Thứ tư 12 Tháng Sáu 2013
Tại Việt Nam, khoảng 70% trong tổng số đơn thư khiếu tố
thuộc về lĩnh vực đất đai. Thái độ và bản lĩnh trong việc sẵn sàng đối đầu với
chính quyền của những người dân mất đất đang có chiều hướng bùng phát, bởi cho
tới nay, hình như vẫn chưa có gì thay đổi đáng kể sau vụ Tiên Lãng.
Tạp chí cộng đồng hôm nay được thực hiện với sự tham gia
của Phó giáo sư tiến sĩ Nguyễn Ngọc Đệ, Phó trưởng khoa Phát triển Nông thôn
trường đại học Cần Thơ ; kỹ sư Nguyễn Thể Hà, chuyên gia về cơ giới hóa nông
nghiệp ở Long An và ông Đàm Văn Đồng, nông dân ở huyện Văn Giang tỉnh Hưng Yên.
Kỳ họp thứ 5 Quốc hội khóa XIII khẳng định mục tiêu của
Đảng và Nhà nước là xây dựng nền nông nghiệp Việt Nam phát triển toàn diện và
bền vững, giữ vững an ninh lương thực quốc gia, cải thiện đời sống người nông
dân, đổi mới bộ mặt nông thôn…
Thế nhưng vào cuối tháng 5/2013 và cùng thời gian với
cuộc họp Quốc hội, báo Nông nghiệp Việt Nam viết về tình cảnh phân hóa trong
các gia đình nông dân với bài “Vỡ làng”. Bài báo cho biết xã Tam Cường (huyện
Tam Nông, Phú Thọ) là một điển hình cho sự “vỡ làng” đau đớn ấy. Do phản đối
chính sách lấy đất ruộng, 20 đảng viên bị khai trừ hoặc cảnh cáo, một số người
bị cách chức, thậm chí bị giam trên huyện. Có người đi bệnh viện huyện cũng bị
bác sĩ hỏi đã ký bán ruộng chưa. Loa phóng thanh ra rả suốt ngày rằng những
người không ký bán ruộng là kẻ xấu, là thoái hóa biến chất, là lầm đường lạc
lối…
Người cày phải có ruộng
Đầu năm 2012, vụ ông Đoàn Văn Vươn và gia đình ở Tiên
Lãng, Hải Phòng bị cưỡng chế đất đai đã gây xôn xao trên cả nước. Hiện tượng
người dân khiếu kiện tập thể về đẩt đai diễn ra khắp nơi. Các chủ đầu tư mua
chuộc chính quyền địa phương để chèn ép người dân, có khi sử dụng cả công an và
quân đội để cưỡng chế, thậm chí cả bọn côn đồ để hăm dọa, hành hung người dân,
như trường hợp ở huyện Văn Giang tỉnh Hưng Yên.
Ông Đàm Văn Đồng, nông dân Văn Giang cho
biết sơ qua tình hình tại chỗ hiện nay :
Bà con ở Văn Giang thì lúc này cũng đang trên đường đi
khiếu kiện, đến các cơ quan chức năng ở trung ương nhưng chưa thấy một cơ quan
nào hồi âm cả. Thứ hai là bà con đã giành lại được số ruộng đã cấy được hai vụ
lúa, trong lúc này bà con vừa phải thu hoạch, vừa phải đi gởi đơn lên các cơ
quan chức năng.
Vừa rồi chúng tôi mới thu hoạch có hơn một buổi thôi,
giành lại được một tí đất mà được hơn chục tấn thóc. Ruộng nương ở đây rất phù
hợp. Chúng tôi tìm lại được cái băng hình ngày khởi công năm 1958 đào sông Văn
Hải đến mức độ như thế nào thì đến bây giờ dòng sông Văn Hải nó phục vụ cho
cánh đồng của ba xã chúng tôi rất là màu mỡ, thuận tiện.
Đất của chúng tôi không phải là đất ngập úng mà đất rất
là đẹp, chính vì thế mà chúng tôi lúc nào cũng tâm niệm rằng với người nông dân
thì người dân phải có ruộng cày.Cho nên chúng tôi vẫn tiếp tục yêu cầu các cấp
chính quyền giải quyết trả lại ruộng cho chúng tôi. Thứ hai là việc thực hiện
dự án đô thị thương mại du lịch Ecopark này là trái hoàn toàn pháp luật.
Dân không có đất thì không sống được, mà cái đất này làm
ra rất nhiều của cải vật chất cho chúng tôi. Nói chung là trồng lúa tốt mà
trồng cây cảnh, trồng cây ăn quả cũng tốt. Như gia đình tôi có hơn 900 mét
vuông đấy, kể cả tôi không làm, tôi cho họ thuê trồng cây cảnh một năm tôi cũng
được mấy chục triệu. Phải bán cho nhà đầu tư được có 43 nghìn đồng một mét
vuông, mà mất trắng. Họ chỉ lợi dụng kẽ hở của luật pháp nhà nước mà họ lấy đất
của dân một cách trắng trợn như thế này.
Một sào của chúng tôi ở đây là 360 mét vuông, thì một năm
riêng 360 mét vuông này nếu trồng cây cảnh là phải làm ra tới mấy trăm triệu
trên một sào. Năm trăm triệu trên một sào.
Bán cho họ thì nếu tính về tiền đất thì mới được có 20
triệu. Vì đến bây giờ đấu tranh như thế họ mới giả lên tới 75 nghìn đồng một
mét, mà nhân với 360 mét. Quá rẻ mạt ! Một mét vuông mới mua được một cái quần
đùi. Thì bảy nhăm nghìn đồng một mét. Trong khi đó, khi họ lấy được của dân họ
bán được bao nhiêu triệu một mét.
Thôn quê và thành thị : Quá cách biệt
Còn ở miền Tây, Phó giáo sư tiến sĩ Nguyễn Ngọc Đệ,
Phó trưởng khoa Phát triển Nông thôn trường đại học Cần Thơ trước hết có nhận
xét chung về đời sống của người nông dân :
Cùng với đà phát triển kinh tế chung của đất nước thì đời
sống có được cải thiện hơn so với những năm trước đây. Tuy nhiên so với các
thành phần kinh tế khác, và so với mức đóng góp của nông dân mình với sự phát
triển kinh tế chung của đất nước, thì quá chậm. Có thể nói là đời sống người
nông dân ở nông thôn thua kém rất là nhiều thành phần khác. Cơ bản là vì lợi
nhuận trong sản xuất nông nghiệp quá thấp.
Theo số liệu mới đây, trong sản xuất lúa của nông dân
đồng bằng sông Cửu Long trong gần hai thập niên vừa qua, tính trên tỉ lệ lời so
với tiền vốn người ta bỏ ra, thì nó không thay đổi. Vả lại diện tích đất cho
mỗi hộ nông dân càng ngày càng thu hẹp, do tỉ lệ gia tăng dân số ngày càng lớn.
Cho nên tính ra thu nhập bình quân trên hộ ở nông thôn rất là thấp.
Đặc biệt trong những năm gần đây, tình hình tiêu thụ nông
sản hàng hóa gặp rất nhiều khó khăn, chủ yếu là ở thị trường đầu ra, khâu điều
tiết, xuất khẩu hoặc là phân phối trong nội địa chưa được tốt. Thành thử giá cả
nông sản rất bấp bênh, nhiều trường hợp là lỗ. Thí dụ như lúa năm nay cho tới
thời điểm này, cái giá nông dân bán ra dưới giá thành người ta sản xuất.
Tỉ lệ đất đai bình quân trên đầu người hoặc trên hộ ở
nông thôn ngày càng đã thu hẹp rồi, tại vì dân số ngày càng nở ra, mà đất thì
nó không nở. Trong khi kèm với tốc độ đô thị hóa, công nghiệp hóa thì một số
lượng lớn diện tích bị chuyển sang làm khu công nghiệp hoặc đô thị. Thành thử
diện tích đất phục vụ cho nông nghiệp cũng thu hẹp nữa.
Mà nguy hiểm hơn nữa là những vùng đất phì nhiêu ven
sông, thuận lợi cho phát triển nông nghiệp thì lại bị đô thị hóa với công
nghiệp hóa đẩy vô những vùng sâu khó khăn hơn. Do đó sức sản xuất của đất cũng
bị sút giảm, tại vì vô những vùng phèn, trũng hoặc là ngập úng…làm cho năng
suất có phần sút giảm.
Tất cả những yếu tố đó cộng lại làm cho thu nhập của
người nông dân ở nông thôn rất là khó khăn. Thêm nữa, cơ sở hạ tầng như đường
giao thông, thủy lợi, điện và những phương tiện sinh hoạt kém rất xa so với
thành thị. Cho nên vấn đề tiếp cận với thị trường, tiếp cận với thông tin cũng
là yếu tố giới hạn cho sự vươn lên làm giàu của người nông dân.
Nỗi khổ của người nông dân mất đất
Mảnh đất là nơi sinh nhai của người nông dân, một khi mất
đất, họ sinh sống như thế nào ? Tiến sĩ
Nguyễn Ngọc Đệ cho biết :
Thông thường những người bị mất đất thì Nhà nước cũng có
đền bù theo quy định. Kèm theo đó Nhà nước cũng có chánh sách tái định cư cho
người ta. Nhưng mà có cái khó là nông dân hồi trước tới giờ chỉ biết làm ruộng,
vườn, rẫy thôi. Bây giờ đất mất rồi, có chỗ ở khác thì lại không có phương tiện
sản xuất. Họ chuyển đổi nghề nghiệp cũng gặp khó, tại vì người ta chưa hề có
kinh nghiệm trong kinh doanh hoặc làm dịch vụ các thứ.
Vả lại cái cơ hội để mà họ chen vào những thị trường kinh
doanh, dịch vụ này rất là khó khăn. Tại vì cái lượng lao động dôi ra ở các khu
cư dân tập trung tái định cư thì phương tiện, điều kiện sinh sống của người ta
không được bảo đảm. Mặc dầu họ có nhận được phần tiền đền bù về đất đai, nhưng
dần dần một thời gian sau thì không có chuyện gì làm, cho nên ăn vô đó, rồi
cuối cùng cũng trở nên trắng tay hà. Phần lớn rất là khó khăn.
Nhà nước cũng có đưa ra chương trình dạy nghề kèm theo.
Nhưng mà dạy nghề xong rồi là chưa hết. Học nghề thì ai cũng học, nhưng mà đâu
phải là ai cũng có thể tổ chức cuộc sống mình theo cái ngành nghề đó được. Tại
vì số lao động dư thừa hiện có đã lớn rồi, bây giờ mình lại gia nhập vô cái đội
quân đó, với tư cách là lính mới ngơ ngác thì làm sao mà cạnh tranh lại được
với những cơ sở, những người đã có nghề nghiệp ổn định rồi ?
Cho nên vô vàn khó khăn cho những nông dân bị mất đất đó.
Ông Đàm Văn Đồng cũng nói lên một thực tế :
Đất đã nuôi sống bao nhiêu đời, từ xưa đến nay những
người nông dân như chúng tôi và kể cả mãi mãi sau này đời con em chúng tôi cũng
phải sống bằng đất. Bây giờ thực tế cứ nói là đô thị hóa rồi công nghiệp nhưng
con em chúng tôi bây giờ không có tiền thì không xin được việc. Vì cái chế độ
bây giờ xin đâu cũng phải tiền. Thế mà những kẻ dốt nát lại là con nhà giàu, nó
có tiền thì nó lại được vào làm. Con em như chúng tôi có trình độ mà không có
tiền cũng không làm gì được, cho nên là rất bất công ! Đành vẫn phải tiếp tục
giữ ruộng để làm.
Khi làm dự án người ta có nói song song đó sẽ tạo công ăn
việc làm cho bà con không ?
Đấy là trò lừa bịp của các cơ quan và các nhà đầu tư
thôi. Chứ khi thu hồi ruộng của dân xong, con em chúng tôi có vào làm đi chăng
nữa thì dăm bữa nửa tháng họ sẽ thải hồi, cho là không có trình độ. Lúc đầu
chưa lấy được ruộng thì họ lừa bịp dân như thế thôi.
Vùng đất Văn Giang của chúng tôi trước kia chưa có dự án,
sống bằng đồng đất thì dân chúng tôi rất giàu có. Bất cứ ai về đến đất Văn
Giang cũng phải thấy rằng làng mạc của chúng tôi rất trù phú. Toàn nhà cao
tầng, mà từ đất mà lên. Chính từ những năm có dự án đến bây giờ đã làm xáo trộn
cuộc sống của nhân dân, mất an ninh trật tự, xã hội đen thì mỗi ngày nhiều lên,
con em nghiện ngập lại càng nhiều, giai gái đĩ điếm.
Tất cả là do dự án mang đến hết. Chứ còn trước kia, những
năm chưa có dự án là đất chúng tôi rất yên bình. Nhiều người lạ tới, chính bản
thân họ cũng phải dùng đến lực lượng xã hội đen này để dằn mặt những người
cương quyết đấu tranh để giữ lại đất.
Thanh niên làng bây giờ là không công ăn việc làm. Những
hộ đã lấy tiền đền bù ruộng rồi bây giờ không việc làm cũng chỉ nhong nhóng đi
chơi thôi. Mất ruộng rồi là không công ăn việc làm duy nhất bây giờ còn những
gia đình chưa thực hiện dự án giành giật lại được ít ruộng cấy để chúng tôi lấy
hạt thóc ăn thôi.
Tự dưng mắc nợ !
Đất nông nghiệp bị tịch thu cho những dự án kinh tế và
công nghiệp, nhưng bên cạnh đó lại có một nghịch lý là khi người nông dân cần
một diện tích đất để sấy và tồn trữ lúa, tránh tổn thất sau thu hoạch, thì lại
phải đóng một số tiền chuyển đổi mục đích sử dụng đất rất lớn. Kỹ sư
Nguyễn Thể Hà, nhà khoa học độc lập chuyên nghiên cứu về cơ giới hóa nông nghiệp cho đây
là vấn đề phi lý :
Tức là nông dân thì làm lúa, nhưng mà người nông dân thì
trồng lúa thôi, còn đất để cho nông dân tồn trữ lúa và sấy lúa không phải là
đất nông nghiệp. Nông dân không có để làm kho tồn trữ lúa và để máy sấy lúa,
bởi vì làm cái đó thì Nhà nước gọi là đất dịch vụ, đất khác, không phải đất
nông nghiệp. Mà muốn làm đất công nghiệp thì phải chuyển đổi mục đích. Phải
đóng một số tiền rất lớn, mà nông dân thì không có tiền để đóng.
Tôi thì cũng có miếng đất như vậy, cũng bốn, năm công gì
đó. Đất hồi đó ở cũng mấy trăm năm nay rồi. Cả mấy chục năm nay không trồng lúa
được, nhưng mà Nhà nước quy định đất lúa. Khi mà không trồng lúa được, Nhà nước
mới kiểm tra lại thì nói đất này là đất thổ cư. Nếu mà tôi nhận sổ đỏ về thì
tôi phải đóng mấy trăm triệu đấy.
Thế là cả xóm tôi không ai dám nhận cả. Đất của mình ở,
tự nhiên giao cho mình cái sổ đỏ rồi mình mắc nợ. Tự nhiên mình mắc nợ, kỳ vậy
? Tôi cũng là người kháng chiến, đi mấy năm về rồi tự nhiên mình thiếu nợ Nhà
nước, rồi tiền đâu tụi tôi trả ?
Nông dân cũng vậy. Nếu họ chuyển đổi đất để làm nơi sấy
lúa, tồn trữ lúa thì họ phải đóng thêm số tiền rất lớn. Cái này không hợp lý
trong chánh sách đất đai. Đất của mình hồi đó tới giờ vậy rồi không trồng lúa
được thì họ chuyển thành đất thổ. Bây giờ nếu mình nhận số đỏ thì mình chịu
lãi, 0,5%/ ngày, nghe người ta tính là 18%/năm. Thì có nhiều người ở Thành phố
Hồ Chí Minh và nhiều nơi họ không dám nhận giấy tờ quyền sử dụng đất, bởi vì họ
sợ rằng tự nhiên mắc nợ.
Mà đất của mình mình ở. Nhà tôi ở đó hằng 300 năm rồi, từ
trước khi Gia Long vào đây lận, tới đời tôi là đời thứ sáu, thứ bảy rồi. Mà nếu
tôi nhận sổ đỏ về thì tôi lại phải thiếu nợ tới mấy trăm triệu. Không nhận, có
nghĩa là chúng tôi không tán thành chánh sách đất đai như vậy. Đóng tiền thì
cũng có khả năng đóng được, nhưng không thể đóng bởi vì đất này của mình, tự
nhiên mình mắc nợ sao được !
Bây giờ thì nông dân cũng rất cần đất để sấy lúa và tồn
trữ lúa. Nông dân mình hiện nay thì ở nhà cũng đơn chiếc lắm. Người nông dân
thì lớn tuổi rồi, không thể chở lúa từ ở ngoài ruộng rồi về nhà, làm khô ở nhà
rồi mới chở tới nhà máy xay lúa. Thành ra phải chở tập trung lại một cái chỗ để
làm khô, xong rồi mới xay xát. Có những người nông dân không có kho chứa lúa.
Sản lượng lúa mình tăng nhanh. Một người một hecta họ có
thể làm được một vụ tới sáu, bảy tấn ; ba vụ họ làm được 20 tấn thì nhà họ đâu
có chỗ chứa. Họ phải bán lúa ngay tại ruộng. Bán lúa tại ruộng là lúa tươi, về
phải sấy ngay để cho nó không có sinh nhiệt. Cái đó cần có chỗ sấy và chỗ chứa
công nghiệp.
Và tôi nghĩ rằng ý dân là ý trời mà, thì cũng không cản
được dân đâu. Người dân Nam Bộ sẽ dùng đất của mình để sấy lúa và tồn trữ lúa,
điều này chắc chắn sẽ thực hiện được. Không thể cản trở được nông dân giành lại
chủ quyền đất của mình đâu. Tôi nghĩ rằng tới đây nông dân làm lúa tốt hơn, thì
đời sống sẽ khá hơn thôi.
Hãy cứu lấy lũy tre và cánh đồng…
Từ việc tổ chức phi chính phủ Global Witness tháng vừa
rồi cáo buộc Hoàng Anh Gia Lai và Tổng công ty Cao su Việt Nam, liệu có thể
nghĩ đến việc có những tổ chức phi chính phủ Việt Nam chuyên hỗ trợ khiếu tố
đất đai, có mối liên kết với các tổ chức phi chính phủ quốc tế hay không ? Trả
lời RFI Việt ngữ qua email, bà Josie Cohen, phụ trách vấn đề đất đai của Global
Witness cho biết, do nhân sự hạn chế nên tổ chức này chỉ chọn lựa những quốc
gia họ hiểu biết nhiều như Cam Bốt để tác động. Nhưng bên cạnh đó cũng có những
tổ chức khác có hoạt động liên quan đến đất đai ở Việt Nam như Land Nature,
Oxfam.
Nhà nghiên cứu Nguyễn
Trần Bạt, trả lời phỏng vấn báo Nông nghiệp Việt Nam đã lo lắng:
“Tôi không biết các nhà lãnh đạo nghĩ thế nào, nhưng tôi
nghĩ nông thôn là vấn đề chính trị quan trọng nhất. Nếu xử lý không tốt thì
chúng ta sẽ nhổ rễ dân tộc chúng ta ra khỏi nền văn hóa của nó, biến dân tộc
mình thành một cái chợ và bán tất. Trong đó việc bán đầu tiên là bán con người.
Mất lũy tre, mất cánh đồng, mất con cò, mất tiếng ru, mất
cả tiếng dế. Bây giờ Tô Hoài có bỗng nhiên trẻ lại cũng chẳng cách gì có thể viết
lại “Dế mèn phiêu lưu ký”.
Chúng ta bảo chúng ta yêu tiếng chim hót véo von, nhưng
chúng ta sẵn sàng ăn trứng chim và phá tổ chim. Văn hóa của chúng ta là tiếng
hót của con chim, mà nông thôn là cái tổ. Hãy để ý đến nông thôn, hãy cứu lấy
nền văn hóa của chúng ta. Hãy cứu lấy cái tổ chim để duy trì tương lai của
giọng hót”.
Khi luật pháp làm ngơ
Còn ông Đàm Văn
Đồng nói lên quyết tâm của người nông dân chiến đấu để giữ đất :
Chủ đầu tư hiện nay thì vẫn cứ thuê côn đồ để đứng trông
nom san lấp mặt bằng. Nhưng dân chúng tôi cương quyết giữ, vẫn đuổi được lũ côn
đồ đi ra khỏi khu ruộng chúng tôi cấy. Chúng tôi giành được độ năm bảy chục mẫu
rồi.
Bây giờ chúng tôi không nhận tiền đền bù thì trước tiên
là tạm thời dân tập trung cấy cày trên thửa ruộng chúng tôi giành lại đó. Và
như vụ này là được gần 20 tấn thóc, thì ý định của chúng tôi là chia cho các
gia đình khó khăn, nhưng mà các gia đình đã đồng tình là bán đi để lấy tiền tái
đầu tư cho vụ tới. Hiện nay chúng tôi đã sắm được máy làm ruộng, máy tuốt thóc…nói
chung là chúng tôi đã sắm để trở thành một hợp tác xã nông nghiệp thực sự. Và
chúng tôi có ý định sẽ thành lập hợp tác xã.
Trong giai đoạn này thì chúng tôi vẫn cứ đưa đơn khởi
kiện ra tòa thì tòa huyện Văn Giang không dám giải quyết. Đưa đơn lên Quốc hội
thì Quốc hội cũng làm ngơ, đưa lên chính phủ cũng thế. Cho nên chúng tôi bây
giờ buộc phải giành lại đất, buộc phải một mất một còn với họ thôi.
Bản thân tôi bị đánh bao nhiêu lần đấy thì về pháp luật
cũng đã trừng trị những kẻ gây án. Nhưng hực tế nó che mắt thế gian thôi, chứ
chưa phải là xử đúng tội, còn bỏ sót nhiều tội.
Thậm chí nghị quyết của Tỉnh ủy là Đảng còn nói là những
kẻ cầm đầu như chúng tôi là có những thế lực xúi giục đứng đằng sau. Nhưng thực
chất chúng tôi là những người có một chút hiểu biết pháp luật. Khi hiểu biết
luật thì chúng tôi làm theo luật, thì các cơ quan chính quyền lại làm ngơ,
không dám giải quyết với chúng tôi bằng luật pháp, mà phải dùng xã hội đen để
giải quyết với nhau. Thì chính bây giờ cũng buộc chúng tôi phải trở thành ngược
lại, và chúng tôi cũng dám cầm vũ khí, để chúng tôi sẽ đánh !
RFI xin chân thành cảm ơn Phó giáo sư tiến sĩ Nguyễn Ngọc Đệ, Phó trưởng
khoa Phát triển Nông thôn trường đại học Cần Thơ ; kỹ sư Nguyễn Thể Hà, chuyên
gia về cơ giới hóa nông nghiệp ở Long An, và ông Đàm Văn Đồng, nông dân ở huyện
Văn Giang tỉnh Hưng Yên đã vui lòng tham gia chương trình hôm nay của chúng
tôi.
No comments:
Post a Comment