Vũ Thị
Phương Anh (Văn Việt)
24 Tháng Tư 2014 22:20
Mời
xem: Phần
1- Phần
(2)& (3)
Phần 4
Mục số 4, cũng là mục quan trọng nhất và là mục cuối
cùng trong bài phản biện của PTT, được viết rất dài vì nó liên quan đến phần
chính của LV. Như tôi đã phân tích, các mục 1, 2, 3 trong bài phản biện của ông
PTT chưa hoàn toàn thuyết phục, nhưng người đọc có lẽ vẫn mong đợi ông PTT sẽ
đưa ra những lập luận vững chắc và thuyết phục để làm căn cứ cho quyết định
tước bằng của NT trong phần chính (rất dài) này.
Nhưng, thật thất vọng, phần cuối cùng của bài
phản biện vẫn được viết theo cùng một cách đã thấy trong 3 mục trước, tức trích
dẫn rất nhiều nhưng không đầu không đuôi, không có bất kỳ nhận định nào về sự
phù hợp của hệ thống lý luận, tính logic của các lập luận và diễn giải, sự đầy
đủ và thuyết phục của các chứng cứ của tác giả LV, mà chỉ chú trọng những
đoạn có câu chữ “nhạy cảm” để từ đó suy đoán về thái độ “phản động” của tác
giả, rồi sau đó đưa ra những lời phán mang tính quy chụp mà nhiều khi chẳng ăn
nhập gì đến những phần đã trích dẫn. Không những thế, bài phản biện của ông PTT
còn cho thấy hình như ông không thực sự đọc cuốn LV, hoặc khả năng đọc hiểu của
ông có vấn đề nghiêm trọng, vì những phần tóm tắt hoặc mô tả luận văn (rất ít
ỏi) của ông đều có sai sót không nhỏ.
Xin phân tích những điểm sai lầm trong bài
viết của ông PTT dưới đây. Những phần in đậm là phần được trích từ trong bài
viết của ông PTT, còn những phần in nghiêng là phần được trích từ LV của NT:
1. Trích:
Chương
I: Ngoại vi hóa như một chiến lược tồn tại của cái khác
Có
thể xem đây là chương tác giả luận văn viết về hoàn cảnh của sự ra đời
nhóm Mở miệng.
Bình
luận: Thực ra, trong phần này tác giả LV không hề nhắc
đến MM hoặc sự ra đời của nó, mà tập trung thảo luận khái niệm “lề”, là khái
niệm căn bản cho các lập luận và diễn giải của tác giả đối với hiện tượng thơ
MM. Có thể nói đây là phần cung cấp cơ sở lý luận cho toàn bộ luận văn. Không
hiểu ông PTT đọc thế nào mà lại phán rằng đây là chương viết về hoàn cảnh ra
đời của nhóm MM? Chỉ có thể nói: Ông PTT giả định như vậy, vì đó là cấu trúc
truyền thống của nhiều LV mà ông đã đọc, đã hướng dẫn, đã phản biện vv – một
cấu trúc “chính thống”, nói theo ngôn ngữ của ông?
Tiếc thay, NT lại đã chọn một cách làm mới mẻ, “phi
chính thống” (!), và đó rất có thể là lý do khiến nhiều người đọc (như ông PTT)
mà không hiểu ý của cô. Và vì vậy, họ chỉ có thể xoáy vào những câu từ mà họ
nghĩ là “phản động” – vì quả thật NT dùng nhiều từ liên quan đến “chính trị”,
“nổi loạn”, “lật đổ”, “cách mạng” – nhưng xin thưa, đó chính là diễn ngôn quen
thuộc của cái lý thuyết mà NT đang vận dụng trong luận văn của mình.
2. Trích:
Từ
cơ sở lý thuyết và sự tri nhận lý thuyết của tác giả, văn học Việt Nam đương
đại được nhìn nhận như sau: “Dòng ngầm văn chương và nghệ thuật
trong bối cảnh Việt Nam đương đại đã hiển hiện như một xu thế mạnh mẽ, đặc biệt
từ điểm khởi đầu thiên niên kỷ mới. Sự xuất hiện của những cặp khái niệm ngoại
vi-trung tâm; chính thống-phi chính thống; phụ lưu-chính lưu… cho thấy nỗ lực
mô hình hóa những không gian văn chương xung đột (thấy được và ngầm ẩn) và phân
chia quyền lực; những cuộc tấn công và chống giữ, những tranh đấu khó hòa giải…
khi tính thống nhất của ý thức hệ bị phá hủy”.
Đó là những luận điểm sai trái mang tính
kích động chính trị rõ rệt.
Bình
luận: Đoạn trích nêu trên nằm ở trang 26, tức là phần
cuối của chương 1. Trong chương này, tác giả LV chủ yếu nêu tổng thuật lý luận
của tác giả nước ngoài về khái niệm ngoại vi-trung tâm, rồi sau đó đưa ra nhận
định của cô về thực trạng văn học VN vào đầu thế kỷ 21 theo đúng lý thuyết mà
cô đã chọn (và bằng đúng diễn ngôn của lý thuyết ấy – xin xem lại nhận định ở
đoạn trên).
Khi phán rằng đây là một “luận điểm sai
trái“, phải chăng ông PTT muốn nói là lý thuyết về “ngoại vi-trung tâm” là
sai trái, và tại sao? Phải chăng ông đang muốn nói rằng ở VN, không một ai, kể
cả các nhà khoa học, có quyền tự đọc các lý thuyết mới và áp dụng nó để lý giải
các hiện tượng mới mẻ đang diễn ra trong xã hội, như NT đang muốn làm trong LV
của cô, mà phải chờ sự phê duyệt của ai đó ở cao hơn?
Nếu thế, tôi e rằng chúng ta không còn trong
địa hạt khoa học nữa, và ông PTT đang (vô tình) khẳng định điều người ta nghi
ngờ lâu nay rằng NT bị tước bằng thực ra là vì lý do chính trị (do ông và những
người giống như ông không thích cái lý thuyết mà NT đang vận dụng). Còn nếu
muốn tranh luận khoa học, ông cần phải chỉ ra rằng tại sao theo ông thì lý
thuyết mà NT đã chọn không phù hợp để giải thích những gì đang diễn ra tại VN,
cụ thể là sự xuất hiện của nhóm MM và các hiện tượng tương tự.
3. Trích:
Sau
những phân tích, phê phán thái độ phản kháng nửa vời của nhóm Nhân văn
giai phẩm, tác giả luận văn CỔ SÚY cho những động cơ cách tân và cách mạng
của nhóm Mở miệng như sau:
“Nhu
cầu cách tân như một lẽ sống còn của nghệ thuật mới là lý do tồn tại thực sự
của Mở miệng – một nhóm văn chương; nhưng nhu cầu cách
mạng lại trở thành điều kiện để họ thực hiện cái lẽ sống còn đó”… “Chính sự
biến đổi từ nhu cầu cách tân sang cách mạng này tiết lộ một đặc tính của văn
chương nghệ thuật trong mối quan hệ với bối cảnh: ý hướng cách tân văn chương
không thể thực hiện được nếu không kết hợp với sự đấu tranh, với những tiếng
nói đòi quyền lực, hay đòi xác lập một bản đồ văn chương mới. Đấy cũng là tiền
đề cho một sự thay đổi nhận thức về tính tiên phong của văn chương giai đoạn này:
mọi cách tân văn chương ở những giai đoạn khủng hoảng niềm tin và những trông
đợi vào thể chế thường đến cùng với những tham vọng lật đổ ý thức hệ”.
So sánh hai nhóm (NV
và MM) tác giả nhận xét: “Tính chất chính trị trong tinh thần đấu tranh
với quyền lực thống trị là đặc điểm chung của họ, nhưng sự khác biệt về vị trí
kẻ ở bên lề và kẻ ở bên trong dẫn đến sự khác biệt và bản chất ý nghĩa của từ
chính trị: NV – GP quan hệ với thể chế hữu hình; MM xác lập quan hệ với những
thiết chế vô hình trong sự tan rã của ý thức hệ thống nhất của thế chế”… “Ở đây
không gian văn hóa đã thành không gian đấu trường của những quyền lực văn hóa
với khát vọng chính đáng của sự thay thế, chuyển động”.
Kết thúc luận điểm
này, tác giả luận văn HÔ HÀO: “Chính thời khắc khủng hoảng luôn là thời
khắc có tính quyết định: hủy bỏ cái cũ, thiết lập cái mới, với nhu cầu của một
thế hệ khác”.
Bình
luận: Đoạn trích vừa nêu của PTT rất tiêu biểu cho phong
cách của ông, đó là lựa chọn những đoạn có ngôn từ hoặc vấn đề được xem là
“nhạy cảm” (ví dụ: hiện tượng Nhân văn – Giai phẩm; những từ ngữ như “cách
mạng”, “đấu tranh”, “ý thức hệ”, “quyền lực” …) rồi tùy tiện đưa ra lời phán
của mình về động cơ “phản động” của tác giả LV. Trong phần trích dẫn dài ở
trên, ông PTT không có bất kỳ lập luận hoặc diễn giải nào, mà chỉ đưa ra hai từ
quy chụp mà tôi đã viết in hoa trong đoạn trích nói trên để nhấn mạnh: “cổ súy”
(trong đoạn trên cùng), và “hô hào” (trong đoạn trích cuối cùng). Trong khi đó,
như nhiều người khác đã chỉ ra, NT không hề cổ súy hay hô hào gì cả, mà chỉ áp
dụng lý thuyết mình đã chọn để lý giải hiện tượng MM và các hiện tượng tương tự
(mà cô gọi là hiện tượng bên lề) mà thôi. Xin nhắc lại, ngôn ngữ mà cô sử dụng
phản ánh rất rõ cái diễn ngôn quen thuộc của lý thuyết mà cô đang áp dụng.
(Viết đến đây, tôi nhớ lại ngôn ngữ cũng rất
kích động sự nổi dậy, đấu tranh, chống đối … của lý thuyết kinh tế chính trị
của Karl Marx – một lý thuyết mà chắc chắn những người theo chủ nghĩa tư bản
không thích, nhưng nó vẫn được giảng dạy và nghiên cứu đến nơi đến chốn ở
phương tây. Xin phép không bình luận thêm gì ở đây.)
4. Trích:
Tóm
lại, đây là chương được xem như cơ sở lý thuyết, như là khung lý luận của luận
văn. Về thực chất đây là một luận văn chính trị trá hình, văn chương chỉ là cái
cớ.
Bình
luận: Đây là nhận xét kết thúc chương 1 của ông PTT. Nhận
xét này vừa mâu thuẫn với nhận xét nêu trong đoạn trích đánh số 1 ở trên (đây
là chương tác giả luận văn viết về hoàn cảnh của sự ra đời nhóm Mở
miệng), vừa sai khi viết “văn chương chỉ là cái cớ” – vì NT
không xem xét hiện tượng MM dưới góc độ văn học, mà xem xét nó dưới khía cạnh
(chính trị học) văn hóa. Ông PTT cũng rất sai khi viết “đây là một luận văn
chính trị trá hình” vì NT không hề trá hình gì cả (nếu trá hình thì đã
không dại dột để sử dụng đầy rẫy những ngôn từ nhạy cảm, sờ đâu cũng nắm được
như trong cuốn LV này). NT đã nêu rõ mục đích (không cần trá hình) của LV trước
khi bước vào chương 1.
Xin xem đoạn trích dưới đây (phần viết in hoa là do
tôi nhấn mạnh):
Nói thêm:
Vấn đề chính được đưa ra ở đây là VỊ TRÍ BÊN LỀ của
Mở Miệng: Vị trí này là gì? Họ đã nói được kinh nghiệm gì? Họ làm gì, như thế
nào? Hình ảnh tương lai của nó? Có thể bình luận gì về tính cách tân và cách
mạng của nó? (tr. 18)
Cũng xin giải thích thêm với ông PTT “văn hóa học”
là một ngành học liên ngành, trong đó có áp dụng rất nhiều lý thuyết của chính
trị học để giải quyết những vấn đề đang diễn ra hàng ngày trong cuộc sống của
con người. Nói cách khác, văn hóa không loại trừ chính trị; chính trị cũng là
văn hóa và văn hóa cũng là chính trị. Xin ông đọc tạm bài này trên wikipedia để
hiểu thêm: http://en.wikipedia.org/wiki/Cultural_studies
5. Trích (những từ viết in hoa là do tôi nhấn mạnh):
II.
Sự khác biệt trong ý thức phản kháng của Nhóm nhân văn giai phẩm với
nhóm Mở miệng còn được tác giả đặt trong bối cảnh rộng hơn là
miền Nam và miền Bắc, Hà Nội và Sài Gòn để so sánh nhằm thấy rõ “sự khác biệt
trong chủ trương đường lối và ý hướng thơ ca”.
Theo Đỗ Thị Thoan, “Nhân văn giai
phẩm là phản ứng Chống sự áp chế của bộ máy quản lý văn nghệ. Họ chủ yếu “đòi
một thứ dân chủ gọi tên được, chống lại dàn đồng ca thơ cách mạng”. Còn nhóm Mở
miệng cũng Chống nhưng hướng tới cái Khác biệt”.
Sau những phân tích,
phê phán thái độ phản kháng NỬA VỜI của nhóm Nhân văn giai phẩm,
tác giả luận văn CỔ SÚY cho những ĐỘNG CƠ cách tân và cách mạng của nhóm Mở
miệng như sau: [...].
[...]
So sánh hai nhóm (NV và MM) tác giả nhận
xét: “Tính chất chính trị trong tinh thần đấu tranh với quyền lực thống
trị là đặc điểm chung của họ, nhưng sự khác biệt về vị trí kẻ ở bên lề và kẻ ở
bên trong dẫn đến sự khác biệt và bản chất ý nghĩa của từ chính trị: NV – GP quan
hệ với thể chế hữu hình; MM xác lập quan hệ với những thiết chế vô hình trong
sự tan rã của ý thức hệ thống nhất của thế chế”… “Ở đây không gian văn hóa đã
thành không gian đấu trường của những quyền lực văn hóa với khát vọng chính
đáng của sự thay thế, chuyển động”.
Kết thúc luận điểm
này, tác giả luận văn HÔ HÀO: “Chính thời khắc khủng hoảng luôn là thời
khắc có tính quyết định: hủy bỏ cái cũ, thiết lập cái mới, với nhu cầu của một
thế hệ khác”.
Bình luận: Cũng giống như những phần
trước (đã phân tích trong bài 4a), ở đây ông PTT lại tiếp tục trích dẫn có dụng
ý, không đầu không đuôi và rất dài, không lập luận, và kết luận theo kiểu quy
chụp dựa trên một vài câu từ có vẻ có vấn đề. Xin chú ý ngôn ngữ quy chụp của
ông PTT: (phản kháng) nửa vời (của nhóm NVGP), cổ súy, động cơ (cách tân và
cách mạng của nhóm MM), hô hào …. Tôi sẽ không bình luận thêm, ai quan tâm xin
đọc ở mục trích số 3 trong bài 4a sẽ rõ.
Không chỉ quy chụp, ông PTT còn cho thấy hoặc
ông không đọc kỹ LV mà vẫn phán, hoặc khả năng đọc hiểu của ông có vấn đề, khi
cho rằng NT “phê phán thái độ phản kháng NỬA VỜI” của NVGP và “cổ súy
cho những ĐỘNG CƠ cách tân và cách mạng” của MM. Khi đọc vào luận văn, phần
so sánh NVGP và MM (trang 32-35), ta không thể tìm ra được một chỗ nào cho thấy
tác giả LV phê phán nhóm này và cổ súy cho nhóm kia, lại càng không có chỗ nào
nói rằng NVGP là nửa vời, mà chỉ đơn thuần phân tích sự khác biệt giữa hai
nhóm: một bên là một phong trào đòi dân chủ, “chống sự áp chế của bộ máy
quản lý văn nghệ“, bên kia chỉ là đòi hỏi làm mới, cách tân, đòi hỏi “dân
chủ trong ngôn ngữ” (những phần in đậm trong ngoặc kép là trích từ bài viết
của ông PTT, còn phần in nghiêng trong ngoặc kép là trích từ LVNT).
Ngay cả khi xét theo mục đích của ông PTT là
so sánh những gì NT đã viết về hai nhóm trên để quy chụp về chính trị thì ông
vẫn rất sai, vì LV của NT cho thấy chính NVGP mới “triệt để” về chính trị chứ
không phải là MM, vì NVGP đòi dân chủ, chống áp chế của quyền lực chính trị,
còn MM thì không chống một người nào cụ thể hoặc đòi hỏi một cái gì có thể gọi
tên, mà chỉ muốn tồn tại ở vị trí kẻ bên lề và làm những điều khác biệt như một
chiến lược tồn tại. Ngoài ra, tôi cũng không hiểu là ông dùng từ “ĐỘNG CƠ (cách
tân và cách mạng)” để nói về nhóm MM là có ý gì? Vì cả hai cụm từ (phản kháng)
“NỬA VỜI” và “ĐỘNG CƠ” (cách tân và cách mạng) đều không được tác
giả LV sử dụng để nói về hai nhóm nói trên. Phải chăng ông viết như vậy chỉ
nhằm mục đích quy chụp về động cơ chính trị, phản động đối với NT?
Xin trích một đoạn trong LV của NT để làm
chứng cứ cho những gì tôi mới viết ở trên (là điều mà lẽ ra ông PTT cũng phải
làm trong bài phản biện của mình):
Nảy nở từ trong lòng đô thị Sài Gòn,
Mở Miệng thừa hưởng những phẩm tính sáng tạo của di sản văn học miền Nam
thời tạm chiếm. Mở Miệng ra đời trước hết là một nhóm văn chương, với
những kẻ đeo đuổi văn chương, mang ý hướng cách tân nghệ thuật chứ không
phải một nhóm chính trị có mục đích chống chính sách, vì chính
sách không còn can hệ tới thế hệ của họ. Mở Miệng ra đời trước hết để PHẢN
THƠ chứ không phải để PHẢN KHÁNG. Trong cùng khoảng thời gian những năm
1950, nếu ở miền Bắc xã hội chủ nghĩa, Nhân Văn – Giai Phẩm là nỗ lực thất
bại chống lại sự độc tài của lãnh đạo và đòi nghệ thuật được là nghệ
thuật, thì nhóm Sáng Tạo ở Sài Gòn là cuộc nổi loạn mang tính khai phá về
thi pháp. Mở Miệng, sinh ra trong bối cảnh „thống nhất đất nước‟ đã tiếp
thu cả hai nguồn nổi loạn ấy, để bị/được gánh vác thêm vai trò của „những
kẻ phản đảng‟ bên cạnh ý hướng văn chương. (tr. 34)
Nhân tiện, cũng xin nhắc ông PTT phần chú giải
của NT ở trang 36 về nghĩa của từ “chính trị” đang được sử dụng theo nghĩa của
văn hóa học mà NT đã dùng trong LV của cô. Ông PTT có thể phê phán phần chú
giải này nếu ông thấy nó không đúng với hệ thống lý luận mà chính NT đã chọn,
chứ không thể bỏ qua không thèm đếm xỉa đến phần chú giải này, mà vẫn (cố
tình?) hiểu “chính trị” (và toàn bộ diễn ngôn có liên quan) theo cách hiểu của
ông, từ đó quy chụp cho NT mọi động cơ chính trị mà chẳng cần chứng cứ nào
ngoài một vài câu từ mà ông không thích vì đã hiểu không đúng.
Trích từ LV NT (phần chữ in hoa là nhấn mạnh
của tôi):
Xin được chú giải thêm, trong nghiên cứu văn hóa,
thuật ngữ „chính trị‟ („politics‟ ) có một phạm vi ứng dụng rộng rãi: nó
ám chỉ sự phân bố và hoạt động của quyền lực, không được /bị giới hạn với
chính trị của Đảng, CŨNG KHÔNG PHẢI CHỈ ĐƯỢC XEM XÉT VỀ SỰ HOẠT ĐỘNG CỦA QUYỀN
LỰC BỞI CHÍNH QUYỀN. [...] Quan niệm phổ biến ở Việt Nam thường đồng nhất chính
trị với tính chất đối kháng, thậm chí là sự đối kháng giữa các cá nhân
(thường là yếu đuối, nổi loạn, kẻ mất) với cơ chế (không cụ thể, lớn mạnh,
bề thế). Nhìn như thế, cuộc đối kháng này thường là vô vọng. Những cuộc
liều thân của văn nghệ vào những thành trì chính trị – hiểu theo nghĩa quyền
lực nhà nước và thể chế – không bao giờ cân sức. Tuy nhiên, một QUAN NIỆM
RỘNG RÃI VỀ TÍNH CHÍNH TRỊ NHƯ LÀ SỰ XÁC LẬP VỊ THẾ CỦA CÁC CÁ NHÂN VỚI NHAU
TRONG MỘT BỐI CẢNH CỤ THỂ, và cùng với nó là thức nhận về bản chất chính
trị của văn hóa như phân tích ở trên sẽ đưa đến nhận thức khác về sức mạnh
chính trị của văn học. (trang 36)
Chính vì không hiểu diễn ngôn mà tác giả LV
đang sử dụng, dẫn đến việc hiểu sai hoàn toàn những gì mà tác giả LV đã viết
,nên ông PTT đã có nhiều quy chụp rất “đao to búa lớn”, như có thể thấy trong
đoạn trích (rất dài) dưới đây:
6. Trích:
Ở
trang 73, cuối chương II, tác giả đã TỰ ĐẶT CÂU HỎI, TỰ TRẢ LỜI VÀ TỰ BỘC LỘ
ĐỘNG CƠ CHÍNH TRỊ của mình khi thực hiện luận văn này: “Câu hỏi đây là
sự cách tân văn chương mang tính chính trị hay là hành vi chính trị đội lốt văn
chương thấm đẫm nguyên lý ý thức hệ và sự lệ thuộc vào một từ chính trị được
cắt nghĩa hẹp hòi: Tại sao các anh không cứ cách tân đi, bởi văn chương mới
chính là lĩnh vực của anh? Tại sao phải lên tiếng về chính trị và bình luận xã
hội? “Nay ở trong thơ nên có thép” có chính trị không? Không phải chúng ta đã
bội thực thứ văn chương (phục vụ) chính trị rồi sao? Khi nhà thơ tự mang mình
ra như tang chứng của đời sống, của sự áp chế, họ không sở hữu quyền lực thực
sự. Có lẽ chính tính chất vô ích của loại hình nghề nghiệp này, những câu hỏi
về vị trí, trách nhiệm của nhà văn với xã hội và bối cảnh vẫn cứ được đặt ra,
nhiều nghịch lý hài hước mà khó trốn thoát. Vậy cái tình thế của một nghệ sĩ
Việt Nam, hoặc là thoát khỏi bối cảnh, trở thành một công dân toàn cầu, hoặc vị
nghệ thuật, vị cá nhân, hoặc gắn chặt với bối cảnh thì phải vừa chính trị, lại
vừa văn nghệ và cách tân”.
Đây
là một luận điểm mang tính chất kích động rõ rệt.
Đoạn trích nói trên cho thấy ông PTT thực sự không hiểu LV của NT đang
nói gì, hẳn là do ông không hề theo dõi những cuộc tranh luận quanh đến các vấn
đề chính trị của văn hóa/văn học hiểu theo nghĩa rộng mà NT đã nêu ở trên. Để
phân tích ông PTT đã hiểu sai như thế nào, đã có bài viết của TS Nguyễn Thị Từ
Huy đã đăng trên Tiền Vệ hôm nay (tạ iđịa chỉ:
nên tôi sẽ không bình luận gì hơn.
Chỉ xin nêu thêm một nhận xét ngoài lề, đó là:
Ngay cả NVGP, những người thực sự đã đấu tranh chính trị (hiểu theo nghĩa hẹp
là “quyền lực bởi chính quyền” như chú giải của NT) và đã bị hệ thống trừng
phạt nặng nề, sau đó vẫn có thể được phục hồi danh dự và thậm chí còn được
những giải thưởng cao quý, thì tại sao việc NT phân tích, diễn giải, thảo luận
về cách thực hành thơ của một nhóm thơ mà quan điểm chính thống cho rằng hoàn
toàn không có giá trị, đứng ngoài lề, nghịch ngợm phá phách tục tĩu như MM lại
bị cho là phản động, là âm mưu chính trị đội lốt văn chương, đe dọa chế độ như
ông PTT đã kết luận trong bài phản biện của mình nhỉ?
———
Phần 4 của ông PTT còn rất dài; ở trên tôi mới chỉ
phân tích những gì ông đã viết liên quan đến chương 1, nhưng tôi cho rằng như
thế cũng đã rất đủ để chứng minh rằng ông đã hiểu sai hoàn toàn cuốn LV của
NT từ lý do chọn đề tài, đến cơ sở lý luận và các thuật ngữ cơ bản; vì vậy,
ông không thể nào phân tích và đưa ra những phán đoán chính xác về cuốn LV
được. Vả lại, có phân tích thêm thì cũng chỉ là thừa, vì bài phản biện của ông
chỉ toàn là trích dẫn theo kiểu cắt ghép tùy tiện để phục vụ mục đích quy chụp
của ông, chứ không có mấy nhận định dựa trên lập luận dựa trên chứng cứ rõ
ràng. Ngoài ra, các nhận định của ông sau mỗi phần cũng chỉ lặp đi lặp lại vài
ý: phản động, hô hào, cổ súy, cổ vũ, kích động. Xin liệt kê ở đây những “nhận
định” (rất ít ỏi) của ông PTT trong những phần mà tôi chưa thảo luận:
- Nguy hiểm hơn, tác giả luận văn còn cổ vũ
cho việc đem tác phẩm Đường Kách mệnh của Chủ tịch Hồ Chí Minh
ra để giễu nhại, sàm sỡ … (Xin hỏi, tác giả NT đã cổ vũ điều này bằng những
lời lẽ nào, mong ông nêu rõ)
- Với sự nhìn nhận 3 phương diện “cách
mạng” này của Mở miệng, tác giả luận văn trở thành người cổ súy, bênh vực nhiệt
thành cho những thứ văn chương bên lề, văn chương rác rưởi, dơ bẩn, văn chương
nghĩa địa. Với loại văn chương này, tất cả những gì nghiêm chỉnh nhất, thiêng
liêng nhất cũng được đưa ra để biếm nhại, công kích, đả phá và kêu gọi lật đổ. (Ông
PTT có nhầm không nhỉ? Chính là MM đã viết như vậy, với mục đích gì thì xin nói
sau, chứ đâu phải là NT đã thực sự biếm nhại công kích đả phá kêu gọi lật đổ gì
đâu? Cô ấy chỉ mô tả cách “thực hành thơ” của nhóm MM thôi. Xin nói đùa một
chút (cho đỡ căng thẳng vì bài viết đã quá dài): Nếu NT đã chỉ ra trong LV rằng
nhóm MM đã viết một cách diễu nhại như vậy, thì thực ra là cô ấy “có công” đấy
chứ, vì đã gián tiếp cảnh báo cho an ninh văn hóa biết (!) để mà cấm hoặc theo
dõi (!) …)
Điểm cuối cùng tôi muốn nêu ở đây là cách viết
phản biện của ông PTT rất có vấn đề, như nhiều người khác đã chỉ ra, ví dụ bài
của TS Từ Huy mà tôi đã nêu ở trên và trong nhiều bài viết khác (có thể tham
khảo trên trang Văn Việt tại địa chỉ vanviet.info). Thay vì nêu tóm tắt những
gì tác giả LV đã viết rồi sau đó phân tích đúng sai trên xem xét các mục đích
và nhiệm vụ mà cuốn LV đã đặt ra, rồi cuối cùng mới đến việc trích dẫn từ LV để
chứng minh rằng phần phân tích của mình là hợp lý, thì ông PTT đã chọn cách làm
mà các sinh viên … dốt/ và hoặc lười thường hay làm, đó là chép nguyên văn từ
cuốn LV (và chép rất dài), cắt ghép tùy tiện, không thèm đọc và hiểu hệ thống
lý luận và thuật ngữ mà tác giả dùng, không xây dựng các lập luận để từ đó đưa
ra các kết luận, mà (sau khi đã chép rất dài) chỉ đưa ra những lời phán chủ
quan từ trên trời rơi xuống theo đúng định kiến sẵn có của mình. Một bản phản
biện có quá nhiều lỗi như của ông PTT sao lại có thể được sử dụng để làm căn cứ
thu hồi bằng thạc sĩ của NT, quả tình tôi không hiểu được.
Ông PTT có lời giải thích gì cho những phần
tôi đã viết ở trên hay không? Nếu không, tôi xin phép sẽ đi đến phần kết luận
của ông, trong bài viết cuối cùng của tôi, bài số 5 mà tôi sẽ viết sau bài này.
*
*
Phần 5
Phần kết luận này thực ra tôi đã viết từ hôm qua và
đã đăng lên thành một status, ngay sau khi đọc bài phản biện của ông PTT và đọc
lại LV của NT để xem có thể đồng ý với ông PTT ở điểm nào không. Nhưng tôi vẫn
chưa dám xem đó là kết luận, vì còn cần phải xem xét kỹ lưỡng và tranh luận với
ông ở từng điểm mà ông đã viết. Xin nhắc lại để ông rõ, tôi đã viết tổng cộng
là 5 notes, theo đúng cấu trúc bài phản biện của ông, để tranh luận với ông ở
từng mục (riêng mục 4 của ông vì quá dài nên tôi phải ngắt thành 2 notes là 4a
và 4b). Sau khi đã hoàn tất việc tranh luận, tôi thấy mình có thể đăng bài này
lên thành kết luận (có biên tập và bổ sung đôi chút) rồi. Mong ông đọc, và có
vài lời giải thích hoặc tranh luận lại.
———
Sau khi đã điểm qua LV của NT ở 4 mục mà tôi đã
trình bày và tranh luận trong các notes trước đây của tôi, ông PTT có đưa ra
những lời kết luận và kiến nghị. Thực tình, khi đọc những kết luận và kiến nghị
rất nghiêm trọng của ông, tôi đã rất băn khoăn và ngờ rằng có lẽ NT cũng đã có
những sai lầm nào đó nghiêm trọng, và tôi cứ đọc đi đọc lại LV của NT (hơn 100
trang) để xem có chỗ nào có thể cho phép kết luận như ông PTT đã kết luận hay
không. Nhưng quả thật là tôi không tìm thấy, và lại càng không thấy có thể rút
ra những kết luận này nếu chỉ đọc những trích dẫn và lập luận trong bài phản
biện của ông.
Tôi thấy tác giả NT đã bị quy chụp quá nhiều
tội, trong khi theo tôi thì cô ấy có hai cái “tội” thôi. Tội đầu tiên của cô ấy
là đã cố gắng viết về MM với tư cách là “người trong cuộc” (tức không thành
kiến, không lên án, ghê tởm, phẫn nộ như phản ứng của những người giống như ông
PTT, mà cố gắng thấu hiểu, thậm chí thông cảm). Tuy nhiên, điều đó chẳng
qua cũng do nhiệm vụ nghiên cứu đã đặt ra cho cô ấy mà thôi. Vì, để hiểu đúng
những kẻ bên lề thì trước hết phải cố gắng trở thành một người trong bọn họ –
đại khái giống như trong nghiên cứu xã hội học, muốn hiểu những người sử dụng
ma túy thì phải nhập vai một người nghiện ma túy, để có thể thực sự hiểu được
họ đã nghĩ gì và tại sao lại làm như họ đã/đang làm.
Đây là một phương pháp nghiên cứu của các
ngành nhân văn rất phổ biến ở các nước phương Tây, và chính nhờ phương pháp này
mà họ có thể thực sự hiểu những “vấn nạn” của xã hội và có phương cách để quản
lý nó một cách hiệu quả và được những người “bị quản lý” chấp nhận mà không
chống đối. Vì vậy, cái mà ông PTT cho là tội thì thực ra lại là một cái công,
vì mặc dù phương pháp mà NT đã chọn chẳng có gì mới ở phương Tây, nhưng ít
người hiểu và (dám) vận dụng đến nơi đến chốn ở VN. Vì, quả thật, chúng ta vẫn
rất quen với tư duy áp đặt từ trên xuống, và vì thế cũng luôn có quan điểm áp
đặt với người khác chứ không chịu cố gắng hiểu và thông cảm với họ.
”Tội” thứ hai, và đây là một điều mà tôi cho
là NT và những người hướng dẫn có thể rút kinh nghiệm, là đã áp dụng một lý
thuyết dù hoàn toàn không có gì mới nhưng vẫn còn quá xa lạ ở VN, với những
ngôn ngữ nghe rất “nhạy cảm” ở một quốc gia chỉ có một đảng độc tôn về chính
trị như ở VN, mà chưa có sự chuẩn bị dư luận kỹ lưỡng hơn, khiến dễ bị hiểu lầm
và quy chụp nặng nề, là điều đã xảy ra. Ngay ở chỗ này, và cả với những gì mà
NT đã phải trải qua cho đến giờ, thì cô ấy cũng đã có công vô cùng lớn, đó là
(vô tình) làm cho rất nhiều người quan tâm đến hiện tượng mà NT đã chọn nghiên
cứu và cả hệ thống lý luận mà cô ấy đã sử dụng để mô tả và giải thích hiện
tượng này. Thực ra, trong phạm vi rất hẹp thì những điều mà NTđã viết trong LV
chẳng có gì là ghê gớm; trong giới nghiên cứu văn học ở VN có đi học ở nước
ngoài thì đều hiểu rõ những lý luận và diễn ngôn này. Chỉ có ở VN thì nó mới
được xem là mới, là lạ, là “can đảm”, là “nhạy cảm”, hoặc là “phản động” mà
thôi. Thế mới thấy, khoa học xã hội và nhân văn của VN lạc hậu so với thế
giới đến là chừng nào.
Đó là những nhận định mang tính kết luận của
tôi về vụ NT, là một vụ việc mà tôi đã tốn vô cùng nhiều thời gian để theo dõi,
vì thực sự không hiểu tại sao đến bây giờ mà người ta vẫn còn hành xử man rợ
như vậy. Phần còn lại tôi xin được tiếp tục chất vấn (ngắn gọn) với những kết
luận mà ông PTT đã đưa ra, để trung thành với cách tranh luận mà tôi đã chọn.
Trích phần đầu của “Kết luận và kiến nghị của
người nhận xét” (là PGS Phan Trọng Thưởng); tôi phải ngắt đoạn ra và gạch đầu
hàng cho dễ đọc:
————
-
Như tác giả luận văn đã tự xác nhận [ở chỗ nào
nhỉ?], đây là một luận văn “chính trị đội lốt văn chương” với rất nhiều quan
điểm chính trị và học thuật sai trái,
- mang tính chất kích động, đả phá chế độ, xúc
phạm chủ tịch Hồ Chí Minh; đánh giá sai lệch về sự nghiệp đổi mới của Đảng và
Nhà nước;
- không có giá trị khoa học và thực tiễn; sai lầm
trong việc chọn đối tượng nghiên cứu; tài liệu không chính thống, không có độ
tin cậy;
- cổ súy và biện hộ cho những hiện tượng văn
chương tục tĩu, thấp kém; miệt thị văn học và văn hóa chính thống của dân tộc;
-
tạo hậu thuẫn về mặt lý luận và tiếp tay cho những phần tử chống đối, nổi loạn
ở trong và ngoài nước…
-
Luận văn lại được viết bằng một văn phong trôi chảy, có sự mở rộng trên cả hai
lĩnh vực văn chương và chính trị, vì vậy, đây là luận văn nguy hiểm, cần được
chỉ ra các sai sót để hạn chế các tác động tiêu cực đến xã hội và văn
học.
————
Tất cả những điểm trên tôi đã trao đổi trong 5 bài
trước đây của tôi rồi. Chỉ xin nhắc lại: Như nhiều người khác đã nêu, ở đây có
sự nhầm lẫn giữa “tội” của nhóm MM và “tội” của tác giả LV. Các ông ấy có thể
ghét MM, có thể cấm lưu hành thơ MM, có thể tức giận về sự giễu nhại của MM đối
với những cái mà họ cho là thiêng liêng, nhưng những cái đó không phải là tội
của NT. Cô ấy chỉ nhắc lại những gì họ làm và giải thích nó theo một hệ thống
lý luận mà cô ấy cho là hợp lý để giải thích hiện tượng này mà thôi. Mà những
lý luận ấy có mới mẻ gì đâu cho cam!
Ở đây tôi cũng xin nêu một thắc mắc nhỏ: Nếu
LV có tác dụng ghê gớm như vậy, tại sao không ai biết đến nó, cho đến khi nó
được lôi ra từ trong một góc kẹt nào đó của TV trường ĐHSP Hà Nội để được “đấu
tố” ầm ỹ trên báo chính thống từ năm ngoái, rồi sau đó lại thêm một lần ầm ỹ
hơn sau vụ tước bằng âm thầm lén lút mới đây? Nếu nó thực sự đã gây tác hại,
ông PTT có thể nêu một vài ví dụ được không?
Nếu ông PTT không có lời nào để giải thích,
thì tôi xin kết luận rằng tất cả những gì mà hệ thống đã làm cho đến nay chỉ là
một nhầm lẫn rất buồn cười. Rất mong mọi người bình tĩnh xem xét và trả lại cho
NT cùng người hướng dẫn và các thành viên HĐ 1 những cái quyền mà họ đương
nhiên phải được hưởng, và xin không làm gì thêm điều gì để cộng đồng khoa học
trong và ngoài nước xem thường chúng ta hơn nữa.
Rất mong những lời của tôi đến được tai người
có trách nhiệm. Mong lắm thay.
Tác giả gửi Văn Việt
-------------------------------
BÀI VIẾT
LIÊN QUAN :
LỀ
PHẢI ƠI ! (Nguyễn Hoài An)
23-4-2014
GS.TS.
Phan Trọng Thưởng: Để hiểu rõ hơn thực chất của một luận văn
- Văn Việt 21-4-2014
TRÍ
THỨC VIỆT KIỀU GỬI THƯ NGỎ PHẢN ĐỐI VIỆC TƯỚC BẰNG CỦA NHÃ THUYÊN (Diễn Đàn Xã
Hội Dân Sự) 20-4-2014
No comments:
Post a Comment