“Nỗi
đau khổ không phải của riêng ai”
Nguyễn Thọ
27/07/2025
https://baotiengdan.com/2025/07/27/noi-dau-kho-khong-phai-cua-rieng-ai/
Mấy
tuần rồi mạng xã hội dậy sóng về việc đòi thả ông Đinh La Thăng, rồi việc ông Đặng
Hoàng Giang bị đe dọa chế tài vì tội vu khống ông Nguyễn Nhật Anh (NXB Nhã
Nam). Trong khi có người bênh vực Đinh La Thăng, thì cũng có nhiều người coi
ông ta đáng phải mọt gông. Trong vụ Nhã Nam cũng có người bênh ông Giang, có
người bênh ông Nhật Anh.
Đi
ngược lại thời gian một chút, ta thấy rất nhiều vụ án tương tự. Khi bác sĩ Nguyễn
Quang Tuấn, cựu Giám đốc Bệnh viện Bạch Mai, bị bắt vì sai phạm khi làm Giám đốc
Bệnh viện Tim, dư luận cũng chia đôi. Trong khi nhiều người hả hê vì quá chán
ghét “bọn lương y tham tiền”, thì có rất nhiều người thương cảm ông Tuấn, coi
ông là một người có tài, có đức, không may thành nạn nhân của của một hệ thống
mà muốn “lương thiện cũng khó”.
Trước
đó, khi các đại biểu Quốc hội Lê Thanh Vân và Lưu Bình Nhưỡng bị bắt, nhiều người
cũng tỏ ra thất vọng. Người thì thất vọng vì hai ông nghị sĩ này là những người
bạn dân ít ỏi trong Quốc hội, lẽ ra phải được ca ngợi thì lại bị bắt. Người
khác thì thất vọng bởi các nhà chính trị chuyên nghiệp như vậy mà không kín kẽ,
để sẩy chân chỉ vì cánh cửa gỗ hoặc vài triệu động ăn hối lộ.
Tới
đây không loại trừ khả năng bà bộ trưởng Kim Tiến phải đối mặt với tòa án. Xưa
nay việc khai trừ đảng các nhân vật cộm cán đều gắn với án hình sự sau đó, theo
nguyên tắc: Tòa không có quyền xử đảng viên, hoặc theo cơ sở đạo đức: Đảng viên
không phạm tội. Tất nhiên, bên cạnh những người hả hê vì “Kim tiêm đáng đời”, sẽ
có nhiều người lên tiếng bênh vực hoặc buồn cho bà Tiến. Dù sao bà cũng là một
bác sĩ giỏi, một con người có cá tính.
Tôi
chưa bao giờ hả hê về những vụ trảm quan tham nhũng, lại càng không mừng vui cảm
ơn những người đốt lò. Tôi luôn nghi ngờ tính minh bạch của các phiên tòa kiểu
này. Giữa người đốt lò và củi là một mối liên hệ khăng khít, hữu cơ mà sự đổi
bên chỉ là thời thế.
Một
ông quan dù liêm khiết, vinh quang đến mấy thì vẫn có thể đi tù vì “Cố tình làm
trái quy định nọ kia…” Một công dân ưu tú đến mấy vẫn phải chịu hàng tù đày vì
“trốn thuế”, hoặc vì cáo buộc mơ hồ “Lợi dụng quyền tự do dân chủ…”. Như vậy
không chỉ người dân, mà kể cả quan lớn cỡ “Tứ trụ” vẫn có nguy cơ đối mặt với
án oan.
Người
dân thấp cổ bé họng hoặc những người vì phê phán nhà nước, vì đòi dân quyền mà
bị án oan thì đã đành. Nhưng những người có công với chế độ, như hàng loạt giám
đốc bệnh viện và bác sĩ giỏi, như hàng loạt giám đốc tập đoàn kinh tế, tướng
lãnh, thậm chí cả những cột trụ của chế độ, những người từng ca ngợi, rao giảng
tính ưu việt của hệ thống mà họ góp phần kiến tạo bỗng trở thành nạn nhân của
án oan. Đó là bi kịch.
Người
phê phán chế độ đối diện với án oan bằng khí tiết, vì họ hiểu bản chất vấn đề.
Nước mắt khóc lóc, van xin của những kẻ góp phần xây dựng nó chính là điều trớ
trêu nhất trong tấn bi kich “Nỗi đau khổ không phải của riêng ai”.
Nguyên
nhân của bi kịch là do thiếu vắng một nền tư pháp độc lập. Điều này không phải
tôi bịa ra mà chính nhà nước đã khẳng định ý chí “Việt Nam không cần thực hiện
tam quyền phân lập” [1] hay “Tam quyền phân lập không phù hợp với Việt Nam”
[2]. Cuối năm 2021, Trung ương đảng còn ra quy định 19 điều đảng viên không được
làm, trong đó cấm đòi thực hiện “tam quyền phân lập”, “xã hội dân sự” [3].
Một
trong những cột trụ của tam quyền là tư pháp. Tư pháp độc lập bắt buộc Viện Kiểm
sát phải giám sát mọi hành vi điều tra của cảnh sát, cho phép luật sư ngăn cản
cảnh sát không đi quá giới hạn mà luật quy định. Quan tòa có quyền nghi ngờ,
bác bỏ kết luận của cảnh sát. Tức là mỗi bản án đều chịu sự cọ sát giữa ba, bốn
bên. Đó là chưa kể phán xét của bồi thẩm đoàn, đại diện cho người dân. Vậy mà ở
phương Tây vẫn có án oan. Tuy nhiên đó chỉ là sai phạm của cá nhân quan tòa,
hay cảnh sát viên, không mang tính hệ thống.
Tư
pháp XHCN tuy cũng là một thành phần của nhà nước, nhưng không độc lập. Vì
không độc lập nên nó không thể khách quan. Mọi kết tội đều đến từ cơ quan công
an điều tra. Cơ quan này không chịu sự kiểm soát của cả Viện Kiểm sát lẫn Tòa
án. Ba cơ quan này hợp tác với nhau khiến cho việc điều tra, phá án, xử án đều
rất nhanh gọn nhờ “án bỏ túi”.
“Án
bỏ túi” được hiểu như là sự thống nhất, khẳng định tính kiên định của pháp chế.
Vì thế nên các vụ án oan lâu năm như của các ông Nguyễn Thanh Chấn, Huỳnh Văn
Nén, Hàn Đức Long, hay những án tử hình dành cho Lê Văn Mạnh, Hồ Duy Hải, Nguyễn
Văn Chưởng… thường được quốc tế coi là những minh chứng cho nền tư pháp “bỏ
túi” Việt Nam.
Tư
pháp bỏ túi còn được chắp cánh bởi giới truyền thông “đánh hội đồng”. Chưa cần
chờ tòa án phán xử ra sao, chỉ mới có kết quả điều tra của của công an là báo
chí xúm lại đưa tin răm rắp theo kết luận đó. Họ hăng hái bới móc từ đời tư đến
công việc của người bị nạn. Bới móc nhiệt thành hơn cả lúc đã từng ca ngợi kẻ
đó.
Mặc
dù luật pháp Việt Nam cũng công nhận “Nguyên tắc suy đoán vô tội”, tức là “Người
bị buộc tội được coi là không có tội cho đến khi tội được tòa chứng minh và kết
án”. Nhưng khi đã bị truyền thông đồng lòng chụp mũ, khi mà luật sư của thân chủ
còn bị công an bắt nạt, khi mà viện kiểm sát, chánh án đều bắt tay với công an
thì không ai có cơ hội chứng minh đen-trắng.
Trắng
đen lẫn lộn đã phá hoại khá nhiều giá trị đạo đức xã hội, đã gây nhiều đau khổ
cho người dân (cả những người cai trị). Tuy nhiên nó vẫn được xã hội chấp nhận
bằng sự nín lặng, thậm chí được tung hô ca ngợi nên cứ tiếp tục tồn tại.
Nhưng
giờ đây, khi đã nói đến “Kỷ nguyên mới”, nói đến “Cất cánh”, nghĩ đến “Hòa nhịp
với văn minh của nhân loại”, khi bắt đầu thực sự muốn công nghiệp hóa đất nước,
tuyên bố coi doanh nghiệp tư nhân là đầu tàu, đang tìm cách kiểm soát thị trường
đen, lập lại trật tự giao thông, cấm dạy học thêm, tinh giảm bộ máy “kền kền”
v.v và v.v thì không thể duy trì hệ thống “tư pháp bỏ túi” và “truyền thông
a-dua” đó nữa.
Nhiều
bạn tôi vui mừng và tin tưởng thành thật vào sự tập trung quyền lực để tăng tốc
cải cách. Nhưng quyền lực tập trung mà không được kiểm soát bằng pháp chế
minh bạch và truyền thông khách quan, có nghĩa là tạo ra một cỗ xe với động cơ
rất mạnh mà thiếu phanh và đèn! Chắc chắn không ai muốn cỗ xe như vậy.
Một
xã hội minh bạch và lành mạnh luôn mang theo thịnh vượng. Yếu tố quan trọng nhất
là con người thì Việt Nam không thiếu, trong đó có rất nhiều người tài giỏi. Chỉ
cần một chế độ để mọi người đều được bình đẳng phát huy năng lực. Khi đó không
cần phải ai vận động, vẫn có hàng ngàn trí thức ở ngoài trở về. Đất có lành thì
chim mới đậu!
_____
[1] https://baobinhphuoc.com.vn/news/1/2902/viet-nam-khong-canthuc-hien-tam-quyen-phan-lap
No comments:
Post a Comment