Phong
trào chủ chiến cực hữu : Đối thủ mới của Putin
Alexey
Kovalev - Foreign
Policy
Nguyễn Thị Kim Phụng,
biên dịch
21/09/2022
https://nghiencuuquocte.org/2022/09/21/phong-trao-chu-chien-cuc-huu-doi-thu-moi-cua-putin/
Những thành viên
cánh hữu theo chủ nghĩa dân tộc đang truyền bá câu chuyện về “kẻ đâm sau lưng”
để giải thích cho thất bại của Nga.
Một phong trào đối lập mới đang dần thành hình
ở Nga, nhưng nó không ủng hộ dân chủ, cũng không phải phong trào phản chiến.
Thay vào đó, nó là hình thái cực đoan nhất của nhóm ủng hộ Tổng thống Nga
Vladimir Putin, những người đang ngày càng trở nên phẫn nộ với thảm họa quân sự
của Nga sau 6 tháng chiến đấu ở Ukraine. Họ muốn Putin leo thang chiến tranh, sử
dụng các loại vũ khí tàn khốc hơn, và tấn công thường dân Ukraine theo những
cách thậm chí còn tàn nhẫn hơn. Họ đã công khai chỉ trích giới lãnh đạo quân sự
và chính trị Nga vì đã kiềm chế, không sử dụng toàn bộ sức mạnh của Nga – dù rằng
họ hiếm khi nhắc tên Putin.
Lời kêu gọi leo thang chiến tranh, bao gồm cả
sử dụng vũ khí hạt nhân trên diện rộng, tự bản thân nó rất nguy hiểm. Nhưng bằng
cách tạo ra một thế giới giả tưởng, nơi quân đội Nga toàn năng bị đánh bại bởi
kẻ thù trong nước – thay vì bởi những người lính Ukraine chiến đấu để bảo vệ
lãnh thổ, với các chiến thuật hiện đại và vũ khí từ phương Tây – phong trào này
có thể gây ra những tác động đáng lo ngại đối với nước Nga thời hậu chiến, và
nhiều khả năng là hậu Putin. Trên thực tế, câu chuyện này nghe rất giống với Dolchstoßlegende,
thuyết âm mưu về “kẻ đâm sau lưng” mà người Đức đã đặt ra, nói rằng thất bại của
đất nước họ trong Thế chiến I là do những kẻ phản bội ở quê nhà, trong đó có cả
người Do Thái. Câu chuyện thất bại quân sự này đã trở thành một phần không thể
thiếu trong chương trình tuyên truyền vốn đã đưa Đức Quốc Xã lên nắm quyền.
Những người cổ xúy cho câu chuyện đâm sau lưng
ở Nga không phải là một đảng phái, phong trào, hay một nhóm đơn lẻ nào. Thay
vào đó, phe đối lập là một liên minh lỏng lẻo – chủ yếu hoạt động trực tuyến –
gồm những người có tư tưởng cực hữu, các chiến binh cực đoan, các cựu binh
trong cuộc chiến Donbas năm 2014, lính đánh thuê Wagner, các blogger, các phóng
viên chiến tranh điều hành các kênh Telegram của riêng họ, và các nhân viên
truyền thông nhà nước Nga. Một số là binh lính hoặc lính đánh thuê đang chiến đấu
ở Ukraine, và các kênh cá nhân của họ hiện kiêm luôn cả nhiệm vụ tuyển dụng. Những
người khác thì đã có một lượng người theo dõi nhất định từ trước khi chiến
tranh nổ ra, thường là bởi vì họ ủng hộ một số vấn đề mơ hồ, nhưng chủ yếu vẫn
liên quan đến chủ nghĩa dân tộc hoặc cánh hữu: khôi phục quyền thống trị của
Liên Xô đối với Đông Âu, xây dựng một đế chế Nga mới, hoặc quảng bá “Nước Nga
vì người Nga”.
Sự trung thành của họ đối với Điện Kremlin đã
chuyển từ việc tôn kính và phục tùng Putin như một nhân vật lịch sử thần thánh,
sang hoạt động tích cực trong các phong trào đối lập cánh hữu. Nhưng khác với
những phát ngôn của Điện Kremlin trên truyền hình nhà nước và qua đội quân chiến
binh mạng, nhóm người ủng hộ leo thang chiến tranh này có một điểm chung: họ chỉ
trích gay gắt chiến dịch quân sự của Nga ở Ukraine.
Hiểu đơn giản, yêu cầu của nhóm này là: Họ muốn
có thêm tội ác chiến tranh – không thương xót, không hối hận, không giả vờ quan
tâm đến thương vong của thường dân, làm tất cả cho đến khi người Ukraine hoàn
toàn khuất phục và ý tưởng về đất nước Ukraine bị xóa sổ vĩnh viễn. Thất vọng
trước thất bại bất ngờ trên mặt trận Kharkiv, nhiều blogger chủ chiến đã yêu cầu
nhanh chóng đáp trả mà không quan tâm đến thiệt hại của dân thường. Một số đề
nghị tấn công hạt nhân nhắm vào Kyiv, thủ đô của Ukraine, để tiêu diệt chính phủ
nước này; blogger nổi tiếng Maxim Fomin (người viết blog bằng bút danh Vladlen
Tatarsky) đã kêu gọi một cuộc tấn công cảnh báo bằng hạt nhân nhắm vào Đảo Rắn
của Ukraine. Những người khác kêu gọi tiến hành “chiến tranh toàn diện” đánh
vào cơ sở hạ tầng dân sự của Ukraine. Khi quân đội Nga chiều ý họ, phóng tên lửa
vào lưới điện của một số thành phố Ukraine trong đêm, sự hả hê đã tràn ngập khắp
các kênh ủng hộ chiến tranh của Nga.
Lòng thù hận và khinh bỉ những gì liên quan đến
Ukraine trong các bài blog của nhóm người này quả thật rất khó để tả lại. Người
Ukraine bị mô tả là kẻ sinh sống bất hợp pháp trên các vùng đất của đế quốc
Nga, hoặc ủng hộ ‘bọn Quốc Xã’ đang cai trị ở Kyiv. Các thành phố của họ phải bị
“đưa về thời kỳ đồ đá,” còn các vụ tàn sát dân thường bị ví như “mổ lợn”. Dù họ
gọi người Ukraine là bọn Quốc Xã, quan điểm của những người Nga này không chỉ
mang tính diệt chủng theo những cách gợi nhớ về tội ác tồi tệ nhất của thế kỷ
20, mà trong một số trường hợp, còn cho thấy rõ ràng tính phát xít hoặc tân
phát xít.
Dù hầu hết các blogger này là vô danh ở phương
Tây – ngoại trừ đối với một nhóm nhỏ các nhà quan sát nước Nga – một vài người
trong số này đã nhận được sự chú ý của báo chí quốc tế. Vì họ thường xuyên chỉ
ra những thất bại quân sự của Nga với hy vọng có thể khiến Điện Kremlin leo
thang, một số người đã trở thành nguồn cung cấp các tin tức chân thực, không bị
bóp méo. Trong lúc viết bài này, tôi đã thấy tài khoản Twitter của các chuyên
gia chiến tranh phương Tây chứa đầy các bản đồ chi tiết do những người Nga ủng
hộ chiến tranh tạo ra, ghi lại vị trí di chuyển của quân Nga ở Kharkiv gần như
theo thời gian thực, trong khi các nguồn tin phía Ukraine thường được công bố
chậm hơn vài ngày để giữ bí mật cho chiến dịch. Thông tin của các blogger Nga,
những người chủ yếu phát tán thông tin qua Telegram và YouTube, cũng trái ngược
hẳn với những phát biểu chiến thắng nhạt nhẽo, trống rỗng nội dung trên sóng
truyền hình nhà nước của Nga. Người nổi tiếng nhất trong số các nhà phê bình là
Igor Girkin, được biết đến với bí danh Strelkov. Ông ta là một sĩ quan đã nghỉ
hưu từ Cục An ninh Liên bang Nga, đồng thời là một kẻ đam mê tái hiện Nội chiến
Nga, người tự hào thừa nhận rằng mình đã “châm ngòi cho [cuộc chiến Donbas năm
2014]” khi ông dẫn đầu một nhóm người Nga có vũ trang băng qua biên giới
Ukraine, bao vây và chiếm giữ thành phố Slovyansk trong khoảng sáu tuần.
Theo những người thân cận, Strelkov là
một kẻ cực đoan ưa bạo lực – và rất có thể là một tội phạm chiến tranh, vì đã
thực hiện nhiều vụ giết người ngoài tư pháp ở vùng Donbas bị chiếm đóng vào năm
2014. Nhưng ông ta lại được báo chí phương Tây trích dẫn – và thậm chí còn được
mô tả – như một người chỉ trích chiến lược tác chiến của Putin kể từ tháng 4,
khi ông công khai nói rằng việc Nga rút quân khỏi vùng ngoại ô Kyiv và miền
đông bắc Ukraine đã biến thất bại của Nga thành điều không thể tránh khỏi. Trên
kênh Telegram cá nhân, với khoảng 500.000 người theo dõi, và trong các buổi
phát trực tiếp trên mạng xã hội VKontakte của Nga, Strelkov đã gọi Bộ trưởng Quốc
phòng Sergei Shoigu là “ông tướng ván ép” và Phó Chủ tịch Hội đồng An ninh
Dmitry Medvedev là “gã ngốc vụng về.” Ông nói, việc thiếu một đợt tổng động
viên toàn quốc là một tội lỗi lớn. Nhưng Strelkov đã tránh chỉ trích Putin một
cách trực tiếp – không phải vì tôn trọng tổng thống, mà chỉ là “cho đến khi chiến
tranh kết thúc,” điều mà ông ám chỉ trong một bài đăng gần đây. Đây có thể là
lý do tại sao không có nỗ lực rõ ràng nào để bịt miệng ông ta.
Trớ trêu thay, một số nhân vật khó ưa nhất ở
Nga hiện đang là những nhà phê bình chiến lược của Điện Kremlin một cách nhất
quán và sâu sắc nhất – nhưng chẳng phải vì ý tốt. Một trong số họ là Igor
Mangushev, quản lý cấp cao tại Cơ quan Nghiên cứu Internet (IRA) – đội quân
chiến binh mạng ở St. Petersburg chịu trách nhiệm triển khai các chiến dịch
truyền bá thông tin sai lệch và can thiệp vào các cuộc bầu cử của phương Tây.
Là một trong những người không ngần ngại ủng hộ chủ nghĩa diệt chủng trong cuộc
chiến của Nga ở Ukraine, Mangushev gần đây đã có một màn trình diễn rùng rợn
trong một câu lạc bộ ở Moscow, nơi ông ta trưng bày một hộp sọ người mà ông
tuyên bố là của một người lính Ukraine bị giết trong cuộc vây hãm đẫm máu ở
Mariupol. “Bọn ta sẽ đốt nhà của các người, giết sạch gia đình của các người, bắt
cóc con cái của các người và nuôi dạy chúng như những người Nga” là một bài
đăng khá điển hình trên kênh Telegram của ông ta. Mangushev cũng tự nhận mình
là người đã có công khởi xướng dùng chữ Z làm biểu tượng cho cuộc xâm lược của
Nga. Tuy nhiên, ông lại chẳng ưa các thành viên của quân đội Nga và những người
ra quyết định trong Điện Kremlin, liên tục tấn công họ vì những gì ông gọi là sự
thiếu quyết đoán và hành chính quan liêu, điều mà ông coi là trở ngại chính cho
nỗ lực chiến tranh.
Gây phẫn nộ không kém là Yevgeny Rasskazov,
còn được gọi là Topaz, thành viên của đơn vị đánh thuê Rusich cực hữu có liên kết
với Tập đoàn Wagner. Vào ngày 20/04, Rasskazov có một bài đăng trông như đang
chúc mừng sinh nhật của Adolf Hitler, dù không nêu tên trực tiếp cựu lãnh đạo Đức
Quốc Xã. Khi người Nga để mất Balakliya, một thành phố ở phía đông vùng
Kharkiv, sau cuộc tấn công bất ngờ của Ukraine vào tuần trước, Rasskazov đã chế
nhạo Bộ Quốc phòng Nga vì cố gắng biện hộ rằng thất bại chỉ là một “chiêu bài chiến
thuật.” Trong một màn độc thoại, ông ta đã liệt kê tất cả những điều mà ông cho
là cỗ máy chiến tranh Nga còn đang thiếu: sự trung thực thừa nhận thất bại cục
bộ, một bộ quốc phòng được cải tổ hoàn chỉnh, dàn chỉ huy giỏi giang hơn, và một
quân đội chiến đấu hiệu quả hơn, có sự phối hợp tốt hơn giữa các nhánh khác
nhau.
Trong nỗ lực giải thích tình hình ngày càng
tuyệt vọng của quân đội Nga ở Ukraine, phe ủng hộ chiến tranh đang phát triển
câu chuyện “đâm sau lưng” của riêng mình, gợi nhớ đến phiên bản của Đức giữa
hai cuộc thế chiến. Đã có những tiếng nói, như chuyên gia bảo thủ cực đoan kiêm
bình luận viên của đài Russia Today, Egor Kholmogorov, đang công khai
cáo buộc bộ chỉ huy của Nga là không đủ năng lực và yêu cầu tiến hành thanh trừng.
Sự tức giận của phong trào này đối với “giới tinh hoa” phản bội – tuy chưa được
nêu đích danh, nhưng hầu như đều bị chê bai – đã hiển hiện rõ ràng. Dù vẫn còn
rất nhỏ, nhưng đã có một nền văn hóa (subculture) mới xuất hiện gắn liền với
phong trào. Ví dụ, bài hát “Bands of Veterans” của ca sĩ Pavel Plamenev là
phiên bản rock hiện đại của bài hát tiếng Đức hồi thập niên 1920, “We Are
Geyer’s Black Company,” vốn đã in trong sách bài hát chính thức của Đức Quốc
xã. Trong phiên bản của Plamenev, một cựu binh Nga trở về sau cuộc chiến
Donbas, lòng đầy giận dữ, thúc giục đồng đội thiêu rụi cung điện của những người
giàu có và đem vợ họ đi “chuyền tay” giữa những kẻ cướp bóc. Trong một dấu hiệu
đáng lo ngại đối với Điện Kremlin, phe đối lập ủng hộ chiến tranh đang ngày
càng chuyển sang các thông điệp chống tham nhũng vốn đã từng thúc đẩy phong
trào đối lập do nhà bất đồng chính kiến Alexey Navalny đứng đầu .
Điều đáng ngạc nhiên là, nếu xét đến việc Điện
Kremlin tăng tốc đàn áp làn sóng chỉ trích kể từ khi bắt đầu cuộc xâm lược vào
tháng 2, cho đến nay vẫn chưa có vụ bắt giữ các blogger nổi tiếng ủng hộ chiến
tranh, thậm chí còn chẳng có dấu hiệu kiểm duyệt nào. Điện Kremlin không thể
nào lại không biết đến chuyện này; có hẳn một bộ phận giám sát đặc biệt trong
phủ tổng thống chuyên theo dõi sát sao các mạng xã hội ở Nga và gửi báo cáo
hàng ngày cho các phụ tá của Putin. Tuy nhiên, có những dấu hiệu cho thấy
Moscow đã nhận ra vấn đề và sẽ tìm cách kiềm chế những người theo chủ nghĩa dân
tộc đang giận dữ, những người đang nhanh chóng trở thành điều mà nhà khoa học
chính trị Tatiana Stanovaya gọi là “thách thức lớn nhất đối với Điện Kremlin”
sau khi đè bẹp phong trào của Navalny.
Cho dù Điện Kremlin có trấn áp hay không, thì
câu chuyện độc hại của phong trào chủ chiến vẫn sẽ tiếp tục tồn tại – đặc biệt
là nếu và khi Nga thua trong cuộc chiến, điều mà giờ đây có lẽ là không thể
tránh khỏi. Khi sự khác biệt giữa lời tuyên truyền chính thức về một “chiến dịch
đặc biệt” dễ dàng, thành công với thực tế là thất bại tan nát trở nên rõ ràng,
nhiều người Nga sẽ đi tìm ai đó để đổ lỗi. Trong trường hợp đó, cần phải học lại
bài học của người Đức, khi mà sự kết hợp của thất bại, nỗi nhục quốc gia, và sụp
đổ kinh tế trở thành mảnh đất màu mỡ để các phong trào cực hữu, cực đoan có thể
đổ lỗi cho kẻ thù trong nước, ám sát các chính trị gia theo chủ nghĩa tự do,
kích động lòng căm thù người Do Thái, và thề sẽ trả thù những nước đã thắng
trong Thế chiến I. Đây chính là sự kết hợp độc hại mà Hitler đã sử dụng khi lên
nắm quyền.
Sự thất bại không thể tránh khỏi của Nga, tình
trạng kinh tế bất ổn sâu sắc, và việc để mất vị thế cường quốc dưới tay một quốc
gia mà sự tồn tại của nó còn không được Điện Kremlin chấp nhận, sẽ là mảnh đất
màu mỡ cho những kẻ cực đoan. Tình hình sẽ còn tồi tệ hơn nếu chế độ của Putin
sụp đổ và cuộc chiến để định đoạt tương lai của nước Nga xảy ra. Nếu những người
theo chủ nghĩa dân tộc ủng hộ chiến tranh, đang tìm kiếm kẻ thù để đổ lỗi là
phe đối lập duy nhất còn lại ở Nga, tương lai của thế giới có lẽ sẽ rất đen tối
và nguy hiểm.
-----------------------------
Alexey
Kovalev là biên tập viên mảng điều tra của trang “Meduza.”
Nguồn: Alexey Kovalev, “Putin
Has a New Opposition—and It’s Furious at Defeat in Ukraine,” Foreign
Policy, 12/09/2022
-------------------------
Có thể bạn quan tâm:
1. Đại kế hoạch của
Vladimir Putin đang dần sụp đổ
2. Khởi đầu cho kết thúc của Putin?
4. Ukraine chính là Afghanistan của
Putin
5. Thái độ của người
dân Nga đối với Chiến tranh Ukraine
6. Phần
Lan và Thụy Điển gia nhập NATO làm lập luận của Putin sụp đổ
7. Năm thuyết âm mưu mà Putin đã
vũ khí hóa
Phương Tây sẽ làm gì nếu Nga sử dụng vũ khí hạt nhân ở Ukraine?
No comments:
Post a Comment