Trefor Moss
The
Diplomat 7 tháng Chín 2012
Trần Ngọc Cư dịch
10-9-2012
BVN xin được phép kính
báo đến bạn đọc và các bloggers xa gần: Từ khi thành lập đến nay, nhiều bài
viết, bài dịch trên trang mạng của chúng tôi đã được bạn đọc chiếu cố, đọc và
truyền nhau trên các địa chỉ thư tín cũng như đăng lại trên các trang mạng và
blogs trong ngoài nước. Đó là điều hân hạnh cho chúng tôi và cũng là nguyện
vọng và mục tiêu mở rộng thông tin nhằm đưa sự thật nhiều chiều đến tận những
ai ít am hiểu thời sự nhất, của giới truyền thông chúng ta.
Chỉ
có một nguyên tắc mà theo chúng tôi, đạo đức của người làm báo cũng như của
người đưa tin không được phép vi phạm, đó là phải đưa đầy đủ tên tác giả, dịch
giả và xuất xứ nguyên gốc của sản phẩm mình mong muốn truyền cho người khác,
điều đó bảo đảm giá trị đích thực của nguồn tin, cũng bảo vệ bản quyền của
người đã bỏ công lao động để tạo nên nguồn tin.
Thời
gian qua nhiều bạn đọc gửi thư về cho biết, không ít bài đăng trên BVN đã
bị tước bỏ cả tên người dịch hoặc tên tác giả và xuất xứ gốc của nó rồi cứ thế
lưu hành. Chẳng hạn bài Cung cấp thêm một bài báo sặc mùi hiếu chiến trên
trang mạng Trung Cộng:“Phải giết bọn giặc Việt Nam để làm lễ vật tế cờ trong
trận chiến thu hồi Nam Sa” của dịch giả Vũ Cao Đàm đăng trên boxitvn.net và
boxitvn.blogspot.com ngày 14/5/2010 đã trở thành một bài dịch mang tên khác,
không biết ai dịch và trôi nổi trên thị trường báo chí (xin xem: http://danlambaovn.blogspot.com/2012/07/ang-quy-chung-chui.html#.UEvqta5aet0),
hay như bài Chủ nghĩa dân tộc vị kỷ của Trung Quốc của dịch giả Trần
Ngọc Cư đăng trên boxitvn.net và boxitvn.blogspot.com ngày 6/9/2012 cũng rơi
vào tình cảnh tương tự (xin xem: http://reds.vn/index.php/chinh-tri/dia-chinh-tri/2009-nhan-dien-chu-nghia-dan-toc-vi-ky-cua-trung-quoc).
Chúng
tôi khẳng định đây chỉ là một vài trường hợp cá biệt, và tin chắc rằng sau lời
kính báo này, hiện tượng đáng tiếc đó sẽ không còn tái diễn.
Trân
trọng cám ơn.
Bauxite Việt Nam
------------------------------------------------
Trefor Moss
Mặc
dù có nhiều người đặt tin tưởng vào một bộ Quy tắc ứng xử (Code of Conduct) cho
vấn đề biển Đông, một số người khác lại tự hỏi là liệu Trung Quốc có cố tình
trì hoãn để mua thời gian hay không. Như vậy, một giải pháp đích thực, nếu có,
cũng phải mất nhiều năm mới hình thành.
Biển
Đông thường được mô tả như là một trong những cuộc tranh chấp lãnh thổ gai góc
nhất thế giới. Tuy nhiên, nếu có một nhóm quan sát viên đủ khách quan và hoàn
toàn không thiên vị, họ sẽ nhận thấy lối mô tả vừa nói là lạ lẫm. Thật vậy, đối
với nhóm quan sát viên giả định này, những gì cần phải thực hiện để chí ít làm
giảm bớt tình hình căng thẳng tại biển Đông một cách đáng kể, trông có vẻ hiển
nhiên đến khó chịu. Một kế hoạch như thế có thể sẽ bắt đầu bằng bốn giai đoạn
đơn giản:
Bước 1: Đặt các vấn đề chủ
quyền qua một bên. Những vấn đề này là quá phức tạp và đầy cảm tính, không thể
giải quyết trong một tương lai có thể trông thấy.
Bước 2: Xác định nước nào
có tuyên bố chủ quyền trên vùng biển nào. Trung Quốc, chẳng hạn, là cực kỳ muốn
bảo vệ chủ quyền của mình, nhưng lại chưa bao giờ tuyên bố chính xác Trung Quốc
thực sự làm chủ vùng nào trong biển Đông (việc vẽ ra một cách mơ hồ những đường
đứt đoạn trên một bản đồ là không có giá trị). Các đòi hỏi chủ quyền phải được
gửi đến Tòa án Quốc tế LHQ trước ngày nhất định – có ghi rõ đầy đủ toạ độ kinh
tuyến và vĩ tuyến của vùng lãnh thổ – nếu không, sẽ bị thế giới coi như là
thiếu cơ sở.
Bước 3: Áp dụng Công ước
LHQ về Luật Biển (UNCLOS) ở bất cứ nơi nào có thể áp dụng. Ở đây có một sự
trùng hợp đáng mừng là: tất cả các nước đòi hỏi chủ quyền trên biển Đông đều đã
phê chuẩn UNCLOS. Điều này lẽ ra phải giúp cho tình hình dễ giải quyết hơn
nhiều. Đối với các vùng không bị tranh chấp, UNCLOS quy định rõ ràng các quyền
của quốc gia có chủ quyền cũng như các quốc gia không có chủ quyền trong các
vùng lãnh hải và các khu đặc quyền kinh tế. Bất cứ vấn đề nào Công ước (Điều
279 ff,) cũng đều có một cơ chế giải quyết tranh chấp chi tiết.
Bước 4: Trung lập hóa các
vùng tranh chấp. Nếu các nước tranh chấp thực sự muốn duy trì hòa bình và ổn
định tại biển Đông – và tất cả các nước đều nói họ muốn – thì rõ ràng
là, họ cần phải thảo ra một bộ quy tắc để quản lý việc gì được cho phép và việc
gì không được cho phép trong những khu tranh chấp. Họ có thể gọi đó là một bộ
Quy tắc ứng xử, hay bằng một từ ngữ tương tự. Những quy tắc này có thể bao gồm
việc: phi quân sự hóa những vùng tranh chấp (demilitarization of disputed
areas); tránh bất cứ một luận điệu hay hành động khiêu khích nào, chẳng hạn như
các dự án xây dựng mới trên các đảo tranh chấp; không thăm dò hay khai thác các
tài nguyên dưới biển, trừ phi các nước tranh chấp thỏa thuận hợp tác để thực
hiện việc này; và thiết lập một cơ chế giải quyết tranh chấp; có thể đặt dưới
sự bảo trợ của Toà án Quốc tế.
Tất
cả những điều nói trên nghe ra thật đơn giản. Nhưng nếu đi ra ngoài lãnh vực
“Giải quyết tranh chấp tưởng tượng” này để trở về với thế giới hỗn độn của
chính trị quốc tế, kế hoạch nhỏ bé này hoàn toàn không thể khởi động được. Lý
do chủ yếu là, nhiều quốc gia khác nhau chẩn đoán vấn đề biển Đông theo nhiều
cách khác nhau. Một số nước cho rằng tình hình hiện nay là rất nguy hiểm và cần
có giải pháp. Một số nước khác, đặc biệt là Trung Quốc, lại hoàn toàn thoải mái
với nguyên trạng (the status quo).
Đối
với nhiều quan sát viên, những tranh chấp gần đây về Bãi cạnScarboroughvà các
lãnh thổ đảo khác đã trở nên một vấn đề rất đáng quan tâm. Nhưng Bắc Kinh thì
ít giao động hơn nhiều. Thật ra, chiến lược của Trung Quốc là cố tình duy trì
nguyên trạng có khi bất ổn này (sometimes messy status quo), trong khi bề ngoài
TQ cố làm ra vẻ cộng tác trong việc tìm kiếm một giải pháp lâu dài, chỉ để
tránh bị quy kết là kẻ tạo ra vấn đề. Trung Quốc tính toán rằng những căng
thẳng này sẽ không có khả năng dẫn đến xung đột vũ trang, và chúng là cái giá
mà TQ có thể chấp nhận phải trả cho việc tiếp tục hành động [sai trái] của mình
tại các vùng tranh chấp, mà không ai làm gì được. Đồng thời, Bắc Kinh cũng
không muốn bước quá lằn ranh, vì làm như thế sẽ có hại cho uy tín của TQ tại
Đông Nam Á (hiện có một số nước thân Trung Quốc) và chỉ mời mọc Hoa Kỳ can
thiệp nhiều hơn nữa vào khu vực.
Cử
chỉ hợp tác cao đẹp nhất của Bắc Kinh cho đến nay là thiết lập Quỹ hợp tác trên
biển Trung Quốc-ASEAN trị giá 3 tỉ yuan (hay 473 triệu USD) năm 2011.
Hiện nay đang có những cuộc thảo luận liên quan đến cách sử dụng số tiền này
cho việc thực thi bản Tuyên bố ứng xử (Declaration of Conduct, hay DOC) năm 2002
về vấn đề biển Đông. Theo Ian Storey, một nhà nghiên cứu thâm niên tại Viện
Nghiên cứu Đông Nam Á tại Singapore, đây là một nỗ lực nhằm chuẩn bị cho việc
đưa ra một thông cáo chung đánh dấu kỷ niệm năm thứ 10 ngày ký kết DOC đầu
tiên. Nhưng sự kiện này có thực sự đáng được liên hoan hay không? DOC là một
nghị định thư bất thành (a failed protocol) chưa bao giờ được thực thi nghiêm
chỉnh – và đây là lý do cần có một cuộc vận động nhằm thúc đẩy việc hình thành
một bộ Quy tắc ứng xử mới (a new Code of Conduct). Storey nhận xét: “Theo quan
điểm của Trung Quốc, một số thành viên ASEAN đã liên tục vi phạm DOC; nhưng đó
cũng là quan điểm của một số nước ASEAN đối với Trung Quốc”.
“Nhưng
liệu Trung Quốc có thực sự muốn một bộ Quy tắc ứng xử có thực lực hay không?”
Storey nêu câu hỏi và tự giải đáp. “Tôi nghĩ câu trả lời là không. Một bộ quy
tắc thực sự hữu hiệu sẽ hạn chế quyền tự do thao túng của Trung Quốc trên biển
Đông, và các nước lớn thường không thích một điều như vậy”.
Philippines,
ViệtNamvà một số nước tranh chấp khác rõ ràng đã đi đến cùng một kết luận về sự
cam kết ỡm ờ của Trung Quốc đối với việc soạn thảo một bộ Quy tắc ứng xử (COC)
có ý nghĩa. Đề nghị củaPhilippinesđược Hà Nội hậu thuẫn đòi hỏi một bộ Quy tắc
ứng xử có thực quyền đã bị các thành viên ASEAN sửa đổi cho yếu đi, chỉ vì họ
sợ làm mất lòng Trung Quốc. Gần đây hơn, cuộc họp Bộ trưởng Ngoại giao vào
tháng Bảy tại Phnom Penh đã trở thành một trò hề, vì Campuchia, nước giữ ghế
Chủ tịch hiện nay, nhằm bảo vệ lợi ích của Trung Quốc, đã tìm cách ngăn chặn
một cuộc thảo luận tích cực về tranh chấp biển Đông. Campuchia đã bán đứng
ASEAN: bằng hành động này, Phnom Penh đã cho phép Trung Quốc thực hiện một
chính sách can thiệp với đặc quyền ngoại giao (extraterritorial interference)
tại một cơ chế then chốt của Đông Nam Á. Đối với Trung Quốc, đây là một cuộc
đảo chính ngoại giao (a foreign policy coup).
Cố
gắng làm cái việc mà Campuchia không làm được, Indonesia liền đó đã chứng tỏ
với ASEAN khả năng lãnh đạo của mình sau sự thất bại thảm hại của Hội nghị
Phnom Penh, bằng cách vá víu để đúc kết một lập trường chung gọi là “Nguyên tắc
sáu-điểm về biển Nam Trung Hoa [biển Đông VN]”. Mặc dù tốt hơn sự kiện
Campuchia không đưa ra được một thông cáo chung nào, lập trường do Indonesia
bảo trợ không đi ra ngoài việc kêu gọi “sớm hoàn tất” tiến trình soạn thảo bộ
Quy tắc ứng xử.
Nhưng
điều đó sẽ không diễn ra. Trung Quốc đã bắt đầu trì hoãn các cuộc đàm phán,
khiến chúng khó có triển vọng diễn ra trước năm 2013 (cuộc chuyển giao quyền
lực tại Bắc Kinh loại trừ bất cứ động thái nào trong một tương lai gần có liên
quan đến một vấn đề gây tranh cãi như thế). Một bộ Quy tắc ứng xử mới vì thế
không thể xuất hiện trước năm 2014 là thời điểm sớm nhất.
Tất
nhiên, nếu đó là một bộ quy tắc ứng xử hữu hiệu, tìm cách điều tiết hành vi của
các nước có yêu sách chủ quyền, thì đó là một viễn ảnh đáng chờ đợi. Nhưng
không ai dự kiến điều này sẽ diễn ra. “Trung Quốc sẽ không chấp nhận bất cứ
điều gì có tính cách bắt buộc”; đó là kết luận của Carlyle Thayer, Giáo sư danh
dự tại Học viện Quốc phòng Úc.
Lạ
thay, lẽ ra Trung Quốc có thể có nhiều lợi thế nếu TQ chịu hậu thuẫn việc soạn
thảo một bộ Quy tắc ứng xử có thực quyền. Nhờ thế, hình ảnh TQ ở trong khu vực
sẽ được nâng cao đáng kể; những lời kêu gọi Hoa Kỳ can thiệp nhiều hơn nữa
trong khu vực sẽ giảm bớt; và nguy cơ xung đột trên một hòn đảo nhỏ bé nào đó
trong biển Đông sẽ dần dần biến mất.
Nhưng,
những khía cạnh hấp dẫn này của một chính sách ngoại giao hợp tác đã bị khuynh
loát bởi bản năng không khoan nhượng của Bắc Kinh về các vấn đề liên quan đến
chủ quyền. “Khi liên quan đến các vấn đề quyền lợi to lớn và chính trị quan
trọng, các thỏa hiệp quốc tế có tác dụng rất hạn chế”, đó là ý kiến của Zhang
Baohui, một Phó giáo sư thuộc Đại học Lingnan tại Hồng Kông. Ông nói, “Nhìn
chung, tôi nghĩ rằng Trung Quốc là cường quốc muốn duy trì nguyên trạng về các
vấn đề trong biển Nam Trung Hoa”. Zhang nhận xét rằng duy trì nguyên trạng có
lợi cho Trung Quốc theo hai cách: TQ sẽ không cần tạo điều kiện để sớm đạt được
một giải pháp lâu dài, nhưng TQ cũng không muốn mang tiếng là nước tạo ra một
cuộc đối đầu. TQ sẽ chỉ phản ứng mạnh mẽ trước những điều mà TQ coi là những
khiêu khích của các nước khác, như trong cuộc tranh chấp gần đây vớiManila.
Đồng thời, Trung Quốc sẽ không dè dặt khi cần nống rộng giới hạn của một hành
vi có thể chấp nhận, chẳng hạn như việc nâng cấp Tam Sa thành một thành phố,
hay việc cấp giấy phép cho các công ty dầu lửa TQ khoan dầu tại các vùng tranh
chấp.
Nhưng
mục tiêu nhiên hậu của Trung Quốc trong việc [theo đuổi bộ Quy tắc ứng xử] này
là gì? “Trung Quốc chỉ muốn mua thêm thời gian, càng kéo dài nguyên trạng càng
lâu càng tốt”, Storey lý luận. “Nhưng nước cờ sau cùng của Trung Quốc là gì?
Tôi không tin bản thân Trung Quốc biết được điều này”.
Điều
đáng buồn là, hiện nay vẫn chưa có một phương án thứ hai (Plan B) để giải quyết
tình hình biển Đông. Trung Quốc và ASEAN hình như đang bị khóa chặt vào trong
một tiến trình vô ích, đó là tiến trình hình thành một bộ Quy tắc ứng xử; nhưng
bộ quy tắc này sẽ không xử lý được các loại hành vi cần phải thực sự được xử lý
tại biển Đông. Thật là tội nghiệp cho các nhà ngoại giao phải khốn khổ làm việc
trong vòng hai năm tới để soạn thảo một bộ quy tắc như thế. Bộ quy tắc ứng xử
này chỉ là một điều hoang tưởng khác – chỉ là một điều nghe không ổn cả trên lý
thuyết lẫn trong thực hành.
T.M.
Trefor
Moss là một nhà báo độc lập, làm việc tại Hồng Kông. Ông viết về các đề tài
chính trị, quốc phòng và an ninh châu Á, và từng là Biên tập viên về khu vực
châu Á – Thái Bình Dương tại Tuần báo Quốc phòng Jane cho đến năm 2009.
Nguồn:
http://thediplomat.com/2012/09/07/the-neverending-story-drama-in-the-south-china-sea/?all=true
Dịch
giả gửi trực tiếp cho BVN
No comments:
Post a Comment