Trung
Quốc độc tài lấn chiếm Biển Đông, giúp Cuba đàn áp biểu tình
Thụy
My -
RFI
Đăng ngày: 15/01/2022 - 16:36
The
Economist nhận định « Trung Quốc không thể muốn
làm gì thì làm » tại Biển Đông, trong lúc các quốc gia Đông Nam Á
đang ngày càng lo ngại về người láng giềng khổng lồ hung hăng. Tại đảo quốc cộng
sản Cuba, Bắc Kinh đóng vai trò chủ chốt trong việc cắt internet để dập tắt biểu
tình.
https://s.rfi.fr/media/display/92a6f932-7618-11ec-9c1f-005056a90284/w:1024/p:16x9/bt_07-1.webp
Ảnh tư liệu : Biểu
tình bên ngoài đại sứ quán Trung Quốc ở Hà Nội phản đối Bắc Kinh đưa giàn khoan
đến vùng biển Hoàng Sa của Việt Nam, ngày 11/05/2014. AP - Chris Brummitt
Chiến thuật vùng
xám trên Biển Đông
Tranh chấp chủ quyền Biển Đông đã có từ nhiều
thập niên, nhưng chỉ mười năm qua, khi Trung Quốc tham lam yêu sách hầu hết
vùng biển này, tình hình trở nên căng thẳng. Bắc Kinh chiếm bãi cạn Scarborough
nằm trong vùng đặc quyền kinh tế (EEZ) của Philippines, sau đó đào đắp một cách
quy mô các rạn san hô ở Trường Sa tạo nên những đảo nhân tạo được quân sự hóa.
Các nhà ngoại giao và nhà phân tích cho rằng mục
tiêu lâu dài là cắm rễ sâu vào Biển Đông và xa hơn nữa, nhằm giữ chân người Mỹ
trong các cuộc xung đột. Nhưng mục tiêu trước mắt là thống trị cả về chính trị,
kinh tế lẫn quân sự. Các căn cứ quân sự được sử dụng để chơi trò « vùng
xám » để cưỡng bức, tuần duyên, dân quân biển, tàu khảo sát thay phiên
nhau quấy nhiễu láng giềng.
Tháng 3/2021, khoảng 200 tàu đánh cá giả hiệu
tràn ngập Đá Ba Đầu, nơi Việt Nam và Philippines đều tuyên bố chủ quyền. Hiện
nay mỗi ngày đều có 300 tàu dân quân biển hiện diện xung quanh các đảo ở Trường
Sa. Trung Quốc thách thức các hoạt động dầu khí của Indonesia lẫn Malaysia, đưa
giàn khoan đến EEZ và thềm lục địa của hai nước này. Bắc Kinh đe dọa các công
ty dầu khí ngoại quốc để họ hủy bỏ liên doanh với Việt Nam và các nước khác,
đưa củ cà rốt « cùng khai thác » ra nhử.
Cái giá cho sự
ngang ngược
Trung Quốc đã phải trả cái giá về ngoại giao.
Nếu Tập Cận Bình không ngang ngược như vậy, Trung Quốc đã được ASEAN ngưỡng mộ.
Vụ Đá Ba Đầu khiến Duterte không còn ve vãn Bắc Kinh, xích lại gần hơn với
Washington. Hoa Kỳ và đồng minh phương Tây tăng cường tuần tra Biển Đông, được
hầu hết các nước ASEAN hoan nghênh. Tuy nhiên, là đối tác thương mại quan trọng,
Bắc Kinh cho rằng thời gian đứng về phía mình, trước sau gì cũng sẽ có một nước
chấp nhận cho Trung Quốc khai thác trong EEZ của mình, coi như nhường bước trước
yêu sách chủ quyền thô bạo của Bắc Kinh.
Có điều từ nhiều năm qua đàm phán về Bộ quy tắc
ứng xử trên Biển Đông (COC) vẫn chưa có tiến bộ. Trung Quốc hy vọng ký được
trong năm 2021 để chứng tỏ bất đồng có thể tự giải quyết không cần Mỹ can thiệp,
nhưng thực ra các bên xa nhau hơn bao giờ hết. Bắc Kinh đòi có quyền phủ quyết
về tập trận hải quân giữa các nước ASEAN với các cường quốc khác, và không cho
nước ngoài cùng khai thác dầu khí. Những đòi hỏi này là không thể chấp nhận được
đối với các thành viên ASEAN.
Như vậy liệu ASEAN cứ mãi kiên nhẫn đàm
phán ? Một đại sứ Đông Nam Á nói rằng thà có còn hơn không, và hơn nữa,
các « Liliput » ASEAN có thể đưa Trung Quốc vào chiếc bẫy đối thoại
không có hồi kết.
Trung Quốc giúp
Cuba cắt internet, đàn áp người biểu tình
Tại châu Mỹ la-tinh, Courrier
International dịch bài viết của The Diplomat, tố cáo « Trung
Quốc hỗ trợ cho việc đàn áp người biểu tình Cuba ». Tờ báo nhấn mạnh,
Bắc Kinh đóng vai trò chủ chốt trong việc cắt internet và giám sát người dân đảo
quốc.
Hôm 11/07/2021, hàng ngàn người dân Cuba đã xuống
đường phản đối nạn khan hiếm thực phẩm, thuốc men và vac-xin chống Covid. Đó là
phong trào phản kháng quy mô nhất kể từ khi Fidel Castro lên nắm quyền năm
1959. Người biểu tình dùng mạng xã hội để thông tin, nhưng chế độ cộng sản đã cắt
internet và điện thoại. Đó là nhờ Bắc Kinh !
Newsweek cho biết tất cả các
nhà cung cấp công nghệ cho Etecsa, công ty internet duy nhất ở Cuba đều là
Trung Quốc : Hoa Vi (Huawei), TP-Link, ZTE. Một báo cáo của OONI năm 2017
cho biết cơ quan này tìm thấy dấu vết các mã Trung Quốc trong những cổng giao
diện wifi Cuba, còn tổ chức Qurium của Thụy Điển phát hiện Cuba sử dụng eSight,
phần mềm quản lý mạng của Hoa Vi để lọc các tìm kiếm trên web.
Bắc Kinh xuất khẩu
« toàn trị kỹ thuật số »
Vai trò Trung Quốc trong việc cắt liên lạc của
người biểu tình Cuba cho thấy một trong những cách mà Bắc Kinh chi phối La
Habana. Tuy là « anh em, đồng chí, bạn tốt », nhưng sự kình địch
Trung Quốc-Liên Xô trong thời kỳ chiến tranh lạnh khiến Mao Trạch Đông và Fidel
Castro thường đấu khẩu về ý thức hệ. Mao lên án Cuba, đồng minh của Liên Xô là
« xét lại », còn Castro tố cáo Bắc Kinh tiếp tay cho cấm vận của Mỹ.
Khi Mao chết, Castro nói Mao đã « dùng chân hủy hoại những gì ông
ta làm ra bằng cái đầu ».
Liên Xô sụp đổ, không còn nguồn viện trợ,
Trung Quốc nhảy vào Cuba. Năm 2014 Tập Cận Bình công du đảo quốc, tuyên bố « Hai
nước chúng ta tay nắm tay tiến lên trên con đường xây dựng chủ nghĩa xã hội ». Năm
2018, Cuba tham gia « Con đường tơ lụa mới ». Trung Quốc mua đường,
nickel của Cuba, đầu tư mở rộng cảng container Santiago, lập một trung tâm trí
tuệ nhân tạo, một sân gôn 460 triệu đô la…Ngày nay người Cuba dùng xe hơi
Geely, xe tải Sino Truck, xe buýt Yutong, thiết bị điện tử gia dụng Haier. Hoa
Vi lập hệ thống cáp quang trên toàn Cuba, và như đã nói ở trên, hệ thống các trạm
wifi, điện thoại và nhiều cơ sở hạ tầng khác đều nằm trong tay các công ty
Trung Quốc. Đó là một ví dụ cho việc xuất khẩu « toàn trị kỹ thuật số »
của Bắc Kinh.
Trung Quốc :
Gần phân nửa ủy viên Bộ Chính trị sẽ về hưu sau đại hội
Về nội tình Trung Quốc, The Economist cho
rằng chiếc ghế của Tập Cận Bình vẫn an toàn nhưng sẽ có nhiều thay đổi trong
ban lãnh đạo ở Trung Nam Hải. Đại hội đảng lần thứ 20 sẽ « bầu » ra Ủy
ban trung ương gần 400 ủy viên, sau đó Ủy ban này sẽ họp ngay để đề cử Bộ Chính
trị mới (hiện nay có 25 người) và Quân ủy trung ương. Nhờ sửa đổi Hiến Pháp để
làm lãnh đạo suốt đời, Tập Cận Bình vẫn tại vị nhưng phải thận trọng trước những
chống đối ngầm.
Có ít nhất 11/25 ủy viên Bộ Chính trị, trong
đó có 2 ủy viên thường trực sẽ nghỉ hưu sau đại hội vì quá 68 tuổi (ông Tập ở
tuổi này, nhưng quy định không áp dụng cho ông). Đó là phó thủ tướng Lưu Hạc
(Liu He), người chủ trì đàm phán thương mại với Mỹ sắp 70 tuổi, Dương Khiết Trì
72 tuổi. Các ủy viên thường trực khác có thể ra đi là Hàn Chính (Han Zheng), phó
thủ tướng phụ trách Hồng Kông và Lật Chiến Thư (Li Zhanshu), chủ tịch Quốc Hội.
Mọi cái nhìn đều hướng về hai chiếc ghế này. Nếu
một hoặc hai người thay thế Hàn Chính và Lật Chiến Thư dưới 62 tuổi, thì rất có
cơ kế nhiệm Tập Cận Bình vào đại hội đảng 21 năm 2027, nếu lúc đó ông Tập ra
đi. Tương lai của một ủy viên thường trực khác là Lý Khắc Cường (Li Keqiang) vẫn
bất định. Tuy Hiến Pháp buộc ông phải rời chức thủ tướng sau hai nhiệm kỳ 5 năm
sẽ kết thúc vào 2023, nhưng lúc đó ông 67 tuổi, vẫn có thể tiếp tục là ủy viên
thường trực và giữ một trọng trách khác.
Chuyển giao thế hệ,
nhưng Tập Cận Bình vẫn siết gọng kềm
Những thay đổi ở Bộ Chính trị và các cấp có thể
giúp Tập Cận Bình gia tăng quyền lực, tuy nhiên một sự chuyển giao thế hệ sắp
diễn ra. Hơn phân nửa số ủy viên trung ương có thể sẽ ra đi sau đại hội, và
theo Brookings Institution, tỉ lệ thay thế bằng những người sinh từ năm 1960 trở
đi có thể lên đến 85%. Think tank MacroPolo cho rằng đây là « một
sự năng động hiếm hoi trong chính trường Trung Quốc ».
Ở cấp địa phương, quá trình này đã bắt đầu từ
năm ngoái, năm, sáu bí thư tỉnh ủy cùng thế hệ ông Tập đã được thay thế bằng những
cán bộ sinh trong thập niên 60, và một phần ba khuôn mặt mới ở các tỉnh ủy là
thế hệ 7x. Nhưng một khi Tập Cận Bình còn nắm quyền, các nhà quan sát không chờ
đợi ông ta sẽ nới lỏng gọng kềm tại Hoa lục.
Kazakhstan, một tuần
lễ rúng động vì biểu tình và bạo lực phe phái
Tại Trung Á, L’Express tóm lược
lại « Một tuần lễ làm rung chuyển Kazakhstan » và nhận
định « Chủ quyền quốc gia trở nên mong manh vì sự can thiệp của
Nga ».
Ba mươi năm sau khi độc lập, Kazakhstan là quốc
gia ổn định nhất trong số các nước thuộc Liên Xô cũ. Không có đảo chánh hay
xung đột sắc tộc, đe dọa ly khai hoặc chiến tranh biên giới như các láng giềng
đang bị xâu xé ; nói chung, một Nhà nước dầu lửa độc tài hòa thuận với tất
cả mọi người. Cựu lãnh chúa Nga tiếp tục sử dụng sân bay vũ trụ Baikonour, cường
quốc đang lên Trung Quốc mua khí đốt và vạch « Con đường tơ lụa mới »
đi qua, các tập đoàn dầu khí Âu Mỹ đầu tư mấy chục tỉ đô la và mua quặng
uranium. « Cha già dân tộc » Noursoultan Nazarbaiev, 81 tuổi, biết
cương nhu trong đối ngoại, tập trung quyền lực và những đồng đô la dầu lửa
trong tay.
Nhưng quyết định vụng về của chính quyền hôm
01/01 - tăng gấp đôi giá khí hóa lỏng (GPL), loại nhiên liệu được sử dụng nhiều
nhất ở Kazakhstan - khiến cả chế độ phải chao đảo trong vòng ba ngày. Trong khi
phong trào phản kháng kiểu « Áo Vàng » được khai sinh hôm 04/01, hai
ngày sau một phi đội vận tải nặng của Nga thả xuống 3.000 lính nhảy dù ở những
địa điểm trọng yếu, sau trận tắm máu chưa từng có với 164 người chết (theo con
số chính thức), cả người biểu tình lẫn cảnh sát. Chính quyền đã đánh giá thấp
làn sóng bất mãn, nhưng bên cạnh đó việc các phe nhóm trong giới lãnh đạo thanh
toán lẫn nhau làm bùng lên bạo lực.
Tổng thống cầu viện
ngoại bang, coi nhẹ chủ quyền
Kassym-Jomart Tokaiev, nhân vật trung thành được
Nazarbaiev nhường chức tổng thống để làm « thái thượng hoàng », nay lợi
dụng cuộc khủng hoảng để hủy bỏ mọi chức vụ của người đỡ đầu, bố trí người của
mình vào các vị trí chủ chốt, tống giam cánh tay phải của Nazarbaiev. Để có thể
yên vị, Tokaiev tung ra lá bài bất ngờ : Vladimir Putin, kêu gọi lực lượng
OTSC dưới sự chỉ đạo của Nga can thiệp.
Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken cảnh
báo : « Lịch sử cận đại cho thấy một khi đã cho người Nga vào
nhà mình, đôi khi rất khó tống khứ họ ». Ông muốn ám chỉ « lực
lượng gìn giữ hòa bình Nga » từ 30 năm qua vẫn trấn đóng ở Moldavia và từ
14 năm ở Gruzia dù nước chủ nhà không hề muốn. Sự hiện diện của quân Nga sẽ làm
xấu đi hình ảnh của Matxcơva và Tokaiev, tổng thống đã đánh đổi chủ quyền quốc
gia để giữ ghế.
Ra tay cứu vớt,
Putin đưa Kazakhstan vào quỹ đạo Nga
Trong bài « Trò chơi lớn của
Putin ở Trung Á » đăng trên Le Point, nhà bình luận
Luc de Barochez nhận định khi can thiệp quân sự vào Kazakhstan, Nga củng cố vị
thế của mình trước Trung Quốc và Hoa Kỳ, vào một thời điểm quan trọng.
Cuộc khủng hoảng địa chính trị đầu tiên của
năm 2022 diễn ra tại một nơi bất ngờ là Kazakhstan, đất nước rộng lớn giàu tài
nguyên có đường biên giới với Nga và Trung Quốc. Vladimir Putin đã ra tay nhanh
gọn : vào lúc đang căng thẳng với Mỹ và châu Âu về Ukraina, ông chủ điện
Kremlin không thể tỏ ra bất kỳ dấu hiệu yếu đuối nào.
Cuộc nổi dậy ở Kazakhstan chứng tỏ rủi ro
chính trị liên quan đến nạn lạm phát, trong những hệ thống chính trị mà người
dân không có kênh nào khác để bộc lộ bất bình. Vật giá cũng tăng vọt tại
Nga : giá bắp cải tăng 87% trong năm 2021, khoai tây tăng 74%. Chủ yếu
là do Putin cấm nhập thực phẩm phương Tây để trả đũa việc bị trừng phạt vì chiếm
Crimée, và chiếc gậy đã đập lại vào lưng ông ta. Biến loạn Kazakhstan còn cho
thấy những khó khăn của một Nhà nước toàn trị trong thời kỳ chuyển giao quyền lực.
Kazakhstan quan trọng đối với Putin không chỉ
vì những điểm tương đồng trên. Nga có chung với Kazakhstan đường biên giới dài
nhất (7.500 km), có 3,5 triệu kiều dân Nga sống tại đây (1/5 dân số), sân bay
vũ trụ, địa điểm thử hỏa tiễn Sary Chagan. Kazakhstan cũng là nơi Matxcơva
tranh giành ảnh hưởng với Bắc Kinh và Washington. Khi can thiệp, Putin đã đẩy
Kazakhstan nghiêng về quỹ đạo Nga, Tokaiev phải hàm ơn. Nhưng ơn cứu độ này làm
phức tạp thêm cuộc khủng hoảng trong nước, và đặt ra câu hỏi : ngày mà bản
thân Vladimir Putin rời chính trường, ai sẽ cứu vãn chế độ của ông ta ?
Nga, Trung Quốc
tuyển mộ các cựu lãnh đạo châu Âu để lũng đoạn chính sách
Trong khi đó Le Point tố cáo
Matxcơva và Bắc Kinh tung tiền mua chuộc các cựu bộ trưởng và viên chức cao cấp
châu Âu để phục vụ cho lợi ích của hai nước độc tài này, theo một báo cáo của
Liên Hiệp Châu Âu (EU).
Ủy ban INGE nhận thấy cả một mạng nhện khổng lồ
đã dần dà úp xuống giới tinh hoa châu lục. Có 7 cựu thủ tướng (Pháp, Đức, Bỉ,
Áo, Phần Lan, Cộng hòa Sec) đã hoặc đang làm việc cho Nga và Trung Quốc sau khi
rời chính trường, 1 phó thủ tướng Đức, 5 cựu bộ trưởng Kinh tế Tài chính (Pháp,
Bulgari, Luxembourg), 2 cựu ngoại trưởng (Áo, Cộng hòa Sec), 1 cựu bộ trưởng Quốc
phòng và vài bộ trưởng khác. Màu sắc chính trị không quan trọng, Matxcơva và Bắc
Kinh tuyển dụng cả tả, hữu lẫn cánh trung, nhờ đó có thể tạo ảnh hưởng tích cực
lên dư luận, khai thác các mối quan hệ rộng rãi và hiểu biết sâu sắc về bộ máy
chính quyền của nước bị nhắm đến.
Nghị sĩ Raphael Glucksmann, chủ tịch Ủy ban
INGE báo động mối nguy hiểm của « một dạng tham nhũng hợp pháp và
xảo quyệt » mà đến nay vẫn chưa được chú ý đúng mức. Về phía
Pháp, hai trường hợp nổi bật là cựu thủ tướng François Fillon làm việc cho tập
đoàn hóa dầu Sibur của Nga, cựu thủ tướng Jean-Pierre Raffarin, « bạn tốt »
của Trung Quốc. Ở Đức, cựu thủ tướng Gehard Schroider, người quyết định chấm dứt
điện nguyên tử, làm lợi cho Gazprom, nay trong ban lãnh đạo dự án Nord Stream
2.
Nga và Trung Quốc biết dùng mật ngọt bẫy ruồi,
qua chế độ hưu bổng « mạ vàng ». Nếu Matxcơva không giấu diếm sự cay
cú hậu Liên Xô, chú trọng lobby dầu khí, thì Bắc Kinh khôn khéo lèo lái có lợi
cho Con đường tơ lụa mới, chẳng hạn cựu thủ tướng Cộng hòa Sec Petr Necas đang
vận động hành lang cho dự án này.
Bầu cử, Covid, dân
số : Chủ đề các tuần báo Pháp
Hồ sơ các tuần san kỳ này thiên về chính trị
nước Pháp. L’Obs nói về « Chiến dịch sống sót » của
cánh tả Pháp khi không thể đoàn kết được với nhau trong việc tranh cử tổng thống. L’Express tổ
chức tranh luận giữa ứng cử viên tổng thống cánh hữu Valérie Pécresse với nhà
bình luận Nicolas Bouzou về quyền tự do, nhà trường, sức mua, châu Âu… Le
Point đặt câu hỏi, sau Covid ai còn muốn làm việc, chạy tựa « Bóng
ma của nạn bỏ việc hàng loạt ». Riêng Courrier
International cảnh báo « Khó khăn nhất là khi dân số sụt
giảm » : đến năm 2050, có đến 151 nước lâm vào tình trạng này.
No comments:
Post a Comment