48 giờ trước hạn định Hoa Kỳ phải nâng trần nợ công, Hành
pháp và Quốc hội lưỡng viện vẫn chưa tìm ra đồng thuận. Cả thế giới nói tới kỳ
hạn 17/10/2013, khi cường quốc kinh tế số 1 toàn cầu bị đe dọa « mất khả
năng thanh toán ». Nhưng các thị trường tài chính thế giới và kể cả hai chủ
nợ lớn nhất của Mỹ là Trung Quốc và Nhật Bản vẫn bình tĩnh.
Về phần các cơ quan thẩm định
tài chính, trước mắt cũng chưa một ai lên tiếng đe dọa hạ điểm tín nhiệm đối
với nợ công của Hoa Kỳ. Trong khi đó mọi người còn nhớ rằng vào năm 2011, khi
Washington đàm phán để nâng trần nợ công thì cũng là lúc Standard & Poor's
hạ điểm tín nhiệm của Mỹ. Khi đó tổng nợ công của Hoa Kỳ tương đương với 10 %
GDP chứ không chỉ là gần 4 % như hiện tại.
Giải thích cho thái độ điềm
tĩnh đó của quốc tế các chuyên gia cho rằng, hạn định 17/10/2013 được chính
giới Hoa Kỳ nêu lên như là một cột mốc « quyết định », nhưng trên thực tế hạn
ngày 17 tháng 10 nặng về ý nghĩa chính trị hơn là kinh tế.
Cụ thể là trong 48 giờ nữa nếu
Nhà Trắng và Hạ Viện do đảng đối lập Cộng hòa chiếm đa số không tìm ra đồng
thuận để nâng trần nợ công của Hoa Kỳ, thì bộ Tài chính vẫn còn một khoản dự
trữ khoảng 30 tỷ đô la để thanh toán nợ đáo hạn, đài thọ những khoản chi tiêu
cấp bách nhất. Nhưng kể từ cột mốc thời gian đó, về phương diện pháp lý, chính
phủ Mỹ không được quyền đi vay thêm để trang trải các hóa đơn đến kỳ phải trả.
Đó sẽ là một vấn đề đau đầu khi bộ Tài chính phải thanh toán 6 tỷ đô la tiền
lãi cho các chủ nợ vào ngày 01/11/2013 và cùng ngày, phải xuất ra 55 tỷ đô la để
trả các khoản an sinh xã hội : lương hưu cho người già, phụ cấp cho lính, hay
bảo hiểm y tế cho người tàn tật …
Trong trường hợp Hạ viện vẫn
chưa đồng ý nâng trần nợ công từ nay cho đến hết ngày 31/10/2013 thì điều gì sẽ
xảy tới ? Có ba kịch bản được đưa ra : một là chính quyền Mỹ bắt buộc phải mạnh
tay cắt giảm chi tiêu công cộng để duy trì mức nợ công ở dưới ngưỡng quy định
như hiện nay là 16.700 tỷ đô la (tương đương với 3,9 % GDP). Giải pháp thứ nhì
là tổng thống Obama sử dụng điều khoản Tu chính 14, cho phép ông đơn phương
nâng trần nợ công.
Kịch bản thứ ba là Hoa Kỳ sau
ngày 01/11/2013 rơi vào tình trạng « tạm thời mất khả năng thanh toán ». Trong
trường hợp thứ ba này, nước Mỹ sẽ đánh mất niềm tin nơi các nhà đầu tư trên thế
giới, bởi vì từ trước đến nay, công trái của Hoa Kỳ vẫn được coi là « an toàn »
nhất.
Khi mà các nhà đầu tư cho rằng
mua công trái phiếu có rủi ro cao thì điều đó cũng có nghĩa là chính phủ Mỹ sẽ
phải đi vay tín dụng với lãi suất cao hơn. Mọi người còn nhớ rằng vào thập niên
1970 do một sự cố kỹ thuật về điện toán, Hoa Kỳ đã tạm thời mất khả năng thanh
toán trong một vài giờ. Hậu quả là trong một thời gian dài, Washington đã phải
đi vay với lãi suất cao hơn đến 0,6 %.
Trong bối cảnh hiện tại, khi mà
kinh tế Hoa Kỳ chưa thực sự vững vàng sau khủng hoảng tài chính 2008, nếu đe
dọa bị « mất khả năng thanh toán » đẩy lãi suất của Mỹ lên cao thì nước Mỹ của
ông Obama sẽ lại rơi vào một chu kỳ suy thoái.
Trước khi phân tích về thực hư
chung quanh đe dọa nước Mỹ bị « vỡ nợ », xin được lưu ý rằng, cụm từ « vỡ nợ »
hay « mất khả năng thanh toán » dùng để nói về khủng hoảng của Hoa Kỳ hiện nay
không hoàn toàn chính xác bởi Mỹ không trong hoàn cảnh bị đẹ dọa như là Hy Lạp
hay một vài quốc gia khác trong khối euro, khiến họ đã phải cầu cứu quốc tế.
Để hiểu rõ hơn về những tranh
cãi trên mức trần nợ công Hoa Kỳ và tác động của nó, ban Việt ngữ RFI một lần
nữa đã mời chuyên gia kinh tế Mỹ, Nguyễn Xuân Nghĩa tham gia vào tạp chí hôm
nay. Theo ông ít có hy vọng Hạ viện và chính phủ Obama đạt được đồng thuận về
mức trần nợ trước thời hạn ngày 17/10/213
Nguyễn-Xuân Nghĩa: Diễn tiến bề mặt của trận đấu tuần qua là Hạ
viện Cộng Hoà đề nghị nhiều giải pháp mà đều bị Chính quyền Obama bác bỏ nên
tạm lui từ Thứ Sáu 11/10/2013, để trận đấu chuyển qua Thượng viện, nơi đảng Dân
Chủ giữ đa số và bên Cộng Hoà có lập trường ôn hòa hơn. Suốt cuối tuần, lãnh
đạo hai đảng tại Thượng Viện ráo riết thương thuyết và qua trưa ngày 14/10/2013
thì hy vọng chớm nở, nên Tổng thống Obama quyết định đình hoãn việc gặp lãnh tụ
hai đảng trong Quốc hội vào buổi chiều để đợi hai đảng hoàn tất một đề nghị
chung. Tuy nhiên, thỏa hiệp của Thượng viện vẫn phải trở lại Hạ viện để có
chung quyết trước kỳ hạn 17/10/2013. Lạc quan lắm thì đôi bên sẽ lại trì hoãn
bằng giải pháp tạm cho qua năm tới theo kiểu đá bóng ra biên và suốt ba năm
tới, năm nào cũng có tranh luận như vậy.
RFI : Không đạt được đồng thuận trước kỳ hạn như vậy thì liệu nước Mỹ có bị «
vỡ nợ » như là các phương tiện truyền thông thường nói tới ?
Nguyễn Xuân Nghĩa : Chuyện này khá rắc rối. Tôi xin được trình
bày vắn tắt như sau : Thứ nhất là định nghĩa pháp lý và tấm lịch. Cả thế giới
lẫn đa số dư luận Mỹ cứ nói đến kỳ hạn 17 Tháng 10 là khi Hoa Kỳ có thể bị vỡ
nợ nếu Quốc hội không nâng định mức đi vay quá con số 16.700 tỷ đô la hiện nay.
Sự thật không là vỡ nợ, -vỡ nợ là khi món nợ vượt quá tài sản của quốc gia nên
chính quyền không trả được nợ- mà chỉ là một vụ lỗi hẹn trả nợ hay "vi
ước" khi mà khách nợ không thanh toán được một số nợ đáo hạn. Tôi xin lấy
một thí dụ: khách nợ có tài sản là ngôi nhà và món nợ lớn về tín dụng địa ốc và
vẫn có thu nhập bình thường nhưng tạm thời không thanh toán được khoản nợ đáo
hạn của thẻ tín dụng. Đây là điều bất tiện khi các chủ nợ lớn nhỏ đều biết tình
trạng này và có thể đòi tiền lời cao hơn để tránh rủi ro, nhưng bất tiện chứ
chưa là vỡ nợ hay phá sản. Hoá ra hai phe trong cuộc cứ đưa kỳ hạn vỡ nợ này ra
để hăm dọa quần chúng và tác động vào thị trường.
Thực tế thì mỗi tháng ngân sách
liên bang Mỹ vẫn thu vào 250 tỷ đô la tiền thuế và phải trả tiền lời đi vay là
20 tỷ và bộ Ngân khố còn khả năng du di nhiều khoản chi theo một ưu tiên khác
để thanh toán các món nợ đáo hạn sau ngày 17/10/2013. Việc du di hay thay đổi
ưu tiên đó cũng nằm trong các đề mục đang được tranh cãi. Nhưng song song, đồng
hồ vẫn nhảy nên mùng 01/11/2013 này lại đến kỳ trả tiền an sinh xã hội, hay
ngày 15/11/2013 sẽ phải trả nợ trái phiếu, và đấy mới là những lằn ranh khó
lùi.
Trong khi ấy, vấn đề căn bản
vẫn là Hoa Kỳ bị bội chi quá lớn, cứ chi ra trăm đồng là phải vay gần hai chục
bạc. Hoặc năm tới phải vay thêm 700 tỷ, 10 năm tới phải vay 5 ngàn tỷ. Việc ấy
không thể kéo dài và là mối nguy thật sự cho nước Mỹ, chưa kể các khoản cam kết
của quỹ hưu bổng An sinh Xã hội hay nghĩa vụ thanh toán quỹ Bảo hiểm Y tế Medicare
hay Trợ cấp Y tế Medicaid. Nếu Mỹ bị vỡ nợ thì là do các quỹ tín thác này khi
giới cao niên sinh sau Thế chiến II ào ạt về hưu với tuổi thọ cao hơn và yêu
cầu về y tế đắt hơn !
RFI : « Lằn ranh đỏ » không phải là ngày 17/10 và cốt lõi vấn đề không nằm ở
chỗ nâng trần nợ công của Hoa Kỳ. Căn nguyên nguồn cội vẫn là Hoa Kỳ đang bội
chi quá lớn. Mà để giải quyết vấn đề này, thì bắt buộc hai vế chính trị và kinh
tế phải đi song song với nhau.
Nguyễn-Xuân Nghĩa : Chính trường Hoa Kỳ vẫn bị cái lá che mắt là lịch
bầu cử. Hai cuộc bầu cử 2014 và 2016 sắp tới khiến đôi bên lại đổ lỗi cho nhau
để giành phiếu mà cuối cùng vẫn chỉ là tìm giải pháp thỏa hiệp. Ngón võ này có
xảy ra hồi tháng 8/2011 khiến trái phiếu Hoa Kỳ bị sụt cấp mà hai đảng chưa dứt
khoát giải quyết và đành thả nổi cho biện pháp tự động giảm chi gọi là
"séquestration". Chính là những biện pháp tự động ấy góp phần thu hẹp
bội chi ngân sách dù Chính quyền Obama cứ báo động về tai họa suy trầm vào đầu
năm nay. Có lẽ vì vậy mà lần này thị trường tại Mỹ không mấy rúng động. Chỉ dấu
hốt hoảng trên thị trường cổ phiếu như chỉ số VIX vẫn lửng lơ dưới điểm 20 thay
vì tăng vọt lên gần 80 vào năm 2008 hay quá 40 điểm vào giữa năm 2011.
RFI : Trong trận đấu trên chính trường Mỹ hiện nay thì ai thắng, ai thua hay
chỉ đem lại hậu quả tai hại cho kinh tế ?
Nguyễn-Xuân Nghĩa: Thuần về chính trị thì một thiểu số cực đoan
trong đảng Cộng Hoà có chủ trương tối đa là lồng hồ sơ Obamacare vào trận đấu
ngân sách và gây chấn động cho đảng mà không giỏi tuyên truyền nên đã tặng một
món quà bất ngờ cho Tổng thống Obama. Thế rồi, được lợi thế đó, đảng Dân Chủ
lại đòi tối đa và quyết không nhượng bộ nên cũng làm dân chúng thất vọng. Khi
nhược điểm của đạo luật cải tổ y tế Obamacare ngày càng tỏ lộ thì kết quả sẽ là
sự bất ngờ khác cho cuộc bầu cử năm tới.
Chuyện trầm trọng hơn chính là
hiện tượng phân cực của chính trường Hoa Kỳ khi các thiểu số ở cả hai cánh tả
hữu có những đòi hỏi cực đoan về chuyện vặt mà không giải quyết một cử nợ chình
ình trước mắt nên khiến quần chúng ôn hòa ở giữa chán nản. Họ không mấy tín
nhiệm Quốc hội và giới dân cử, hết thiết tha đến việc đi bầu và nhường cái loa
cho những kẻ ồn ào nhất. Trong hiện tại, có lẽ đấy mới là vấn đề nghiêm trọng
của chính trường Hoa Kỳ.
RFI : Dù muốn hay không thì uy tín của Mỹ đối với các đối tác quốc tế cũng đang
bị sứt mẻ.
Nguyễn-Xuân Nghĩa: Dĩ nhiên là họ coi thường nước Mỹ, với lời
mỉa mai dễ hiểu là "Xứ này lạ thật!", hoặc "Ai lại lãnh đạo một
quốc gia như vậy?" Trong khi đó các chủ nợ quốc tế của Hoa Kỳ là giới đầu
tư trên thị trường trái phiếu thì có cái nhìn bi quan hơn giới đầu tư Mỹ. Điều
ấy được thấy ở phân lời gia tăng của loại bảo hiểm tín dụng chống rủi ro vi ước
của Hoa Kỳ, gọi tắt là CDS. Có lẽ thế giới quan ngại về chuyện này hơn là các
chính khách Hoa Kỳ.
RFI : Trung Quốc hiện là chủ nợ lớn nhất của Hoa Kỳ với gần 1.300 tỷ đô la
trong tay, vậy Bắc Kinh đánh giá thế nào về khủng hoảng tại Mỹ hiện nay và liệu
rằng chủ nợ Trung Quốc có bán bớt công trái của Mỹ để giới hạn các rủi ro hay
không ?
Nguyễn-Xuân Nghĩa: Hoa Kỳ quả thật là nợ nước ngoài cỡ năm ngàn
tỷ đô la, hai chủ nợ hàng đầu là Trung Quốc với 1. 300 triệu đô la, rồi Nhật
Bản 1.100 triệu đô. Nhưng thực tế kinh tế lại có nhiều điều đáng chú ý. Thứ
nhất, thị trường Mỹ có mức thanh khoản cao, sức tiếp nhận sâu rộng, dễ dàng mua
vào bán ra cả trăm tỷ một ngày. Thứ hai, các thị trường lớn khác như Âu Châu
lại chưa được an toàn như vậy. Thứ ba, Hoa Kỳ cũng nắm trong tay tài sản của
nhiều xứ khác dưới dạng đầu tư còn lớn hơn khoản ngoại trái này, với mức lời
cao hơn, nôm na là đi vay rẻ mà tung tiền kiếm lời cao hơn ở xứ khác! Và sau
cùng, nếu chủ nợ sợ hãi bán tháo thì vừa bán ra là tài sản Mỹ ở trong tay lại
sụt giá. Chuyện phũ phàng là chủ nợ tại Bắc Kinh sẽ nghèo đi nếu tìm cách cho
Hoa Kỳ một bài học tài chính !
Vì vậy mà tuần qua Tân Hoa Xã
của Trung Quốc có bài bình luận gay gắt đả kích Hoa Kỳ, kêu gọi các nước xây
dựng trật tự mới cho một thế giới "phi-Mỹ hóa" với một ngoại tệ có
thể thay thế Mỹ kim. Sự thật thì chẳng có một ông trời hay một định chế siêu
quốc gia nào quyết định về vai trò của một ngoại tệ quốc tế và với mọi nhược
điểm thì Mỹ kim có góp phần nâng mức thanh khoản cho toàn cầu từ mấy chục năm
nay rồi mà đến nay chưa có ngoại tệ nào thay thế được.
Ngoài ra, bên dưới trò đấu đá
chính trị tại Hoa Kỳ, thực tế của thị trường là cán cân thương mại của Mỹ đã
được thặng dư, ngược với cán cân thương mại của Trung Quốc, một quốc gia cũng
đang có gánh nợ quá lớn.Và nếu Bắc Kinh muốn truất phế Mỹ kim thì phải thả nổi
đồng bạc để đồng Nguyên sẽ thành ngoại tệ phổ biến hơn. Chuyện ấy không dễ và
có đầy rủi ro nên Bắc Kinh mới hậm hực. Dù sao thì lời phản kích của Trung Quốc
cũng có lợi cho Hoa Kỳ vì xúc phạm tự ái và làm dân Mỹ thêm thất vọng về lãnh
đạo của họ. Chúng ta nên theo dõi phản ứng này.
No comments:
Post a Comment