Anh Kiệt
Cập nhật lúc 4 May 2012, 11:46
AEST
Việt Nam có hơn 800 cơ quan báo chí với hơn 1.000
ấn phẩm các loại, nhưng tự do báo chí đúng nghĩa vẫn còn là ước mơ đối với
nhiều người làm báo tại Việt Nam.
Tự do theo lĩnh vực
Ở Việt Nam không phải báo chí
không tự do. Báo chí tại đất nước này đang giống như một trái bong bóng được
thổi căng rồi bóp lại. Phần phì ra của quả bóng giống như báo chí lá cải, khai
thác các khía cạnh của đời sống như: tình dục, ma quỷ, tôn giáo, bí ẩn… nở rộ.
Đây là điều cấm kỵ đối với văn hóa xã hội chủ nghĩa trước đây. Còn phần về
chính trị, xã hội đang bị bóp nghẹt lại. Nhạc sĩ Tuấn Khanh, đã có nhiều năm
làm báo chuyên nghiệp, hiện đang là một người viết báo tự do, viết blog, sắc
sảo nhận xét.
Một phóng viên đang làm việc
tại báo Thanh Niên cho biết với lĩnh vực giáo dục, khoa học không có gì cấm kỵ.
Bất kể cơ quan, cá nhân nào khi phát hiện có sai phạm đều viết được. Anh chỉ
không viết khi không có đủ chứng cứ.
Với lĩnh vực chính trị, xã
hội… một phóng viên S (*) đang làm việc cho tờ nhật báo của Đảng bộ
Thành phố Hồ Chí Minh nói: Không phải cái nào cũng viết như những gì mình nắm
được. Luôn phải ngó trước, ngó sau, vừa an toàn cho mình và cũng đúng chủ
trương.
Ở khía cạnh người viết blog,
nhạc sĩ Tuấn Khanh chia sẻ ông đã nhiều lần bị an ninh gọi lên vì viết blog.
Các trang blog của ông bị yêu cầu phải đóng cửa. Họ kiểm duyệt từng bài, mỗi
một bài là một thư mời. Điều này không chỉ xảy ra với riêng ông mà nhiều người
viết lách khác cũng gặp khó khăn như vậy.
Một năm trước, nhà thơ Bùi
Chát, người chủ trương tự do in ấn tác phẩm của mình với “Nhà xuất bản Giấy
Vụn” đã được Hiệp hội Các nhà xuất bản Quốc tế IPA trao giải thưởng Xuất bản Tự
do. Tuy nhiên, sau khi nhận giải từ thành phố Buenos Aires (Argentina) trở về,
ông đã bị tịch thu giải thưởng và bản thân cũng bị tạm giữ vài ngày.
“Trong xã hội Việt Nam không
có tự do báo chí, chỉ có những con người tự do suy nghĩ viết báo. May mà có
Internet để họ thổ lộ tâm sự, ở dưới bề mặt rộn rịp của xã hội có cái gì đó
đang diễn ra”, nhạc sĩ Tuấn Khanh nói.
Sinh công cụ kiểm duyệt
“Các tòa soạn báo ở Việt Nam
đều hoạt động theo luật báo chí nhưng cơ quan quản lý lại không làm như vậy”,
nhà báo T (*) xin không nêu tên đang làm việc cho một tờ báo “S” có
tiếng tăm tại TP.HCM nói.
Còn nhạc sĩ Tuấn Khanh lại cho
rằng những người kiểm soát báo lỡ theo hiến pháp không kiểm soát báo chí trước
khi xuất bản, nên họ buộc lòng sản sinh ra hệ thống khác là ban tư tưởng văn
hóa để kiểm soát.
Nhà báo T cho biết bây giờ cơ
quan quản lý không cần kiểm duyệt bằng văn bản, mà thay vào đó là lệnh miệng.
Năm trước (2011), họ yêu cầu ban biên tập không nên đăng, dừng lại một vấn đề,
tuyến bài nào đó chỉ bằng một cú điện thoại, hoặc tin nhắn. Năm nay lại thêm
cách yêu cầu đăng như thế nào, bài hay tin, trang mấy. Do đó, không có gì lạ
nếu sáng ra mở báo thấy các tờ báo đều có tin giống nhau về một vấn đề rất có
tính báo chí.
“Do vậy, bản lĩnh hiện nay của
một tờ báo phụ thuộc rất lớn vào chóp bu lãnh đạo của tờ báo đó. Vì thế, vẫn có
những tờ báo đăng bài ngoại lệ, tuy nhiên thường sau đó bị yêu cầu sửa chữa
hoặc “rút” xuống”, nhà báo T nói.
Cũng theo nhạc sĩ Tuấn Khanh,
báo chí còn có những điều cấm kỵ rất mơ hồ. Chẳng hạn khi viết về Trịnh Công
Sơn thì tốt nhất phải ít hoặc không nói đến Khánh Ly, mà thay vào đó nên nói
đến Hồng Nhung.
“Quản lý báo chí như hàng rào
giam lỏng những người viết lách. Lâu rồi mỗi người sống trong cơ chế này tự
dựng nên hàng rào kiểm duyệt cho chính mình. Nếu có thay đổi, phải cần thời
gian 5 năm mới nhìn thấy sự tích cực của báo chí”, nhạc sĩ Tuấn Khanh không mấy
lạc quan.
Vai trò nhà báo
“So với những người làm báo ở
các nước có nền tự do báo chí thật sự thì nghiệp vụ của nhiều phóng viên ở Việt
Nam không hẳn đã kém. Bị hạn chế trong tiếp cận thông tin, phương tiện hỗ trợ,
xử lý thông tin, viết bài… họ vẫn có được những bài viết sắc sảo, nói được cái
mình muốn nói”. Một nhà báo H (*) công tác tại báo Tuổi trẻ vừa rời tờ
báo này so sánh.
Anh H chỉ ra hàng loạt những
vụ tham nhũng đã được báo chí phanh phui như PMU18, cho thuê đất trồng rừng,
Vinashin... Vụ đất đai tại Tiên Lãng (Hải Phòng) vừa qua nếu không có báo chí
“lề phải, lề trái” sát vai, phần đúng đã luôn thuộc về chính quyền. Gần hơn
nữa, như cách vận chuyển, cung cấp xăng dầu nếu không có báo Thanh Niên bắt tay
điều tra làm rõ một phần thì cơ quan chức năng đã không sớm vào cuộc.
Tuy nhiên, anh cũng thừa nhận:
để có giải Pulitzers vẫn còn là một cái gì đó rất xa vời với người làm báo tại
Việt Nam.
(*) Những người được phỏng vấn
đang công tác tại các tờ báo khi được phỏng vấn đã yêu cầu không được nêu tên.
Do vậy, người viết đã tôn trọng người được phỏng vấn và sử dụng cách viết tắt
và trình bày như thế này.
*Chia sẻ ý kiến trên trang
Facebook của Radio Australia:
http://www.facebook.com/photo.php?fbid=451383358211949&set=a.230024090347878.75891.128522530498035&type=1&theater
http://www.facebook.com/photo.php?fbid=451383358211949&set=a.230024090347878.75891.128522530498035&type=1&theater
.
.
.
No comments:
Post a Comment