Nhà văn Vũ Ngọc Tiến
17-10-2012
Lời
thưa:
Giải Nobel văn học năm
2012 vừa trao cho nhà văn TQ Mạc Ngôn- tác giả Đàn Hương Hình, Vú To Mông Nở…
theo thiển nghĩ của tôi là xứng đáng, mang vinh dự về cho văn học TQ và châu Á.
Mấy ngày qua, có lẽ vì quá căm phẫn bọn bá quyền TQ hung hăng bành trướng độc
chiếm biển Đông nên có người viết comment trên trang của anh Ba Sàm rằng “Mạc
Ngôn còn nợ nhân dân VN một lời xin lỗi về cuốn Ma Chiến Hữu” hoặc như ông Vũ
Xuân Tửu viết hẳn một Entry trên trang Nguyễn Trọng Tạo.org rằng “Ma Chiến Hữu
xuyên tạc, bài xích VN”. Nhớ lại 4 năm trước, sau vụ án cuốn Rồng Đá, cư dân
mạng lại xôn xao bàn luận quanh cuốn Ma Chiến Hữu, kết tội tác giả khá nặng nề
nên theo gợi ý của anh GS.Trần Hữu Dũng- chủ trang web viet-studies, tôi đã
viết bài về tác phẩm này của nhà văn Mạc Ngôn. Nay công bố lại để mọi người
cùng suy ngẫm…
—————————————
Từ
vài tháng nay, quanh vụ cuốn “Ma Chiến Hữu”, nhiều bạn đọc trong nước và hải
ngoại chẳng hiểu sao cứ xem tôi như người trong cuộc. Họ viết thư hỏi tôi sao
lại im lặng? Thật lòng mà nói, sau vụ cuốn “Rồng Đá”, tôi thấy mệt mỏi đôi
chút. Mặt khác, tôi đang bận tham gia làm một bộ phim tài liệu lịch sử 2 tập về
Thái sư Trần Thủ Độ với anh Minh Chuyên, chưa có dịp đọc cuốn “Ma Chiến Hữu”
cho cặn kẽ nên không dám viết về nó. Giờ bình tĩnh đọc lại, tôi cũng muốn viết
đôi dòng sao cho chân thực, khách quan.
Sơ
lược về cuốn sách
“Ma
Chiến Hữu” là 1 trong bộ tác phẩm gồm 7 cuốn sách của nhà văn TQ- Mạc Ngôn (Ma
Chiến Hữu, Châu Chấu Đỏ, Bạch Miên Hoa, Trâu Thiến, Con Đường Nước Mắt, Hoan
Lạc và Người Tình Nói Chuyện Mộng Du) do Nxb Văn Học, Chi nhánh phía Nam kết
hợp với công ty Phương Nam tổ chức biên dịch và ấn hành khoảng đầu Quý I/2008.
Trên
bàn làm việc của tôi lúc này đang có đủ 2 cuốn “Ma Chiến Hữu”, 1 ấn hành lần
đầu vào tháng 2/2008, còn 1 tái bản vào tháng 1/2009. Cuốn đầu dày 198 trang,
giá bìa 23 ngàn, cuốn sau do cách trình bày hơi khác trước nên dày 214 trang,
giá bìa 35 ngàn. Hình minh họa và bố cục bìa khác nhau, nhưng cả 2 đều là bìa
mềm, chất lượng giấy như nhau, đủ thấy có sự tăng giá theo cung- cầu của thị
trường.
Nhiều
người bảo tôi, cuốn đầu bày bán ê hề gần cả năm trời, nhưng ít người mua. Chỉ
khi xảy ra vụ cuốn “Rồng Đá” (11-12/2008), cư dân mạng chợt xôn xao bàn tán về
“Ma Chiến Hữu”, sách bỗng nhiên bán chạy và người ta liền đục nước béo cò, vội
cho tái bản với giá gấp rưỡi. Mà thôi, đó chỉ là nhận xét tầm phào ở ngoài quán
nước vỉa hè, tôi không dám lạm bàn sẽ sinh rắc rối. Vậy nội dung tác phẩm này
của Mạc Ngôn nói gì khiến cư dân mạng xôn xao bàn luận?
Đâu
là hồn cốt “Ma Chiến Hữu”?
Giá
trị của tiểu thuyết, trước hết phải là hồn cốt câu chuyện hay những thông điệp
tư tưởng chuyển tải đến người đọc, thông qua hình tượng nghệ thuật và thủ pháp
riêng mới của tác giả làm nên sự cuốn hút.
Càng
đọc kỹ, tôi càng thêm khẳng định “Ma Chiến Hữu” là tác phẩm Mạc Ngôn phản đối
cuộc chiến tranh Trung- Việt (2/1979) rất vô nghĩa và bẩn thỉu. Dường như nhiều
người chưa đọc hoặc đọc không kỹ, chỉ bám vào mấy lời PR của Nxb Văn Học ở đầu
cuốn sách nên đã kết tội oan tác giả và tác phẩm.
Cái
gọi là “Một cách ca tụng riêng về chủ nghĩa anh hùng” như lời Nxb viết,
nực cười thay đó lại là cách viết mỉa mai của Mạc Ngôn về việc người ta đem
khái niệm chủ nghĩa anh hùng rất chung chung, mơ hồ làm thứ Doping tinh thần
cho những người lính nông dân mỏng học, nghèo xác để họ mù quáng lao vào cuộc
chiến tàn khốc với Việt Nam mà thôi.
Lừa
lọc và giả trá là bản chất thâm căn cố đế của những kẻ chủ mưu gây nên cuộc
chiến này. Bối cảnh câu chuyện được Mạc Ngôn mở ra bằng một trận lũ lụt bên kia
biên giới sao mà giống với cảnh lũ lụt ở Sơn La, Lào Cai, Tuyên Quang hay ở mấy
tỉnh miền Trung của Việt Nam đến thế. Vì trận lũ này mới có cuộc gặp gỡ giữa
người dẫn chuyện Triệu Kim với hồn ma lính Tiền Anh Hào.
13
năm trước, họ là đồng đội của nhau, ôm giấc mộng vớ vẩn trở thành anh hùng như
Đổng Tồn Thụy ngày xưa, nay họ nghe theo lời bịp bợm bảo vệ Tổ Quốc mà tràn qua
biên giới đánh nhau với kẻ thù Việt Nam, không nhìn thấy địch, chỉ thấy súng
đạn từ phía đối phương bắn sang cũng là súng đạn do Trung Quốc sản xuất. (từ
trang 7 – trang 45). Kể từ đây, cuộc đối thoại âm dương giữa Triệu Kim và hồn
ma Tiền Anh Hào đã dẫn dắt bạn đọc vào nghĩa trang có 1600 ngôi mộ lính Trung
Quốc tử trận, hằng đêm rên rỉ khóc than, nhớ nhà, nhớ cha mẹ, vợ con đang phải
sống điêu đứng lầm than nơi quê nhà xa lắc.
Những
dòng chữ viết về gia cảnh của hồn ma tử sĩ Hoa Trung Quang và Khương Bảo Châu ở
quê nhà khiến người đọc ứa nước mắt. (từ trang 47- trang 73). Cái nghĩa trang
tác giả hư cấu kia sao mà giống như trong lời kể của nhà báo Huy Đức rằng, ở Vị
Xuyên- Hà Giang có một nghĩa trang gồm 1.680 ngôi mộ liệt sĩ Việt Nam, thì
1.600 người hy sinh ngày 17/2/1979, cũng đủ vừa tròn 1 trung đoàn hồn ma lính
chiến như Mạc Ngôn đã viết. Liệu còn bao nhiêu nghĩa trang như vậy ở 2 bên biên
giới đang làm nhức nhối lương tâm hai dân tộc?…
Bằng
bút pháp đồng hiện và thả nổi sự kiện, có lúc ngòi bút của tác giả dắt ta ngược
thời gian chứng kiến cảnh những người lính trẻ nông dân đói ăn, đói tình khi
rèn cán chỉnh quân ở hậu cứ, trước ngày ra trận. Đọan văn miêu tả hồn ma Tiền
Anh Hào thú nhận với Triệu Kim về cuộc làm tình chớp nhoáng giữa anh ta với cô
Ngưu Lệ Phương mang tính bi hài, nhưng cũng rất người, rất lính. (từ trang 111-
trang 173).
Phần
cuối cốt chuyện, qua lời kể của hồn ma Tiền Anh Hào, tác giả dành một số trang
xúc động, mô tả chuyến hành hương tội nghiệp của ông bố ra biên giới tìm mộ và
bốc hài cốt con trai về quê trong sự lưu luyến, buồn tủi của các hồn ma lính
khác. Đọc đến đây, tôi bỗng bồi hồi nhớ lại chuyến đi tìm mộ chú em liệt sĩ ở
Quảng Nam. Nhờ chuyến đi ấy, tôi đã có thêm tư liệu và cảm hứng viết các truyện
ngắn “Vị Phồn Thực”, “Âm Bản Chiến Tranh”, “Chù Mìn Phủ Và Tôi”…
Hình
như khi viết cuốn “Ma Chiến Hữu”, tác giả Mạc Ngôn còn muốn đi xa hơn nữa, mượn
đề tài cuộc chiến tranh Trung- Việt làm cái cớ để phơi bầy thực trạng bất công,
mục nát của xã hội Trung Quốc thời đó, đầy rẫy bi ai, đói khổ và cả những
chuyện mua quan bán chức trong xã hội, thậm chí ngay cả trong quân ngũ mà Tiền
Anh Hào, Quách Kim Khố, La Nhị Hổ và bao anh lính nông dân khi ra trận vẫn ôm
mộng thành anh hùng quân giải phóng! Cái danh hão một thời làm con người trở
nên cuồng tín, mù quáng. Cảnh hai ông bố của họ ngồi tâm sự với nhau, người này
khuyên người kia đút lót cho sĩ quan phụ trách để con mình được đề bạt, thăng
tiến, nhưng họ chợt nhận ra mình chẳng có gì đáng giá trong nhà, đến bán máu
lấy tiền lo lót thì máu cũng kiệt khô vì đói còn đâu. Đọc những dòng như thế,
tôi rùng mình kinh hãi…
Thay
lời kết
Mạc
Ngôn là cây bút nổi tiếng trên văn đàn Trung Quốc đương đại, tài năng của ông
được cả tỷ người Trung Quốc thừa nhận, độc giả nhiều nước hâm mộ, song không
phải bất cứ tác phẩm nào của ông cũng đều là kiệt tác. Tôi rất đồng ý với TS
Nguyễn Văn Diện cho rằng “Ma Chiến Hữu” là một trong những cuốn sách xuống tay
nhất của Mạc Ngôn.
Ở
tác phẩm này ông sử dụng bút pháp thả nổi sự kiện kết hợp với hiện thực kỳ ảo
đã không thành công. Nhiều chỗ không hiểu do dịch giả Trần Trung Hỷ yếu về
chuyển ngữ hay do tự thân nguyên tác, văn ông trở nên rối rắm, loãng và nhạt.
Độc
giả nếu không đủ kiên nhẫn sẽ bỏ dở chừng hoặc đọc nhẩy quãng cho hết cuốn
sách. Nói theo ngôn ngữ nghề văn là đọc không trôi trang. Tôi mở trang Web của
siêu thị sách lớn nhất Tp Hồ Chí Minh (http://www.saharavn.com
) tạm so sánh: Tại thời điểm viết bài này “Ma
Chiến Hữu” có 968 người đọc, kết quả bình chọn là không hay 18 người (82%),
bình thường 1 người (4,5%), hay 1 người (4,5%), rất hay 2 người (9%). Trong khi
đó mấy cuốn sách hót của tác giả Việt Nam năm 2008 rất trái ngược, có thể đơn
cử như “Thời của Thánh Thần” có
4.306 người đọc, kết quả bình chọn là không hay 11 người (6%), bình thường 13
người (7%), hay 16 người (9%), rất hay 137 người ( 78%); “Dưới Chín Tầng Trời” có 2.281 người đọc, kết quả bình chọn là không
hay 3 người (13%), bình thường 1 người (4%), hay 6 người (25%), rất hay 14
người (58%); “Rồng Đá” có 3.148
người đọc, kết quả bình chọn là không hay 4 người (2%), bình thường 11 người
(6%), hay 21 người (11%), rất hay 156 người (81%)…
Xem
thế đủ biết bạn đọc Việt Nam đánh giá cuốn “Ma Chiến Hữu” không cao, nhưng nó
vẫn được ưu ái cho phép xuất bản rồi tái bản, còn 3 cuốn sách của tác giả trong
nước vừa nêu thì bị lên bờ xuống ruộng. Thật bất công, vô lý, khi cuốn “Ma
Chiến Hữu” và truyện ngắn “Chù Mìn Phủ
Và Tôi” cùng chung một đề tài cuộc chiến Việt- Trung, 1 viết bằng tâm thế
người Trung Quốc, còn 1 viết bằng tâm thế người Việt chúng ta thì số phận chúng
thế nào mọi người đều rõ. Biết nói sao đây? Thôi thì lại như GS Hoàng Ngọc Hiến
vẫn thường hay buông lửng: “Cái nước mình nó vậy”!?…
Hà
Nội 18/3/2009
--------------------------------------
18-10-2012
NQL: Khi đăng bài của bác Vũ Ngọc Tiến, mình nhận được emai của bác Vũ Xuân
Tửu như thế này: “Trong bài Đâu là hồn
cốt “Ma chiến hữu”, của nhà văn Vũ Ngọc Tiến, đăng trên blog Quê choa,
có đoạn: “… khảng định Ma
Chiến Hữu là tác phẩm Mạc Ngôn phản đối cuộc chiến tranh Trung- Việt (2/1979)
rất vô nghĩa và bẩn thỉu”. Bởi cuối bài không có mục trao đổi, nên tôi
nhờ email của Bọ Lập, khảng định lại: Ma chiến hữu là tác phẩm của nhà văn Mạc Ngôn, phản đối cuộc chiến
tranh của Việt Nam xâm lược Trung Quốc (2/1979). Trên cơ sở đó, người ta
dễ dàng bày tỏ quan điểm của mình hơn, hoặc ủng hộ, hoặc phản đối. Trân trọng
cám ơn nhà văn Vũ Ngọc Tiến và Nguyễn Quang Lập.”
Mình thì ủng hộ ý kiến của bác
Vũ Ngọc Tiến, cho rằng Ma chiến hữu của Mạc Ngôn chỉ là tiểu thuyết phản
chiến, chẳng có gì gọi là chống Việt Nam bênh Trung Quốc. Nói chung Mạc Ngôn
đứng về phe nước mắt nhưng dưới chế độ XHCN ở TQ ông không thể nói rằng việc TQ
xâm lược Việt Nam là sai trái. Ngay ở ta cách đây mấy năm chẳng nhà văn nào dám
công khai nói điều đó, đừng nói nhà văn TQ.
Tuy vậy, thấy cần có cái nhìn
rộng rãi nhiều phía về vấn đề này, mình xin đăng lại ý kiến của bác Nguyễn Khoa
Điềm đăng trên blog của bác Nguyễn trọng Tạo ( tại đây)
Nguyễn
Quang Lập
----------------------
Posted on 18.10.2012 by
nguyentrongtao
NTT: Một số trí thức Trung Quốc nói Mặc Ngôn
“đứng về phía chính quyền”, và tiểu thuyết “Ma chiến hữu” của ông ta đã chứng
minh điều đó, khi coi chiến tranh biên giới Việt – Trung 1979 là VN xâm lược
(!). Điều này cũng khiến nhiều người Việt không mấy hài lòng khi Mạc Ngôn được
trao giải Nobel. Các tin tức đưa về giải Nobel này cũng không thấy nêu rõ tên
tác phẩm nào của Mạc Ngôn được giải. Nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm có gửi cho tôi
một bức thư bày tỏ nỗi băn khoăn của ông về câu chuyện này. Xin giới thiệu cùng
bạn.
Hà nội, ngày 18. 10. 2012
Thân gửi anh Nguyễn Trọng Tạo,
Tôi xin viết một cái comment
nhân một số bài viết đăng trên báo chí Việt Nam ca ngợi và bênh vực Mạc Ngôn
được trao giải Nô-ben mới đây. Trước hết, tôi bày tỏ đồng tình với Vũ Xuân Tửu
có bài đăng trên mạng của anh, lên án quyển sách “Ma chiến hữu” của Mạc Ngôn đã
xuyên tạc sự thật về chiến tranh biên giới Việt – Trung năm 1979.
Thú thật, khi được tin Mạc Ngôn
được Nô-ben tôi không muốn nói gì cả. Tôi cho là việc người khác, không dễ bình
luận. Thế giới tưởng là phẳng mà chẳng phẳng tí nào. Lấy việc Biển Đông gần đây
mà xét thì những lo âu, đau xót của dân ta lớn đến thế nào.
Bây giờ Ủy ban giải thưởng
Nô-ben trao giải cho Mạc Ngôn là một sự xác nhận văn tài của ông, tôi cũng thấy
Mạc Ngôn có tài thực, nhưng một tác giả “Ma chiến hữu” được tôn vinh trước thế
giới, có phải là nỗi đau của nhà văn Việt Nam hiện nay không ? Bởi vì trong
quyển sách này Mạc Ngôn đã thực hiện trung thành một định hướng chiến lược
tuyên truyền của Cục chính trị Quân giải phóng Trung quốc là “Việt nam là kẻ
xâm lược Trung quốc”. Trước đã thế, bây giờ cũng thế. Với giải Nô-ben này phải
chăng định hướng chiến lược tuyên truyền hết sức sai trái đó có thêm sức nặng?
Tuy nhiên lo lắng đó cũng chỉ
là việc nhỏ. Cái đáng lo là tại sao một số nhà văn chúng ta quên xương máu của
chiến sĩ, đồng bào nhanh thế? Liệu sắp tới đây tình hình sẽ ra sao?
NGUYỄN KHOA ĐIỀM
No comments:
Post a Comment