David
Brown
Người dịch: Huỳnh Phan
Posted by adminbasam
on 25/05/2014
Một
ASEAN rụt rè làm mọi thứ tồi tệ hơn
Vài tuần qua, Trung Quốc đã hết sức thoả mãn trước
cảnh xáo trộn của những ai muốn kiềm chế tham vọng lãnh thổ của Trung Quốc
trong vùng biển từ đảo Hải Nam trải dài về phía nam. Việc họ triển khai giàn
khoan dầu biển sâu Hải Dương 981 vào vùng biển tranh chấp ngoài khơi bờ biển
Việt Nam là khôn ngoan về chiến thuật.
Đúng vậy, Bắc Kinh thường bị lên án như một kẻ xâm
lược. Làm thế nào có thể triển khai giàn khoan mà không bị coi như thế, như
phát ngôn viên Mỹ nói, là ” khiêu khích,… một phần của cách hành xử rộng lớn
hơn của Trung Quốc để thúc đẩy các yêu sách chủ quyền của họ đối với lãnh thổ
tranh chấp theo cách làm suy yếu hòa bình và ổn định”.
Câu hỏi đặt ra là có thể làm điều gì, nếu được, về
điều đó.
Bị bất ngờ, Việt Nam đã xoay xở để tránh bị lôi kéo
vào một cuộc chiến nóng, nhưng đó là thành công duy nhất của họ. Trong khi nhân
viên dầu mỏ Trung Quốc khoan giếng, được hơn một trăm tàu hải quân và bán quân
sự canh phòng, những người yêu nước Việt Nam đang thu mình cãi vã vặt vãnh với
nhau, đánh đập đốc công nhà máy Trung Quốc và vô vọng nhìn phía chân trời dò
tìm sự xuất hiện của tàu chiến Mỹ.
Hạm đội 7 không đến. Không giống như chính quyền
Bush con, chính quyền Obama thận trọng trong việc vướng víu vào chuyện ở
ngoài nước, và lập trường đó rất có lý. Chẳng còn nhóm nào trong nước ưa thích
ra tay để tranh cãi với kẻ xấu ở xa. Công chúng Mỹ không chỉ thất vọng bởi bước
đột phá sai lầm ở Iraq và cuộc xung đột dường như vô tận ở Afghanistan mà họ
còn bị cuộc suy thoái đau đớn nện vào và quá trình phục hồi cho đến nay chỉ ra
làm cho những kẻ vốn được lợi mà thôi. Hiểu được tâm trạng của công chúng,
Obama từ chối dính dáng vào Syria, hay Ukraina nữa, và cũng chưa có chuyện gì
có thể thúc đẩy người Mỹ can thiệp vào sự tranh chấp giữa Việt Nam và Trung
Quốc, mặc dù Việt Nam vẫn nằm trong tiềm thức người Mỹ.
Bàn
luận ở đây với các giả định, đã có thể có hai điều lôi kéo người Mỹ can dự vào.
Thứ
nhất, nếu 10 thành viên của Hiệp hội các nước Đông Nam Á
(ASEAN) cùng nhau bác bỏ khẳng định hầu như không có căn cứ của Trung Quốc về
chủ quyền trên các vùng biển trải dài về phía nam của Hồng Kông và đảo Hải Nam,
Mỹ có thể đã có một chỗ bám để đưa ra một cam kết cụ thể đối với an ninh khu
vực.
Thứ
hai, nếu có thể nắm được là Hà Nội đang hướng tới một hệ
thống chính trị cởi mở trong đó mọi công dân đều được hưởng các quyền cơ bản
của con người, thì Obama có thể đã đưa ra đủ lý do giúp Việt Nam trực tiếp, tức
là điều phải làm để hàn gắn các vết thương từ nửa thế kỷ qua.
Những
điều nói trên đã không xảy ra. Như vậy, trong
khi Washington dường như đã sẵn sàng để vẽ một lằn ranh xung quanh Nhật Bản,
Hàn Quốc và cũng có thể Singapore và eo biển Malacca, Hải quân Hoa Kỳ lại đang
giữ một khoảng cách khá xa đối với cuộc đối đầu gần bờ biển Việt Nam.
Có
thể cho rằng, Mỹ đang dự định chấp nhận nhìn Việt Nam bị “Phần Lan hoá” (*).
Có lẽ có những thứ tồi tệ hơn. Phần Lan hoá là một
thuật ngữ, nẩy sinh trong những năm đầu thời chiến tranh lạnh, thừa nhận rằng
sự gần gũi của các nước nhỏ với các cường quốc đặt ra những hạn chế về chủ
quyền của họ. Những người có trí nhớ dai sẽ nhớ lại rằng, bằng cách cam đoan
không liên kết chống lại Liên Xô, Phần Lan thoát khỏi tình trạng nô lệ áp bức
giáng lên các nước vệ tinh Đông Âu.
Thật ra, “Phần Lan hoá” tổng kết khá tốt tư thế mà
cánh bảo thủ và ý thức hệ của Đảng Cộng sản cầm quyền ở Việt Nam đã kiên trì cổ
vũ cho Việt Nam. Liệu đó có là một chính sách được việc hay không, vẫn còn
tranh luận. Việc Trung Quốc triển khai giàn khoan Hải Dương 981 vào Vùng Đặc
quyền Kinh tế của Việt Nam, chỉ là những bước gần đây và kịch tính nhất nhằm
việc khẳng định quyền thống trị của họ, cho thấy (như tôi đã lập luận trong
Asia Sentinel ngày
7 tháng 5) rằng những nỗ lực của cánh bảo thủ để chiếm được lòng tin của
Bắc Kinh đã thất bại hoàn toàn. Tuy nhiên, từ cuộc khủng hoảng hiện nay, phe
bảo thủ có thể kết luận rằng nỗ lực chân thành của họ trong việc tạo ra sự hài
hòa đã bị một liên minh trí thức ngoài Đảng và phe cởi mở trong Đảng huỷ hoại.
Tuy nhiên, trò chơi chưa kết thúc. Đến tháng 8, đầu
mùa mưa bão, tàu Trung Quốc sẽ kéo Hải Dương 981 về chỗ mà nó ra đi. Trong giai
đoạn nghỉ ngơi này, có thể Việt Nam và các nước láng giềng sẽ hình thành nên
một tư thế để đối phó với sự xâm lược tiếp theo của Trung Quốc.
Hà Nội đã đầu tư rất nhiều vốn liếng chính trị vào
ASEAN, coi nó như một bức tường thành chống lại việc Bắc Kinh tìm kiếm quyền bá
chủ ở biển Đông. Điều rối rắm là, ASEAN không phải là một thực thể an ninh tập
thể, và với tư cách một tổ chức, nó gần như điếc trước những lời kêu gọi của
Việt Nam và Philippines, yêu cầu ủng hộ chống lại sự xâm lấn của Trung Quốc.
Mỗi một nước trong số 8 thành viên còn lại của ASEAN ít nhiều đã xem cuộc tranh
cãi của Việt Nam với Trung Quốc ở phía bắc biển Đông chẳng phải vấn đề của họ.
Thay vì làm mất lòng Trung Quốc, Campuchia và Thái Lan chủ yếu đã nỗ lực để
ngăn chặn một vị thế vững mạnh của ASEAN về quản lý tranh chấp lãnh hải ở Biển
Đông.
Nếu
không có sự đồng thuận 10 nước, sao lại không tìm sự đồng thuận của 6 thành
viên? Tại sao những thành viên ASEAN có lợi ích trực tiếp
trong việc khai thác biển Đông và các nguồn tài nguyên dưới đáy biển của mình
một cách hợp lý và hài hòa, lại phải tiếp tục trì hoãn vì có thành viên không
cảm nhận được mối đe dọa từ Trung Quốc? Từ bên lề hội nghị các nhà lãnh đạo
ASEAN, tổ chức ở Napyidaw (Myanmar), chỉ ngay sau khi Trung Quốc triển khai
giàn khoan 981, có vài bài báo nêu rằng, tiếng ồn ào ngoài khơi bờ biển Việt
Nam đã là một tiếng gọi đánh thức cho Malaysia, Indonesia và Singapore. Cùng
với Brunei, Philippines và Việt Nam, phải cân nhắc khả năng sắp xảy ra Hoà bình
kiểu Trung Quốc (Pax Sinica) trong vùng biển gần đó, là một chuyện mà không ai
có thể đồng tình.
Liệu Trung Quốc sẽ nao núng nếu 6 nước ven biển Đông
kiên quyết theo đuổi cách giải quyết dựa trên Luật Biển của Liên Hợp Quốc, nhằm
giải quyết các yêu sách mâu thuẫn nhau ở phần phía Nam của biển Đông, hay chỉ
việc điểm mặt Trung Quốc là kẻ xâm lược? Có lẽ không nao núng, nếu đó là tất
cả, nhưng Bắc Kinh chắc chắn sẽ rất tức giận. Khi gặm nhấm về phía nam, Trung
Quốc đã nhấn mạnh rằng họ sẽ chỉ thảo luận các yêu sách đối đầu ở biển Đông tay
đôi. Tuần này họ đã cảnh báo Việt Nam và Philippines phải từ bỏ việc hình thành
quan hệ “đối tác chiến lược”.
Và các nước có quyền lợi trong việc duy trì trật tự
quốc tế, đặc biệt là Mỹ thì thế nào? Khi nào họ sẽ từ bỏ cố gắng xử sự với Bắc
Kinh như thể đó là chính phủ của một nước bình thường và là một đối tác tiềm
năng? Khi nào họ sẽ nhận ra rằng Trung Quốc đang cố tự thuyết phục rằng mình là
nạn nhân, là một nước đã bị ngăn chặn địa vị xứng đáng. Vì thế nên chế độ Bắc
Kinh nhầm tưởng Trung Quốc có quyền bác bỏ những nguyên tắc cơ bản họ xem không
lợi cho mình.
Ở biển Đông, lực lượng huỷ diệt (juggernaut) Trung
Quốc đang triển khai. Nó vẫn có thể bị dừng lại ở quần đảo Hoàng Sa, nhưng chỉ
khi các mục tiêu của Trung Quốc và bạn bè của họ kiên quyết đẩy lùi một cách
mạnh bạo ở toà án quốc tế, ở tòa án công luận, và đến khi cần thiết thì cũng ở
ngoài biển cả.
——
(*)
Phần Lan hóa: là cụm từ mang ý nghĩa: một nước lớn chi phối chính
sách của một nước nhỏ, khi nước lớn ở cạnh nước nhỏ. Như Liên Xô chi phối chính
sách của Phần Lan thời kỳ chiến tranh lạnh, mặc dù trên danh nghĩa, Phần Lan là
quốc gia độc lập.
No comments:
Post a Comment