NỘI
DUNG :
.
.
===================================================
February 25, 2020
Diễn biến dịch cúm Vũ Hán
ngày càng nghiêm trọng và đang tạo ra một cuộc khủng hoảng kinh tế thật sự. Một
hiệu ứng “chết chùm” đang xảy ra. Làm sao thoát khỏi?
Hơn 76.000 người tại ít
nhất 27 quốc gia đang nhiễm coronavirus. Con số này không chỉ là một thống kê
liên quan lĩnh vực y tế. Nó cho thấy một cuộc khủng hoảng dây chuyền đang diễn
ra. Một trong những ngành bị ảnh hưởng nặng nề là hàng không. The
Guardian (23-2-2020) cho biết, Hiệp hội vận tải hàng không quốc tế
(IATA) dự báo tình trạng hành khách tụt giảm có thể khiến công nghiệp hàng
không mất 29,3 tỷ USD trong năm nay. Theo Forbes
(21-2-2020), chỉ riêng khu vực châu Á-Thái Bình Dương, thiệt hại các
hãng hàng không có thể lên 27,8 tỷ USD. Các phi trường có khả năng bị “mất
khách” nhiều nhất là Los Angeles, San Francisco, Toronto, New York (JFK) và
Vancouver; ở châu Âu là London Heathrow, Paris Charles de Gaulle, Frankfurt,
Amsterdam và Istanbul; ở châu Á là các phi trường Hong Kong, Seoul, Singapore,
Bangkok và Đài Bắc…
Tính đến ngày 21-2-2020,
theo CNBC,
các hãng hàng không đã hủy hơn 200.000 chuyến bay. Ba hãng hàng không Mỹ –
Delta, United và American – đều phải tạm ngưng các chuyến bay đến Hoa lục lẫn
Hong Kong. Chỉ trong tháng 2-2020, số chuyến bay được lên lịch để bay đến, bay
từ hoặc bay trong nội địa Hoa lục đã giảm 80% so với cách đây một năm. Từ ngày
23-1 đến 18-2, có 99.254 chuyến bay lên lịch đã không thể cất cánh và gần 90%
trong số đó là các chuyến bay nội địa Trung Quốc… Tại Việt Nam, ngày 13-2-2020,
Vietnam Airlines cho biết họ có thể mất 10,8 triệu USD mỗi tuần. Trước cuộc khủng
hoảng dịch cúm Vũ Hán, mỗi tháng, đường bay trực tiếp Việt-Trung của Vietnam
Airlines chở trung bình 70.000 khách.
Coronavirus không chỉ mang lại những cái chết. Nó đang khiến chuỗi cung
ứng toàn cầu ngắc ngoải. Khắp thế giới, từ Á đến
Âu, từ Trung Đông đến Mỹ, công nghiệp sản xuất bắt đầu đình trệ. Theo Wall
Street Journal (23-2-2020), General Motors cảnh báo rằng tình trạng thiếu
phụ tùng (được chế tạo và nhập từ Trung Quốc) có thể làm chậm nhịp sản xuất tại
các nhà máy sản xuất xe thể thao ở Michigan và Texas. Chẳng riêng gì các nhà
máy Mỹ, Mostafiz Uddin – nhà sản xuất hàng bluejeans ở Chittagong (Bangladesh)
– cũng nói rằng ông không thể hoàn thành đơn hàng 100.000 quần jeans nữ vì
không nhập vải được từ Trung Quốc. Huyndai Motor, sau khi đóng cửa một số nhà
máy tại Trung Quốc, đã phải tạm ngưng hoạt động một trong những nhà máy chính ở
Ulsan (Hàn Quốc) vì thiếu phụ tùng (vốn lâu nay nhập từ Trung Quốc). Tình trạng công nghiệp sản xuất
thế giới bị ảnh hưởng bởi cuộc khủng hoảng dịch cúm Vũ Hán có thể khiến thế giới
thiệt hại 1 ngàn tỷ USD!
Cần biết, Trung Quốc hiện
chiếm gần 1/3 tỷ lệ tăng trưởng GDP thế giới, so với khoảng 3% vào năm 2000. Từ
năm 2000-2017, mức độ “tiếp xúc” của kinh tế thế giới với Trung Quốc đã tăng gấp
ba – theo đánh giá của Viện nghiên cứu toàn cầu McKinsey. Chính xác hơn, sự lệ
thuộc vào thị trường Trung Quốc thật ra chủ yếu từ châu Á. Năm 2000, Trung Quốc
chiếm 1,2% mậu dịch toàn cầu. Tỷ lệ này năm 2018 là 1/3. Tại châu Á, mậu dịch
giữa các nước châu Á với Trung Quốc tăng từ 16% lên 41% trong cùng thời gian.
Do vậy, có thể thấy tại sao kinh tế khu vực nói riêng và thế giới nói chung bị
tác động dữ dội một khi thị trường Trung Quốc bị “niêm phong”.
Với Việt Nam, sự kiện
corona cho thấy hơn bao giờ hết cần phải tiến hành việc “chuyển đổi cơ cấu kinh
tế” – thuật từ quen thuộc được nhắc đi nhắc lại và vẫn chỉ giới hạn và giậm
chân tại chỗ là “nhắc” và “bàn”. Chưa ngã ngũ. Chưa ăn thua gì. Coronavirus có
lẽ đã khiến Việt Nam phải “tỉnh” ra và tìm cách giải quyết được một vấn đề rất
lớn là hạn chế lệ thuộc thị trường Trung Quốc, đồng thời nhìn ra được những điểm
yếu của kinh tế quốc gia. Cho đến thời điểm này, dù luôn đắc ý với những “thành
tựu kinh tế” nhưng Việt Nam vẫn chỉ dựa vào xuất khẩu, làm thuê cho người khác,
trông mong vào vốn đầu tư nước ngoài trực tiếp, du lịch… Doanh nghiệp mọc đầy
ra nhưng toàn doanh nghiệp nhỏ. Thậm chí ở vài phân khúc thị trường, chẳng hạn
siêu thị bán lẻ, Việt Nam còn thua trắng trên sân nhà. Sức mạnh tự thân không
có thì dựa vào cái gì để “xây dựng nội lực”? Chẳng phải tự nhiên mà trong bài
viết đề ngày 30-12-2019 trên Bloomberg,
tác giả Shuli Ren đã nói rằng Việt Nam tiến vào những năm 2020 với một nền kinh
tế “thịnh vượng không sinh ra lợi nhuận” (profitless prosperity).
Nếu không thay đổi, sẽ
không có triển vọng để thoát khỏi lệ thuộc Trung Quốc. Trên Thời
Báo Kinh tế Sài Gòn ngày 23-2-2020, ông Đỗ Long, tổng giám đốc
Bita’s, viết rằng: “Với nền kinh tế mà doanh nghiệp nhỏ và vừa chiếm đến 98%
và lệ thuộc rất lớn vào nguồn nguyên vật liệu từ Trung Quốc, tác động của việc
tạm thời gián đoạn giao thương với “công xưởng thế giới” là một cơn ác mộng… Dễ
tổn thương nhất là các doanh nghiệp sản xuất nông sản. Họ lệ thuộc gần như 100%
vào thị trường Trung Quốc, và đang khóc ròng, khóc không ra thành tiếng nữa. Chỉ
cần nhìn số liệu thống kê năm 2019 thì rõ. Năm ngoái, Việt Nam xuất khẩu sang
Trung Quốc 41 tỉ đô la Mỹ và nhập khẩu từ Trung Quốc 75 tỉ đô la Mỹ”…
Ông Long viết tiếp:
“Đâu là nơi cung cấp nguyên vật liệu vừa nhanh, vừa
rẻ, vừa ứng biến cho khách hàng uyển chuyển nhất? Đó là Trung Quốc.
“Đâu là thị trường hao hao giống như Việt Nam cho
phép thanh toán gối đầu, đổi trả, đền bù, đặt hàng từng chiếc đến từng tấn đều
được, và cả sự thích nghi sáng tạo mẫu mã thật chớp nhoáng đáp ứng nhu cầu của
người tiêu dùng? Đó là Trung Quốc.
“Vậy liệu việc lựa chọn một thị trường cung ứng
nguyên vật liệu khác có đáp ứng được những yếu tố trên không? Có đảm bảo được
là “con dâu” ngoan, tốt, luôn “chiều chồng” như các nhà cung ứng Trung Quốc?
“Đó là chưa kể đến một thực tế khác: khi các nhà đầu
tư Nhật Bản hay Hàn Quốc đặt hàng doanh nghiệp Việt Nam gia công sản xuất,
nguyên vật liệu cũng được họ mua của Trung Quốc.
“Tất nhiên, ngay cả với việc phải chọn mua nguyên vật
liệu các nước khác nhằm thay thế Trung Quốc thì cũng cần có thời gian, ít nhất
là sáu tháng. Đó là khoảng thời gian nhằm đi lùng sục, tìm kiếm rồi trao đổi để
họ cung ứng nguyên vật liệu đúng theo yêu cầu của doanh nghiệp.
“Chắc chắn, khi tìm được rồi, doanh nghiệp sẽ phải
tính lại giá thành, sao cho giá không quá đắt so với hàng Trung Quốc, mà chất
lượng lại tương đương để đảm bảo tính cạnh tranh.
“Trong trường hợp, giá thành bị đội lên thì nó sẽ đồng
nghĩa với việc không thể bán ra thị trường được, hoặc phải bỏ khá nhiều thời
gian, công sức tiếp thị, thuyết phục khách hàng. Không dễ.
“Một thực tế: dẫu cho doanh nghiệp năng động đến cỡ
nào đi chăng nữa, cũng phải thay đổi toàn bộ kế hoạch. Họ còn phải giảm bớt chỉ
tiêu, giảm bớt lao động, giảm giờ làm việc của khối gián tiếp; cân đối nguyên vật
liệu tồn kho…”
***
Coronavirus đang làm lộ
ra nhiều điểm yếu và lỗ hổng của nền kinh tế thế giới nói chung và Việt Nam nói
riêng. Doanh nghiệp các nước hẳn nhiên đang tính lại và nghĩ đến kế sách lâu
dài cho tương lai. Với Việt Nam, hãy nhận rằng mình còn rất yếu, khả năng xoay
trở hạn chế bởi nguồn nhân lực lẫn tài lực không dồi dào. Còn không, tiếp tục
ngồi đó tự mãn với một sự “thịnh vượng không sinh ra lợi nhuận” thì sẽ có ngày
sống không ra sống mà muốn chết cũng không chết được.
-----------------------------------
February 24, 2020
Xét về an ninh quốc gia, trước khi cơn đại dịch cúm
Vũ Hán hoành hành và gây ảnh hưởng kinh tế nghiêm trọng trên toàn cầu, thế giới
đã bắt đầu tìm cách “phong tỏa” sự “lây nhiễm” của “virus Tập Cận Bình”, bằng
việc dè dặt hoặc thậm chí khước từ những thương vụ đầu tư bạc tỷ của Trung Quốc
bởi lý do an ninh quốc gia…
Dịch cúm Vũ Hán đã đánh bồi một cú cực nặng vào MIC 2025
cũng như sự tự tin ngạo mạn của Tập Cận Bình (Shutterstock)
Đóng sầm cửa
Tháng 8-2018, Chính phủ Đức lần đầu tiên phủ quyết một
thương vụ của Trung Quốc (nhà sản xuất thiết bị hạt nhân Yantai Taihai dự kiến
mua Leifeld Metal Spinning – công ty chuyên sản xuất thiết bị không gian và hạt
nhân Đức). Tháng 5-2018, Canada chặn đứng thương vụ China Communications
Construction mua công ty xây dựng Aecon, vì “lý do an ninh quốc gia”… Hậu quả,
vốn đầu tư nước ngoài trực tiếp tính toàn cầu của Trung Quốc đã lần đầu tiên giảm
kể từ năm 2002, từ đỉnh điểm 196,15 tỷ USD năm 2016 xuống còn 124,6 tỷ USD –
theo số liệu của Hội thảo LHQ về phát triển và mậu dịch. Hiện tượng này cho thấy
một sự lo ngại tăng dần liên quan an ninh quốc gia của phương Tây đối với Trung
Quốc, đặc biệt công nghiệp kỹ thuật – nhận xét của Jeremy Zucker, đồng giám đốc
bộ phận luật thương mại quốc tế thuộc hãng luật Dechert (Washington DC). Cơ sở
cho sự lo ngại còn là tuyên bố bá chủ thế giới về công nghệ trong vòng 7 năm tới
của Tập Cận Bình, với chương trình “Made in China 2025”.
Riêng Mỹ, các thương vụ trị giá hàng trăm tỷ đôla đã
bị ngăn chặn, trong đó có thương vụ mua Skybridge Capital của tập đoàn Trung Quốc
HNA (Hải Hàng tập đoàn hữu hạn công ty); thương vụ mua công ty bán dẫn Xcerra
trị giá 580 triệu USD mà Sino IC Capital đứng đằng sau; thương vụ mua Qualcomm
với 117 tỷ USD của Broadcom – một công ty Singapore có quan hệ gần gũi Bắc
Kinh… Gần đây nhất, Shenmei Energy Investment thuộc tập đoàn năng lượng
Shenzhen Energy dự tính mua các dự án trị giá 232 triệu USD do Recurrent Energy
Development quản lý cũng bị Ủy ban đầu tư nước ngoài Hoa Kỳ (CFIUS) chặn đứng,
bất luận Recurrent Energy đã ký biên bản thỏa thuận vào ngày 11-10-2017.
Có thể kể thêm vài trường hợp ngăn chặn nữa của
CFIUS: vụ Canyon Bridge Capital Partners của Trung Quốc dự tính mua nhà sản xuất
bán dẫn Lattice Semiconductor với giá 1,3 tỷ USD; vụ Ant Financial (“Mã Nghĩ
Kim Phục”, thuộc tập đoàn Alibaba Group) dự tính mua MoneyGram International với
1,2 tỷ USD; vụ Zhongwang USA mua nhà sản xuất nhôm Aleris Corp… Tổng quát,
trong nửa đầu năm 2018, số tiền đầu tư vào Mỹ của Trung Quốc chỉ còn 1,8 tỷ USD
– giảm hơn 90% so với năm 2017 và thấp nhất trong bảy năm.
Châu Âu ngày càng cảnh giác với Trung Quốc (Tập Cận
Bình, Tổng thống Pháp Emmanuel Macron và Thủ tướng Đức Angela Merkel trong cuộc
gặp tại Paris tháng 3-2019 – Reuters)
Vấn đề an ninh quốc gia thật sự là yếu tố không thể
bỏ qua khi xét đến các thương vụ đầu tư của Trung Quốc. Tháng 4-2018, giám đốc
Cơ quan tình báo Đức Hans-Georg Maassen đánh động rằng Trung Quốc đã sử dụng
chiêu mua các công ty kỹ thuật Đức để tiếp cận bí quyết công nghệ. Tính đến
nay, trị giá thương vụ mà Trung Quốc thu tóm các công ty Đức đã lên đến 14 tỷ
USD – so với vỏn vẹn 530 triệu USD năm 2015. Việc chặn đứng Trung Quốc, với
châu Âu, bắt đầu nóng hổi vào năm 2017, khi Đức, Ý và Pháp cùng kêu gọi hình
thành một cơ chế chung kiểm soát các thương vụ đầu tư từ nước ngoài. Sự việc
càng “khẩn cấp” kể từ khi tập đoàn sản xuất robot khổng lồ của Đức, Kuka, bị
Midea của Trung Quốc mua 13,5% cổ phần vào năm 2016 với 1,3 tỷ USD – chưa kể vụ
hãng sản xuất xe hơi Trung Quốc Geely đầu tư 9 tỷ USD vào Daimler vào tháng
2-2018 – giúp chủ t
Tháng 9-2017, chủ tịch Ủy ban EU, Jean-Claude
Juncker, đề xuất tạo ra một khung “chuẩn EU” để khảo sát và đánh giá các thương
vụ đầu tư từ nước ngoài. Cũng trong năm 2017, Quốc hội Đức thông qua đạo luật với
nội dung rằng các thương vụ trong đó nhà đầu tư mua vượt quá 25% cổ phần phải
được xem xét yếu tố an ninh quốc gia. Tính đến tháng 3-2018, 12 trong 28 nước
EU đã áp dụng cơ chế giám sát thương vụ đầu tư từ nước ngoài. Tạo ra luật giám
sát đầu tư nước ngoài là cách đối phó bài bản đối với chiến dịch thu tóm công
ty nước ngoài được thực hiện bài bản của Bắc Kinh. Đầu tháng 8-2018, Tòa Bạch Ốc
đã ký đạo luật mở rộng quyền hạn nhiều nhất cho CFIUS trong lịch sử 43 năm của
cơ quan này.
Thương vụ mua Lattice Semiconductor (Mỹ) của Canyon
Bridge (Trung Quốc) đã bị chặn đứng (Bloomberg News)
“Made in China 2025” phá sản sớm?
Yếu tố gây lo ngại là chương trình đầy tham vọng
“Made in China 2025” (MIC 2025). Ngày 7-7-2015, Thủ tướng Lý Khắc Cường và Quốc
vụ viện công bố chương trình Made in China 2025 (MIC 2025) nhằm đưa
Trung Quốc đạt những thành tựu công nghệ kỹ thuật trong vòng 10 năm. Bản thiết
kế 38 trang nhấn mạnh các lĩnh vực trọng yếu cần được đầu tư gồm bán dẫn,
robot, điện toán đám mây, trí tuệ nhân tạo, dược phẩm, thiết bị y tế, không
gian-hàng không, thiết bị hàng hải… Đến năm 2025, Trung Quốc có thể “tự cung tự
cấp” 70% công nghệ kỹ thuật cao; và đến năm 2049 – kỷ niệm “100 năm lập quốc” –
thì Trung Quốc phải là bá chủ thị trường thế giới. Một nhóm chuyên gia hàng đầu
đã được thành lập dưới điều hành của Phó Thủ tướng Mã Khải (Ma Kai).
Vấn đề ở chỗ Trung Quốc thiếu nhiều nền tảng để có
thể xây dựng một nền công nghiệp kỹ thuật cao. Dù đầu tư rất mạnh vào công nghiệp
hàng không trong nhiều thập niên nhưng mãi đến năm 2017, tập đoàn Comac mới có
thể sản xuất hàng loạt máy bay thương mại C919, cạnh tranh với Boeing 737 và
Airbus A320. Comac cho biết họ có 700 đơn hàng từ các hãng hàng không nội địa.
Tuy nhiên, “máy bay nội địa” của Comac sản xuất chỉ có đuôi và cánh là “made in
China” trong khi phần còn lại, đặc biệt động cơ, thì mua từ các nhà sản xuất nước
ngoài trong đó có General Electric! C919 của Comac không là câu chuyện có tính
mỉa mai duy nhất liên quan MIC 2025. Tháng 8-2018, một công ty khởi nghiệp của
Trung Quốc – Redcore – tuyên bố phá vỡ thế độc quyền về trình duyệt web
(browser) của Mỹ bằng cách tạo ra trình duyệt hoàn toàn “made in China”. Chỉ
sau đó ít lâu, Redcore đã bị phát hiện chôm mã nguồn Google Chrome! Tính đến
nay, sau hơn 20 năm và tốn hàng tỷ USD, Trung Quốc vẫn chưa thương mại hóa được
hệ điều hành máy tính.
Về căn bản, MIC 2025 không thể đạt được bằng nội lực
mà phải “thu gom” bí quyết công nghệ bằng chiêu đầu tư nguồn vốn hoặc mua công
ty nước ngoài. Trung Quốc thậm chí mua chuộc cả giới tài chính Mỹ. Trong bài
báo ngày 6-11-2017, tờ Business Insider cho biết, những ông trùm tài
chính và cố vấn tham gia thương vụ đàm phán Broadcom-Qualcomm gồm có Bank of
America, Citi, Deutsche Bank, JPMorgan, Morgan Stanley, Goldman Sachs, Evercore
và Silver Lake Partners. Nếu thành công, thương vụ này là một trong những
thương vụ tốn chi phí cố vấn nhiều nhất, với 280 triệu USD!
Tham vọng MIC 2025 khó thành (Getty Images)
“Chúng ta, về cơ bản, vẫn còn ở giai đoạn “đi theo
sau”, đặc biệt xét về kỹ thuật lõi, thứ mà mình không thể mua” – nhận xét của
Zhang Haiou (Trương Hải Âu), giáo sư Đại học Huazhong (“Hoa Trung khoa kỹ đại học”).
Bộ trưởng Bộ Công nghiệp và Thông tin Miêu Vu (Miao Wei) cũng thừa nhận Trung
Quốc cần 30 năm nữa để trở thành cường quốc công nghệ. Tháng 6-2018, Lưu Á Đông
(Liu Yadong), tổng biên tập tờ Khoa Kỹ Nhật Báo trực thuộc Bộ Khoa học
Công nghệ, thậm chí nói rằng Trung Quốc đang tự biến thành trò hề nếu tiếp tục
nghĩ mình có thể qua mặt Mỹ để đứng đầu công nghệ thế giới. Zhong Wei (Chung
Vĩ), giáo sư Đại học Sư phạm Bắc Kinh, viết trên trang cá nhân rằng, Trung Quốc
cần chấm dứt dùng chương trình MIC 2025 như một chiến lược phát triển, vì Mỹ và
châu Âu xem đó như bằng chứng không thể chối cãi về tham vọng thống trị công
nghệ thông qua các hoạt động được nhà nước bảo trợ.
Trong thực tế, thế giới đã và tiếp tục có những biện
pháp đối phó trước chương trình MIC 2025 bằng việc thiết lập chính sách gắt gao
hơn khi xem xét các thương vụ đầu tư từ Trung Quốc. Với Mỹ, sự kiềm chế Trung
Quốc còn thể hiện ở chính sách visa đối với du học sinh (hiện có khoảng 350.000
sinh viên Trung Quốc, chiếm 1/3 du học sinh nước ngoài, đang học tại Mỹ). 25%
sinh viên tốt nghiệp chương trình U.S. STEM (Science Technology Engineering
Mathematics) đều là dân Trung Quốc! Tháng 2-2018, tường trình trước Thượng viện,
giám đốc FBI Christopher Wray nói rằng sự có mặt số lượng lớn sinh viên Trung
Quốc tại Mỹ đang trở thành “mối lo ngại về an ninh quốc gia”. Phản ứng trước
tình trạng này, Chính phủ Mỹ đã giảm visa cho sinh viên STEM từ năm năm xuống một
năm, đồng thời việc xét hồ sơ cũng khó khăn hơn.
Chỉ năm năm nữa là “khóa sổ” tổng kết những gì đạt
được cho kế hoạch MIC 2025 với nhiều thách thức khó vượt, giờ Trung Quốc lại
“làm khó” chính mình bằng việc “made in China”… một trận dịch kinh hoàng. Tham
vọng MIC 2025 và “giấc mộng Trung Quốc” trở nên xa vời. Tập Cận Bình hẳn đã cười
khẩy trước thái độ “chống trả” mà các nước phương Tây nhắm đến Trung Quốc. Bàn
cờ thế giới dường như đã nằm gọn trong tay ông. Tuy nhiên, Tập giờ lại đối mặt
với bàn cờ vây mà đối thủ là… một con virus. Cao thủ như Tập cũng không thể biết
nó sắp tới “chơi” nước cờ nào.
No comments:
Post a Comment