Đỗ
Kim Thêm dịch
15/01/2018
(Lời
người dich) Dù luôn noi theo gương của Trung Quốc, nhưng Việt Nam sử dụng quyền
lực mềm và bén hoàn toàn khác biệt.
Không
giống như các hoạt động của Học viện Khổng Tử Trung Quốc gây nhiều tranh luận,
Viện Trần Nhân Tông và Giải Hoà giải và Yêu thương của Việt Nam đã chết yểu
trong quên lãng. Các chương trình giao lưu văn hoá và hợp tác lao động tạo thêm
các cuộc điều tra hình sự cho người Việt nhiều hơn. Hậu qủa của nền giáo dục lạc
hướng là Việt Nam đã không có và sẽ không thể đào tạo được những chiến sĩ văn
hoá biết khai thác các giá trị truyền thống dân tộc với 4000 văn hiến như là
quyền lực mềm để tăng cường sức mạnh ngoại giao cho đất nước.
Tùy
tiện từ chối việc thị thực nhập cảnh, ngăn chận quyền truy cập thông tin và
công khai thoá mạ thô tục thành một binh pháp mới trên không gian mạng, tất cả
những việc làm
dập tắt những lời chỉ trích chế độ không phải là cách sử dụng khôn khéo về sức
mạnh mềm của Việt Nam để tăng sự thu hút của quốc tế.
Ngược
lại, đã bắt cóc Trịnh Xuân Thanh và không xin lổi việc vi phạm chủ quyền an
ninh lãnh thổ, bất chấp hậu quả trong mối bang giao Đức-Việt, mà Việt Nam còn
dám lừa dối công luận khi đề cao việc tự nguyện đầu thú. Dẫn độ Vũ Nhôm và dùng
tiền mua chuộc Singapore là bất chấp thiệt hại kinh tế tương lai mà dân chúng
phải gánh chịu. Cả hai việc liều lĩnh này cho thấy Việt Nam tiến xa hơn Trung
Quốc khi thiếu hiểu biết và tận dụng các quyền lực bén, vượt qua giới hạn khả
chấp của một chính sách ngoại giao tương kính, làm cho đất nước bị cô lập và ô
danh trong khi đang cần gây tín nhiệm hơn cho các đối tác quốc tế.
Tất
cả các quyết định không sáng suốt này làm cho chuột không thể nào chết hết và
bình đã vỡ từ lâu. Tổn thương danh dự cho đất nước và thiệt hại kinh tế cho
toàn dân là thảm hoạ của Việt Nam khi sử dụng quyền lực mềm và bén, đó là các
luận điểm mà Joseph S. Nye không đề cập đến trong bản dịch sau đây.
***
Trung
Quốc đã đầu tư hàng tỷ đô la để tăng cường quyền lực mềm, nhưng gần đây họ đã bị
phản đối dữ dội ở các nước dân chủ. Một báo cáo mới đây của Tổ chức National
Endowment for Democracy lập luận là chúng ta cần suy nghĩ lại về sức mạnh
mềm, bởi vì “từ vựng của khái niệm này đã được sử dụng từ khi kết thúc Chiến
tranh Lạnh, dường như nó không còn phù hợp với hoàn cảnh hiện tại.“
Báo
cáo mô tả về những ảnh hưởng của chế độ độc tài mới đang được cảm nhận trên khắp
thế giới như là "quyền lực bén". Một bài báo gần đây làm chủ đề chính
của Tạp chí The Economist đã định nghĩa "quyền lực
bén" là sự phụ thuộc vào "việc lật đổ, bức hại và áp lực, nó kết hợp
để thúc đẩy việc dành quyền tự kiểm soát". Trong khi quyền lực mềm khai
thác sức hấp dẫn của văn hoá và các giá trị để tăng cường sức mạnh của đất nước,
thì quyền lực bén giúp cho các chế độ độc tài gây sức ép các hành vi ở trong nước
và làm lũng đoạn các quan điểm ở ngoài nước.
Thuật
ngữ "quyền lực mềm" - khả năng gây ảnh hưởng đến người khác bằng cách
thu hút và thuyết phục chứ không phải là lực mạnh của cưỡng ép và chi trả bằng
tiền - đôi khi nó được sử dụng để mô tả bất kỳ việc hành sử quyền lực nào mà nó
không liên quan đến việc sử dụng vũ lực. Nhưng đó là một sai lầm. Đôi khi, quyền
lực phụ thuộc vào quân đội hoặc nền kinh tế của ai giành chiến thắng, nhưng nó
cũng có thể phụ thuộc vào chuyện của ai thắng.
Chuyện
táo bạo là nguồn của quyền lực. Thành công kinh tế của Trung Quốc đã tạo ra cả
quyền lực cứng và mềm, nhưng trong giới hạn nội tại. Một chương trình viện trợ
kinh tế toàn diện của Trung Quốc qua hình thức Sáng kiến Vàng đai Con đường có
vẻ như lành mạnh và hấp dẫn, nhưng nếu không là các điều khoản trở nên tác hại,
như trong trường hợp gần đây của một dự án bến cảng tại Sri Lanka.
Cũng
tương tự như vậy, các cách hành sử quyền lực cứng khác thuộc về kinh tế làm cho
các bài tường thuật về sức mạnh mềm của Trung Quốc giảm đi. Ví dụ như Trung Quốc
đã trừng phạt Na Uy khi đã trao giải Nobel Hoà bình cho Lưu Hiểu Ba. Vì một cuốn
sách phê bình Trung Quốc, Trung Quốc cũng dọa hạn chế việc thâm nhập thị trường
Trung Quốc cho nhà xuất bản Úc.
Nếu
chúng ta sử dụng thuật ngữ quyền lực bén là một biểu lộ ngằn gọn cho binh pháp
thông tin, sự tương phản với quyền lực mềm sẽ trở nên hiển nhiên. Quyền lực bén
là một loại sức mạnh cứng. Nó làm lũng đoạn thông tin vô hình, nhưng đặc tính
vô hình này không phải là đặc điểm nổi bật của quyền lực mềm. Ví dụ như các mối
đe dọa bằng lời nói đều là vô hình và cưỡng ép.
Khi
tôi du nhập khái niệm quyền lực mềm vào năm 1990, tôi đã viết rằng đặc trưng của
khái niệm này là do tinh thần tự nguyện và cách gián tiếp, trong khi quyền lực
cứng dựa trên các mối đe dọa và tiền đút lót. Nếu ai đó dí súng vào người bạn,
đòi tiền của bạn và lấy ví của bạn, những gì mà bạn nghĩ và muốn là chuyện
không liên quan. Đó chính là sức mạnh cứng. Nếu họ thuyết phục bạn giao tiền của
bạn cho anh ta, anh ta đã thay đổi những gì bạn nghĩ và muốn. Đó là quyền lực mềm.
Sự
thật và cởi mở tạo ra lằn ranh phân biệt giữa sức mạnh mềm và bén trong sách lược
ngoại giao công cộng. Khi Tân Hoa Xã, cơ quan thông tấn chính thức của Trung Quốc,
phát tin công khai ở các nước khác, họ đang sử dụng các kỹ thuật thuộc về quyền
lực mềm, và chúng ta nên chấp nhận điều đó. Khi Đài phát thanh Quốc tế Trung Quốc
bí mật ủng hộ 33 đài phát thanh ở 14 quốc gia, họ đã vượt qua giới hạn của quyền
lực bén và chúng ta nên bày tỏ đó là sự vi phạm tinh thần tự nguyện.
Dĩ
nhiên, quảng cáo và thuyết phục luôn có liên hệ đến mức độ của vấn đề khuôn khổ,
nó làm hạn chế tinh thần tự nguyện cũng như các đặc điểm cấu trúc của môi trường
xã hội. Nhưng sự lừa dối cực kỳ đặt trong khuôn khổ có thể được coi như là cưỡng
ép; mặc dù không có bạo lực, nó ngăn cản sự lựa chọn có ý nghĩa.
Các
kỹ thuật của sách lược ngoại giao công cộng mà nó được nhiều người xem như là
tuyên truyền, nó không thể tạo ra quyền lực mềm. Trong thời đại thông tin, các
nguồn lực khan hiếm nhất là sự quan tâm và khả tín. Đó là lý do tại sao các
chương trình giao lưu phát triển việc tiếp xúc hai chiều và mối quan hệ cá nhân
giữa sinh viên và các nhà lãnh đạo trẻ thường là các khởi động có nhiều hiệu quả
cho quyền lực mềm hơn, nói thí dụ như so với các chương trình phát thanh chính
thức.
Từ
lâu, Hoa Kỳ đã có các chương trình cho phép các nhà lãnh đạo trẻ tuổi ở nước
ngoài đến thăm viếng, mà hiện nay Trung Quốc đã bắt chước thành công. Đó là một
cách hành sử khôn khéo về sức mạnh mềm. Nhưng khi việc thị thực nhập cảnh bị
thao túng hoặc quyền truy cập bị hạn chế để ngăn chận những lời chỉ trích và taọ
dễ dàng cho quyền tự kiểm soát, thậm chí các chương trình trao đổi như vậy cũng
có thể đổi thành quyền lực bén.
Khi
các nền dân chủ phản ứng lại quyền lực bén và binh pháp thông tin của Trung Quốc,
họ phải cẩn thận để không nên phản ứng thái quá. Phần lớn các quyền lực mềm
trong nền dân chủ do xã hội dân sự nắm, mà nó có nghĩa là sự cởi mở là một tài
sản thiết yếu. Trung Quốc có thể tạo ra nhiều quyền lực mềm hơn nếu Trung Quốc
sẽ nới lỏng một số sự kiểm soát chặt chẽ của Đảng đối với xã hội dân sự. Cũng
tương tự như vậy, làm lũng đoạn trong phương tiện truyền thông và lòng tin cậy
trong các kênh bí mật của truyền thông thường làm giảm đi sức mạnh mềm. Các chế
độ dân chủ nên tránh sự cám dỗ để bắt chước những công cụ này của quyền lực độc
tài.
Hơn
nữa, việc xoá bỏ các công cụ quyền lực mềm và hợp pháp của Trung Quốc có thể phản
tác dụng. Tạo ra quyền lực mềm thường được sử dụng cho mục đích cạnh tranh, thắng
thua; nhưng nó cũng có thể có những khía cạnh tích cực.
Ví
dụ như nếu cả Trung Quốc và Hoa Kỳ muốn tránh xung đột, các chương trình trao đổi
sẽ làm tăng sự thu hút của Mỹ đối với Trung Quốc, và ngược lại, sẽ có lợi cho cả
hai nước. Và về các vấn đề xuyên quốc gia như biến đổi khí hậu, nơi cả hai nước
có thể hưởng lợi từ hợp tác, thì quyền lực mềm có thể giúp xây dựng lòng tin và
các mạng lưới tạo cho hợp tác như vậy là khả thi.
Trong
khi cấm đoán những nỗ lực về quyền lực mềm của Trung Quốc sẽ là sai lầm, chỉ vì
đôi khi họ đổi thành quyền lực bén, điều quan trọng là theo dõi lằn ranh cách
biệt này một cách cẩn thận. Ví dụ như Hanban, cơ quan chính phủ điều hành 500 Học
viện Khổng tử và 1000 lớp học Khổng giáo mà Trung Quốc hỗ trợ trong các trường
đại học và các trường học trên thế giới để dạy ngôn ngữ và văn hoá Trung Quốc,
chúng ta phải chống lại sự cám dỗ nhằm hạn chế tự do học thuật. Việc vượt qua
giới hạn này đó đã dẫn đến sự tan rã của một số Học viện Khổng tử.
Như
những trường hợp như vậy chỉ rõ, biện pháp phòng vệ tốt nhất chống lại việc
Trung Quốc trong việc sử dụng các chương trình quyền lực mềm thành quyền lưc
bén là những bày
tỏ
cởi mở các nỗ lực như thế. Và đây chính là điểm mà các nền dân chủ có lợi thế.
***
Joseph
S. Nye, Jr., cựu
trợ lý Bộ trưởng Quốc phòng Hoa Kỳ và Chủ tịch Hội đồng Tình báo Quốc gia Hoa Kỳ,
là Giáo sư Đại học Harvard. Ông là tác giả của cuốn sách Is
the American Century Over?
Nguyên tác:
Jan 4, 2018
No comments:
Post a Comment