Henry
David Thoreau, Online-Literature
Phạm
Nguyên Trường dịch
30/10/2013 / One Comment
“Civil Disobedience”, bài luận nổi tiếng nhất của
Henry David Thoreau (1817-1862), nhà văn và nhà tư tưởng Mĩ, ra đời sau khi ông
bị giam một đêm trong tù vì khước từ đóng thuế để phản đối Chiến tranh Mexico
và nạn nô lệ đang phát triển tại Mĩ. 160 năm sau – nhất là sau những gì vừa
diễn ra ở Tunisia và Ai Cập – càng thấy bài tiểu luận này vẫn đầy tính thời sự,
không chỉ cho nước Mĩ.
***
Bìa sách
Tôi hoàn toàn đồng ý với phương châm: “Chính phủ tốt
nhất là chính phủ cai trị ít nhất”, và mong ước phương châm ấy được áp dụng vào
thực tế một cách có hệ thống và càng nhanh càng tốt. Khi phương châm ấy được
đưa vào thực tế thì nhất định cuối cùng nó sẽ đưa đến (tôi tin như thế): “Chính
phủ tốt nhất là chính phủ không cai trị gì cả” và khi mà mọi người đã sẵn sàng
chấp nhận chuyện đó thì họ sẽ có một chính phủ như thế. Chính phủ, trong trường
hợp tốt nhất, chỉ là một phương tiện; nhưng thường thì đa số các chính phủ, và
đôi khi tất cả các chính phủ, đều là những phương tiện tồi. Những lí luận phong
phú, vững chắc và có sức thuyết phục dùng để phản đối việc duy trì một đội quân
thường trực; cuối cùng có thể cũng được áp dụng để chống lại một chính phủ
thường trực. Quân đội thường trực chỉ là cánh tay của chính phủ thường trực.
Chính phủ, tự nó chỉ là một hình thức để nhân dân thực hiện ý chí của mình, có
thể bị lạm dụng và biến chất trước khi nhân dân kịp dùng nó để thực hiện những
điều họ muốn.
Nếu nói một cách cụ thể và như một công dân, chứ
không phải như những người phủ nhận mọi chính phủ, tôi không đòi hỏi giải tán
chính phủ ngay lập tức mà đòi hỏi một chính phủ được cải thiện ngay lập tức.
Hãy để cho từng người nói rõ anh ta sẵn sàng tôn trọng một chính phủ như thế
nào và đấy sẽ là bước đầu tiên tiến đến một chính phủ như thế.
Khi nhân dân nắm được chính quyền thì họ chuyển giao
cho đa số (chính quyền của đa số – ND) và để cho nó tiếp tục cai trị một thời
gian dài; đấy không phải là do nó cai trị một cách công bằng, cũng không phải
là nó có vẻ công chính nhất đối với thiểu số mà đơn giản là bởi vì nó mạnh
nhất. Nhưng chính phủ của đa số, trong mọi trường hợp, không thể dựa vào sự
công bằng, dù là thứ công bằng trong giới hạn hiểu biết thông thường. Chả lẽ
không thể có một chính phủ, trong đó lương tâm chứ không phải là đa số được
quyền quyết định đúng sai? Trong đó đa số chỉ quyết định những vấn đề vụ lợi ư?
Chả lẽ công dân lại phải giao lương tâm của mình, dù trong phút chốc hay chỉ
một phần nhỏ lương tâm, cho các nhà lập pháp ư? Thế thì mỗi người còn cần lương
tâm để làm gì? Tôi nghĩ rằng trước hết chúng ta phải là một con người, rồi sau
mới là một công dân. Nên giáo dục tinh thần tôn trọng lẽ phải hơn là giáo dục
tinh thần thượng tôn pháp luật. Bổn phận duy nhất tôi có quyền thừa nhận là
luôn luôn làm những việc mà tôi cho là đúng. Người ta nói đúng rằng đoàn thể
không có lương tâm; nhưng đoàn thể của những người có lương tâm thì có lương
tâm. Luật lệ không bao giờ làm cho người ta trở thành công chính hơn, chính vì
tôn trọng pháp luật mà ngay cả những người đứng đắn cũng thường xuyên, liên tục
trở thành tác nhân của sự bất công…
Quần chúng phục vụ quốc gia không phải như những con
người thực sự, mà bằng sức lực của mình, như những cỗ máy. Họ là quân đội
thường trực, là cảnh sát, là cai tù, v.v. Trong đa số trường hợp họ không cần
đến lương tri hay ý thức đạo đức; họ tự hạ mình ngang bằng với cỏ cây, đất đá;
một lúc nào đó có thể chế được những người gỗ làm những nhiệm vụ y như thế.
Những người đó không đáng tôn trọng hơn một con bù nhìn rơm hay một đống đất.
Giá trị của họ cũng chỉ ngang với chó, ngựa mà thôi. Nhưng chính những người đó
lại thường được coi là các công dân tốt. Những người khác, thí dụ đa số các nhà
làm luật, các chính trị gia, các luật sư, tăng lữ, nhân viên văn phòng, phục vụ
quốc gia chủ yếu bằng trí tuệ của họ, và vì thường không có khả năng phân biệt
về mặt đạo đức mà vô tình họ có thể phục vụ cả quỉ sứ cũng như Chúa Trời. Chỉ
rất ít người, đấy là các anh hùng, những người yêu nước, những thánh tử đạo,
những nhà cải cách theo nghĩa cao quí và những người chân chính là phục vụ quốc
gia với cả lương tâm của mình vì vậy mà thường phản đối chính phủ và bị chính
phủ coi là kẻ thù…
Mọi cuộc bầu cử đều là trò chơi, giống như chơi cờ
hay chơi xúc xắc vậy, có pha chút màu đạo đức, một trò chơi với đúng và sai, có
những vấn đề đạo lí và có tiền cược. Tính cách của cử tri không có nghĩa lí gì.
Tôi bầu theo cái cách mà tôi cho là đúng, có thể như thế, nhưng tôi không toàn
tâm toàn ý lo lắng cho cái đúng ấy giành phần thắng. Tôi muốn giao nó cho đa
số. Bổn phận đó như vậy là không bao giờ vượt quá quan điểm vụ lợi. Bầu cho cái
đúng cũng có nghĩa là chưa làm gì cả. Đấy chỉ là thể hiện một cách mù mờ cho
mọi người thấy ước muốn của bạn rằng cái thiện phải thắng mà thôi. Một người
thông thái không bao giờ lại để mặc cho công lí phụ thuộc vào may rủi, cũng như
không muốn nó chiến thắng nhờ vào sức mạnh của đa số. Hành động của đám đông
thường chứa rất ít giá trị đạo đức. Cuối cùng nếu đa số ủng hộ việc bãi bỏ chế
độ nô lệ thì hoặc là họ không quan tâm đến nó hoặc là chẳng còn mấy nô lệ nữa
để mà huỷ bỏ. Lúc đó họ chính là những kẻ nô lệ. Chỉ có người khẳng định sự tự
do cá nhân của mình bằng việc bỏ phiếu đó mới thúc đẩy được việc bãi bỏ chế độ
nô lệ.
Tất nhiên là người ta không có trách nhiệm cống hiến
cuộc đời mình cho việc loại trừ cái ác, dù đấy có là cái ác lớn nhất, người đó
có quyền có những mối quan tâm khác; nhưng ít nhất anh ta cũng phải có trách
nhiệm tránh xa điều ác và dù không nghĩ đến nó, anh ta cũng không được ủng hộ
nó. Nếu tôi theo đuổi những mục đích và suy tưởng khác thì trước hết tôi phải
nhìn xem liệu tôi có ngồi trên đầu trên cổ người khác khi theo đuổi những suy
tưởng ấy không đã chứ. Tôi phải tụt xuống để người đó cũng có thể theo đuổi suy
tưởng của anh ta chứ. Xin hãy xem những sự bất nhất. Tôi nghe thấy một số đồng
bào tuyên bố: “Cứ để cho họ ra lệnh cho tôi đi đàn áp những cuộc bạo loạn của
nô lệ hay đi Mexico xem, đừng hòng nhé!”; nhưng chính những người đó, bằng lòng
trung thành của mình đã trực tiếp, hoặc ít nhất là gián tiếp, bằng tiền của
mình, trang bị cho những người thay thế mình. Chính những người hoan hô người
lính không chịu tham gia vào cuộc chiến tranh phi nghĩa lại vẫn ủng hộ cái
chính phủ bất công đang tiến hành cuộc chiến tranh ấy… Thế là nhân danh Trật Tự
và Phục Tùng dân sự tất cả chúng ta đã bị buộc phải kính trọng và khuyến khích
sự hèn hạ của chính mình. Lần đầu phạm tội người ta cảm thấy đỏ mặt, nhưng lần
sau người ta sẽ bàng quan; sự vô luân, như vẫn thường thế, trở thành trung tính
về đạo đức và không hoàn toàn vô ích trong cuộc sống mà chúng ta đã tạo dựng
lên…
Làm sao người ta có thể hài lòng và yên trí khi có
một quan điểm nào đó? Người ta có thể yên trí được không nếu cho rằng mình đã
bị xúc phạm? Nếu bạn bị người hàng xóm lừa một dollar thì bạn sẽ không cảm thấy
hài lòng khi biết rằng mình đã bị lừa, hoặc nói rằng mình đã bị lừa hoặc ngay
cả kiến nghị anh ta phải trả mà bạn sẽ thực hiện ngay lập tức các biện pháp
buộc anh ta phải trả toàn bộ số tiền và lần sau không bị lừa nữa. Hành động xuất
phát từ nguyên tắc – nhận thức và thực thi công lí – sẽ làm thay đổi các sự vật
và các quan hệ, thực chất là một hành động cách mạng, hoàn toàn khác biệt với
những hành động trước đó. Nó không chỉ phân chia nhà nước và nhà thờ, nó phân
chia gia đình, hơn thế nữa, nó chia rẽ ngay từng cá nhân, tách phần quỉ ra khỏi
phần Người của anh ta.
Vẫn còn những đạo luật bất công, liệu chúng ta có
tuân thủ chúng hay chúng ta phải vừa nỗ lực sửa đổi chúng vừa tiếp tục tuân thủ
hoặc bất tuân ngay lập tức? Nói chung người ta, dưới cái chính phủ như chính
phủ hiện nay, nghĩ rằng phải chờ đợi cho đến khi thuyết phục được đa số thay
đổi luật lệ. Họ cho rằng nếu họ chống lại thì kết quả càng tệ hại hơn. Nhưng
nếu kết quả còn tệ hại hơn thì đấy là lỗi của chính phủ. Chính phủ làm cho nó
thành tồi tệ như thế. Tại sao chính phủ không có khả năng dự đoán và chuẩn bị
cho cải cách? Tại sao chính phủ lại không hoan nghênh thiểu số sáng suốt? Tại
sao chính phủ lại gào lên và chống cự khi người ta chưa ra đòn? Tại sao chính
phủ không động viên các công dân sẵn sàng chỉ ra sai phạm của mình và làm cho
tốt, hơn là mắc phải chúng? Tại sao chính phủ lại luôn luôn đóng đinh câu rút
chúa Jesus-Christ, tại sao nó lại rút phép thông công của Copernicus và Luther
và tuyên bố rằng Washington và Franklin làm loạn?
Người ta có cảm tưởng rằng sự phủ nhận trên thực tế
một cách cố ý quyền lực của chính phủ là hành vị phạm pháp duy nhất mà nó chưa
từng dự liệu vì nếu không thì tại sao nó lại không đưa ra biện pháp trừng phạt
tương ứng, phù hợp và xác định? Một người không có tài sản chỉ cần một lần
không chịu kiếm cho chính phủ 9 shilling thì anh ta sẽ bị bỏ tù trong thời hạn
do những người giam giữ anh ta tự ý quyết định chứ không phải theo bất cứ điều
luật nào; trong khi nếu người ấy ăn cắp của nhà nước số tiền gấp 90 lần từng đó
thì anh ta sẽ được thả ra ngay.
Nếu bất công là do sự va chạm nhất định phải có của
bộ máy nhà nước thì cứ để cho nó va chạm, có thể bất công sẽ bớt đi nhưng bộ
máy nhà nước cũng sẽ tiêu ma. Nếu bất công là một cái lò xo, cái ròng rọc, cái
dây thừng hay một cánh tay đòn thì có thể cần phải nghĩ xem liệu việc chữa trị
có tốt hơn không; nhưng nếu bản chất của nó đòi hỏi rằng bạn phải là tác nhân
bất công đối với người khác thì tôi nói rằng bạn phải chống lại luật đó. Hãy lấy
cuộc đời bạn làm cái phanh ngăn chặn cỗ máy đó. Điều ta cần phải làm là không
được ủng hộ điều sai quấy mà ta lên án.
Về những biện pháp mà chính phủ đưa ra để sửa chữa
những điều sai quấy thì tôi phải nói rằng tôi không biết các biện pháp đó.
Chúng đòi hỏi nhiều thời gian mà đời người thì có hạn. Tôi còn những việc khác
phải làm nữa. Tôi đến thế giới này không phải đơn giản là để tạo ra một chỗ tốt
để sống mà còn phải sống trong đó, dù nó tốt hay xấu. Không ai phải làm tất cả
mọi việc, nhưng ai cũng phải làm một số việc, và bởi vì người ta không thể làm
mọi việc nên không được làm những việc sai quấy. Việc của tôi không phải là
thỉnh cầu ông Thống đốc bang hay nhà làm luật cũng như họ không có trách nhiệm
gửi thỉnh cầu cho tôi; nhưng nếu lời thỉnh cầu của tôi không được họ nghe thì
sao? Trong trường hợp này nhà nước không có biện pháp nào cả; chính Hiến pháp
đã là sai quấy rồi. Điều đó nghe có vẻ chói tai, ngang ngạnh và thiếu thiện
chí, nhưng phải đối xử với thái độ đó một cách tử tế nhất và thận trọng nhất
như thế vì nó xứng đáng như thế. Cải thiện cũng giống như sinh thành và hoại
diệt, cơ thể phải quặn lên…
Tôi chỉ trực diện chính phủ Mĩ hay đại diện của nó
là chính phủ bang nhiều nhất là một lần một năm, đấy là người nhân viên thuế
vụ; một người như tôi thì đấy là cách duy nhất có thể trực diện với nó. Bao giờ
nó cũng nói: “Hãy công nhận uy quyền của ta”. Trong tình hình hiện nay thì ta
chỉ có thể nói với nó rằng ta đang bất mãn với nó, ta không yêu nó một cách đơn
giản nhất, hiệu quả nhất và cần thiết nhất: không công nhận nó… Tôi biết rõ
rằng nếu một ngàn người trung thực, nếu một trăm người trung thực, nếu có mười
người tôi có thể kể tên, chỉ cần mười người trung thực thôi, thậm chỉ chỉ cần
một người TRUNG THỰC trong cả Bang Massachusetts này không giữ nô lệ nữa, người
đó sẽ ra khỏi cộng đồng, bị nhốt vào tù; nhưng chế độ nô lệ trên toàn nước Mĩ
sẽ bị bãi bỏ. Vấn đề là khởi đầu dù nhỏ đến đâu: một khi điều tốt đã được làm
thì nó sẽ trở thành vĩnh viễn. Nhưng chúng ta chỉ thích nói về chuyện đó thôi:
ta coi đấy là nhiệm vụ của mình. Rất nhiều chỉ bảo giúp rập cải cách, nhưng
chẳng có một người cụ thể nào (làm chuyện đó cả)…
Khi chính phủ bỏ tù người ta một cách bất công thì
nhà tù chính là chỗ cho người công chính… Nếu có người nào đó nghĩ rằng đi tù thì
anh ta sẽ không còn tạo được ảnh hưởng nữa, rằng chính phủ sẽ không nghe thấy
anh ta, rằng trong tù anh ta không còn là kẻ thù nữa thì anh ta không hiểu rằng
chân lí mạnh hơn dối lừa đến mức nào, cũng như không hiểu rằng người thực sự
trải nghiệm bất công sẽ đấu tranh hiệu quả và hùng hồn như thế nào. Bạn không
chỉ đưa ra ý kiến bằng một mẩu giấy mà phải bằng toàn bộ ảnh hưởng của mình.
Thiểu số là bất lực khi chiều theo đa số, trong trường hợp đó nó cũng không còn
là thiểu số nữa, nhưng sẽ là vô địch khi nó chiến đấu với tất cả sức mạnh của
mình. Nếu sự lựa chọn là bỏ tù những người công chính hay chấm dứt chiến tranh
và chế độ nô lệ thì Nhà nước sẽ không lưỡng lự. Nếu một ngàn người không chịu
đóng thuế thì sẽ không có đàn áp và đổ máu như khi họ đóng thuế để giúp chính
phủ đàn áp và giết hại những người vô tội. Đấy chính là một cuộc cách mạng hoà
bình, nếu quả thật có thể có một cuộc cách mạng như thế. Nhưng nếu một nhân
viên thuế vụ hay một nhân viên công lực nào khác hỏi, như có người đã từng hỏi
tôi: “Tôi biết làm thế nào?” thì câu trả lời của tôi sẽ là: “Nếu ông quả thật
muốn làm một cái gì đó thì hãy từ nhiệm đi”. Khi công dân bất tuân và công chức
từ nhiệm thì đấy chính là cách mạng. Nhưng giả sử có đổ máu? Thế máu không đổ
khi lương tâm bị thương tổn ư? Nhân cách và sự bất tử của con người đang rỉ ra
từ vết thương này, máu sẽ chảy cho đến chết. Dòng máu ấy lúc này vẫn đang chảy
đây…
Tôi không đóng thuế thân sáu năm rồi. Một lần tôi bị
giam một đêm vì chuyện đó; trong khi ngắm nhìn bức tường đá dày gần một mét [1]
, cái cổng gỗ viền thép dày cả nửa mét [2] tôi bất ngờ nhận ra sự ngu dốt của
cái thể chế coi tôi chỉ như một cục thịt, có thể giam cầm được. Tôi ngạc nhiên
vì họ đã chọn cách đó chứ không sử dụng tôi bằng cách nào khác. Có một bức
tường đá ngăn cách tôi với đồng bào của tôi, nhưng người ta còn phải vượt qua
một bức tường khó khăn hơn thế nhiều để đạt được tự do như tôi. Tôi không cảm
thấy bị giam cầm dù chỉ một khắc giây và bức tường kia chỉ là sự phí phạm đá và
vữa mà thôi. Tôi thấy như chỉ một mình tôi đóng thuế mà thôi. Không biết xử sự
với tôi, họ đã hành động như những kẻ vô giáo dục. Những lời đe doạ cũng như
thuyết phục của họ đều ngớ ngẩn vì họ cho rằng ước muốn duy nhất của tôi là ra
khỏi mấy bức tường đó. Tôi không thể không mỉm cười nhìn theo cách họ ngăn chặn
tư tưởng của tôi, nhưng tư tưởng của tôi vẫn theo họ mà ra, không hề ngăn ngại,
và chỉ có chúng mới là mối nguy với họ mà thôi. Không thể khuất phục được tôi,
họ quay ra hành hạ thân xác tôi; giống như trẻ con, khi không đánh được người
chúng ghét thì chúng quay ra hành hạ con chó của người đó. Tôi thấy rằng nhà
nước rất kém khôn ngoan, nó cũng lúng túng giống như một gái già cô độc với
chiếc thìa bạc vậy; nó không phân biệt được bạn thù, nó đã đánh mất sự tôn
trọng cuối cùng còn lại của tôi và tôi chỉ cảm thấy thương hại cho nó mà thôi.
Như vậy là nhà nước không bao giờ có ý kiểm soát lí
trí, đạo đức mà chỉ kiểm soát thân xác và ngũ quan của con người [3] . Nó không
được trang bị lòng trung thực và trí thông minh, nó chỉ có sức mạnh mà thôi.
Tôi sinh ra không phải để bị đè nén. Tôi sẽ thở theo cách của mình. Để xem ai
mạnh hơn ai. Đám đông thì có cái gì? Chỉ những ai thuận theo luật cao hơn tôi
mới ép buộc được tôi. Đằng này họ lại bắt tôi giống như họ. Tôi chưa từng nghe
nói có người nào chịu để cho đám đông chỉ cho phải sống thế này hay sống thế
kia. Thế mà gọi là sống ư? Khi chính phủ bảo tôi: “Muốn sống thì đưa ví đây”,
thì việc gì tôi phải vội vã giao tiền cho nó? Có thể nó đang rất túng bấn và
không biết phải làm thế nào, nhưng chuyện đó thì liên quan gì đến tôi. Nó phải
tự xoay xở, cũng như tôi vậy thôi…
Tôi không bao giờ trốn thuế cầu đường vì tôi muốn là
một người hàng xóm tốt cũng như một công dân tồi; còn về việc bảo trợ trường
học thì tôi đang đóng góp phần của mình vào việc giáo dục đồng bào của mình
đây. Không phải là tôi từ chối nộp khoản này hay khoản kia trong bảng thống kê
thuế khoá. Đơn giản là tôi bất tuân chính phủ và không muốn liên quan gì đến nó
hết. Tôi không quan tâm đến đường đi của những đồng tiền của tôi, ngay cả nếu
tôi có thể làm thế, cho đến khi họ dùng nó để mua người hay súng để giết người
– đồng tiền không có lỗi gì – nhưng tôi muốn theo dõi hậu quả của sự bất tuân
của tôi. Trên thực tế tôi tuyên bố một cuộc chiến tranh thầm lặng với chính phủ,
theo cách của tôi, mặc dù, như vẫn thường thấy trong các trường hợp như thế,
tôi tiếp tục nhận những lợi ích của nó.
Quan điểm hiện nay của tôi là như thế. Nhưng phải
rất thận trọng sao cho hành động của mình không bị ảnh hưởng bởi thái độ cố
chấp hay ý kiến của đám đông. Hãy chịu trách nhiệm trước lương tâm của mình và
trước lịch sử.
Đôi khi tôi nghĩ rằng họ đều là những người tốt, chỉ
vì họ u mê mà thôi, họ sẽ hành xử đúng hơn nếu họ biết phải làm như thế nào;
tại sao ta lại làm cho những người hàng xóm phải đau khổ khi đối xử với ta như
thế dù họ không cố ý? Nhưng sau đó tôi lại nghĩ đấy không phải là lí do để tôi
hành xử như họ hay khiến những người khác phải chịu những đau khổ còn lớn hơn
thế nhiều. Đôi khi tôi lại tự hỏi rằng nếu đám đông hàng triệu người không giận
dữ, không có ác ý, đòi có mấy shilling, mà họ thì không thể rút lui cũng không
thể thay đổi yêu cầu được, còn mình thì cũng không thể kêu gọi hàng triệu người
khác giúp đỡ được, vậy thì đưa thân ra hứng chịu cái sức mạnh bạo tàn ấy mà làm
gì? Ta đâu có kháng cự cái đói, cái rét, ta đâu có kháng cự sóng gió một cách
ngoan cố như vậy, ta yên lặng qui thuận hàng ngàn chuyện bất khả kháng khác cơ
mà. Ta đâu có đưa đầu vào lửa. Nhưng đồng thời tôi cũng thấy rằng đấy không
hoàn toàn là sức mạnh bạo tàn mà còn có tính nhân bản nữa, và tôi có mối liên
hệ với họ như với những con người chứ không phải với những vật vô tri vô giác
nên tôi cho rằng có thể, thứ nhất, thuyết phục được Đấng sáng tạo ra họ và thứ
hai, thuyết phục được chính họ. Còn khi tôi cố ý cho đầu vào lửa thì tôi không
thuyết phục được lửa, cũng không thuyết phục được Đáng sáng tạo ra lửa, tôi chỉ
nên tự trách mình mà thôi. Nếu tôi có thể tự thuyết phục được mình rằng tôi có
toàn quyền chấp nhận người ta như họ đang là và đối xử phù hợp với họ, chứ
không phải đối xử theo quan điểm cũng như mong ước của tôi về cái tôi cũng như
họ phải là, khi đó, giống như một người Hồi giáo hay một người theo thuyết định
mệnh, tôi sẽ phải ráng mà chấp nhận các sự kiện như chúng đang là và tự nhủ
rằng đấy là ý Chúa. Nhưng giữa sự kháng cự lại sức mạnh của con người và chống
lại sức mạnh của thiên nhiên có một sự khác nhau là trong cuộc đấu tranh với
con người tôi có thể thành công, trong khi giống như Orpheus, tôi không thể
thay đổi được bản chất của đất đá, cỏ cây hay dã thú.
Tôi không muốn tranh chấp với bất cứ người nào hay
dân tộc nào. Tôi không muốn chẻ sợi tóc làm tư hay bới lông tìm vết hoặc làm ra
vẻ ta đây với người khác. Có thể nói, tôi thường tìm cớ để tuân thủ pháp luật.
Tôi luôn sẵn sàng tuân thủ pháp luật. Tôi tự nhận thấy như thế và hàng năm, mỗi
lần nhân viên thuế vụ tới thì tôi lại kiểm điểm hành động và quan điểm của
chính phủ trung ương và chính phủ Bang cũng như thái độ của quần chúng để tìm
cớ tuân thủ.
Ta phải yêu nước như yêu cha mẹ mình
Nếu có lúc ta giận hờn người,
Nếu tình yêu và sức lực ta không vinh danh người
Thì đấy là vì niềm tin và lương tâm ta
Chứ không phải là do tham lam mà ra.
Tôi tin rằng chẳng mấy nữa chính phủ sẽ giải thoát
cho tôi khỏi những công việc kiểu này và khi đó tôi cũng sẽ là một người yêu
nước bình thường như mọi công dân khác. Nếu xem xét từ yêu cầu thấp thì Hiến
pháp, với tất cả hạn chế của nó, là tuyệt vời; luật pháp và toà án rất đáng tôn
trọng; Bang này cũng như chính phủ Mĩ nói chung rất đáng ngưỡng mộ như nhiều
người đã mô tả; nhưng nếu xét từ yêu cầu cao hơn thì chúng đúng như tôi mô tả;
còn xét từ yêu cầu cao nữa hay cao nhất thì liệu ta có thể nói gì, hoặc chúng
có đáng để xem xét hay suy nghĩ hay không?
Tôi chẳng liên quan nhiều đến chính phủ và tôi sẽ
nghĩ đến nó thật ít thôi. Ngay trong thế giới này tôi cũng ít khi là thần dân
của chính phủ. Nếu một người biết tự do tư tưởng, tự do tưởng tượng thì đối với
anh cái không có không bao giờ lại là có trong một thời gian dài và các nhà cầm
quyền hoặc cải cách ngu xuẩn không hoàn toàn cản trở được tư tưởng của anh ta.
Tôi biết rằng đa số mọi người có suy nghĩ khác tôi,
nhưng tôi cũng chẳng đồng ý với những người nghiên cứu các vấn đề này hoặc
những vấn đề tương tự. Các chính khách và các nhà làm luật đắm mình trong thể
chế và không thể nào nhìn rõ được nó. Họ thảo luận việc cải cách xã hội, nhưng
chính họ lại không có điểm tựa bên ngoài nó. Họ có thể là những người có kinh
nghiệm và sáng suốt và đã tạo ra những hệ thống tinh vi và hữu ích, chúng ta phải
cám ơn họ về điều đó; nhưng tài trí và sự hữu dụng của họ cũng chỉ nằm trong
những giới hạn nhất định chứ không phải là rộng lớn…
Quyền lực của chính phủ, ngay cả chính phủ mà tôi
sẵng sàng tuân thủ – vì tôi sẽ vui mừng tuân thủ những người giỏi hơn và làm
tốt hơn tôi; và trong nhiều trường hợp tôi sẽ tuân thủ những người không giỏi
hơn cũng không cần tốt hơn – còn chưa trong sạch: để có thể hoàn toàn công
chính, chính phủ phải được những người bị trị thừa nhận và tán thành. Chính phủ
chỉ có quyền với tôi khi đã được tôi thừa nhận. Quá trình phát triển từ chế độ
quân chủ chuyên chế sang quân chủ lập hiến rồi từ lập hiến sang dân chủ là quá
trình tiến đến sự tôn trọng cá nhân. Ngay một triết gia Trung Quốc cũng biết
rằng dân là gốc của nước. Chả lẽ nền dân chủ như chúng ta đang thấy hiện nay là
bước cải thiện cuối cùng rồi ư? Chả lẽ không thể tiến thêm một bước nào trong
việc công nhận và tổ chức các quyền của con người ư? Nhà nước chưa thể trở
thành tự do và khai sáng thật sự chừng nào nó chưa công nhận các công dân là
những chủ thể độc lập với nhà nước và cao hơn nhà nước; quyền lực và sức mạnh
của nhà nước là từ nhân dân mà ra và phải đối xử với các công dân một cách
tương xứng. Tôi thích vẽ ra trong trí não một nhà nước đủ sức thực hiện lẽ công
bằng đối với mọi công dân, một nhà nước đối xử với thần dân của mình như với
người láng giềng, một nhà nước không lấy làm lo lắng khi có một số sống tách
ra, không dây dưa với nhà nước, miễn là họ thực hiện nghĩa vụ đối với những
người láng giềng và đồng bào mình. Tạo ra được những loại quả như thế và để cho
nó tự rụng khi chín tới là nhà nước đang chuẩn bị cho một nhà nước tuyệt vời
hơn và vinh quang hơn, tôi cũng đã tưởng tượng ra nhà nước ấy nhưng chưa nhìn
thấy ở đâu cả.
____________
[1]Nguyên văn: two or three feet thick – dày hai ba
foot (mỗi foot dài 0,3048m)
[2]Nguyên văn: a foot thick – dày một foot (mỗi foot
dài 0,3048m)
[3]E rằng lúc đó nhà nước chưa được tinh tế lắm. Các
nhà nước toàn trị sau này đã kiểm soát tất, cả lí trí, cả tình cảm nữa. (ND)
No comments:
Post a Comment