Bầu
cử Thái Lan : Đối lập thắng lớn, báo hiệu chấm dứt chế độ quân sự ?
Minh Anh - RFI
Đăng ngày: 18/05/2023 - 09:45
Tại Thái Lan, trong cuộc bầu cử Quốc Hội ngày
14/05/2023, hai đảng đối lập Move Forward (Áo Cam) và Pheu Thai (Áo Đỏ) đã
giành được thắng lợi áp đảo. Một thông điệp mạnh mẽ cử tri Thái gởi đến chính
phủ do quân đội hậu thuẫn : Người dân không muốn quý vị tiếp tục cai trị.
Liệu rằng kết quả này có sẽ là một dấu hiệu chấm hết cho những năm tháng cầm
quyền của phe bảo thủ được quân đội hậu thuẫn?
Pita Limjaroenrat (P), lãnh đạo phong trào Move Forward, về đầu trong cuộc bầu cử Thái
Lan ngày 14/05/2023. AP - Sakchai Lalit
Bầu cử tại Thái Lan được giới quan sát đánh
giá là một cuộc đọ sức dai dẳng giữa phe đòi dân chủ và phe bảo hoàng được quân
đội hậu thuẫn. Cuộc bỏ phiếu hôm Chủ Nhật 14/5 là lần bầu cử thứ hai từ sau cuộc
đảo chính quân sự năm 2014, lật đổ chính phủ dân cử của bà Yingluck Shinawatra
và từ sau cuộc bầu cử được cho là « dân chủ » năm 2019, đưa cựu tướng
quân đội Prayut Chan O Cha lên cầm quyền.
.
Làn sóng Mầu Cam, một cơn chấn động chính trị
Eugenie Merieau, chuyên gia về Luật công, trường
đại học Paris I Pantheon-Sorbonne, trên đài phát thanh France Culture trước hết
lưu ý, việc thủ tướng mãn nhiệm Prayuth Chan O Cha giải thể quốc hội và tổ chức
bầu cử sớm trên thực tế là một tính toán chính trị, chứ không phải vì áp lực của
đường phố và đối lập:
« Vì tin chắc rằng Thượng Viện là do
quân đội bổ nhiệm trong giai đoạn chuyển tiếp chính trị và có nhiệm kỳ đến năm
2024, với số 250 thượng nghị sĩ, cùng với 500 hạ nghị sĩ ở Quốc Hội, quân đội
nghĩ là có nhiều cơ may giành được thắng lợi trong cuộc bầu cử năm nay hơn là
vào năm 2024, sau khi Thượng Viện do quân đội chỉ định mãn nhiệm kỳ. »
Tính toán này của quân đội đã bị cử tri Thái
"lật tẩy" qua việc dồn phiếu cho hai đảng đối lập Move Forward và
Pheu Thai. Nhưng điểm bất ngờ lớn nhất trong cuộc bỏ phiếu năm nay là đảng Move
Forward (MFP), mang tư tưởng cấp tiến, dưới sự dẫn dắt của Pita Limjareonrat, một
doanh nhân trẻ tuổi, đã về đầu khi giành được 151 ghế nhờ có được hơn 14 triệu
phiếu bầu, vượt qua cả Pheu Thai, đảng đối lập truyền thống, một lực lượng dân
túy ở Thái Lan do gia tộc Shinawatra lãnh đạo trong suốt hai thập niên.
Báo chí Pháp nói đến « một làn sóng Mầu
Cam, một cơn chấn động chính trị ». Trang mạng CNN của Mỹ
thì cho đấy là một « đòn giáng chí mạng », « một
lời quở trách trực diện, một sự bác bỏ quá khứ độc tài quân sự » của
người dân Thái.
Để phản đối sự thống trị của quân đội trong
chính phủ, lá phiếu bầu luôn là công cụ duy nhất, được người dân Thái sử dụng một
cách áp đảo nhằm ủng hộ các đối thủ chính trị của quân đội. Cuộc bỏ phiếu hôm
Chủ Nhật 14/5, là một sự tiếp nối của truyền thống đó, khi cử tri Thái tham gia
bầu cử với một tỷ lệ cao kỷ lục (hơn 75%).
.
Phe ủng hộ dân chủ : Những con rối của phương
Tây ?
Điều nghịch lý là dù chiến thắng áp đảo, lãnh
đạo phe đối lập Pita Limjareonrat chưa chắc có thể trở thành thủ tướng chính phủ.
Quân đội trong lần nắm quyền sau cùng đã cho sửa đổi Hiến Pháp năm 2014, theo
đó, để có thể nắm quyền, một chính đảng phải có được đa số tuyệt đối là 376 ghế
trong tổng số 500 ở Hạ Viện.
Nếu không hội đủ, các đảng, bất kể số phiếu phổ
thông dù thấp hay cao, đều sẽ phải lao vào vận động và tranh giành sự ủng
hộ từ nhiều đảng khác để có được liên minh đa số cầm quyền. Nhất là ứng viên
cho chức thủ tướng của đảng đối lập hay từ một liên minh nào đó đều phải có được
sự chấp thuận từ 250 thượng nghị sĩ do quân đội bổ nhiệm.
Điều này giải thích vì sao tướng Prayut Chan O
Cha, sau khi tiến hành cuộc đảo chính năm 2014, và giũ bỏ áo nhà binh để ra
tranh cử năm 2019 vẫn đảm nhiệm được chức vụ thủ tướng trong chính phủ liên
minh, dù là Pheu Thai là đảng giành được nhiều phiếu nhất trong cuộc bầu cử năm
đó. Liệu kịch bản này có sẽ tái diễn ? Ông Thitanan Pongsudhirak, trường đại
học Chulalongkorn, được CNN dẫn lại, cảnh báo « cái giá phải trả sẽ là
đắt, nếu ai đó muốn tìm cách giảm thanh thế kết quả bầu cử hay hình thành một
chính phủ thiểu số ».
Ngoài ra, tại Thái Lan, phe đối lập chủ trương
cải cách luôn vấp phải sự cản trở từ phe bảo thủ đầy quyền lực, một liên minh
quy tụ quân đội, phe bảo hoàng và giới tinh hoa có ảnh hưởng. Về điểm này, nhà
nghiên cứu Eugenie Merieau giải thích:
« Giống như tại nhiều nước châu Á, quý
vị có một kiểu lên án đó là một con rối trong tay phương Tây. Những đòi hỏi của
giới trẻ Thái Lan đưa ra trong các cuộc xuống đường biểu tình năm 2020 bị xem
như là hệ quả trực tiếp từ hoạt động của đại sứ quán Mỹ ở Thái Lan, có thể đã
tài trợ cho các nhóm phong trào ủng hộ dân chủ, một chuỗi các hiệp hội bảo vệ
nhân quyền, v.v… Rõ ràng đây là một kiểu cáo buộc thường được quân đội sử dụng
để hạ thấp uy tín của đối lập, cáo buộc họ chỉ là một con rối trong tay các thế
lực ngoại bang phương Tây. »
.
Giải thể, đảo chính : Những công cụ trấn áp đối
lập của phe bảo hoàng
Đây chính là những gì đã xảy ra với đảng
Future Forward Party (FFP), tiền thân của đảng Move Forward hiện nay. Trong cuộc
bầu cử năm 2019, FFP, rất được giới trẻ Thái ủng hộ, đã về thứ ba trong cuộc
đua khi nhận được hơn 8 triệu phiếu. Thế nhưng, Tòa Bảo Hiến đã ra lệnh giải thể
FFP và cấm 16 trong số các lãnh đạo của đảng năm đó tham gia chính trường trong
vòng 10 năm. Tòa Bảo Hiến phán quyết rằng số tiền vay mượn của lãnh đạo đảng
khi ấy là ông Thanathorn Juangroonggruangkit là tiền quyên góp, và do vậy đã vi
phạm luật bầu cử.
Nhật báo Libération ngày 23/02/2020 từng giải
thích, trên thực tế, đảng cánh tả non trẻ này, được thành lập năm 2018, là một
mối đe dọa cho quân đội và chế độ quân chủ. Cương lĩnh vận động tranh cử của
FFP năm đó là kêu gọi một sự công bằng, dân chủ nhiều hơn, cải cách chế độ quân
chủ và giảm bớt quyền lực của quân đội trên chính trường Thái.
Theo nhận định của chuyên gia về Luật Công Eugénie
Merieau, tại một đất nước có số cuộc đảo chính kỷ lục, 18 lần trong đó có 12 lần
thành công trong chưa đầy một thế kỷ, thì quả thật, pháp lý là những công cụ
tinh vi và hữu hiệu cho phép quân đội cùng phe bảo hoàng « vô hiệu
hóa » đối lập mà không sợ bị Liên Hiệp Châu Âu và Mỹ trừng phạt:
« Trong đời sống chính trị Thái Lan,
khả năng Tòa Bảo Hiến giải thể các chính đảng là cực kỳ cao. Đảng Pheu Thai, tức
đảng của ông Thaksin, đã từng ba lần bị giải thể, do vậy, đây sẽ một trong số
các rủi ro và chỉ đến khi nào các công cụ pháp lý này không còn hiệu quả thì
khi ấy đảo chính quân sự mới được tiến hành. Đây chính là điều đã xảy vào năm
2014. Thủ tướng Thái lúc bấy giờ là bà Yingluck Shinawatra đầu tiên đã bị Tòa
án Tối cao phế truất, rồi sau đó là Tòa Bảo Hiến. Chỉ đến khi bà từ chối từ nhiệm
thì lúc ấy quân đội mới tiếm quyền bằng đảo chính. »
.
Quân đội có sẽ đảo chính lần nữa ?
Giờ đây, Move Forward tiếp nối cương lĩnh năm
xưa của FFP và đã giành được thắng lợi vang dội ngoài mong đợi trong kỳ bỏ phiếu
14/5. Tuy nhiên, theo ông Thitanan Pongsudhirak, trường đại học Chulalongkorn,
với các chính sách xã hội như bài trừ nạn tham nhũng, cải cách hệ thống giáo dục
và sửa đổi luật khi quân hà khắc, Move Forward đã vượt qua một lằn ranh khác,
không còn mang tư tưởng dân túy. Phe bảo thủ phản đối quyết liệt bất kỳ sửa đổi
nào trong luật về khi quân. Đối với họ, hoàng gia đứng trên cả chính trị và
theo Hiến pháp, quốc vương phải được « tôn kính ».
MFP có nhiều nguy cơ bị giải thể, bị vướng vào
các cáo buộc như tham nhũng, vi phạm luật bầu cử, vì đã có đơn khiếu nại gởi
lên Ủy ban bầu cử trước cuộc bỏ phiếu, cáo buộc Pita đã vi phạm luật bầu cử vì
đã nắm giữ cổ phần trong một công ty truyền thông. Move Forward có sẽ phải chịu
cùng số phận như Future Forward như năm 2019 hay không ? Hay liệu rằng đảo
chính có sẽ lại diễn ra ?
Nhà nghiên cứu Eugenie Merieau cho rằng không
thể loại trừ bất cứ khả năng nào. Tuy nhiên, bà cảnh báo cuộc đảo chính sắp tới
có thể sẽ là lần cuối cùng. Mỗi lần thực hiện, quân đội đều biện minh là để bảo
vệ hoàng gia, nhưng lập luận này giờ ngày càng khó được người dân Thái chấp nhận:
« Quân đội luôn có được sự tán thành của
nhà vua, nhưng vị vua trước đó, quốc vương Bhumibol Adulyadej, rất được đại đa
số người dân Thái tôn kính. Trong khi đó, quốc vương Vajiralongkorn, lên ngôi
năm 2016, lại ít được lòng dân hơn. Chúng ta có thể nghĩ rằng việc ông đồng
tình cho một cuộc đảo chính sẽ không được chấp nhận như vào thời cha ông. Chúng
ta cũng có thể dự đoán là những cuộc đảo chính trong tương lai sẽ bị phản đối
nhiều hơn, thậm chí dần dần trở nên khó thể thực hiện đối với quân đội. »
No comments:
Post a Comment