Bốn Phương: SƯƠNG MÙ CHIẾN TRANH - NGA BƯỚC VÀO GIAI ĐOẠN AFGHANISTAN (@Maciej_Korowaj

Friday, 3 October 2025

SƯƠNG MÙ CHIẾN TRANH - NGA BƯỚC VÀO GIAI ĐOẠN AFGHANISTAN (@Maciej_Korowaj | X-Twitter)

SƯƠNG MÙ CHIẾN TRANH - NGA BƯỚC VÀO GIAI ĐOẠN AFGHANISTAN

@Maciej_Korowaj | X-Twitter

01/10/2025

Hnb Tran cùng với Phúc Lai GB, biên dịch

2-10-2025 22:37

https://www.facebook.com/van.tran.562329/posts/pfbid0ch4hHdCHZaWUpKB4PzUs8Ey1vuyvpobKFaPyBxoY4AjyKLbBf3KGh8sKmSos3Nbxl

Đọc một essay của một cựu quân nhân Ba Lan, hiện tại chuyên về an ninh và phân tích thông tin, cũng như chiến thuật, hoạt động và chiến lược của Belarus, Nga, Ukraine và Trung Quốc

Hàng trăm ngàn người ngã xuống, hàng ngàn cựu chiến binh trở về từ tiền tuyến, một nền kinh tế kiệt quệ vì chiến tranh và chính quyền không sợ kẻ thù mà sợ chính người dân của mình.

Ukraine có thể chứng minh mình nguy hiểm hơn Afghanistan đối với chính Điện Kremlin.

Ba năm sau khi sáp nhập Donbas vào Liên Bang Nga, Nga ngày càng giống với chính mình của cuối những năm 1980, khi cuộc chiến ở Afghanistan đã nuốt chửng các nền tảng của Liên Xô từ bên trong. Hồi đó, tất cả bắt đầu từ sự kiêu ngạo và niềm tin vào sức mạnh của đế chế. Kể từ ngày 24 tháng 2 năm 2022, hiện nay chúng ta đang chứng kiến sự lặp lại, nhưng với tốc độ nhanh hơn.

MỘT CUỘC CHIẾN ĐÃ THAY ĐỔI NHÀ NƯỚC

Vào tháng 2 năm 2022, không ai trong Hội Đồng An Ninh Nga nói về việc sáp nhập Zaporizhzhia hay Kherson. Dmitry #Kozak nói về các cuộc đàm phán, #Patrushev nói về việc công nhận các nước cộng hòa li khai LPR và DPR. Ngay cả #Prigozhin lúc đó cũng không đủ can đảm để nói ra điều mà sau này trở thành nỗi ám ảnh của ông ta – rằng Nga sẽ không thể chiến thắng “chiến dịch đặc biệt” nếu không có sự tổng động viên toàn quốc. Điều này đã trở thành khẩu hiệu của tất cả những người Nga “yêu nước cuồng nhiệt”.

Mọi thứ đã thay đổi vào tháng 9 năm 2022. Cuộc phản công gần Kharkiv đã diễn ra, nhưng sự kiện then chốt là việc TỔNG ĐỘNG VIÊN, điều này khiến người dân Nga bình thường khiếp sợ hơn nhiều so với chính cuộc chiến.

Từ thời điểm đó, một quá trình bắt đầu, mà đến năm 2025, đã dẫn đến tình trạng những người ngưỡng mộ Điện Kremlin không sợ sự sụp đổ ở mặt trận, mà là sợ chính những cựu chiến binh của họ.

CÁI GIÁ CỦA MÁU

Những ước tính về tổn thất là không thể đo đếm: 350–450 nghìn người đã bị loại khỏi hệ thống quân sự của Nga – thiệt mạng, bị thương, tàn tật. Con số này còn cao hơn cả toàn bộ cuộc chiến tranh Afghanistan, nơi mà trong hơn một thập niên, chỉ có 15 nghìn người chính thức thiệt mạng và khoảng 50 nghìn người bị thương.

Sự khác biệt này rất cơ bản, vì ở Afghanistan, những người lính nghĩa vụ đã chết – chết khi họ còn trẻ, thường đến từ các nước cộng hòa châu Á. Ở Ukraine, những người tử trận và bị thương đến từ miền Trung nước Nga, dãy Ural và các tỉnh.

Điều này có nghĩa là chiến tranh đã tấn công vào các cộng đồng "cốt lõi" của Nga, vốn cho đến nay vẫn là xương sống của chế độ Moscow.

MỘT NỀN KINH TẾ TRÊN CON ĐƯỜNG CHIẾN TRANH

Ngân sách nhà nước năm 2025 là ngân sách tuyến đầu: 7% GDP cho quân đội, 40% chi tiêu liên bang cho lĩnh vực quốc phòng. Từng hợp đồng, từng khoản lương hưu của cựu chiến binh cộng dồn thành hàng tỷ đô la. Trong nửa đầu năm 2025, chỉ riêng tiền thưởng tuyển dụng đã tốn hơn 4 tỷ đô la - và theo nhiều dữ liệu trái chiều của Nga, số lượng tình nguyện viên đang giảm 30-70%.

Tác động phụ là rõ ràng. Nền kinh tế dân sự liên bang đang bị khoét rỗng. Hiện tại đã thiếu hụt 2-3 triệu lao động, và đến năm 2030, con số này sẽ lên tới 7 triệu. Việc di cư và chạy trốn động viên chỉ làm trầm trọng thêm vấn đề. Nga đang trở thành một quốc gia già hóa nhanh hơn châu Âu - và điều này diễn ra trong điều kiện thời chiến.

GIẢI NGŨ – NỖI SỢ HÃI LỚN HƠN CẢ VIỆC ĐỘNG VIÊN

Đây chính là nghịch lý của tình hình nước Nga. Cần nhấn mạnh rằng vào năm 2022, NGƯỜI DÂN ĐÃ LO SỢ VIỆC ĐỘNG VIÊN. Nhưng vào năm 2025, CHÍNH QUYỀN MỚI LÀ BÊN LO SỢ VIỆC GIẢI NGŨ, bởi sự trở về của ngay cả 150-200 nghìn "chiến binh tiền tuyến" cũng đồng nghĩa với sự xuất hiện của hàng trăm nghìn người với những chấn thương tâm lý, những nhu cầu tài chính và không có tương lai.

Đối với bộ máy nhà nước Liên Bang Nga, đây là một cơn ác mộng. Tôi xin nhắc lại rằng ngay từ năm 2023, Prigozhin đã nói rằng nước Nga thiếu anh hùng, và hệ thống muốn các quan chức trở thành anh hùng.

Một cựu chiến binh không thể dễ dàng bị nhồi nhét vào hệ thống tuyên truyền như một vị tướng mặc quân phục duyệt binh. Do đó, Điện Kremlin trì hoãn, lấp lửng, lan truyền tin đồn về các đợt động viên mới, bất cứ điều gì để tránh việc giải ngũ quá nhiều người từ tiền tuyến cùng một lúc. Điện Kremlin đã lọc họ vào hệ thống xã hội Nga, nhưng ngay cả số lượng nhỏ cựu chiến binh này cũng ảnh hưởng tiêu cực đến sự ổn định của nhà nước - hiện tại, ở cấp độ địa phương.

XUNG ĐỘT NỘI BỘ GIỮA CÁC PHE PHÁI

Năm 2024 đánh dấu sự sụp đổ của "đế chế giấy bìa cứng" của Shoigu. Gerasimov, được hậu thuẫn bởi gia tộc Kovalchuks, đã lên tiếng. Trong khi đó, tân Bộ trưởng Quốc phòng, Andrei Belousov, đã đề xuất vào năm 2025 một đợt giải ngũ dần dần - tiếp theo là, theo logic của một kịch bản thích ứng, việc chấm dứt Chiến Dịch Quân Sự Đặc Biệt thông qua các cuộc đàm phán nhanh chóng với Washington.

Nhưng Điện Kremlin đã rút ra bài học từ năm 2022, khi, theo người Nga, Boris Johnson ngưng các cuộc đàm phán ở Istanbul. Lần này, các thành viên có ảnh hưởng trong phe phái tổng thống - gia tộc Kovalchuks và gia tộc Kiriyenko - đã đóng vai trò "những cái phanh". Đối với họ, chiến tranh là cơ hội để tác động đến toàn bộ hệ thống Nga - nó mang lại quyền kiểm soát đối với truyền thông, các cuộc bầu cử và xã hội. Việc giải ngũ có thể phá hủy hệ thống này - như đã thấy ở cấp độ địa phương.

HỘI CHỨNG AFGHANISTAN MỚI

Ở Liên Xô, những năm 1986–1989 là thời điểm Afghanistan không còn là một cuộc chiến “ở đâu đó xa xôi” nữa mà trở thành một vấn đề nội bộ: ma túy, tội phạm, sự phẫn nộ của các cựu chiến binh.

Theo đánh giá của tôi, xét trên mọi phương diện, Liên Bang Nga đang bước vào cùng một giai đoạn – chỉ là nhanh hơn và đau đớn hơn, được thúc đẩy bởi những tham vọng chưa thành hiện thực – những tham vọng chính trị của những người có quyền lực ở Điện Kremlin, những người có quyền lực về tài chính ở các “glubinka” (tỉnh).

Những dấu hiệu của “hội chứng Afghanistan” mới này là gì:

•• Cựu chiến binh – hàng trăm nghìn người mắc chứng rối loạn căng thẳng sau sang chấn (PTSD) và khuyết tật, những người mà hệ thống không thể dung chứa.

•• Nhân khẩu học – tỷ lệ sinh giảm xuống dưới 1,2 triệu mỗi năm, trong khi nhu cầu là 2 triệu – đất nước đang lão hóa và thu hẹp lại.

•• Kinh tế – tiền đổ vào súng ống, chứ không phải bệnh viện hay trường học.

•• Chính trị – ít người kế nhiệm tiềm năng Putin hơn, ngày càng phụ thuộc vào một băng nhóm duy nhất.

ĐÁNH GIÁ TÌNH HÌNH HIỆN TẠI CỦA LIÊN BANG NGA

Nếu Afghanistan đẩy nhanh sự sụp đổ của đế chế vào những năm 1980, thì Ukraine cũng có thể làm điều tương tự với Liên bang Nga – chỉ là nhanh hơn.

“Giai đoạn Afghanistan” nghĩa là:

-- một sự bùng nổ các đòi hỏi của các cựu chiến binh – nhà nước sẽ phải trả giá hoặc có nguy cơ nổi loạn;

-- một khoảng trống nhân khẩu học ngày càng sâu sắc – ít người đi làm, ít người phục vụ trong quân đội, ít người sinh con;

-- áp lực ngân sách – chiến tranh sẽ tiêu tốn một phần chi tiêu ngày càng lớn, gây thiệt hại cho các lĩnh vực xã hội và dân sự;

-- rủi ro chính trị – càng nhiều cựu chiến binh trở về, giới tinh hoa càng lo sợ đối với xã hội.

Cũng như sau Afghanistan, người ta nói rằng “Liên Xô trở về không có chân”, giờ đây, trích dẫn một nhà bình luận người Nga, người ta có thể nói rằng “Nga sẽ trở về từ Ukraine mà không có tương lai…”

------------

Tác giả:

Maciej Korowaj – trung tá dự bị, tốt nghiệp Học viện Quân sự Stefan Czarnecki tại Poznań (chuyên ngành Chỉ huy Tiểu đoàn Xe tăng), Đại học Adam Mickiewicz, Đại học Quốc phòng và Đại học Warsaw.

Ông đã phục vụ trong quân đội, bao gồm các đơn vị thuộc Sư đoàn Cơ giới số 1, Sư đoàn Kỵ binh Thiết giáp số 11, và Cục Tình báo Quân sự thuộc Bộ Quốc phòng.

Ông là nghiên cứu viên và giảng dạy tại Khoa Quan hệ Quốc tế, Đại học Białystok. Ông chuyên về an ninh và phân tích thông tin, cũng như chiến thuật, hoạt động và chiến lược của Belarus, Nga, Ukraine và Trung Quốc.

------------

Tác giả