đánh bại SARS-CoV-2 là đem Ro xuống
nhỏ hơn “1” một và giữ nó ở đó, nghĩa là mỗi người nhiễm bệnh chỉ có thể truyền
nhiễm cho ít hơn một người khác. Điều đó khiếnt dịch bệnh giảm đi cho đến khi
nó bị dập tắt. Tất cả mọi chuyện khác, tất cả mọi thứ khác, chỉ làm rối việc.
Vậy làm thế nào để làm cho Ro nhỏ
hơn 1? Có một số phương pháp trên mặt lý thuyết, nhưng hiện tại chỉ có một biện
pháp trong thực tế.
Mặc dù không phải là việc được đề nghị nên làm,
nhưng người ta có thể làm như Trump, chọn cách để cho virus lây lan như cháy rừng.
Nhiều người sẽ bị nhiễm và chết vì COVID-19, người già chết nhiều hơn người trẻ,
nam chết nhiều hơn nữ, những người ít miễn dịch chết nhiều hơn so với những người
tráng kiện – nhưng COVID-19 vẫn có thể giết bất cứ ai.
Hầu hết những người khỏi bệnh sẽ có khả năng miễn dịch
tự nhiên trong tương lai, ít nhất là trong một thời gian, nếu không phải là
vĩnh viễn. Trước đây đã có 40 đến 70 phần trăm dân số đã miễn dịch theo cách
này, thì khi “miễn dịch cộng đồng” xẩy ra và Ro giảm xuống nhỏ hơn ‘1’ vì còn lại
ít người dễ bệnh. Chúng ta không biết điều này một cách chắc chắn, nhưng
vì loài
khỉ đã miễn nhiễm đối với SARS-CoV-2 và con người đã
miễn nhiễm với các chủng coronavirus khác, nên việc miễn dịch đối với
coronavirus mới là một điều gần như chắc chắn.
Một cách khác để tăng khả năng miễn dịch cộng đồng
là tiêm thuốc ngừa (vaccine). Hiện nay có thể mua vaccine coronavirus cho chó,
nhưng không có vaccine cho người, và
không có phép màu nào có thể mang lại vaccine đó trong năm nay. Đó không chỉ là
một việc đáng xấu hổ lớn mà còn là một bằng chứng của sự thiển cận vì chính phủ
các cấp đã lơ là với việc tài trợ cho những nghiên cứu vaccine ngừa coronavirus
cho người sau khi đánh bại đại dịch SARS năm 2003 – nếu không thì vaccine ngừa
SARS-CoV-2 có thể đã nằm trong tầm tay. (Canada có lỗi về việc này hơn bất kỳ
quốc gia nào khác,vì đã cam kết với một dự
án về vaccine cho người, nhưng thật
keo kiệt đến nỗi không thể bắt đầu các thí nghiệm lâm sàng, đó cũng là những gì
đã xẩy ra cho vaccine ngừa Ebola.)
Nếu không có miễn dịch cộng đồng hoặc thuốc chủng ngừa,
phương pháp thay thế tốt nhất là một loại thuốc làm giảm tải
lượng virus cao và nguy cơ thiệt mạng đối với những bệnh nhân bị bệnh
nặng và có lẽ giảm khả năng những bệnh nhân bị bệnh nhẹ có thể lây cho người
khác. Đây là cách đối phó có hiệu quả tuyệt vời đối với HIV/AIDS. Rắc rối là,
hiện nay không có thuốc cho SARS-CoV-2, và sẽ mất vài tháng để thí nghiệm những
loại thuốc có
triển vọng nhất. Một các khác có thể áp dụng là truyền huyết
tương, một sản phẩm máu chứa kháng thể từ những người đã đánh bại virus và
hết bệnh, và cách này cũng đang được thí nghiệm, mặc dù rất khó để quy mô hóa.
Như thê chúng ta chỉ còn lại một lựa chọn: sinh hoạt
cách xa, hoặc đơn giản là giữ một khoảng cách giữa những người bị nhiễm và những
người chưa nhiễm bệnh để ép cho trị số Ro nhở hơn một.
“Khoảng cách” ở đây có thể là cách ly, tự cách ly hoặc
có thể mọi người phải đeo mặt nạ giải phẫu ở nơi công cộng và xung quanh các
người thân đang bị bệnh. Hiện tại, chúng ta đang làm hai phương pháp đầu tiên.
Chúng ta chắc chắn không thể láp dụng biện pháp cuối cùng vì hiện nay rẩt khan
hiếm mặt nạ đến nỗi nhân viên tế đang buộc phải hạn
chế khi sử dụng chúng. Rõ ràng Canada đã hoàn toàn thiếu sự chuẩn bị
này, và Ontario thậm chí còn để dự trữ khẩn cấp 55 triệu khẩu trang của tỉnh
bang hết hạn mà không thay thế. Nhưng nếu một ngày nào đó có đủ mặt nạ, một số
(kể cả tôi) nghĩ rằng việc người Canada đeo mặt nạ là hợp lý và có nhiều kết quả
hứa hẹn thì sẽ thử.
Và đó là câu trả lời: sinh hoạt cách xa (về mặt vật
lý) là biệng pháp duy nhất chúng ta có thể thực hiện bây giờ. Đơn giản là không
có biện pháp nào khác thay thế. Bất cứ ai còn nghi ngờ thì nên xem hoạt hình
này của tờ Washington Post.
Nguồn: The Washinton Post
Câu hỏi sau đó trở thành cách tốt nhất để làm điều
đó là gì, và sau đó, làm thế nào tốt nhất để trở lại cuộc sống bình thường, một
cách để ít người thiệt mạng nhất và ít gây hại nhất cho xã hội và nền kinh tế.
May mắn thay, công việc nghe có vẻ khó khăn
này có thể chia thành một số bước đơn giản.
Bước 1: Giới nghiêm và xét nghiệm
Chúng ta phải duy trì sinh hoạt giữ khoảng cách đủ
lâu – và gắt gao hơn nhiều so với những gì chúng ta đang làm – để chặn đứng sự
lan truyền của virus trong cộng đồng. Mọi người phải ở nhà. Những cơ sở làm việc
không cần thiết phải đóng cửa. Chúng ta tuyệt đối phải giữ hầu hết mọi người ở
Canada cho đến khi truyền nhiễm cộng đồng của SARS-CoV-2 trở thành đường thẳng
(đường cong đã bị đè bẹp) và xuống đến zero.
Đè bẹp đường cong để
mua thời gian và giữ cho hệ thống y tế không bị sức ép quá lớn. Nguồn: HuffPost
Canada
Chúng ta có thể giới nghiêm nửa vời và chờ hàng
tháng để đạt đến điểm đó, hoặc chúng ta có thể sinh hoạt giữ khoảng cách một
cách nghiêm ngặt hơn và vượt qua đỉnh lây lan trong một vài tuần. Chỉ sau đó,
chúng ta mới có thể kiểm soát được dịch bệnh và cho mình cơ hội thứ hai để cùng
tồn tại với virus một cách an toàn.
Trong khi Bước 1 đang được tiến hành, Canada và các
tỉnh bang phải giải quyết sự thất bại kinh hoàng không thể giải thích được
khi làm quá ít xét nghiệm SARS-CoV-2, và quá chậm.
Thời gian chờ đợi cho kết quả phải giảm từ nhiều ngày xuống chỉ còn vài giờ, vì
nếu không xét nghiệm nhanh, thì chúng ta không thể phát giác ra và cách ly người
nhiễm bệnh sớm, để tránh được bệnh tật và cái chết cho gia đình họ và cho
cộng đồng.
Công ty Spartan
Bioscience tại Ottawa đang trong giai đoạn cuối đẻ chế tạo một dụng cụ xét nghiệm
COVID-19 cho kết quả trong vòng 1 giờ. Ảnh: Spartan Bioscience.
Tất cả những xã hội mở đã chiến đấu với dịch
COVID-19 và đạt kết quả tốt, như Singapore, Nam Hàn và Đài Loan, đã xét nghiệm
và phản ứng nhanh chóng thật thành thạo vì họ đã chuẩn bị từ nhiều tháng hoặc
nhiều năm trước Canada.
Nếu không có khả năng xét nghiệm nhanh, các bước tiếp
theo, mô tả sau đây, sẽ vô hiệu, do đó, việc giải quyết ngay việt xét nghiệm
nhanh và nhiều phải nằm trong số các ưu tiên cao nhất của chính phủ.
Bước 2: Từng nhóm người khỏe mạnh nhất tuần tự trở lại
sinh hoạt bình thường
Khi Bước 1 đã giảm độ lây nhiễm cộng đồng xuống
zero, chúng ta có thể bắt đầu để một số, không phải tất cả mọi người, trở lại cộng
đồng sinh hoạt, mỗi lần một nhóm. Về mặt logic, chúng ta nên bắt đầu với những
người khó có thể bị bệnh nặng, có nghĩa là người trẻ, nói chung khỏe mạnh và
không kém miễn dịch, mặc dù giới khoa học cần thu thập thêm bằng chứng từ bây
giờ và sau đó để chứng minh những giả định này là đúng.
Bước 3: Bình tĩnh và theo dõi mọi giao tiếp
Một số trong cộng đồng bị nhiễm và bị bệnh, nhưng đó
không phải là thảm họa. Bởi vì nó chr là một phần của dân số Canada, các cơ sở
y tế của chúng ta có thể chăm sóc người bệnh nặng (ở ICU) mà không bị quá sức
hoặc hết máy thở. Trong khi đó, nhân viên y tế cộng đồng của chúng ta có thể sử
dụng khả năng xét nghiệm đã được cải thiện cho bất kỳ ai có triệu chứng và
nhanh chóng kiểm dịch những người đã nhiễm virus, theo dõi những giao tiếp xã hội
của họ, theo dõi và kiểm tra những người đã liên hệ và cách ly họ nếu cần thiết.
Trò chơi dịch tễ học về whack-a-mole (hay thuật ngữ “truy tìm dấu vết”) cho đến
khi tìm thấy tất cả những người đã tiếp xúc với nhười nhiễn virus, và việc truyền
nhiễm cộng đồng lại lại giảm xuống gần như zero – có nghĩa là đã đến lúc phải
chuyển sang bước tiếp theo.
Bước 4: Làn sóng hội nhập thứ hai
Sau khi nhóm đầu tiên đã tái hội nhập, có thể mất
vài tuần, nền kinh tế đã khởi động lại phần nào, các chuyên gia y tế của chúng
ta đã giải quyết được vấn đề, và nhiều người đã bị nhiễm bệnh đưa chúng ta đến
tình trạng miễn dịch cộng đồng gần hơn một chút – như thế rủi ro và khó khăn đối
với nhóm thứ hai sẽ ít hơn.
Có lẽ nhóm thứ hai sẽ gồm những người hơi dễ bị bệnh
nặng, chẳng hạn như giới trung niên, mặc dù tôi nhắc lại khoa học có thể tinh
chỉnh các tiêu chuẩn giữa lúc này và sau đó. Lặp lại Bước 3 cho nhóm thứ hai;
Nghiêm ngặt theo dõi nhanh những gười đã tiếp xúc với người đã nhiễm và một lần
nữa, đợi truyền nhiễm cộng đồng giảm xuống zero trước khi tiếp tục. Vòng
này sẽ vượt qua nhanh hơn vòng đầu tiên.
Bước 5: Làn sóng thứ ba và cuối cùng
Đến nay bạn đọc đã đoán được bước tiếp theo. Cuộc sống
bắt đầu trở lại như bình thường ở thế giới bên ngoài, và đã đến lúc để nhóm thứ
ba của những người dễ bị bệnh nặng nhất, có thể là người già, phụ nữ mang thai
và bất kỳ ai bị suy giảm miễn dịch.
Họ ít có nguy cơ sau thời gian chờ đợi, vì lúc đó
khoa học y tế có lẽ đã có một số kiến thức về việc cứu sống những người cực kỳ
yếu đuối. Có lẽ các thí nghiệm lâm sàng có thể đã tìm thấy một loại thuốc giúp
họ vượt qua nguy hiểm. Lặp lại bước 3 lần nữa.
Xuyên
suốt: Trong khi các Bước từ 1 đến 5 đang diễn ra,
không còn nghi ngờ gì nữa, giới khoa học và bệnh viện sẽ có được xét nghiệm huyết
thanh chính xác, dễ dàng, xác định xem một người đã bị nhiễm bệnh trong quá khứ
và có kháng thể có thể chống lại nhiễm trùng trong tương lai. Kiến thức đó có
thể hữu ích, ví dụ bằng cách để những người đã miễn dịch vào những công việc rủi
ro nhất.
Chúng ta cũng sẽ cần phải thăm dò về huyết thanh thường
xuyên để xác định có bao nhiêu người ở Canada có khả năng miễn dịch. Nếu khả
năng miễn dịch trong dân số của chúng ta vẫn ở cấp còn thấp, thì cần có sự
cảnh giác cao độ bởi vì bất kỳ sự tái nhiễm virus nào, có thể là do khách du lịch,
sẽ lan truyền như cháy rừng.
Nhưng nếu trong một năm hoặc lâu hơn, số người có
virus trong máu lên đến khoảng 40 đến 70%, thì chúng ta sẽ đạt đến ngưỡng miễn
dịch cộng đồng và virus không còn là mối đe dọa lớn. Sẽ có những đợt bùng phát
lẻ tẻ, nhưng việc theo dấu vết tiếp xúc sẽ trở nreen dễ hơn nhiề. Dần dần cuộc
sống sẽ trở lại bình thường như trước.
Đó là lúc chúng ta đã dập được dịch.
Có cần sử chữa nhà
cửa ngay trong đại dịch COVID-19 hay không? Nguồn: OntheNet
Nhưng trước khi Canada có thể thắng đại dịch, Ottawa
cần nghiêm khắc khuyến cáo những tỉnh bang lề mề không góp sức. Phần ít dự đoán
nhất của kịch bản này là nơi chúng ta đang ở ngay bây giờ: Bước 1. Càng mất nhiều
thời gian để đạt đến đỉnh điểm của dịch bệnh, giảm chỉ số Ro và
đưa truyền nnhiễm cộng đồng xuống zero, thì chúng ta càng phải ở trong nhà lâu
hơn hoặc không an toàn hơn, và cần lâu hơn trước khi cuộc sống có thể trở lại
bình thường ở Canada. Tôi nhắc lại: có một sự lựa chọn về cách Canada tích cực
áp dụng sinh hoạt xa cách đến mức nào hiện nay, và liệu Bước 1 sẽ mất vài tuần
hay vài tháng là tùy vào chúng ta.
Có cần khai thác dầu cát để bán giá thấp hơn vốn
trong lúc này hay không?
Giới hạn tiêu cực hiện nay là một số tỉnh bang đang
xem thường biện pháp sinh hoạt cách xa vì muốn bảo vệ kỹ nghệ chính của họ.
Ontario đã tuyên bố tất cả những công ty sản xuất và xây cất là những công việc
cần thiết, làm như là tất cả hàng hóa đều có nhu cầu như nhau và người dân phải
ở nhà không thể sống mà không cần sửa chữa nhà cửa. Alberta coi dầu cát là nhu
yếu phẩm, mặc dù bitum đang bán lỗ vốn, và hàng chục ngàn nhân viên khắp Canada
đang bị nhét vào các nhà máy hiện là những vườn ươm virus tuyệt vời và sau đó
lây nhiễm, gây thiệt mạng cho mọi ngượi ở mọi nơi trên đất nước này.
Các tỉnh và ngành kỹ nghệ lơ là, kém kỷ luật này, và
các ngành tương tự họ, cần phải thay đổi quyết định trong 24 giờ hoặc Ottawa phải
dùng biện pháp cưỡng chế bằng cách ban hành Đạo luật Khẩn trương hoặc ngay cả
soạn tháo một quy định khẩn cấp mới để kiềm chế hoạt động của họ vì họ đang khiến
tất cả người Canada có thể bị nguy hiểm.
Cho đến nay, Ottawa đã tiến hành quá mềm mỏng – thực
sự thiếu khoa học. Trừ khi chính phủ liên bang cứng rắn hơn và đưa đất nước này
vào một lộ trình dựa trên cơ sở khoa học để đánh bại dịch COVID-19,
Canada sẽ còn gặp nhiều khó khăn.
Ottawa đã loay hoay trong sự chuẩn bị. Hãy đợi để
xem chính phủ sẽ có biện pháp kết thúc tốt hơn hay không.
-------------------------
Amir Attaran là một chuyên viên khoa học y sinh, luật
sư và giáo sư Khoa Luật và Trường Dịch tễ học và Y tế cộng đồng tại Đại học
Ottawa.
© 2020 DCVOnline
Nếu đăng lại, xin ghi nguồn và đọc “Thể lệ trích đăng lại bài từ
DCVOnline.net”
--------------
Nguồn:
Amir Attaran: Social distancing is the only option—there is no alternative.
Here’s how we might eventually ease back into normal life, in a way that saves
lives.
By Amir Attaran
March 27, 2020
/https:/www.thestar.com/content/dam/thestar/news/canada/2019/04/17/federal-climate-law-crucial-to-indigenous-constitutional-rights-court-told/amir_attaran.jpg){kind=link}
No comments:
Post a Comment