Covid-19
: Đóng cửa quá lâu, Việt Nam mất nhiều « khách sộp »
Thụy
My -
RFI
Đăng ngày: 09/10/2021 - 17:03
https://www.rfi.fr/vi/%C4%91i%E1%BB%83m-b%C3%A1o/20211009-covid-phong-toa-viet-nam-mat-khach-dau-tu
Việt
Nam dự kiến có đủ vac-xin chống Covid vào đầu năm 2022, và chính quyền cố gắng
tỏ ra lạc quan. Nhưng nhiều nhà sản xuất bị thiệt hại vì phong tỏa đã rời đi,
và nhiều thương hiệu (trong đó có Nike và Adidas) muốn dịch chuyển ra khỏi Việt
Nam một thời gian.
Ảnh minh họa: Một
xưởng may mặc thương hiệu Nike tại Nhà Bè, Tp. Hồ Chí Minh. Ảnh chụp ngày
15/02/2003. AFP
Hồ sơ của L’Obs tuần này nói
về « Cuộc chiến điện gió », Le Point dành số đặc biệt
cho doanh nhân kiêm chính khách quá cố Bernard Tapie, L’Express nói
về sự dàn xếp giữa các viên chức cao cấp. Chủ đề của The
Economist là « Nền kinh tế thiếu hụt », còn Courrier
International quan tâm đến cơn sốt tiền ảo.
Nike giảm 10% tăng
trưởng, Adidas mất nửa tỉ euro
Liên quan đến Việt Nam, Libération cuối
tuần đặt câu hỏi « Liệu có giày basket cho Noel này hay
không ? », với hình minh họa là một bàn chân mang vớ, cột
dây cẩn thận, nhưng không có giày !
Nike, tập đoàn hàng đầu thế giới về trang phục
thể thao đã giảm dự báo tăng trưởng từ 15% xuống 5%. Giám đốc sản xuất của Nike
cho biết đã mất đi khoảng 10 tuần lễ sản xuất cộng với thời gian vận chuyển lâu
hơn, dẫn đến thiếu hàng trong những quý tới. Đó là do biến thể Delta của virus
corona hoành hành trong khi thiếu vac-xin, mà Việt Nam là trường hợp điển hình.
Phân nửa số giày của Nike được sản xuất tại Việt
Nam trong năm 2020. Từ mùa xuân, Việt Nam phải đối mặt với biến thể Delta và
hơn 1/3 trong số 100 triệu dân bị phong tỏa. Đến ngày 01/10, chỉ có 10% dân số
được chích ngừa Covid. Một thảm họa cho kỹ nghệ nhất là dệt may, các nhà máy buộc
phải đóng cửa dẫn đến đứt gãy chuỗi cung ứng toàn cầu. Nike loan báo đóng 80%
nhà máy ở miền nam Việt Nam. Nhiều hãng thời trang lớn cũng bị ảnh hưởng.
Adidas dự kiến doanh số bán sẽ giảm 500 triệu
euro, vì hãng này và Puma trong những năm gần đây đã gia tăng lượng đặt hàng tại
Việt Nam. Gap và Uniqlo cũng vậy, và Gap đành phải dùng đường hàng không để
tránh giao hàng trễ.
Đến lượt Việt Nam
mất các nhà đầu tư
Những thương hiệu khác như Benetton muốn giảm
phân nửa sản lượng tại châu Á từ nay đến cuối 2022, chuyển đơn hàng sang
Serbia, Croatia, Bắc Phi, Thổ Nhĩ Kỳ. Tập đoàn Inditex sở hữu thương hiệu Zara
sẽ cho sản xuất hơn phân nửa gần Tây Ban Nha, trong khi 70% sản lượng H&M
là tại châu Á. Tổ chức vận động hành lang Mỹ Apparel and Footwear Association
đã gởi thư ngỏ lên tổng thống Joe Biden đề nghị gởi thêm vac-xin cho « quốc
gia đối tác » này để mở cửa lại các nhà máy đang gặp khó khăn.
Đã gần đến Black Friday và mùa Noel. Khi được
báo trước nạn khan hiếm hàng, người tiêu dùng sẽ ồ ạt mua sắm nên mùa này hàng
tồn sẽ hầu như không có.
Về vac-xin, theo thứ trưởng y tế Việt Nam, quốc
gia này dự kiến sẽ có đủ vào đầu năm 2022, và chính quyền cố gắng truyền thông
một cách lạc quan để trấn an. Nhưng nhiều nhà sản xuất đã rời Việt Nam và nhiều
thương hiệu (trong đó có Nike và Adidas) muốn dịch chuyển ra ngoài Việt Nam một
thời gian. Theo chính quyền địa phương, hoạt động kinh tế Việt Nam bị giảm ở mức
kỷ lục từ tháng Sáu đến tháng Chín.
Người Việt chuộng
tiền ảo nhất thế giới
Việt Nam cũng được đề cập đến trong hồ
sơ « Cơn sốt bitcoin » của Courrier
International. Tuần báo Pháp dịch bài viết của Financial Times,
giải thích vì sao tiền ảo thu hút các quốc gia mới trỗi dậy như Việt Nam,
Brazil hay Venezuela, được coi như giải pháp thay thế cho đồng tiền quốc gia bất
ổn.
Theo Chainalysis, một trong những công ty
chính chuyên phân tích tiền ảo, người Việt chuộng loại tiền này nhất trên thế
giới. Việt Nam nằm trong top 20 bảng xếp hạng năm 2021, Hoa Kỳ là nền kinh tế
phát triển duy nhất trong danh sách này.
Được coi là mặt hàng đầu cơ tại những nước giàu,
bitcoin - đồng tiền ảo nổi tiếng nhất - tìm được chỗ đứng tại các quốc gia đang
phát triển có hệ thống tài chính yếu kém. Lạm phát, tỉ lệ hối đoái lên xuống bất
thường, dịch vụ ngân hàng đắt đỏ nhưng chậm chạp, quy định không rõ ràng, hạn
chế dịch chuyển đồng vốn…Riêng Salvador là trường hợp ngoại lệ : đồng tiền
ảo biến thành thực. Tổng thống nước này ra luật coi bitcoin là đồng tiền chính
thức, và có nguy cơ bị cáo buộc là đánh bạc bằng công quỹ.
Quốc gia Trung Mỹ có 6,5 triệu dân trong đó
70% không có tài khoản ngân hàng, đa số sống bằng kiều hối, là phòng thí nghiệm
hoàn hảo cho bitcoin. Khi tung ra ứng dụng dùng tiền ảo trên smartphone ngày
07/09, tổng thống Nayip Bukele tặng cho mỗi người dân Salvador 30 đô la bằng
bitcoin để khuyến khích họ sử dụng, và cho đặt 200 máy rút tiền trên toàn quốc
để đổi sang đô la. Đến ngày 24/09 bitcoin sụt giá, người Salvador không còn 30
đô la mà là 26, ngược lại nếu họ mua 1.000 đô la bitcoin hồi tháng Sáu, nay họ
có 1.280 đô la.
Hầu hết các Nhà nước hoặc quy định chặt chẽ việc
sử dụng, hoặc tạo ra đồng tiền ảo riêng. Hai viên chức cao cấp của Ngân hàng
Trung ương Châu Âu (BCE) trên Frankfurter Allgemeine Zeitung nhận định
bitcoin « quá biến động » và « quá tốn
kém », không bao giờ thay thế được đồng tiền thực. Bitcoin cũng
không bình dân như cộng đồng sử dụng tiền ảo vẫn tưởng : 75% chỉ sở hữu
0,2% thị trường bitcoin, đồng tiền này lên xuống theo lợi ích tài chính và những
nhà đầu tư hùng mạnh.
Nếu chiến đấu cơ
Trung Quốc xâm nhập không phận Đài Loan ?
Về tình hình Đài Loan, The Economist cảnh
báo các vụ xâm nhập liên tiếp của chiến đấu cơ Trung Quốc có nguy cơ gây ra khủng
hoảng. Đó là một sự cố ý khiêu khích được tính toán cẩn thận. Hôm 01/10, đúng
vào ngày quốc khánh, Trung Quốc cho 38 phi cơ tiêm kích và oanh tạc cơ bay vào
vùng nhận diện phòng không (ADIZ) của Đài Loan. Liên tiếp ba ngày sau, thêm 111
chiến đấu cơ xâm nhập. Đài Loan đáp trả bằng cách gây nhiễu phi cơ, phát cảnh
báo và theo dõi bằng hệ thống hỏa tiễn phòng không. Bộ trưởng Quốc Phòng Khâu
Quốc Chinh (Chiu Kuo Cheng) đánh giá « chưa bao giờ thấy tình hình
căng thẳng như thế trong suốt 40 năm quân ngũ ».
Bầu trời Đài Loan tương đối yên tĩnh lúc tuần
báo Anh lên khuôn. Cho đến nay, chưa có máy bay Trung Quốc nào xâm nhập không
phận Đài Loan trải rộng phía trên vùng 12 hải lý, mà ở khoảng 35 hải lý. Ngoại
trưởng Mỹ Antony Blinken kêu gọi Bắc Kinh chấm dứt khiêu khích, và cố vấn an
ninh quốc gia Jake Sullivan bày tỏ quan ngại với Dương Khiết Trì, nhưng Trung
Quốc không nao núng. Báo chí Hoa lục nói rằng các vụ xâm nhập chứng tỏ khả
năng « tấn công trên không lúc chiến tranh ». Ông
Khâu Quốc Chinh cảnh báo Trung Quốc có thể xâm lược Đài Loan từ nay đến 2025,
khi cái giá phải trả được đảng cộng sản cho là có thể chấp nhận được.
Trung Quốc bắt đầu mon men đến gần đường trung
tuyến, biên giới không chính thức giữa eo biển, bay sang hầu như mỗi ngày, có
thể nhằm làm Không quân Đài Loan mất sức và bình thường hóa các vụ xâm nhập để
khi tấn công thật sự Đài Bắc vẫn ngỡ chỉ là tập trận. The
Economist cho rằng đợt xâm nhập kỷ lục này có thể do chính quyền Biden
vận động được Liên Hiệp Châu Âu, G7, Nhật Bản, Hàn Quốc tuyên bố ủng hộ Đài
Loan. Đặc biệt trong tháng Chín, Đài Loan xin gia nhập CPTPP và liên minh AUKUS
(Mỹ, Anh, Úc) được thành lập.
Một số nhà phân tích tự hỏi liệu một tiêm kích
Đài Loan được phép hành động mạnh mẽ hơn là bắn cảnh cáo, nếu chiến đấu cơ
Trung Quốc bay vào không phận. Hai nhà tư vấn Mỹ Bonny Lin và David Sack ghi nhận
từ báo chí xứ Đài, là Đài Loan có thể chia bầu trời làm ba khu vực : « vùng
giám sát » 30 hải lý, « vùng cảnh báo » 24
hải lý và « vùng hủy diệt » 12 hải lý. Hai chuyên
gia cho rằng nếu một phi công tử nạn trong một sự cố, đôi bên khó thể kềm chế,
nhất là với xu hướng dân tộc chủ nghĩa hiện nay tại Hoa lục.
Bắc Kinh muốn vào
CPTPP lúc Mỹ chưa gia nhập
Về việc Trung Quốc xin gia nhập CPTPP (Hiệp định
Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương), The Economist nhận
định dù lời đề nghị được đưa ra đột ngột, nhưng nhiều tháng trước Tập Cận Bình
đã nói rằng « sẽ cân nhắc », và lời nói cũng ông ta
cũng được coi như luật pháp. Nhiều nhà phân tích (và cả một số viên chức chính
phủ ngoại quốc) tin rằng Trung Quốc sẽ không bao giờ được chấp nhận.
Các quốc gia thành viên đã đồng ý hạn chế trợ
cấp cho các doanh nghiệp lớn của nhà nước, cho phép lưu chuyển dữ liệu xuyên quốc
gia, cấm cưỡng bức lao động. Tuy Trung Quốc khó tuân thủ được các tiêu chí này,
nhưng việc xin gia nhập không phải là tình cờ, mà đã được tính toán kỹ. Hiệp ước
CPTPP là « đứa con mồ côi » của TPP (Hiệp định Đối tác xuyên Thái
Bình Dương), do chính quyền Obama khởi xướng nhằm bao vây Trung Quốc, nhưng bị
ông Trump hủy bỏ.
Khi Nhật Bản đứng ra vận động các thành viên
sáng lập khác đề xướng giải pháp thay thế là CPTPP, Bắc Kinh nhận ra được một lối
mở. Các quan chức Bắc Kinh mất hai năm nghiên cứu, và kết luận rằng sẽ rất khó
được chấp thuận do căng thẳng với các thành viên hiện tại có quyền phủ quyết,
nhất là Úc, Canada và Nhật Bản. Nhưng họ cũng cho là sẽ càng khó khăn hơn nếu
Hoa Kỳ nằm trong CPTPP – một viễn cảnh còn xa vời vì chính quyền Biden đang phải
đặt lợi ích người lao động Mỹ lên hàng đầu.
Orban, con ngựa
thành Troie của Trung Quốc ở châu Âu
Nhìn sang Đông Âu, Le Point trong
bài « Orban, con ngựa thành Troie của Trung Quốc ở châu
Âu », nhận định việc thủ tướng Victor Orban để cho Bắc Kinh xây một
trường đại học ở Budapest đã giúp phe đối lập có ảnh hưởng mạnh hơn.
Gergely Karacsony, đã qua mặt ứng cử viên đảng
cầm quyền giành được chức đô trưởng Budapest năm 2019 và nay đã vào được vòng
hai cuộc bầu cử sơ bộ của đảng đối lập. Nếu chiến thắng, chính khách 46 tuổi có
nhiều khả năng lật đổ ông Orban trong cuộc bầu cử sang năm. Thế đang lên của
ông Karacsony là nhờ một sự kiện bất ngờ : quyết định của chính quyền cho
xây dựng một trường đại học Trung Quốc tại thủ đô Hungary khiến người dân giận
dữ.
Dự án này lên đến 1,5 tỉ euro, tương đương
ngân sách giáo dục hàng năm. Dự kiến năm 2024 mọc lên một khu đại học rộng đến
52 hecta, trực thuộc đại học Phục Đán ở Thượng Hải, 6.000 sinh viên và 500 giảng
viên sẽ làm việc tại đây. Tất cả đều là Trung Quốc, từ cái tên cho đến chủ thầu,
công nhân, vật liệu xây dựng, thậm chí cả món nợ 1,3 tỉ euro ! Ban giảng huấn một
phần từ Hoa lục, và hầu hết sinh viên cũng thế. Phía Hungary được dành cho nhiệm
vụ duy nhất là chi trả, và lương giảng viên ở đây cao gấp 10 lần so với các trường
khác của Hungary.
Ông Orban đã ưu ái dành cho Bắc Kinh mảnh đất
béo bở nhất bên dòng sông Danube gần khu trung tâm Budapest. Đô trưởng
Karacsony bèn cho đặt tên những con đường xung quanh tòa đô chính là « Những
người tử nạn Duy Ngô Nhĩ », « Đạt Lai Lạt Ma », « Hồng Kông
tự do », và khi phát biểu trước công chúng, luôn cho đặt trước mặt
tượng gấu Winnie – bị cấm ở Trung Quốc vì trông giống Tập Cận Bình.
Đây là lần đầu tiên một trường đại học 100%
Trung Quốc được xây lên tại Liên Hiệp Châu Âu và hoàn toàn do Bắc Kinh điều khiển.
Điều đáng lo là từ 2019 điều lệ của Phục Đán đã được sửa đổi, độc lập đại học
và tự do tư tưởng được thay bằng « chủ nghĩa xã hội theo kiểu
Trung Hoa » của Tập Cận Bình, và nay 25% giảng viên, sinh viên của
trường là đảng viên. Chưa kể từ 10 năm qua, Phục Đán có một trường trực thuộc
chuyên đào tạo gián điệp cho Trung Quốc ! Chủ tịch đảng đối lập Momentum
lo ngại các cơ quan tình báo châu Âu sẽ nghi ngại không muốn hợp tác với đồng
nghiệp Hungary.
Thủ lợi nhờ làm ăn
với Trung Quốc
Orban quay sang với Trung Quốc từ cuộc khủng
hoảng tài chính 2008, khiến Bắc Kinh mừng rỡ khi nắm được thủ tướng một nước
Liên Hiệp Châu Âu. Hungary cũng là nước duy nhất mua vac-xin Trung Quốc - vẫn
đang bị cấm ở châu Âu. Le Point cho biết cánh tay phải của
Orban là Gyorgy Matolcsy, thống đốc ngân hàng trung ương, chưa bao giờ vắng mặt
trong những chuyến công du Bắc Kinh. Cố vấn thân cận nhất của thống đốc lại là
cựu sinh viên Phục Đán lấy vợ người Hoa.
Krisztina Baranyi, thị trưởng quận 9 Budapest
vẫn còn bị sốc khi biết Phục Đán sẽ đặt tại địa bàn mình, trong khi từ một năm
qua quận chuẩn bị xây dựng ký túc xá cho 10.000 sinh viên. Nhiều sinh viên
Hungary vẫn chưa có chỗ trọ, một cựu sinh viên tức giận : « Tại
sao đem tất cả số tiền ấy cho cộng sản trong khi chúng tôi không có máy tính,
và các giáo sư phải làm ngoài để kiếm thêm ? »
Nhưng nhiều người đột ngột giàu lên nhờ làm
áp-phe với Trung Quốc, chủ yếu là gia đình và các phe nhóm bạn bè Viktor Orban.
Chẳng hạn Lorinc Meszaros, bạn của Orban lúc nhỏ, từ một người thợ lò sưởi nay
giàu nhất nước (1,3 tỉ euro), sở hữu nhiều khách sạn, một ngân hàng, một kênh
truyền hình, nhiều tờ báo, một nhà máy điện và được giao hầu hết các dự án lớn
cho Liên Hiệp Châu Âu tài trợ. Ông ta còn dự định xây tuyến đường sắt Budapest-Belgrade,
một mắt xích trong « Con đường tơ lụa » trị giá 2,1 tỉ đô la, tất cả
từ tín dụng của Trung Quốc mà không ai biết được chi tiết.
Có thể kể thêm con rể của thủ tướng, Istvan
Tiborcz, 35 tuổi, tỉ phú trẻ nhất nước chuyên về các hợp đồng chiếu
sáng ; cha của thủ tướng, Gyogo Orban cung cấp bê-tông và đá dăm cho các
chủ thầu. Đô trưởng Budapest hứa hẹn một khi lên nắm quyền, sẽ chấm dứt vụ đại
học Trung Quốc và đường sắt, những kẻ thủ lợi bất chính phải trả lời trước công
lý.
Anh quốc và
« Mùa đông giận dữ »
Ở Tây Âu, trong bài « Nước Anh,
mùa đông giận dữ », tờ New Statesman được Courrier
International dịch lại nêu ra các vấn đề : xăng dầu và khí đốt
khan hiếm, giá tăng do tác động của Brexit và đại dịch, Anh quốc đang lao đao
và có thể dẫn đến khủng hoảng xã hội.
Kinh tế tăng trưởng đột ngột sau đại dịch
Covid, những sự cố bất ngờ (như hỏa hoạn tại một trung tâm truyền tải điện từ
Pháp sang Anh), các vấn đề địa chính trị làm giá khí đốt thế giới tăng cao.
Trong khi đó tại Anh số nhà ở lệ thuộc vào gaz để sưởi ấm vào nấu ăn thuộc loại
nhiều nhất châu Âu, nên Anh quốc đặc biệt bị ảnh hưởng. Không chỉ có khí đốt,
mà Anh còn thiếu nhiều thứ khác.
Hiện nay nước Anh cần thêm 100.000 tài xế xe tải
nặng. Brexit cùng với Covid đã làm nhiều tài xế chạy sang nước khác, lại thêm
việc xét cấp bằng bị ngưng lại trong đại dịch. Có đến 69% cử tri Anh nói rằng
thực phẩm đã tăng giá từ vài tháng qua, 67% thấy hàng trong siêu thị ít dần. Trợ
cấp cho người dân trong đại dịch sẽ chấm dứt vào cuối tháng Mười, và từ tháng
Tư sang năm các khoản đóng góp xã hội bắt buộc lại tăng 1,25%.
Hiện đã có 3 triệu gia đình phải chọn lựa giữa
sưởi ấm và nấu ăn, con số này sẽ còn tăng thêm nửa triệu khi gaz tăng giá. Và nếu
các khó khăn này khiến Anh quốc lâm vào hoàn cảnh của thập niên 70, mùa đông giận
dữ này sẽ khởi đầu cho buổi hoàng hôn của thời đại Boris Johnson. Hồi 1973,
đình công trong ngành than đá khiến chính phủ quy định tuần làm việc chỉ ba
ngày để tiết kiệm năng lượng. Năm năm sau, lạm phát và 2.000 cuộc đình công
trên toàn quốc khiến nước Anh tê liệt trong một mùa đông khắc nghiệt. Công đảng
phải rời quyền lực, thủ tướng mới là lãnh đạo đảng bảo thủ, một người nào đó
tên là…Margaret Thatcher.
No comments:
Post a Comment