Hãy hình dung, trong một trường học, hiệu trưởng
căn cứ vào việc giáo viên nào thu được nhiều tiền “ủng hộ” hơn sẽ được đánh giá
cao hơn, cuối năm lấy đó làm tiêu chí xét danh hiệu thi đua – cũng tức là thi
đua gắn chặt với quyền lợi của mỗi người về mọi mặt, từ vật chất, thăng tiến, đến
cả sự yên ổn, an toàn.
Nó sinh ra điều gì? Thay vì ủng hộ là một hình
thức tự nguyện, dưới áp lực thi đua nó bị biến dạng thành ép buộc bằng nhiều
phương cách. Ủng hộ mà có “chỉ tiêu” và “mức tối thiểu”. Miệng nói “tự nguyện”
nhưng em nào không nộp thì bị nhắc khéo cho đến công khai chê trách, mỉa mai,
thậm chỉ dùng đến các thủ đoạn bất minh để thu được càng nhiều càng tốt. Nó biến
nhà giáo thành người xấu khi nào không hay; phá vỡ tình thầy trò, làm hỏng đi sự
kết nối lành mạnh giữa phụ huynh và giáo viên, gây ra những bức xúc ngầm, không
còn sự tôn trọng và lòng yêu mến nữa, mà thay vào đó là coi thường, khinh ghét.
Đến lượt mình, giữa các giáo viên với nhau
cũng nổ ra một cuộc chạy đua ngầm, sinh ra cạnh tranh, tị hiềm, đấu đá, ghen
ghét, phá vỡ quan hệ tốt đẹp giữa các đồng nghiệp.
Môi trường giáo dục, đến đây, bị băng hoại.
Vì sao mà có cái gọi là thi đua? Một xã hội không lấy tự do cá nhân và khai phóng tinh thần làm nền tảng
để phát huy sức sáng tạo, lòng nhân ái và vẻ đẹp tâm hồn một cách tự nhiên thì
nó buộc phải thay bằng một phương thức khác: tranh giành. Thi đua thực chất là
đặt sự vận động của xã hội trên nền của sự hơn thua giữa các cá nhân chứ không
phải ở mục đích tạo ra giá trị bằng việc phát triển năng lực nhiều mặt của con
người.
Những cái chỉ tiêu như tỉ lệ học sinh giỏi, học
sinh khá, học sinh trung bình, tỉ lệ lên lớp, v.v., đã biến môi trường giáo dục
thành một cuộc chạy đua thành tích. Mà thành tích thì có nhiều cách để đạt được,
như “chấm thoáng”, cho điểm khống, văn mẫu, mớm đề, nhận xét “tốt cả”… Thành
ra, cuối năm học, lớp nào cũng 100% tiến tiến, học sinh giỏi nhiều hơn học sinh
khá. Cả lớp được giấy khen nhưng những có em dù học lớp 8 rồi vẫn chưa biết viết!
Vẫn là thi đua. Bộ giao chỉ tiêu cho Sở, Sở
giao chỉ tiêu cho Phòng, Phòng giao chỉ tiêu Trường, Trường giao chỉ tiêu cho Lớp…
Cứ thế, một cuộc đua được khởi động, và tất cả đều phải chạy. Chạy bằng mọi
cách có thể. Bảng thành tích long lanh nhưng thực chất thì không bao giờ tương
xứng với nó.
Chính cách đánh giá, xếp loại hàng năm giữa tỉnh
này với tỉnh khác, giữa trường này với trường kia dựa trên các con số được ấn định
mang tính thành tích này là nguồn cơn của những giả dối và hư hỏng. Hãy hình
dung, vì Sở giáo dục đánh giá năng lực của hiệu trưởng dựa trên số giải học
sinh giỏi mỗi năm, mà không ai lại muốn mất ghế cả, thế là hiệu trưởng ép giáo
viên dạy ngày dạy đêm, nhồi nhét học sinh như những con gà công nghiệp, và sẵn
sàng chi những khoản tiền lớn để mời giáo sư về luyện thi. Những chuyện “đi
đêm” và tiêu cực đủ trò không phải là hiếm mà báo chí đã nhiều lần phanh phui,
ngay cả ở kỳ thi học sinh giỏi quốc gia.
Bởi vì thành tích trong
thi đua sẽ quyết định “sinh mệnh chính trị” của người đứng đầu nên làm dối, làm
láo, cho đến sử dụng các cách thức vô đạo và phạm pháp để đạt được mục đích là
chuyện tất yếu sẽ xảy ra.
Thi đua, vì thế, không những không kích thích
tư duy lành mạnh và óc sáng tạo vô tận cũng như cảm thức đạo đức lành mạnh; mà
ngược lại, bật một hệ điều hành khác hẳn: mánh khóe và thủ đoạn.
Chính ở đây mà nó [thi đua] phá hủy từng con
người, biến họ thành những kẻ xấu từ trong động cơ cho đến việc làm; gây thành
những môi trường ngột ngạt, gian dối, tiểu xáo, kèn cựa, đấu đá…, làm mục ruỗng
xã hội từ bên trong bởi sự xuống cấp trông thấy mỗi ngày trong nhân tính.
Giáo dục chỉ là một minh họa cho tất cả, chứ
không phải duy nhất.
Một học sinh đến trường là để có cơ hội phát
huy tư duy và mỹ cảm, để học được những năng lực thiết thực cho cuộc sống cá
nhân của mình, nhưng, lại bị đẩy vào một cuộc chạy đua phi lý với người khác. Dần,
các em quên mất mục đích của việc đi học, chỉ còn lại những hiếu thắng hay nỗi
sợ hãi bởi hơn thua. Những em có tố chất tốt thì bị biến thành công cụ cho cuộc
chạy đua của thầy cô và nhà trường, những em kém hơn thì được tiếp sức bởi đủ
các trò gian dối để người lớn đối phó với nhau. Trẻ em bị chính nền giáo dục
phá hỏng.
Thi đua có nguồn gốc sâu
xa trong cách tổ chức và quản lý xã hội. Khi mảnh đất tự do không còn thì phải
thiết kế một động cơ khác để xã hội vận động. Ở đó, lòng tham, sự tranh giành,
tính hiếu thắng trở thành “nguyên khí”. Và cũng ở đó, mỗi người sẽ vừa là tội
nhân, vừa là nạn nhân. Trong nỗ lực tự vệ bằng thành tích thi đua, họ đồng thời
phải tìm cách triệt hạ người khác, hay ít nhất là bước lên đầu nhau mà sống.
Trong một bộ khung luật pháp tiến bộ, mỗi người được tự do tuyệt đối để
sống với sở thích, đam mê và thiên hướng của mình. Đây chính là lý do vì sao
các nước phương Tây lại phát triển không ngừng với đầy rẫy các phát minh, sáng
chế, các thành tựu mọi mặt về khoa học, nghệ thuật… Họ không có thi đua, không ai phải thi đua với
ai để tồn tại cả. Trong tinh thần thượng tôn pháp luật, họ chỉ cần đi theo tiếng
gọi của trái tim mình. Và ở đó con người được sống thật, nghĩ thật, làm thật, tạo
ra giá trị thật. Đến đây, nó thúc đẩy xã hội đi lên bằng cách tạo ra sản phẩm vật
chất và các thành tựu văn hóa.
Ngược lại, trong một xã hội thi đua, ngoài bản
báo cáo thành tích luôn đẹp như mơ, thì tất cả đều nhạt nhòa, xám ngắt, nó hủ bại
từ bên trong cho đến ngày cuối cùng để hiện nguyên hình là một đống đổ nát.
Thi đua là con đẻ của nỗi
sợ hãi tự do.
Chừng nào bộ máy với động cơ thi đua chưa được
thay bằng con người cá nhân với sự tôn trọng tự do của nó, chừng đó một tương
lai về những điều tốt đẹp còn mãi chỉ là mơ ước.
Bình Luận từ Facebook
.
Khổ nỗi, Thi đua do Hồ Chủ tịch phát động từ
năm 1948 (nhằm diệt giặc đói, giặc dốt và giặc ngoại xâm). Mà đã do Hồ Chủ tịch
vạch ra thì không ai dám phê phán, Thế rồi chính quyền cộng sản nâng lên thành
Luật, xem thi đua là động lực để phát triển xã hội. Đó là một nhận thức nhầm lẫn
quá tai hại. Thực tế hiện nay thi đua mang lại lợi ít, hại nhiều, đặc biệt là
trong ngành giáo dục. Thế mà từ trong Đảng, Quốc hội, Chính phủ không một ai
dám mở miệng phê phán những mặt trái của thi đua, không một ai dám đề nghị bỏ thi
đua. Vì sao vậy. Phải chăng họ không thấy mặt trái của thi đua, họ không chịu
nghe những phản biện, họ không quan tâm ..., hay là họ sợ bị quy kết là phần tử
chống đối. Dù cho là không thấy hoặc sợ mà không dám đụng đến một phong trào có
nhiều tác hại như thi đua thì chỉ là loại người a dua, có nhân phẩm quá kém.
Từ năm 1949 trở đi, VNDCCH nay là CHXHCNVN đã
có thơ lột trần bản chất chế độ rồi:
"Chú phỉnh tôi rồi, chính phủ ơi,
Chiến khu năm ấy, chú khiên rồi;
Thi đua chi nữa, thua đi mãi,
Kháng chiến bây giờ khiến chán thôi."
No comments:
Post a Comment