TRÍ TUỆ NHÂN TẠO SẼ GIÚP ĐỠ HAY BỎ RƠI CHÚNG TA? (Wall Street Journal)

 

Trí tuệ nhân tạo sẽ giúp đỡ hay bỏ rơi chúng ta?

Wall Street Journal

Cù Tuấn, biên dịch

13-5-2023  20:05   

https://www.facebook.com/tuan.cu.5/posts/pfbid02kuPBu397QNEiJ8PHv9pdTFiEoMbiKjuX6u1xcVEWsnQV8B4YQFXkdpgYgErTMNWyl

 

Tóm tắt: Câu hỏi cấp thiết nhất cho cuộc cách mạng đang diễn ra trước mắt chúng ta là liệu chúng ta có thể khiến công nghệ luôn được kết nối với nhân loại hay không.

 

Các cuộc cách mạng công nghệ thường bắt đầu mà không có chút phô trương nào. Không ai thức dậy vào một buổi sáng năm 1760 và hét lên, "Lạy Chúa, Cách mạng Công nghiệp đang bắt đầu!" Ngay cả cuộc Cách mạng Kỹ thuật số cũng đã diễn ra trong nhiều năm ở hậu trường, với những người có sở thích kết nối máy tính cá nhân với nhau để khoe khoang tại các buổi tụ họp của các chuyên gia kỹ thuật như Câu lạc bộ Máy tính Homebrew, trước khi mọi người nhận thấy rằng thế giới đang được biến đổi về cơ bản.

 

Cuộc cách mạng trí tuệ nhân tạo thì khác. Trong vòng vài tuần vào mùa xuân năm 2023, hàng triệu người hiểu biết về công nghệ và sau đó là những người bình thường đã nhận thấy rằng một sự chuyển đổi đang diễn ra với tốc độ chóng mặt sẽ thay đổi bản chất của công việc, học tập và sáng tạo cũng như các nhiệm vụ của cuộc sống hàng ngày.

 

Sự ra đời của chatbot và các dạng AI tổng quát khác—máy tính có thể tạo văn bản hoặc hình ảnh gốc bằng cách tự đào tạo bằng một kho dữ liệu khổng lồ—đặt ra một câu hỏi trọng tâm trong lịch sử trí tuệ nhân tạo. Mục tiêu của chúng ta có nên là làm cho con người và máy móc trở thành những đối tác chặt chẽ, để chúng tiến bộ bằng cách làm việc cộng sinh? Hay không thể tránh khỏi việc máy móc sẽ tự trở nên siêu thông minh, cuối cùng bỏ lại những người bình thường là chúng ta?

 

Vị thánh bảo trợ của trường phái đầu tiên về AI là nhà văn và nhà toán học người Anh thế kỷ 19 Ada Lovelace. Vào những năm 1840, bà đã mô tả cách sử dụng thẻ đục lỗ trong máy tính số do bạn của bà là Charles Babbage chế tạo có thể cho phép máy xử lý không chỉ các con số mà còn với bất kỳ thứ gì có thể được ghi chú bằng ký hiệu, bao gồm cả từ ngữ, âm nhạc và hình ảnh. Nói cách khác, Lovelace đã hình dung ra một chiếc máy tính đa năng. "Nó thậm chí còn có thể thực hiện “các quá trình tinh thần trừu tượng,” bà nói. Nhưng Lovelace đã thêm một cảnh báo chính: Không giống như con người, nó sẽ thiếu khả năng sáng tạo hoặc tự đưa ra ý tưởng. “Nó có thể làm bất cứ điều gì mà chúng ta ra lệnh cho nó thực hiện,” Lovelace viết, nhưng nó “không có bất kỳ trình độ nào để tự sáng tạo ra bất cứ thứ gì.”

 

Một thế kỷ sau, nhà toán học và khoa học máy tính người Anh Alan Turing trở thành vị thánh bảo trợ của trường phái AI thứ hai. Bài báo nổi tiếng năm 1950 của ông về AI, “Máy tính và Trí thông minh”, đã đặt ra câu hỏi, “Máy móc có thể tự suy nghĩ không?” Trong một phần có tựa đề “Sự phản đối lập luận của Quý bà Lovelace,” Turing bác bỏ lập luận của bà bằng cách nói rằng một ngày nào đó chúng ta sẽ phát triển những cỗ máy có thể tự học, thay vì chỉ thực hiện các chương trình. Chúng sẽ có thể khơi nguồn ý tưởng. “Thay vì cố gắng tạo ra một chương trình mô phỏng tâm trí người lớn, tại sao không thử tạo ra một chương trình mô phỏng tâm trí trẻ em?” Turing đặt câu hỏi. “Nếu điều này sau đó được trải qua một quá trình giáo dục phù hợp, chúng ta sẽ có được bộ não của người lớn.”

 

Turing đã đề xuất một “trò chơi bắt chước” nổi tiếng, trong đó máy tính sẽ cố gắng trả lời các câu hỏi và tạo ra một cuộc trò chuyện với kỹ năng mà một con người sẽ không thể đoán được đó là máy hay người. Với việc phát hành GPT-4 của OpenAI và Bard của Google vào tháng 3 năm 2023, rõ ràng là hiện tại có những máy có thể dễ dàng vượt qua Bài kiểm tra Turing này.

 

Cho đến nay, cách tiếp cận của Lovelace là cố gắng tạo ra mối quan hệ hợp tác chặt chẽ hơn giữa khả năng sáng tạo của con người và sức mạnh xử lý của máy móc—trí thông minh tăng cường chứ không phải trí tuệ nhân tạo—đã chiếm ưu thế. Cuộc cách mạng kỹ thuật số đã được thúc đẩy bởi những cải tiến trong giao diện người-máy tính, đó là những phương pháp chúng ta sử dụng để trao đổi thông tin với máy móc của mình một cách liền mạch và nhanh nhất có thể.

 

Người tiên phong của phương pháp này là nhà tâm lý học tại MIT và người có tầm nhìn xa về công nghệ J.C.R. Licklider. Trong khi nghiên cứu những cách mà con người có thể tương tác ngay lập tức với máy tính phòng không, Licklider đã giúp nghĩ ra việc sử dụng màn hình video để xuất thông tin và cung cấp cách thức để con người nhập phản hồi. Trải nghiệm này đã hình thành cơ sở cho một trong những bài báo có ảnh hưởng nhất trong lịch sử công nghệ hiện đại, có tựa đề “Sự cộng sinh giữa người và máy tính”, mà Licklider xuất bản năm 1960. “Hy vọng rằng, trong một vài năm nữa, bộ não con người và máy tính sẽ sẽ được kết hợp với nhau rất chặt chẽ,” ông viết, “và sự hợp tác kết quả sẽ được cho là chưa từng có bộ não con người nào nghĩ và xử lý dữ liệu theo cách mà các máy xử lý thông tin mà chúng ta biết ngày nay chưa từng tiếp cận.”

 

Các sinh viên MIT đã biến một số máy tính đời đầu này thành trò chơi điện tử với cần điều khiển và con trỏ. Những tiến bộ khác trong việc kết nối máy móc và con người cũng nhanh chóng theo sau, chẳng hạn như chuột trỏ và nhấp chuột và giao diện người dùng đồ họa mà chúng ta hiện đang sử dụng trên máy tính cá nhân. Tại cuộc họp cuối cùng của ông tại Apple vào năm 2011, Steve Jobs đã xem và kiểm tra khả năng tương tác của Siri, đây là một ví dụ về bước tiến lớn tiếp theo: khả năng sử dụng giọng nói để tương tác với máy móc của chúng ta.

 

Elon Musk hiện đang theo đuổi bước cuối cùng trong quá trình kết hợp trí óc giữa người và máy: một vi mạch với các cảm biến thần kinh có thể được cấy vào não và cho phép chia sẻ thông tin và tín hiệu gần như ngay lập tức giữa chúng ta và máy tính. Tháng này, công ty Neuralink của Musk đã hoàn thành vòng nghiên cứu cuối cùng trên động vật và chuẩn bị nộp đơn lên Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Mỹ để cho phép cấy chip vào não của các đối tượng thử nghiệm là con người. Ông nói: “Cách tốt nhất để đảm bảo rằng AI không quay lưng lại với chúng ta hoặc tiêu diệt loài người là phải kết nối chặt chẽ nó với các cơ quan của con người."

 

Điều có khả năng gây lo lắng về những tiến bộ mới nhất trong AI là các hệ thống này, theo tầm nhìn của Turing, đang được thiết kế để chúng có thể tự học. Chúng thậm chí dường như đang phát triển các cơ quan của riêng mình thay vì bị ràng buộc chặt chẽ với các câu lệnh và ý định của con người. Đáng sợ nhất, những người tạo ra chúng, như trường hợp của Tiến sĩ Frankenstein, đôi khi không hiểu đầy đủ về cách thức và lý do tại sao chúng đưa ra những câu trả lời nhất định, tại sao chúng lại có ảo giác và đưa ra những khẳng định sai lầm, và thậm chí dường như thể hiện những cảm xúc đáng lo ngại. Điều này làm dấy lên nỗi ám ảnh về một “điểm kỳ dị” sắp xảy ra, một thuật ngữ được sử dụng bởi nhà toán học John von Neumann và nhà văn khoa học viễn tưởng Vernor Vinge để mô tả thời điểm trí tuệ nhân tạo có thể tự mình phát triển lên với tốc độ không thể kiểm soát và bỏ lại phía sau con người chúng ta.

 

Sự an toàn của AI sẽ không chỉ đến từ việc triệu tập những người nhíu mày để viết ra các quy định quốc tế hoặc quy tắc ứng xử của AI, dù những nỗ lực đó có thể cũng cần đến. Thay vào đó, tôi nghĩ nó sẽ yêu cầu chúng ta quay lại cách tiếp cận tìm kiếm các công nghệ mới và tốt hơn để gắn kết con người và máy tính lại gần nhau hơn. Mục tiêu là đảm bảo máy móc của chúng ta luôn được kết nối với cơ quan con người. Ít nhất, điều đó sẽ đảm bảo rằng con người thực sự chịu trách nhiệm cho những gì máy móc sẽ làm. Và tốt nhất, nó sẽ làm cho các hệ thống này ít có khả năng hoạt động điên cuồng và phát triển một trí tuệ của riêng chúng.

 

Vào học kỳ này, trong lớp tôi dạy ở Đại học Tulane về Lịch sử công nghệ kỹ thuật số, tôi và các sinh viên đã chia sẻ niềm phấn khích khi chứng kiến một cuộc cách mạng mới bất ngờ ra đời. Tôi cho các em đọc bài thơ của William Wordsworth “Cuộc cách mạng Pháp đối với những người say mê lúc nó bắt đầu,” với những dòng thơ phấn khích, “Thật hạnh phúc khi được sống trong buổi bình minh đó!” Nhưng tôi cũng chỉ ra rằng thực tế có một sự mỉa mai gay gắt đối với tiêu đề bài thơ. Cách mạng Pháp đã không kết thúc một cách tốt đẹp cho lắm. Thật tốt khi trở thành một người đam mê trong buổi bình minh AI này, nhưng điều quan trọng là phải tập trung vào việc giữ cho cuộc cách mạng này luôn duy trì kết nối với nhân loại chúng ta.