Nguyễn
Trung dịch và bình luận
Viet Studies 12-6-2013
Leipzig,
23 tháng 5 năm 2013
Một dịp hiếm có và đầy tự hào đoàn tụ chúng ta tại đây hôm nay: Đảng Xã Hội Dân
Chủ Đức kỷ niệm lần thứ 150 ngày sinh của mình. Không một đảng nào khác tồn tại
lâu như vậy, bởi lẽ những mục tiêu phấn đấu cơ bản của đảng này đã và luôn luôn
có tính thời sự với nội dung mới, đó là: Các quyền tự do, công bằng xã hội,
quyền tham dự vào chính trị.
Đây là ngày kỷ niệm của đảng lâu đời nhất nước Đức. Đây cũng là ngày lễ của
châu Âu đấu tranh cho tự do và dân chủ. 150 năm này là cả một thiên lịch sử đầy
những thắng lợi và thất bại, những cuộc chiến tranh khủng khiếp và tàn bạo, các
cuộc nổi dậy và sự đàn áp; có thể nói đấy là các cuộc nổi dậy luôn luôn với
nhận thức cho rằng các xã hội có thể thay đổi, dân chủ là có thể thực thi, nếu
như chúng ta hiểu rõ được chúng ta phấn đấu, bảo vệ hay phải giành lấy những
giá trị gì, và nếu như chúng ta đủ dũng cảm vượt qua được mọi đàn áp.
Mọi chuyện tùy thuộc vào việc chúng ta đã và luôn luôn dám đối mặt với tâm
trạng cảm thấy mình bất lực, dám như thế vì chính mình và vì những người khác,
dám tiến tới những bước phát triển mới. Với ý chí không gì lay chuyển nổi,
nhiều nam nữ đảng viên Đảng Xã hội Dân Chủ Đức đã phấn đấu như vậy trong suốt
quá khứ đầy biến động của đảng mình, dám xả thân cho niềm tin của mình, để đẩy
mạnh phong trào, để giành được sự công nhận của xã hội, giành lấy sự tồn tại
của chính mình, và nhiều người đã hy sinh.
Những con người dũng cảm này gửi lại chúng ta di chúc: Không nên coi lễ kỷ niệm
hôm nay chỉ là “nơi để tưởng nhớ”. Nhìn vào nhiệm vụ của mình trong tương lai,
chúng ta phải tự hỏi: Khẩu hiệu “Tiến lên!” (“Vorwaerts!”) [1] của hôm qua sẽ có ý nghĩa gì đối
với triển vọng sắp tới nhìn từ hôm nay?
Xin các quý vị hãy cho tôi bắt đầu từ năm 1863, xin hãy nhớ đến sự nghèo khốn,
sự bóc lột, nhớ đến những điều kiện lao động mà ngày nay chúng ta chỉ thấy ở
một số nước đang phát triển mà chúng ta từng phê phán; xin thưa đấy cũng chính
là đời sống ngột ngạt thường ngày của hàng triệu người Đức thời đó. Thử hỏi
những người thời ấy dám nổi dậy đấu tranh sẽ có thể lựa chọn như thế nào: Nên
chăng đấy sẽ là sự nổi dậy để dẫn đến cách mạng, để rồi lại thiết lập nên một
nền thống trị mới của những người trước đó đã từng bị áp bức? Tình hình đã đến
mức gần xảy ra một kịch bản như thế. Nhưng Ferdinand Lassalle – người đã từng
trải qua cuộc cách mạng 1848 ở tỉnh Rhein – đã tìm thấy đáp án khác cho nghèo
khốn và áp bức. Ngày nay trong tai chúng ta chúng ta vẫn còn vang lên cương
lĩnh của ông: Thay đổi xã hội bằng chính sách giải phóng con người, nhằm tạo ra
sự tham gia của quảng đại quần chúng nhân dân vào chính sự. Mục tiêu này trước
hết bao gồm giáo dục, cưỡng bách giáo dục đối với mọi người, đương nhiên bao
gồm cả những nghiệp đoàn giáo dục tự lập của công nhân nhằm giúp mỗi cá nhân có
thể thăng tiến nhờ có hiểu biết qua học hỏi. Giải phóng con người bằng
cách thực hiện tham gia vào các quyền đã ghi thành luật, nhất là bằng cách mỗi
người tự nâng cao quyền năng của mình. Cách đây 150 năm những đòi hỏi này là
cách mạng, và hôm nay vẫn còn rất hiện đại.
Trong thời kỳ Đảng Xã hội Dân chủ Đức mới được thành lập, đương nhiên phải đặt
cuộc đấu tranh vì những quyền bình đẳng của cộng đồng công nhân bị áp bức lên
trước. Cương lĩnh Eisenach năm 1869 ghi rõ, đấy là bầu cử tự do, bình đẳng
trong cả nước, bất chấp sự khác biệt về đẳng cấp xã hội của những người tham
gia bầu cử, là cấm lao động trẻ em, là các tòa án phải độc lập.
Trong cuộc đấu tranh triền miên trong nội bộ đảng XHDCĐ, cuối cùng quan điểm đã
thắng thế là: không thiết lập một đặc quyền giai cấp mới nào. Vì không thể đáp
trả sự bất bình đẳng bằng cách thiết lập nên một sự bất bình đẳng mới. Hơn ba
thập niên sau khi Lassalle thành lập ĐXHDCĐ, Eduard Bernstein, nhà lý luận nổi
tiếng và cũng là người bị đả kích rất nhiều của ĐXHDCĐ, đã mô tả: “dân chủ phải
vừa là phương tiện, vừa là mục tiêu”. Đối với tôi, trong nhãn quan chính trị
mới này hàm chứa một trong những cống hiến lịch sử vĩ đại nhất của đảng XHDCĐ.
Hồi ấy, ĐXHDCĐ đã rất sớm làm cho dân chủ có ảnh hưởng mạnh mẽ và sâu
rộng trong một bộ phận đáng kể của tầng lớp công nhân và phong trào xã hội chủ
nghĩa ở nước Đức. Chính là ĐXHDCĐ đã đấu tranh cho cải cách, chứ không phải cho
việc làm cách mạng. Và cũng chính là ĐXHDCĐ đã kiên trì con đường của
mình và cuối cùng đã vận động được đa số tham gia, với cái đích là cải thiện
từng bước cụ thể đời sống con người, thay vì công bố những mục tiêu không tưởng
xa vời.
Nhưng phong trào cộng sản thế giới đã quyết định cho mình con đường khác – hiển
nhiên với những hệ quả vô cùng khủng khiếp. Phong trào này đã thiết lập nên một
giai cấp nắm quyền mới, và thay thế sự thống trị cũ bằng một sự thống trị mới.
Còn tự do, công bằng xã hội, sự ấm no… người công nhân phải mong ngóng một cách
vô vọng.
Chính vì thế, ngày nay chúng ta càng đánh giá cao những nỗ lực cải cách của
phong trào xã hội dân chủ. Nhờ những nỗ lực này, chúng ta lần đầu tiên có được
Luật Bảo hộ lao động, Luật về Quyền tham gia bầu cử của phụ nữ, và nhiều điều
khác nữa. Thể chế dân chủ đầu tiên của nước Đức – cụ thể ở đây là Nền Cộng hòa
Weimar – sẽ không thể thiết lập được, nếu như các đảng viên xã hội dân chủ -
đứng đầu là Friedrich Ebert và Philipp Sheidemann – không có can đảm phấn đấu
cho sự hợp tác chính trị với những lực lượng to lớn khác của các đảng phái tư
sản. Đặc biệt là, các đảng viên xã hội dân chủ đã đấu tranh kiên cường hơn, bền
bỉ hơn nhiều nhà dân chủ khác trong việc bảo vệ nền cộng hòa này. Các đảng viên
xã hội dân chủ đã nêu cao lý tưởng của mình về tự do, bình đẳng và đoàn kết,
quyết đấu tranh chống lại mọi kẻ chỉ muốn áp bức và chiến tranh.
Không thể nào quên bài nói của Otto Wels ngày 23-03-1933 tại Quốc hội Đức, giữa
lúc quốc xã đã bắt giam nhiều người chống đối, đồng thời khiến nhiều người
chống đối khác phải sống lưu vong. “Người ta có thể tước đoạt mạng sống và tự
do của chúng tôi, nhưng danh dự của chúng tôi thì không bao giờ!..” Bài
nói ấy của Otto Wels quả là “can đảm nhất chưa từng có tại Quốc hội Đức” - đúng
như Peter Struck đã nhận xét.
Chúng ta nên ghi nhớ, bằng cách nói “Không!” với cái gọi là Đạo luât Ủy
quyền[2], hồi đó 94 nghị sỹ của ĐXHDCĐ chẳng những
đã cứu danh dự của chính mình, mà còn cứu cả danh dự của thể chế dân chủ đầu
tiên của nước Đức (nền Cộng hòa Weimar – ND chú giải). Những con người ấy đã
hiến tặng mọi người Đức chúng ta một trang sử chính nghĩa của dân chủ - đấy
cũng là sự đối nghịch hoàn toàn đối với tội lỗi và sự hổ thẹn (của sử nước Đức
– ND chú giải), đấy cũng là một kinh nghiệm quý báu cho thấy con người ta có
thể kiên định với những giá trị của mình - cho dù bị bêu giếu, bị làm nhục, bị
đầy đọa. Ngày nay chúng ta trân trọng với tinh thần biết ơn sự can đảm của họ.
Trong hàng ngũ những người này có Kurt Schumacher, một trong những nghị sỹ đã
bác bỏ cái gọi là Đạo luật Ủy quyền. Sau hàng chục năm bị giam trong trại tập
trung, khi chiến tranh kết thúc, ông đã chống lại sự quyến rũ muốn thành lập
một đảng công nhân bao gồm những người xã hội dân chủ và những người cộng sản.
Bởi vì ông nhận ra rằng – xin trích lời ông – Đảng Cộng sản Đức “không phải là
một giai cấp Đức, mà là một quốc đảng xa lạ”. Tại miền Đông nước Đức, Đảng Xã
hội Dân Chủ Đức chính thống xưa kia mãi đến sau năm 1989 (khi CHDC Đức sụp đổ -
ND chú giải) mới được tái lập. Tôi vô cùng biết ơn vì điều này.
Ngược lại, ở miền Tây nước Đức, ĐXHDCĐ đã tham gia một cách có ý nghĩa quyết
định cùng với những người thuộc đảng bảo thủ và đảng tự do, làm cho Cộng Hòa
Liên Bang Đức có thể hoạt động có hiệu quả, với thẩm quyền rộng rãi, trở thành
một “liên bang dân chủ và xã hội” như đã quy định trong Đạo Luật Cơ Bản, và
chúng ta đều biết Đạo luật này được ban hành cũng ngày 23 tháng 5[3].
Ngày nay chúng ta đều biết thể chế dân chủ của chúng ta thật vững chãi, cho dù
đôi lúc suy yếu tùy theo tình trạng của các đảng phái. ĐXHDCĐ chẳng những có
thể nhìn nhận lại truyền thống lâu đời nhất của mình. ĐXDCĐ còn phải thực hiện
sự thay đổi rất sâu sắc từ bên trong. Đơn giản vì ĐXHDCĐ ngày nay không còn là
đảng của giai cấp nữa. Trong quá trình học hỏi lâu dài và gian khổ, ĐXHDCĐ
đã phải tự phát triển mình để trở thành đảng của nhân dân. Cương lĩnh Godesberg
năm 1959 đã xác định, củng cố và thúc đẩy sự cải tổ này.
Đối với hầu hết chúng ta, những cống hiến của ĐXHDCĐ cho CHLBĐ thật rõ ràng.
Tôi xin kể ở đây những cải cách xã hội được tiến hành trong những năm thập niên
70 dưới thời Willi Brandt, giai đoạn đầu tiên đổi mới của Chính sách phương
Đông mở cửa hướng sang Cộng Hòa Dân Chủ Đức và các nước láng giềng Đông Âu,
chính sách này đã giúp vén lên bức màn sắt.
Cuốn phim (chiếu trong lễ kỷ niệm này – ND chú giải) cũng cho chúng ta thấy
những cống hiến của Thủ tướng Liên bang Helmut Schmidt và Gerhard Schroeder, cả
hai vị này hôm nay cũng có mặt tại đây cùng với chúng ta. Các nhiệm kỳ thủ
tướng của hai vị gắn liền với những cống hiến lâu bền của ĐXHDCĐ đối với CHLBĐ.
Trong suốt 150 năm qua vấn đề cốt lõi của xã hội dân chủ là: xã hội đoàn kết,
thể chế dân chủ thường xuyên được cải thiện. Nhưng trong thế giới thay đổi ngày
nay, nhiều thách thức mới đang đặt ra cho ĐXHDCĐ cũng như cho các đảng khác.
Trong đó vấn đề trung tâm là các đảng phải luôn luôn là một bộ phận của một xã
hội công dân tự lớn mạnh, và nhờ đó luôn luôn tạo ra được những mối ràng buộc
vững chắc cho một chương trình chính trị tổng quát (được hiểu là chiến
lược phát triển – ND chú giải).
Nhiệm vụ này không hề dễ, bởi vì trong những năm qua chúng ta đã chứng kiến
nhiều phong trào phản đối; những phong trào này nhiều khi cực đoan hơn các
chính đảng, thường tập trung chỉ vào một vấn đề, và những phong trào này tư coi
mình là đối thủ của các đảng. Những phong trào này cho thấy nhiều công dân muốn
phải có tiếng nói của mình. Tôi hoan nghênh và ủng hộ điều này. Các đảng không
nên lo sợ về hình thức tham gia này của công dân, mà ngược lại nên coi đấy là
một hệ thống cảnh báo sớm, để nhờ đó có thể luôn luôn đi cùng với thời cuộc. Về
phần mình, các đảng cũng cần phải có những phương thức tham chính mới, để từ đó
làm cho sự năng động của mình tìm thấy hướng đi trong cuộc sống hàng ngày của
nền dân chủ đại nghị của chúng ta. Tóm lại: Hình thức tham chính mới có một vai
trò bổ sung quan trọng, nhưng dứt khoát không thay thế cho dân chủ đại diện.
Một lần nữa chúng ta hãy nghĩ xem, điều tôi vừa trình bầy có thể thấy rõ trong
vấn đề: Các sáng kiến của công dân thường đại diện những mối lợi ích
riêng biệt – nhìn chung là chính đáng; trong khi đó ngược lại các đảng phải
hướng về cái chung nhiều hơn, phải để mắt vào cái tổng thể. Thậm chí đôi khi
các đảng có thể thành công trong việc tác động vào những cử tri của mình để lựa
chọn những quyết định mâu thuẫn với đường lối hiện hành đến nay hoặc những lợi
ích ngắn hạn của đảng. Tôi hiểu, trong phạm vi nội bộ một đảng điều này không
được ưa chuộng lắm. Nhưng mà chúng ta đã chứng kiến: Chính những quyết định như
thế thường là những quyết định có ý thức trách nhiệm đối với cả nước.
Hôm nay tôi chúc mừng ĐXHDCĐ 150 tuổi. Cho tôi nói lời cảm ơn và đánh giá cao
đối với những người suốt 150 năm qua đã đấu tranh cho tự do, công bằng và đoàn
kết và qua đó đã cải thiện đời sống của hàng triệu người.
Cùng với lời cảm ơn ĐXHDCĐ, tôi đánh giá cao tất cả những ai đang hoạt động
trong các đảng dân chủ vì hạnh phúc của tất cả chúng ta – dù đấy là các hiệp
hội tại các địa phương hay là trong khung khổ Chính sách Châu Âu, dù họ là làm
việc nghiệp dư hay chuyên nghiệp. Cống hiến của họ đã góp phần vào những thành
tựu trong nền dân chủ của chúng ta. Vì vậy tôi cũng xin chúc mừng tất cả chúng
ta việc chúng ta có các đảng dân chủ. Các đảng này do con người tạo ra, vì thế
chúng không hoàn hảo và không tránh khỏi thiếu sót, cho nên cần luôn luôn thực
hiện phê bình, tự phê bình và phải chịu học. Các đảng dân chủ ở nước ta là cần
thiết cho sự sống của nền dân chủ ở nước ta, và trong tương lai cũng không thể
nào thiếu chúng. Với ý nghĩa ấy, xin nhiệt liệt chúc mừng sinh nhật (của ĐXHDCĐ
– ND chú giải)!
Một
vài cảm nghĩ của người dịch
Như một phản xạ tự nhiên, đọc xong bài diễn văn này, tôi liên hệ ngay đến nước
ta, mặc dù toàn bộ câu chuyện của diễn văn xẩy ra ở nước Đức xa xôi, nghĩa là
– nhìn theo góc cạnh nào đó – chẳng dính dáng tí teo nào đến nước ta.
Suy nghĩ của tôi đơn giản: Lịch sử 150 năm của ĐXHDCĐ (SPD), về mặt nào đó mà
nói cũng phản chiếu lịch sử thất bại của Đảng Cộng Sản Đức và sau này là Đảng
Xã hội Thống Nhất Đức – đảng cầm quyền ở Cộng Hòa Dân Chủ Đức kể từ khi nhà
nước này được thiết lập năm 1949, cho đến khi nó bị chính nhân dân của mình lật
đổ năm 1989. Thực tế này gợi lên nhiều điều phải suy nghĩ.
Hai
trào lưu: Cải cách và cách mạng vô sản
Trước
hết xin thưa, cách dây 150 năm, hoặc thậm chí ít nhiều sớm hơn nữa, lịch sử
phong trào cộng sản và công nhân trên thế giới nói chung và ở nước Đức nói
riêng, ngay từ đầu – trước cả khi Marx bước lên vũ đài chính trị với Tuyên Ngôn
Cộng Sản - cũng là lịch sử của hai trào lưu đấu tranh khác biệt nhau và đối lập
nhau khủng khiếp, gần như giữa nước và lửa. Một bên là trào lưu xã hội dân chủ
- được những người mác-xít đặt cho cái tên là “cải lương”, còn một bên là trào
lưu của cách mạng chuyên chính vô sản. Cuộc đấu tranh giữa hai trào lưu này –
mặc dù cả hai đều thuộc về phong trào cộng sản và công nhân quốc tế - càng về
sau càng đối kháng nhau quyết liệt, chẳng kém gì đấu tranh với kẻ thù giai cấp.
Chỉ xin điểm lại, các nhà lý luận mác-xít – kể từ Marx, Lénin trở xuống – đã dành
cho trào lưu cải lương và toàn bộ cánh xã hội dân chủ sự bác bỏ tuyệt đối, với
những lời lẽ và việc làm nặng nề nhất, không hiếm khi rất đẫm máu trong các
chính quyền xô-viết và cộng sản sau này – dù ở châu Âu hay châu Á.
Nhân
dịp này, nhìn lại phong trào cộng sản và công nhân thế giới 150 năm qua, có thể
khẳng định: Tư tưởng của trào lưu cách mạng vô sản là thực hiện khát vọng xây
dựng một xã hội mới không người bóc lột người - mang tên là chủ nghĩa xã hội,
với 2 đặc trưng xuyên suốt: Thực hiện chuyên chính vô sản và công hữu hóa tư
liệu sản xuất. Sau những bước phát triển ban đầu, phong trào này đạt tới đỉnh
cao là thiết lập nên hệ thống thế giới xã hội chủ nghĩa gồm 12 quốc gia, bao
gồm toàn Đông Âu và một phần lớn châu Á, sau này có thêm Cuba.
Hệ
thống các quốc gia XHCN này có ảnh hưởng quan trọng tới phong trào độc lập dân
tộc trong 2 thập kỷ đầu tiên sau chiến tranh thế giới II, qua đó chi phối 1/3
quả địa cầu. Hệ thống thế giới XHCN phân rã rất sớm, đạt tới hồi kết là sự sụp
đổ của các nước xã hội chủ nghĩa Liên Xô Đông Âu trong các năm 1989 – 1991.
Sau chặng đường 150 năm kể trên, cuối
cùng thế giới ngày nay đã chứng kiến sự phá sản và thất bại hoàn của trào lưu
cách mạng vô sản dưới ngọn cờ của chủ nghĩa Mác – Lênin. Đồng thời thế giới cũng chứng kiến: Trào lưu xã hội dân
chủ là một trong những yếu tố quyết định đem lại những thành quả quan trọng cho
công nhân và các tầng lớp nhân dân lao động ở hầu hết các nước phát triển – đặc
biệt là các nước Bắc Âu. Trong những thành quả ấy, trước hết phải nói
tới các quyền tự do, dân chủ của cá nhân con người, các điều kiện để mỗi con
người ngày một tự nâng cao quyền năng của mình trong một chính thể dân chủ,
cuộc sống vật chất và tinh thần của các tầng lớp nhân dân lao động ngày một cải
thiện và nâng cao cùng với sự phát triển của đất nước.
Có
thể nói một cách tổng quát: Sự phát triển của các nước công nghiệp, kể cả những
tiến bộ đạt được trong thể chế chính trị và đời sống văn hóa – xã hội, có sự
đóng góp không thể thiếu của trào lưu xã hội dân chủ. Nếu muốn, có lẽ cũng có
thể nói: Do sự vận động bên trong như vậy – trước hết được hiểu là những
thắng lợi của trào lưu xã hội dân chủ - và và do những thay đổi trên thế
giới, chủ nghĩa tư bản tại các nước công nghiệp này đã ngày một bớt đi
“mùi đế quốc chủ nghĩa”. Ở phạm vi toàn cầu, chính sự vận động này đã góp phần
từng bước đẩy lùi chủ nghĩa đế quốc trên thực tế. Đấy chính là xu thế vận động
của thế giới đã diễn ra từ nửa sau thế kỷ 20 và đang tiếp diễn.
Bản
kết toán
của trào lưu cách mạng vô sản tại các nước LXĐÂ nói ngắn gọn là: (1)chỉ thành
công trong bạo lực đập tan (ở Nga) hay xóa bỏ (ở các nước Đông Âu) sự thống trị
của giới cầm quyền áp bức đương thời, (2)nhưng thất bại hoàn toàn trong xây
dựng một chế độ xã hội mới; nội dung cốt lõi được đề xướng thành lý tưởng của
trào lưu này là giải phóng con người cuối cùng chỉ còn là một khẩu hiệu không
tưởng, (3)trên thực tế giai cấp công nhân và nhân dân lao động cuối cùng lại
trở thành kẻ bị chính những đồng chí của mình áp bức thống trị trong chế độ
toàn trị mới. Chính 3 kết quả cụ thể này trong bản kết toán là
những nguyên nhân quyết định, trực tiếp dẫn tới sự sụp đổ của các nước XHCN
Liên Xô - Đông Âu 1989-1991.
Trong
khi đó, tại các nước công nghiệp có trào lưu xã hội dân chủ phát triển
mạnh – dù là ở Tây Âu hay Bắc Âu – những thành quả tự do, dân chủ và cuộc
sống phồn thịnh dành cho con người ngày càng cao và bền vững hơn. Dù chẳng bao
giờ hết những vấn đề xấu tồn đọng, song cho đến nay chưa có một nước phát triển
nào sụp đổ. Hơn nữa, những quốc gia này luôn luôn tìm được lối thoát ra khỏi
mọi cuộc khủng hoảng để đi tiếp. Nhìn chung, thực tế cuộc sống thừa nhận các
nước phát triển hiện nay đang là đầu tầu của đoàn tầu thế giới.
Thực
tế trình bầy trên khẳng định: Trào lưu xã hội dân chủ tiếp tục có sức sống và
là một trong những động lực quan trọng thúc đẩy tiến bộ xã hội. Nguyên nhân
thật dễ hiểu: Trong bất
kể nấc thang phát triển nào của mỗi quốc gia, tự do và các quyền dân chủ cụ
thể của công dân luôn luôn là khát vọng thường trực thôi thúc và làm nên
con người; cộng đồng ngày càng đông những con người tự do và có quyền năng
như vậy trong mỗi quốc gia chính là động lực phát triển quyết định của quốc gia
ấy. Hơn thế nữa, tự do và dân chủ là tiền đề cho đòi hỏi tất yếu của đa
nguyên chính trị làm nên sức sống quốc gia trong thời đại ngày nay.
Trong
khi đó, chủ nghĩa bao giờ và ở bất kỳ đâu cũng chỉ là một giáo
điều, trong quá trình vận động luôn luôn bị biến dạng thành tín điều, và cuối
cùng bị lợi dụng thành công cụ chuyên chính bóp chết tự do - dân chủ và quyền
con người.
Không có chủ nghĩa Mác – Lênin bách chiến bách thắng
Cần
lưu ý một sự thật lịch sử: Cách mạng vô sản xóa bỏ chế độ thống trị đương thời
thật ra cho đến nay mới chỉ thành công duy nhất ở nước Nga mà thôi. Thực tế này
trái hẳn với dự báo nêu trong Tuyên Ngôn Cộng Sản. Từ những gì quan sát được
trên thế giới 150 năm qua cho đến hộm nay, còn có thể nói: Cách mạng Tháng Mười
Nga có lẽ cũng là cuộc cách mạng vô sản cuối cùng.
Tại
các nước Đông Âu không hề có một cuộc cách mạng vô sản nào cả để vận dụng chủ
nghĩa Mác – Lênin, dù rằng phong trào cộng sản và công nhân tại những nước này
phát triển rất sớm. Hoàn toàn không sai nếu nói rằng: Sự giải phóng của Hồng
quân Liên Xô, vai trò tác động của Liên Xô sau chiến tranh thế giới II, và
phong trào cộng sản tại các nước Đông Âu là các nhân tố trực tiếp dựng
nên chế độ xã hội chủ nghĩa tại các quốc gia này.
Nhưng
đúng là chủ nghĩa Mác – Lênin đã được các nước LXĐÂ vận dụng để xây dựng chủ nghĩa
xã hội. Sau khoảng 4 thập niên tồn tại, các chế độ xã hội chủ nghĩa này phá sản
hoàn toàn. Năm 1989 các nước XHCN Đông Âu sụp độ. Liên Xô, thành trì của chủ
nghĩa xã hội và cũng là dinh lũy của chủ nghĩa Mác – Lênin, sụp đổ cuối
cùng năm 1991.
Chủ
nghĩa Mác – Lênin (CNMLN) - phần liên quan đến đấu tranh giai cấp, đến đấu
tranh giữa 2 con đường ai thắng ai?[4] chống chủ nghĩa đế quốc - là một trong
những yếu tố quan trọng (không phải yếu tố quan trọng duy nhất) đối với các
cuộc chiến tranh giải phóng dân tộc tại Trung Quốc, Triều Tiên, Việt Nam, và
sau này có thêm Cuba. Chính thực tế này đã xác định con đường đốt cháy giai
đoạn để tiến thẳng lên chủ nghĩa xã hội sau khi các quốc gia này giành được độc
lập. Nói một cách khác, thảm bại nghiêm trọng của những quốc gia này khi bắt
tay vào xây dựng CNXH trong thời bình là tất yếu (ở Việt Nam đã có lúc khẩu
phần lương thực phải có cả hạt bo-bo!), vì sự thất bại này đã được lập trình và
cài đặt sẵn ngay từ lúc còn kháng chiến.
Bản
kết toán
của cách mạng xã hội chủ nghĩa ở các nước Liên Xô - Đông Âu cũ cũng giữ nguyên
vẹn tại 4 quốc gia này. Nguyên nhân cơ bản vẫn là sau khi giành được độc lập,
con đường chuyên chính vô sản và công hữu tư liệu sản xuất không cho phép 4
quốc gia xã hội chủ nghĩa đi sau này thành công trong những nhiệm vụ của
phát triển và giải phóng con người. Cả 4 nước này buộc phải xé rào ý thức hệ
mác xít – lê-nin-nít, để cải cách – (1)với nhãn hiệu là “chủ nghĩa xã hội đặc
sắc Trung Quốc, (2)hoặc để đổi mới như ở Việt Nam – với cái tên gọi mới là
“định hướng xã hội chủ nghĩa”, (3)hoặc là đã phải vứt bỏ tuốt luột chủ nghĩa
Mác – Lênin để thế vào đó bằng “thuyết chủ thể” như ở Bắc Triều Tiên, (4)hoặc
hiện nay đang phải quay về tìm kinh tế thị trường nhưng chưa muốn dân chủ cải
cách chính trị như ở Cuba. Kết quả đạt được của quá trình cải cách ở cả 4 quốc
gia này nhìn chung còn khá mờ nhạt tính xã hội và nhân văn, nhưng vẫn mang đậm
ở các mức độ khác nhau mầu sắc của chủ nghĩa tư bản hoang dã (có người muốn gọi
là chủ nghĩa tư bản dã man – nhất là ở Trung Quốc, Bắc Triều Tiên), nội
dung thật của chế độ chính trị xã hội chủ nghĩa vẫn là chế độ độc quyền toàn
trị, cái nhân dân lao động được quá nhỏ bé so với cái họ mất.
Riêng ở chỗ đứng hôm nay của nước ta sau 38 năm độc lập thống
nhất, còn phải nói thêm: Sự tha hóa của đảng cầm quyền đang phạm phải làm cho
cái giá phải trả cho độc lập thống nhất đất nước đắt quá. Ngoài sự ngột ngạt
của chế độ độc quyền toàn trị, đất nước đang bị uy hiếp nghiêm trọng, lòng tin
của nhân dân vào chế độ chính trị và vào vai trò của ĐCSVN chưa bao giờ khủng
hoảng như hiện nay.
Bản
kết toán hôm nay của chủ nghĩa Mác – Lênin trên thế giới phải chăng là:
Chủ
nghĩa (hay
học thuyết) Mác, được Lênin tổng hợp và bổ sung thêm (phần vai trò của
chuyên chính vô sản và đấu tranh chống chủ nghĩa đế quốc) thành chủ nghĩa Mác –
Lênin (CNMLN) để dẫn đường cho sự nghiệp giải phóng con người và xây dựng chủ
nghĩa xã hội, đã không thành công ở bất kỳ quốc gia nào. CNMLN với tinh thần và
nội dung như vậy đã cáo chung, kể cả Glasnos hay Perestroika thời cuối trào
Liên Xô cũng không cứu vãn nổi. Chưa nói đến việc chính Lênin trong
những năm cuối đời đã muốn sửa đổi lại nó (đang viết lại trong NEP[5]), nhưng Lênin không còn đủ thời gian làm
việc này. Chưa nói đến (1)học thuyết Marx và những ý tưởng giải phóng con người
của Marx – như những gì Marx (phần nào cùng với Engels) đã xây dựng lên
và (2)chủ nghĩa Mác – Lênin về “chủ nghĩa xã hội khoa học” là hai
câu chuyện khác nhau, không ít điều mâu thuẫn nhau, không ít học giả trên thế
giới đã chứng minh điều này.
Trên
thế giới ngày nay không còn tồn tại phong trào cộng sản và công nhân quốc tế
nữa. Trào lưu xã hội dân chủ trong phong trào cộng sản và công nhân quốc tế
ngày càng lớn mạnh cho đến khi các nước XHCN LXĐÂ sụp đổ, nhưng kể từ đó cũng
đang ngày càng mờ nhạt đi rất nhanh, và bây giờ đang ngày càng hòa nhập vào các
trào lưu khác trong một thế giới đã hoàn toàn thay đổi. Đơn giản: Một thế giới
thay đổi đang đặt ra những vấn đề thời sự hoàn toàn khác, tạo ra những người
tham gia cuộc chơi khác.
Chủ nghĩa Mác – Lênin và cái gọi là ý thức hệ cách mạng
của Việt Nam
Mặc dù CNMLN và phong trào cộng sản và công nhân quốc tế đã cáo chung như vừa
trình bầy trên, nhưng hiện nay, trong nhiều văn kiện chính thống của ĐCSVN,
nhất là trong các phát ngôn của nhiều người lãnh đạo, trong các bài viết của
một số chính khách, học giả của ĐCSVN đang tham gia hàng ngũ dư luận viên,
trong những giải trình của Ủy ban Dự thảo sửa đổi Hiến pháp năm 1992 tại Quốc
hội (giải trình bản Dự thảo 5, ngày 17-05-2013), trong toàn bộ hoạt động của hệ
thống báo chí “lề phải”.., chủ nghĩa Mác – Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh đang
được tìm mọi cách để áp đặt vào dân, để được đưa vào Dự thảo sửa đổi Hiến pháp
năm 1992.
Làm như thế nhằm mục đích gì?
Trước hết cần xem xét CNMLN được nói tới trên diễn đàn lề phải là
chủ nghĩa nào? Đó là CNMLN gốc, do Lênin tổng hợp lại? Hay là thứ đã được
Stalin xô-viết hóa, rồi tiếp đến là thứ đã được “mao-ít” hóa, rồi vào đến nước
ta lại được “Việt Nam hóa” tiếp cho hợp khẩu vị chuyên chính và trình độ phát
triển ở nước ta? Tiếp đến nữa còn phải hỏi: CNMLN đang được nói đến trên mọi
diễn đàn của dư luận viên hiện nay còn đọng lại hay được thêm thắt mới đến mức
nào so với chính những giáo trình của các trường và các cơ quan nghiên cứu lý
luận của ĐCSVN?
Nếu
đọc lại các bài nói, bài viết rất khiên cưỡng một chiều đả kích, không cần lý
lẽ giải thích, của các dư luận viên trên các diễn đàn “lề phải”, thậm chí còn
phải nghi ngờ: Không biết các tác giả của những bài viết hay bài nói này đã đọc
hay đã được học với đúng nghĩa chủ nghĩa Mác – Lênin hay chưa? Hay là chỉ học,
chỉ biết lơ mơ về nó, được dậy tốt dậy xấu như thế nào, hay là được yêu cầu
phải nói như thế nào, thì phát thanh lại như thế?! Một trong những cao điểm trí
tuệ của các bải này làm nên sự nghi ngờ ở đây chính là sự hù dọa về nguy cơ “mất
sổ hưu”!
Trong
khi đó, như đã trình bầy ở các phần trên, sự thất bại của CNMLN trong
việc xây dựng CNXH trên toàn thế giới – kể cả ở Việt Nam – không còn là chuyện
phải bàn cãi.
Hơn thế nữa, cứ lấy những điều cao đẹp hiện đang được nói về
CNMLN nhân dịp sửa đổi Hiến pháp, đối chiếu với những gì đang xảy ra trong cuộc
sống hàng ngày – như một chiều đả kích những ý kiến xây dựng trong việc sửa đổi
Hiến pháp, nhất quyết bóp chết hay không cho phép mở ra các diễn đàn để nhân
dân trao đổi ý kiến của mình về sửa đổi Hiến pháp, liên tiếp các bản án rất nặng
trấn áp những người yêu nước bất đồng chính kiến với chế độ và những người
chống Trung Quốc xâm phạm bờ cõi đất nước, sự đàn áp thô bạo những người đi
biểu tình bầy tỏ thái độ bảo vệ biển đảo của Tổ quốc, nhìn vào tệ nạn tham
nhũng và biết bao nhiêu bất công xã hội đang xảy ra hàng ngày trên đất nước,
nhìn vào sự sa đọa của hệ thống chính trị cai quản đất nước, nhìn vào sự xuống
cấp và tha hóa ngày càng trầm trọng của đời sống văn hóa - xã hội của đất
nước.., không thể không đặt ra câu hỏi: CNMLN đang được áp đặt ở đây thực chất có nội dung gì và nhằm mục đích
gì?
Cũng phải đặt ra câu hỏi tư tưởng Hồ
Chí Minh được nói đến trên các diễn đàn của dư luận viên là tư tưởng nào?
Tinh
hoa trong tư tưởng Hồ Chí Minh là Tuyên ngôn Độc lập 02-09-1945, là Hiến pháp
1946, là tư tưởng Không có gì quý hơn độc lập tự do!, là đạo đức Cần
kiệm liêm chính – chí công vô tư.., là Dân chủ có nghĩa là để cho nhân
dân mở mồm ra nói!...
Xin
hỏi có bất kỳ điều gì trong tinh hoa này của tư tưởng Hồ Chí Minh được tôn
trọng, được vận dụng vào việc sửa đổi Hiến pháp lần này không?
Thậm
chí hệ thống nhà nước cần được phân công nhiệm vụ, phân quyền kiểm soát lẫn
nhau (tạm gọi là vấn đề “tam quyền phân lập” – như được thiết kế trong Hiến
pháp 1946), nhưng được chính Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng đích thân bác bỏ, với
lập luận dứt khoát: Quyền lực nhà nước là thống nhất dưới sự lãnh đạo toàn diện
và tuyệt đối của ĐCSVN…
Bác
bỏ cách làm phô trương hình thức theo kiểu “26 triệu lượt ý kiến & 28 nghìn
hội thảo…” để áp đặt, nhiều người đã hỏi thẳng lãnh đạo ĐCSVN: Sửa đổi Hiến
pháp theo như cách đang làm thì sửa đổi làm gì? Chỉ thêm tốn tiền thuế của dân,
công sức và thời gian của cả nước! Bản tuyên bố của nhóm 72 bác bỏ bản dự thảo
5 (ngày 17-05-2013) Dự thảo sửa đổi Hiến pháp nhận định: bản Dự thảo 5 thụt lùi
so với Hiến pháp 1992 đang hiện hành.
Theo hay không theo ý thức hệ nào, tư tưởng nào, là quyền
tự do của mỗi người. Nhưng áp đặt một ý thức hệ đã phá sản trên toàn thế giới,
kể cả ở Việt Nam - cụ thể ở đây là CNMLN – vào Hiến pháp nước ta nhân dịp sửa
đổi lần này nhằm mục đích gì?
Câu trả lời chỉ có thể là: Đây là sự áp đặt một công cụ chuyên
chính tư tưởng và tinh thần, với mục đích phục vụ cho chuyên chính bạo lực,
nhằm (a)bảo vệ chế độ độc quyền toàn trị nhân danh sự lãnh đạo của ĐCSVN, và
(b)biện minh cho vị thế tối thượng bất khả xâm phạm của ĐCSVN để ghi vào Điều 4
của dự thảo Hiến pháp sửa đổi (bản dự thảo ngày 17-05-2013). Có lẽ vì hai lý do
chủ yếu này, Ủy ban dự thảo sửa đổi Hiến pháp năm 1992 đã giải trình trước Quốc
hội: Trước mắt không đặt ra vấn đề Luật về đảng trong sửa đổi
Hiến pháp lần này. Giải trình như thế,
khác gì tự xác nhận ĐCSVN đứng ngoài và đứng trên pháp luật, giữa lúc ĐCSVN kêu
gọi cả nước sống và làm theo pháp luật!
Tuyên bố của nhóm 72
về bản dự thảo 17-05-2013 phân tích rõ:
-
Sự áp đặt này nhằm tiếp tục hiến định vai trò lãnh đạo của ĐCSVN, cho thấy
ĐCSVN quyết đứng trên và đứng ngoài Hiến pháp;
-
Sự áp đặt này hàng chục năm nay đã và đang trực tiếp hủy hoại vai trò lãnh đạo
của ĐCSVN, là nguy cơ xóa bỏ toàn bộ sự nghiệp lịch sử của ĐCSVN từ bên trong,
triển vọng với nhiều hệ quả đẫm máu cho đất nước – không một thế lực
thù địch nào có thể làm nổi việc này;
-
Chế độ độc quyền toàn trị dưới hình thức “đảng hóa” mọi mặt đời sống đất nước
ta là nguyên nhân gốc đẩy đất nước ta lâm vào tình trạng khủng hoảng toàn diện
hiện nay, với nhiều nguy cơ và thách thức mới rất nguy hiểm.
Tóm lại: Dùng một chủ nghĩa
đã phá sản như một công cụ chuyên chính làm ngọn cờ khua trương cho một sứ mệnh
chính trị không được phép tồn tại trong một nhà nước của
dân – do dân – vì dân, mọi quyền lực đều thuộc về nhân dân có nghĩa
trong thực tế là sự phủ nhận trực tiếp nhà nước này, là để tiếp tục duy trì chế
độ độc quyền toàn trị nhân danh kiên trì con đường định hướng xã hội chủ nghĩa,
nhân danh sự lãnh đạo của ĐCSVN. Kịch bản đen tối này không thể là sự lựa
chọn của nhân dân ta, cũng không mở ra cho ĐCSVN con đường tồn tại. Cưỡng bức
nhân dân đi theo kịch bản đen tối này, hệ quả cuối cùng sớm muộn sẽ chẳng khác
mấy là sự tự sát của chính người cưỡng bức.
Sửa
đổi Hiến pháp lần này đang tạo ra một cơ hội khó mà có lại, để ĐCSVN tự tay
trực tiếp xóa bỏ kịch bản đen tối này cho chính mình mà những tha hóa tự thân
đang cuốn hút mình vào. Không ai có thể làm thay ĐCSVN việc này.
Với
gần 4 triệu đảng viên, lại trực tiếp nắm mọi quyền lực trong tay, ĐCSVN là lực
lượng chính trị mạnh nhất trong xã hội Việt Nam, chiếm tới khoảng gần 4 triệu
gia đình, có ảnh hưởng trực tiếp / gián tiếp tới 1/3 hay hơn nữa dân số cả
nước, chưa nói đến nhiều ảnh hưởng to lớn khác nữa. Vì thế, tối ưu cho ĐCSVN và
cũng là cho đất nước, là xóa bỏ kịch bản đen tối nêu trên. Con đường Myanmar
đang gợi ý ra cho ĐCSVN một hướng đi hiện thực: Tất cả cùng sống,
tất cả cùng nhau khép lại quá khứ, không ngoái lại quá khứ (bao hàm cả nghĩa
không hồi tố), để cùng nhau theo tinh thần đoàn kết – hòa giải dân tộc mở ra
một chương sử mới cho chính mình và cho đất nước, để từ nay mỗi người và cả đất
nước trở thành chính mình: Xây dựng một đất nước tự do của
những con người tự do. Đấy cũng là nguyện vọng cháy bỏng của toàn
thể dân tộc Việt Nam ngày nay: Xây dựng một Việt Nam độc lập – tự do –
hạnh phúc, để có được một Việt Nam đáng sống, không ai có thể ức hiếp, và cùng
đi được với cả thế giới! Tìm đường cho nhân dân thực hiện khát vọng
này, đấy mới chính là vai trò lãnh đạo mà ĐCSVN bây giờ phải lột xác phấn đấu
để đạt tới. Đấy chính là con đường cứu đảng cứu nước mỗi đảng viên ĐCSVN bây
giờ nhất thiết phải giác ngộ, chứ không phải cam tâm làm nô lệ của CNMLN đã bị
cuộc sống loại bỏ - chỉ để phục vụ cho mục đích duy tri chế độ độc quyền toàn
trị của một số người trong đảng đang giam hãm đất nước.
Trung
thành với lịch sử chiến đấu vì nước vì dân của ĐCSVN, trung thành với tư tưởng
Hồ Chí Minh, đảng viên ĐCSVN bây giờ nhất thiết và trước hết phải chiến thắng
chính mình, để chiến thắng sự sa đọa đang dìm đảng của mình vào tội lỗi, để đặt
lại đảng của mình vào con đường đấu tranh vì nước vì dân đã từng làm nên sự nghiệp
của đảng, nhất là để không phản bội lại những hy sinh, những mất mát của dân
tộc, của đồng chí và đồng đội trên chặng đường gần một thế kỷ qua!
Các
đảng viên ĐCSVN hãy bắt đầu từ việc thảo luận thẳng thắn trong đảng về thực
trạng của ĐCSVN và của đất nước, về những vấn đề đang đặt ra cho việc sửa đổi
Hiến pháp. Hãy bắt đầu từ việc đòi trả tự do cho tất cả những người yêu nức bất
đồng chính kiến với chế độ đang bị cầm tù. Hãy phản đối đàn áp biểu tình bảo vệ
tổ quốc. Hãy xóa bỏ phân biệt đối xử lề trái hay lề phải
trong báo chí, để cho trong báo chí chỉ có lẽ phải, lòng yêu nước, ý chí bảo vệ
tổ quốc!
Các
đảng viên của ĐCSVN dù ở cương vị nào, nếu còn giữ đất nước trong tim mình,
nhất thiết phải đứng lên như thế để cứu đảng của mình, và như thế cũng là cứu
nước. Các đảng viên ĐCSVN đừng để cho đảng của mình rơi vào tình trạng mà một
chính khách ở Liên Xô hồi đó đã phải thốt lên: ĐCS Liên Xô không thể cải
tạo được nữa! Chỉ còn cách đập tan nó!
Đối
nghịch lại, nếu các đảng viên ĐCSVN không phấn đấu lựa chọn con đường cứu đảng
cứu nước, sẽ chỉ còn lại con đường của kịch bản đen tối, của tha hóa và tội
lỗi. Đó là con đường cố tính đối kháng lại nhân dân, sớm muộn sẽ dẫn tới thảm
họa nồi da xáo thịt cho đất nước, kết cục chắc chắn với sự phủ nhận dứt khoát
của nhân dân cả nước dành cho ĐCSVN, với một màn chót không phải là không hình
dung được.
Người
dịch tạm kết luận
Thành, bại và cuối cùng là sự cáo chung của trào lưu cách mạng của chuyên chính
vô sản trong phong trào cộng sản và công nhân quốc tế sau 150 năm tồn tại; gắn
liền với chặng đường lịch sử này là sự cáo chung của chủ nghĩa Mác – Lênin với
tính cách là cẩm nang cho sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội; thành, bại và
những thành tựu lâu bền của trào lưu xã hội dân chủ trên chặng đường 150 năm
đồng hành này; thành và bại của chính thực tiễn 38 năm xây dựng chủ nghĩa xã
hội ở nước ta – bây giờ lùi xuống là định hướng xã hội chủ nghĩa, tất cả
những thứ này có lẽ là đủ để cho chúng ta thấy: Thường xuyên mở rộng các
quyền tự do, dân chủ rất cụ thể của mỗi công dân trong mỗi bước đi của đất
nước, thường xuyên làm tất cả mọi việc để mỗi công dân luôn luôn tự nâng cao
được quyền năng của mình từ hiểu biết và học hỏi, đấy mới là động lực sáng tạo,
năng động và lâu bền cho sự phát triển của đất nước ta.
Tận dụng cơ hội việc sửa đổi Hiến pháp đang mang lại, sẽ mở ra cho đất nước ta
một con đường đi lên của tự do và dân chủ.
Đọc
kỹ diễn văn 150 năm ĐXHDCĐ (SPD) của Tổng thống Joachim Gauck,
tôi thấy thêm một bằng chứng sống động của nước Đức cho những điều trình bầy
trên. Tôi tin như vậy, tôi cũng mong nhân dân nước ta vận dụng được lợi thế của
nước đi sau./.
Võng
Thị - Hà Nội, ngày 10-06-2013
Nguyễn Trung
[1] “Vorwaerts!” (“Tiến
lên!”) là khẩu hiệu đấu tranh của Đảng Xã hội Dân Chủ Đức, lấy từ cuộc đấu
tranh của phong trào công nhân Đức cuối thế kỷ XIX. ND.
[2] Đạo luật trao những
quyền hành đặc biệt cho chính quyền Hitler, qua đó phát xít hóa nước Đức, mở
đường cho chiến tranh thế giới II. - ND chú giải.
[3] Đạo Luật Cơ Bản năm
1949 là Hiến pháp của Cộng Hòa Liên Bang Đức. Chú ý, vì là nước phát xít
bại trận trong chiến tranh thế giới II, nên cả 2 miền Tây và Đông nước Đức tuy
đã có 2 nhà nước có chủ quyền, nhưng cả 2 nhà nước này vẫn chịu những ràng buộc
nhất định trong khuôn khổ Hiệp ước Postdam và một số quyền kiểm soát của 4 bên
đồng minh là Liên Xô, Mỹ, Anh và Pháp. ND chú thích.
Nguyễn
Trung gửi cho viet-studies ngày 11-6-13
No comments:
Post a Comment